Brunei Darussalam to niewielkie (5,765 km² z liczbą mieszkańców w 2018 wynoszącą 450,565[1], czyli zbliżoną do populacji Gdańska) państwo (sułtanat) leżące na północy Borneo. Islam miał na ten obszar silny wpływ od XV wieku n.e., tj. od czasu przyjęcia tej religii przez władców. Współcześnie pozycję umacniał także za sprawą instrumentarium prawnego m.in. Konstytucja Brunei Darussalam z 1959 roku uczyniła islam religią państwową, a nowelizacje ustawy zasadniczej umacniały jego formalną rolę. Jednocześnie: ,,Podczas proklamacji niepodległości 1 stycznia 1984 sułatański titah [królewskie zarządzenie, przemowa – przypis autora] uznał MIB za ideologię narodową, która musi być uznawana i respektowana przez wszystkich mieszkańców Brunei”[2]. Skrót MIB oznacza ,, Melayu Islam Beraja” czyli system oparty na kulturze malajskiej, islamie oraz monarchii. W 2011 roku 78,8% populacji sułtanatu było muzułmanami, 8,7% chrześcijanami, 7,8% buddystami, a 4,7% wyznawało inne religie[3]. Wyznaniem dominującym w islamie Brunei jest sunnizm szkoły szafickiej.
Współczesne stanowione prawo szariatu wprowadzano stopniowo i w niektórych przypadkach dotyczy ono także nie-muzułmanów np.: zgodnie z Islamskim Prawem Rodzinnym ustawę stosuje się jeśli jedna ze stron relacji wywołującej skutki prawne wyznaje religię muzułmańską[4]. W ostatnim czasie na forum międzynarodowym niepokój wzbudziła zmiana prawa karnego na prawo, które szerzej urzeczywistnia szariat[5].
Niniejsza analiza szuka odpowiedzi na pytanie o powód silnej islamizacji prawa karnego Brunei. Prawa, które ze względu na swoją specyfikę silnie ingeruje w życie mieszkańców. W tym celu niezbędne jest zwięzłe przedstawienie sytuacji ekonomicznej sułtanatu oraz jego rzeczywistości prawno-politycznej.
Rzeczywistość prawno-polityczna Brunei i zmiana prawa
Pomimo obowiązywania konstytucji, ustrój Brunei określa się jako monarchię absolutną[6], opatrzoną w raporcie ,,Freedom in the World 2019” statusem ,,Not free”[7] z wynikiem 29 na 100 punktów. Zgodnie z Konstytucją Brunei Darussalam[8] sułtan, obecnie Hassanal Bolkiah, jest przywódcą religijnym, premierem i zwierzchnikiem sił zbrojnych. Członków Rady Legislacyjnej wyznacza władca (również od niego zależy utrzymanie pozycji członka), podobnie jak ministrów oraz (pośrednio lub bezpośrednio) członków ciał doradczych. W Brunei od 1962 wciąż obowiązuje stan wyjątkowy (Proclamation of Emergency), który wzmacnia władzę sułtana m.in. umożliwiając mu wydawanie zarządzeń na podstawie art. 83 (3) Konstytucji Brunei Darussalam. Władza, w tym w znacznej mierze sądownicza[9], uzależniona jest od sułtana.
System prawny sułtanatu ma podwójny charakter tj. zarówno świecki, jak i religijny. W efekcie obowiązuje system sądów świeckich, opierający się zarówno o prawo stanowione, jak i precedensowe, zbliżone do brytyjskiego systemu common law. Drugim systemem są sądy szariatu, stosujące prawo stanowione o charakterze religijnym oraz prawo religijne, którego źródłem są m.in. Koran i hadisy[10]. W związku z minionymi zależnościami od Zjednoczonego Królestwa (sułtanat odzyskał niepodległość w 1984 roku o czym mowa wyżej), Brunei ma liczne związki z tym państwem m.in. wspomniany kształt systemu prawnego, czy przynależność do Wspólnoty Narodów (The Commonwealth) od 1984 roku.
Tytułowe wzmocnienie prawa szariatu sprowadza się do implementacji sułtańskiego zarządzenia w sprawie kodeksu karnego szariatu z 2013 roku (Syariah Penal Code Order 2013, dalej w skrócie ,,SPCO”). Zarządzenie, w oparciu o które wydano SPCO, ma źródło w specjalnym przywileju sułtana do wydawania podobnych aktów prawnych ze względu na obowiązujący stan wyjątkowy. Wejście w życie SPCO podzielono na części; implementacja prawa rozpoczęła się w kwietniu 2014, a zakończyła w kwietnia 2019. SPCO ma w swoim założeniu wprowadzać w życie nauki islamu, karać, jak i edukować za nieprzestrzeganie jego zasad. Zakres haram (tego co niedozwolone) jest szeroki, głównie dlatego, że islam nie jest wyłącznie religią – to także ,,[…] kultura, której rzeczą jest rozwijać się i przeć naprzód, wciąż manifestując w jakimś sensie stadium młodości, a więc niepomna na rady starszych”[11]. Nowe prawo częściowo odwołuje się do wcześniejszych regulacji. Prawo karne zostaje silnie zaostrzone przez zwiększenie kar, wprowadzenie nowych przestępstw i poszerzenie jego stosowania. SPCO przewiduje między innymi:
- Stosowanie prawa szariatu (za wyjątkami) zarówno wobec muzułmanów, jak i nie-muzułmanów;
- Tworzy złożoną kryminalizację stosunków seksualnych pomiędzy mężczyznami (liwat), stosunków seksualnych pomiędzy nie będących małżeństwem kobietą i mężczyzną (zina) oraz stosunków seksualnych pomiędzy kobietami (musahaqah). Kary stosuje się wobec muzułmanów i nie-muzułmanów, którzy popełnili przestępstwo wraz z muzułmanami. Zakres kar jest zróżnicowany i zależny od dowodów oraz statusu np.: małżeńskiego, religijnego. Przykładowo, muzułmanin (każdy w przypadku liwat i w związku małżeńskim w przypadku zina) i nie-muzułmanin (popełniający przestępstwo z muzułmaninem), który dokonał zina lub liwat, a zostanie mu to udowodnione poprzez wskazane w SPCO dowody, może być ukamieniowany albo skazany na biczowanie i pozbawienie wolności. Przepisy miejscami są napisane nieprecyzyjnie i istnieje ryzyko ich dosłownej interpretacji w taki sposób, iż np.: karę stosuje się także wobec dwóch nie-muzułmanów popełniających
- Kryminalizuje praktykowanie i reklamowanie czarnej magii albo poszukiwanie pomocy u czarnoksiężników. Karą jest kara grzywny lub pozbawienia wolności albo obie wspomniane kary. Zabójstwo przy pomocy czarnej magii, w zależności od dowodów, zagrożone jest karą śmierci, grzywny, pozbawienia wolności albo pozbawienia wolności i grzywny. Wprowadzone zostaje również przestępstwo propagowania religii innej niż islam wśród muzułmanów i osób nie wyznających żadnej religii.
- Kryminalizuje różne formy bluźnierstwa lub używania zastrzeżonych dla religii muzułmańskiej zwrotów przez nie-muzułmanów.
W maju 2019 sułtan Hassanal Bolkiah ogłosił w titah zawieszenie kary śmierci przewidzianej w SPCO.
Sytuacja ekonomiczna Brunei
Sytuacja makroekonomiczna Brunei Darussalam przypomina bogaty rumah melayu, malajski dom z szerokim, zakrzywionym dachem, jasnokolorowymi ścianami, wystrojonym salonem. Dom wzniesiony na palach, które może nie są przeżarte przez korniki i nie zawalą się w ciągu kilku tygodni, jednak co jakiś czas niepokojąco trzeszczą.
Wg. danych Banku Światowego PKB per capita[12] Brunei wyniosło 71,802 tys. Int’l$ w 2018, stanowiąc czwarty wynik na świecie[13] – poniżej w porównaniu ogólnoświatowym, Katarem (pierwsze wynik w tej kategorii) i Niemcami (przykładowe państwo rozwinięte).
Wykr. I – PKB per capita (PPP, stały dolar międzynarodowy z 2011) w latach 2000-2018
Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) z 2017, łączący aspekt wzrostu gospodarczego (dochód narodowy brutto per capita, PPP) i pozagospodarczego rozwoju społeczeństwa (np.: oczekiwana długość życia) pozycjonuje wyspiarski sułtanat na 39 pozycji[14], co jest dobrym wynikiem. Mowa zatem o zamożnym państwie, o charakterze raju podatkowego, które nie nakłada podatku dochodowego od osób fizycznych i VAT oraz zapewnia szereg świadczeń społecznych obywatelom. Przejdźmy do trzeszczących fundamentów.
Jak widać na wykresie I, PKB per capita Brunei pogorszyło się w stosunku do początku XXI wieku, przy czym nasilony i prawie systematyczny spadek nastąpił od 2012. Wzrost gospodarczy sułtanatu jest niestabilny, co pokazuje wykres II. W 2012 roku gospodarka spowolniła, by zacząć osiągać negatywny wzrost do 2016. W 2018 wzrost gospodarczy spadł do granicy zera. Za wzrostem PKB przypominającym przejażdżkę spowalniającym rollercosterem stoi struktura gospodarcza.
Wykr. II – Wzrost PKB (roczna zmiana %) w latach 2000-2018
Gospodarka Brunei jest silnie uzależniona od ropy i gazu – według niektórych danych ich produkcja stanowi ponad 60% PKB sułtanatu[15]. Eksport paliw to ok. 89,5% całego eksportu w 2017[16], przy czym głównym odbiorcą paliw Brunei jest Japonia z prawie 32,5% eksportu paliw (na drugim miejscu znajduje się Korea Południowa z prawie 15,6%)[17]. W efekcie taka struktura uzależnia gospodarkę m.in. od sytuacji na rynku ropy i gazu, stanu złóż, czy relacji z Japonią.
Jednym z problemów gospodarczych sułtanatu jest bezrobocie. W 2014 wynosiło 6,9%, podczas gdy w 2017 wzrosło do 9,3%[18]. Sułtana niepokoić może zwłaszcza bezrobocie wśród młodych osób z wyższym wykształceniem – prawdopodobnie dlatego m.in. do nich zaadresował kilka słów w titah w marcu 2019 na temat rynku pracy i koniecznych działań. Tymczasem istotne znaczenie dla brunejskich miejsc pracy mają bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ).
Wykr. III – BIZ w Brunei Darussalam w latach 2005-2017
Od 2013 roku BIZ zanurkowały, po to by w 2016 osiągnąć poziom dezinwestycji. Przez wiele lat głównym inwestorem w sułtanacie było Zjednoczone Królestwo. Jego proces obniżania zaangażowania w Brunei znacznie przyczynił się do spadku inwestycji zagranicznych – lata 2016-2017 to brytyjskie inwestycje na minusie. W 2017 napływ BIZ do Brunei został uratowany głównie dzięki mało aktywnej do tej pory Malezji i Hongkongowi[19].
To czy pale podtrzymają rumah melayu będzie zależało w dużej mierze od przebiegu dywersyfikacji gospodarki (uniezależnienia się od ropy i gazu) i jej liberalizacji by przyciągnąć zagranicznych inwestorów. Innymi słowy: gospodarka Brunei zwija się w znak zapytania. Znak ten oświetla jednak drogę ku głównemu pytaniu: dlaczego Brunei drastycznie wzmacnia prawo szariatu? Czy sułtanowi szczególnie zależy na biczowaniu gejów i więzieniu bluźnierców?
WNIOSKI
- Prawo zajęło główne miejsce w kulturze islamu, stanowi jedno z obliczy religii, przy czym poszukiwanie doskonałego władcy, archetypicznego kalifa, który łączy władzę religijną ze świecką determinuje islamskie prawo publiczne[20]. W warstwie ideologicznej władca ma nie tylko obowiązek urzeczywistniać wolę Allaha poprzez prawo, ale działanie takie zapewnia mu autorytet. Nowe prawo karne zostało wprowadzone ,,osobiście” przez sułtana tj. poprzez specjalne zarządzenie, które może wydawać w związku z obowiązującym stanem wyjątkowym. Sułtan udowadnia swoją absolutną pozycję. Sułtan stanowi prawo ponieważ został wybrany przez Boga i najlepiej realizuje jego wolę. SPCO jest instrumentem legitymizacji władzy sułtana, a biorąc pod uwagę jego podeszły wiek, również następców władcy pochodzących z sułtańskiej rodziny. Także moratorium na wykonywanie kary śmierci wpisuje się w strategię wzmocnienia wizerunku – zarówno surowe prawo pochodzi od władcy, jak i jego częściowe wspaniałomyślne zawieszenie pochodzi od władcy. Wprowadzono surowe prawo, ponieważ władca realizuje wolę Boga. Zawieszono wykonywanie kary śmierci, ponieważ władca jest miłosierny.
- SPCO jest instrumentem o niejednoznacznym charakterze jeśli chodzi o jego stosowanie. Z jednej strony prawo zostaje zaostrzone, a niektóre przestępstwa, z racji na ich uznaniowość, czy ogólnikowość (np.: praktykowanie czarnej magii) mogłyby zostać użyte w celach politycznych. Złożone wymagania dowodowe w znacznej mierze stanowią przyznanie się do winy, czy zeznania świadków, którymi łatwo manipulować w warunkach monarchii absolutnej. Z drugiej strony sułtan już wcześniej posiadał narzędzia prawne by użyć ich przeciwko ewentualnym przeciwnikom politycznym. Użycie tych środków mogłoby spowodować silniejszą międzynarodową krytykę, niż ta powstała przy implementacji prawa karnego szariatu. Wszystko wskazuje, że przez znaczny czas obowiązywać będą jednocześnie alternatywne systemy prawa karnego (surowszy szariat i mniej surowe prawo świeckie). Wszystko to prowadzi do wniosku, iż głównym celem była wyżej wspomniana symboliczna legitymizacja władzy sułtana. Można zakładać, że użycie nowego prawa jako instrumentu politycznego może ewentualnie stanowić pomniejszy cel.
- Sułtan Hassanal Bolkiah jest świadomy problemów gospodarczych Brunei, w tym wyżej wspomnianego bezrobocia oraz uzależnienia od sektora ropy i gazu. W przypadku utrzymania negatywnego trendu, mogą przełożyć się one na bardziej odczuwalne pogorszenie warunków życia przyzwyczajonych do wysokich standardów mieszkańców sułtanatu. Brunei podejmuje działania mające na celu napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych, jak również dywersyfikację gospodarki (np.: strategia Wawasan 2035). Dotychczasowe aktywności w tych obszarach można określić jako niewystarczające by zrealizować ambitne cele strategiczne, a zapobieżeniem problemom gospodarczym będzie wymagało zarówno konsekwencji, jak i intensyfikacji. Istnieje zatem ryzyko niepowodzenia w realizacji planu odnowy gospodarczej Brunei. Z perspektywy niepokojów społecznych i zbliżającej się nieuchronnie sukcesji władzy (sułtan Hassanal Bolkiah urodził się w 1946 roku, ma aktualnie 73 lata), wzmacnianie autorytetu przy pomocy prawa i religii jest jednym z dostępnych sułtanowi narzędzi. W tym kontekście istotny jest także fakt, że znaczna część władzy absolutnej władcy związana jest z obowiązującym stanem wyjątkowym, który, przynajmniej teoretycznie, mógłby zostać zniesiony. W ten sposób wyjaśnienia płynące z Brunei, iż nowe prawo wprowadzono ,,w celach prewencyjnych” nabierają nowego znaczenia. Możliwe, iż faktycznie jest to działanie prewencyjne obliczone na wzmocnienie władzy i autorytetu władzy na wypadek społecznych niepokojów ze względu na pogorszoną sytuację gospodarczą.
- Wprowadzenie nowego prawa karnego szariatu było przemyślanym działaniem. Implementacja zarządzenia trwała pięć lat. Prawo wchodziło w życie częściami tak, aby budzić jak najmniej kontrowersji na arenie międzynarodowej. Można zakładać, że przewidziano także ewentualność wprowadzenia moratorium – rozwiązania, które sułtanat stosuje od lat. Jednocześnie państwa ASEAN i Japonia, czyli najważniejsze otoczenie gospodarcze i polityczne, nie wykazuje zaniepokojenia podobnymi zmianami prawnymi. Brunei nie poniosło także do tej pory widocznych konsekwencji ze strony Zjednoczonego Królestwa (mimo np.: głosów wzywających do usunięcia sułtanatu z Commonwealth).
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 1/2019
Przypisy:
[1] CIA, The World Factbook, dostęp 5.07.2019: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bx.html
[2] Ann Black, ,,Ideology and Law: The Impact of the MIB Ideology on Law and Dispute Resolution in the Sultanate of Brunei Darussalam” [w:] ,,Asian Journal of Comparative Law, 3 1: 1-41, 2008” oraz [w:] ,,University of Queensland TC Beirne School of Law Research Paper No. 15-20, 2008”. Dostęp 5.07.2019: https://ssrn.com/abstract=2611431
[3] CIA, The World Factbook, dostęp 5.07.2019: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bx.html
[4] Islamic Family Law Act, dostęp 5.07.2019: http://www.agc.gov.bn/AGC%20Images/LAWS/ACT_PDF/cap217.pdf
[5] Syariah Penal Code Order, dostęp 5.07.2019:
http://www.agc.gov.bn/AGC%20Images/LAWS/Gazette_PDF/2013/EN/s069.pdf
[6] CIA, The World Factbook, dostęp 5.07.2019:
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bx.html
Ambasada Rzeczypospolitej w Kuala Lumpur, ,, Informacje ekonomiczne nt. Brunei Darussalam”, dostęp 5.07.2019:
https://kualalumpur.msz.gov.pl/pl/informacje_ekonomiczne/informacje_ekonomiczne_brunei/
[7] Freedom House, ,,Freedom in the World 2019”, dostęp 5.07.2019:
https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2019/brunei
[8] Constitution of Brunei Darussalam, dostęp 5.07.2019: http://www.agc.gov.bn/AGC%20Images/LOB/cons_doc/constitution_i.pdf
[9] ASEAN Law Association, ,,Legal System in ASEAN. Brunei. Government and the State”, dostęp 5.07.2019:
http://www.aseanlawassociation.org/papers/Brunei_chp3.pdf
[10] ASEAN Law Association, ,,Legal System in ASEAN. Brunei. Sources of Law”, dostęp 5.07.2019:
http://www.aseanlawassociation.org/papers/Brunei_chp2.pdf
[11] Ewa Machuta-Mendecka, ,,Archetypy islamu”, ENETEIA Wydawnictwo Psychologii i Kultury, Warszawa 2006
[12] PPP, stały dolar międzynarodowy z 2011.
[13] Nie licząc chińskiego Makau o statusie Specjalnego Regionu Administracyjnego.
[14] United Nations Development Programme, Human Development Index 2018, dostęp 5.07.2019:
http://hdr.undp.org/en/2018-update
[15] OECD/ERIA (2018), SME Policy Index: ASEAN 2018: Boosting Competitiveness and Inclusive Growth, OECD
Publishing, Paris/Economic Research Institute for ASEAN and East Asia, Jakarta.
Dostęp: 5.07.2019 https://doi.org/10.1787/9789264305328-en
[16] Economic Planning and Development, Ministry of Finance and Economy, Brunei Darussalam, eData Library, dostęp 5.07.2019: http://www.depd.gov.bn/SitePages/eData%20library.aspx
[17] World Bank, WITS, dostęp 5.07.2019: https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/BRN/Year/LTST/TradeFlow/Export/Partner/by-country/Product/27-27_Fuels
[18] Economic Planning and Development, Ministry of Finance and Economy, Brunei Darussalam, dostęp 5.07.2019: http://depd.gov.bn/SitePages/Labour%20Force.aspx
[19] Economic Planning and Development, Ministry of Finance and Economy, Brunei Darussalam, eData Library, dostęp 5.07.2019: http://depd.gov.bn/SitePages/eData%20library.aspx
[20] Roman Tokarczyk, ,,Współczesne kultury prawne”, Kantor Wydawniczy ZAKAMYCZE, Kraków 2005
Adrian Zwoliński Adwokat, doktorant nauk ekonomicznych w Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie SGH. Zajmuje się gospodarką państw rozwijających się i rynkami finansowymi. Na co dzień ekspert Konfederacji Lewiatan ds. rynków finansowych. Analityk Instytutu Boyma w obszarze ekonomii i prawa gospodarczego państw rozwijających się. Był reprezentantem Business Centre Club w Radzie Konsultacyjnej ds. Zagranicznej Polityki Ekonomicznej przy Ministrze Spraw Zagranicznych i ekspertem BCC ds. prawa handlowego, własności intelektualnej i systemu prawnego państw Azji. W latach 2013 – 2015 reprezentant w Radzie Konsultacyjnej ds. Handlu i Usług przy Ministrze Gospodarki Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kupców i Drobnej Wytwórczości.
czytaj więcej
Azjatech #242: Tajwan buduje własną sieć satelitów. W trosce o bezpieczeństwo
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #147: Tadżykistan – nowy partner polskiego biznesu?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Instytut Boyma partnerem merytorycznym Igrzysk Wolności
W ramach panelu "Chińskie stulecie w Azji? Jakiej polityki azjatyckiej potrzebuje Polska", objętego naszą merytoryczną opieką, udział wzięło dwoje członków Instytutu Boyma.
Tydzień w Azji: Turystyka w tarapatach. Zależna od niej Goa wrócić może do kopalin
Epidemia koronawirusa (...) pozornie może wydawać się korzystna dla ochrony klimatu i środowiska naturalnego. Takie wnioski mogą zasugerować nam widoki czystego nieba nad borykającymi się uprzednio ze smogiem metropoliami, obniżenie emisji gazów cieplarnianych czy gwałtowny spadek zapotrzebowania na surowce.
Krzysztof ZalewskiNie zawsze diabły. Różne strategie wobec inności w kinie KRLD
„Inni” to dla Ryszarda Kapuścińskiego przede wszystkim „nie-Europejczycy”. Analogicznie w kinematografii KRLD „innym” jest „nie-Koreańczyk”. Od początku powstania Korei Północnej jej artyści operowali jasnym i dychotomicznym obrazem świata. To, co nasze, czyli uri (우리) było przedstawiane temu, co obce. Wybrzmiewająca z koreańskiej sztuki ideologia dobrze wpisuje się w przedstawioną w O gramatologii Jacques Derridy logikę […]
Roman HusarskiRuszyła rekrutacja do IV edycji Szkoły Prawa i Gospodarki Chin
Zachęcamy do udziału w kolejnej edycji corocznego programu edukacyjno-biznesowego organizowanego przez Polskie Centrum Badań nad Prawem i Gospodarką Chin (WPiA UW).
Azjatech #27: Izraelskie automaty do produkcji wody z powietrza ruszają na podbój Uzbekistanu
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Dr Nicolas Levi z wykładem w Seulu
24 maja dr Nicolas Levi wygłosił referat o planie Balcerowicza w kontekście Korei Północnej. Wystąpienie odbyło się w ramach seminarium "Analyzing the Possibility of Reform and its Impact on Human Rights in North Korea".
Szósty numer Kwartalnika „Polska w Wietnamie” już dostępny
Ambasada RP w Hanoi serdecznie zaprasza do zapoznania się z szóstym numerem Kwartalnika „Polska w Wietnamie”.
Tydzień w Azji #169: Chiny ratyfikują dwie międzynarodowe konwencje pracy
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #121: Co się dzieje z japońskim programem szczepień?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #250: Japońsko-wietnamskie partnerstwo strategiczne. W tle zagrożenia bezpieczeństwa
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Marketing online w Japonii. Jak przez sieć dotrzeć do jednego z największych rynków świata?
Duża część Japończyków przedkłada karierę zawodową nad rodzinę. W ten sposób stają się też konsumentami skupionymi głównie na własnych potrzebach.
Andrzej PieniakW Polsce, czyli wszędzie: Lokalność, globalność, planetarność w „Obwarzanku po polsku”
Obwarzanek po polsku pozwala przyjrzeć się i poczuć, jak to, co stereotypowe lokalne, łączy się i przenika z tym, co stereotypowo globalne, wspólnie tworząc planetarne realia.
Dawid Juraszek14 lutego miliony ludzi na całym świecie celebrują święto zakochanych. Zgodnie z panującym zwyczajem tego dnia wysyła się kartki z wyznaniami miłosnymi, kwiaty oraz upominki. Indie pod tym względem nie są wyjątkiem...
Iga BielawskaRP: Kazachstan stawia na MSP. Również polskie
Najmocniejszy gospodarczo kraj w Azji Centralnej chce postawić na małe i średnie firmy. To one mają stanowić trzon nowego modelu gospodarczego.
Jerzy OlędzkiPrzegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #78: Liberalizacja po chińsku: pierwsza prywatna rafineria może eksportować
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #236: Indie zainwestują przeszło miliard dolarów w rozwój sztucznej inteligencji
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #87: Indusi odkrywają prawdziwsze oblicze Świętego Mikołaja
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #219: Oprogramowanie pomoże w uniknięciu kolizji ze słoniami na indyjskich torach
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Online Course: „Educational tools for addressing the effects of war”
The Adam Institute for Democracy and Peace is offering “Betzavta” facilitators, middle school and high school educators, social activists, communal activists and those assisting refugees an online seminar to explore educational issues related to wartime.
Tydzień w Azji #22: Biznes boi się ekstradycji do Chin
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze wiadomości z Hongkongu, Turkmenistanu, Kirgistanu, Australii oraz Chin.
Forbes: Czy jeśli Polska wykluczy chińskie firmy z budowy 5G, to Chiny zablokują polskie jabłka?
Pekin od lat współtworzy mit wielkiego chińskiego rynku, który mogą podbić polskie firmy. Wraz z polityką luzowania pandemicznych obostrzeń za Wielkim Murem, narracja ta powraca także przy okazji debaty o 5G w Polsce.
Patrycja Pendrakowska