
Lee Jae-yong skazany
W połowie stycznia bieżącego roku światowe media obiegła informacja, że Lee Jae-yong, wiceprezes i faktyczny lider konglomeratu Samsung, został skazany przez sąd w Seulu na dwa i pół roku bezwzględnego pozbawienia wolności.
Wyrok ten stanowi zwieńczenie długiej serii skandali i procesów ciągnących się za biznesmenem od 2016 roku. Wtedy Koreą Południową wstrząsnęła afera korupcyjna z ówcześnie urzędującą prezydent Park Geun-hye w roli głównej. Lider największej południowokoreańskiej firmy został wówczas oskarżony o wręczenie głowie państwa łapówek o łącznej wartości sięgającej prawie 47 mln USD. Choć skazano go za to na 5 lat pozbawienia wolności, już w 2018 roku wyrok ten został zamieniony na karę w zawieszeniu. Sąd apelacyjny uznał bowiem, że wartość wręczonych przez niego pieniędzy była znacznie niższa niż pierwotnie zakładano. Wyrok sądu apelacyjnego unieważnił Sąd Najwyższy, który zlecił ponowne rozpatrzenie sprawy.
Efektem tego jest najnowsze rozstrzygnięcie: dwa i pół roku bezwzględnego więzienia. Lee Jae-yong spędził już wcześniej 12 miesięcy w areszcie, co sprawia, że jego nadchodzący pobyt w więzieniu potrwa w rzeczywistości półtora roku.
W poniedziałek 25 stycznia prawnicy wiceprezesa Samsunga poinformowali w jego imieniu, że nie będzie się on odwoływać od tego wyroku. Choć zacytowano nawet jego słowa o pokornym przyjęciu orzeczenia sądu, to decyzja ta prawdopodobnie podyktowana jest nie tyle skruchą, co realistyczną oceną sytuacji przez jego otoczenie. Szanse na kasację wyroku przez Sąd Najwyższy są bowiem niewielkie. Oznacza to, że lider jednej z największych firm technologicznych na świecie do lipca przyszłego roku przebywać będzie w więzieniu.
Kryzys przywództwa
Poza uwięzieniem obecnego lidera konglomeratu, południowokoreański gigant doświadczył w ciągu ostatnich kilku miesięcy jeszcze innej bolesnej straty. Pod koniec października zeszłego roku w wieku 78 lat zmarł Lee Kun-hee, syn założyciela Samsunga oraz ojciec obecnego lidera konglomeratu. Sprawował on w latach 1987-2008 oraz 2010-2020 funkcję prezesa grupy. Do dziś jest uważany za autora globalnego sukcesu koreańskiej firmy. W latach 90. poprowadził czebol przez proces transformacji, która z taniego imitatora zmieniła Samsunga w światowego potentata technologicznego.
Lee Kun-hee, ojciec sukcesu koreańskiej firmy, odpowiada także za wiele ciemnych kart w historii rodzinnego biznesu. W latach 1995-2009 krajowa prokuratura wielokrotnie prowadziła śledztwa w jego sprawie, a sąd dwukrotnie skazał go na karę więzienia w zawieszeniu. Według relacji jednego z jego byłych współpracowników, pełniąc funkcję prezesa konglomeratu, Lee Kun-hee miał wyprowadzić z podległych mu spółek łącznie prawie 9 mld USD. Dorobek syna założyciela konglomeratu przyczynił się do wielu rys na wizerunku firmy, podając w wątpliwość skuteczność przywództwa rodziny Lee w Samsungu.
Lee Kun-hee przeszedł na emeryturę dopiero w 2014 roku, kiedy to zawał serca wywołał u niego trwały uszczerbek na zdrowiu. Co ważne, choć nie sprawował faktycznej władzy nad konglomeratem, do końca życia pełnił on symboliczną rolę prezesa firmy. Jego odejście stanowiło jednocześnie koniec pewnej ery w imperium Samsunga, a cała uwaga spoczęła od tego czasu na jego synu, który w wieku 45 lat stał się nowym liderem czebolu. Trzy lata później Lee Jae-yong został bohaterem jednej z największych afer korupcyjnych w najnowszej historii Korei Południowej, w efekcie czego kolejne półtora roku spędzi w więzieniu.
W odstępie trzech miesięcy Samsung stracił dwóch najważniejszych przywódców biznesowych w swojej historii: syna oraz wnuka założyciela koreańskiego konglomeratu. Wydarzenia te odbiją najpewniej swoje piętno na organizacji zarówno w sferze praktycznej – ponieważ od firmy odcięty został Lee Jae-yong, jeden z jej kluczowych managerów – jak i symbolicznej i wizerunkowej.
Sprawiedliwość i gospodarka
Wyrok ten dobitnie zwraca uwagę na problemy, z jakimi od wielu lat boryka się nie tylko Samsung, ale też cała Korea Południowa: niezdrową relację pomiędzy światami polityki i wielkiego biznesu. Gospodarka zdominowana jest przez wielkie rodzinne konglomeraty biznesowe, a wśród nich największą pozycję zajmuje Samsung.
Firma ta stanowi symbol dynamicznego rozwoju kraju, określanego „cudem nad rzeką Han”. W roku 1938 jej założyciel Lee Byung-Chull wchodził do biznesu jako eksporter suszonych ryb i makaronu, aby w latach 50. zająć się produkcją tekstyliów, a dopiero w kolejnych dziesięcioleciach podbijać rynki szeroko pojętej elektroniki i zaawansowanych technologii.
Obecnie Samsung należy do grona wiodących firm technologicznych na świecie. Przychody największej ze spółek grupy, czyli Samsung Electronics, odpowiadały w 2019 roku za prawie 13% PKB oraz 20% eksportu Korei Południowej.
Pozycja największego czebolu sprawia, że każde zachwianie jego kondycją ma bezpośrednie przełożenie na gospodarkę Korei Południowej. Z tego powodu rozliczenie liderów wielkich firm stanowi w tym kraju pewne wyzwanie. Z jednej strony elementarne poczucie sprawiedliwości wymaga, aby w jednej z najbardziej rozwiniętych demokracji w tej części świata, przestępcy finansowi ponosili odpowiedzialność za swoje działania. Z drugiej strony nikomu w Korei Południowej nie zależy, aby uderzać w rodzimy biznes, od którego zależy los całego społeczeństwa. Globalny kryzys spowodowany pandemią COVID-19 czy rozwój technologicznej konkurencji ze strony Chin zdają się być wystarczająco wymagającymi wyzwaniami na najbliższe lata.
Ta druga przesłanka towarzyszyła zapewne przedstawicielom południowokoreańskiego biznesu, którzy jeszcze przed ogłoszeniem wyroku na Lee Jae-yongu wystosowali apel do seulskiego sądu. Prosili o wyrozumiałość i możliwie łagodny wyrok na jednym z najważniejszych przedsiębiorców w kraju. Jak argumentował w swoim liście przewodniczący izby handlowo-przemysłowej, ukaranie lidera Samsunga uderzy nie tylko w samą firmę, ale też całą gospodarkę Korei Południowej. Dodał on dalej, że biorąc pod uwagę wpływ konglomeratu na całe społeczeństwo, jego lider powinien otrzymać od sądu kolejną szansę. W obronie Lee Jae-yonga wypowiedziały się między innymi także południowokoreańskie federacja małych i średnich przedsiębiorstw KBIZ (Korea Federation of SMEs) oraz stowarzyszenie przedsiębiorców KOVA (Korea Venture Business Association).
Sprawiedliwość dosięgła największych
Wyrok na Lee Jae-yongu stanowi pewnego rodzaju precedens w podejściu południowokoreańskiego wymiaru sprawiedliwości do najważniejszych przedsiębiorców w kraju. Doświadczenia ostatnich lat wskazywały raczej na bezkarność liderów czeboli. Pomimo regularnie wybuchających skandali z ich udziałem niezwykle często otrzymywali łagodne wyroki, najczęściej w zawieszeniu. Według piszącego dla „New York Times” Choe Sang-Hunac, dla tej części Koreańczyków, która zmęczona jest już niekończącymi się skandalami elit biznesowych, wyrok na liderze Samsunga stanowi dobrą wiadomość.
W połowie stycznia południowokoreański Sąd Najwyższy podtrzymał wyrok więzienia na urzędującej w latach 2013-2017 Park Geun-hye, która została skazana za przyjęcie łapówek między innymi od wiceprezesa Samsunga. Jej lista przewinień jest jednak znacznie dłuższa, przez co spędzi ona w więzieniu jeszcze kolejnych 20 lat (24 lata łącznie). Być może ostatnie wyroki stanowią pewien krok w kierunku uzdrowienia ekosystemu polityczno-gospodarczego w Korei Południowej.
Co czeka lidera Samsunga?
Nie można jeszcze mieć pewności co do tego, jak długo Lee Jae-yong pozostanie w więzieniu. Wiemy już, że nie będzie odwoływał się od ostatniego orzeczenia sądu i z całą pewnością trafi za kratki. Istnieje jednak możliwość, że południowokoreańska prokuratura będzie starała się o ponowne rozpatrzenia sprawy. Domagała się bowiem aż 9 lat więzienia dla oskarżonego. Ze wstępnych zapowiedzi wynika jednak, że jest to mało prawdopodobne. Choć prokuratorzy uznali karę za niesatysfakcjonującą, udało im się osiągnąć ich cel nadrzędny, czyli udowodnić większą niż wcześniej zakładano skalę korupcji na koncie Lee Jae-yonga.
Jednocześnie od września zeszłego roku toczy się wobec niego odrębne postępowanie. Jest w nim oskarżony o szereg przestępstw gospodarczych, w tym manipulację wartością podległych mu spółek giełdowych, poświadczenie nieprawdy wobec zewnętrznego audytora oraz odpowiedzialność za nieprawidłowości przy fuzji spółek należących do grupy Samsung, które pozwoliły mu na umocnienie władzy nad czebolem. Jeśli przewinienia ta zostaną mu udowodnione, Lee Jae-yong może spędzić w więzieniu więcej niż kolejne półtora roku.
Nie można także wykluczyć, że za jakiś czas zostanie on jednak ułaskawiony przez prezydenta Korei Południowej. Wszakże chodzi o lidera największej grupy biznesowej w kraju, stanowiącej niemalże skarb narodowy. W ciągu ostatnich kilkunastu lat argument ten był niezwykle skuteczny w przypadku przywódców czeboli.
Uwagę mediów i analityków biznesowych zajmuje dziś także kwestia wpływu nieobecności lidera Samsunga w zarządzie na dalszą kondycję grupy. Wcześniej jej liderzy byli inicjatorami największych zmian oraz najodważniejszych ruchów biznesowych i technologicznych konglomeratu. Jak twierdzi Chang Sea-jin, profesor Narodowego Uniwersytetu Singapuru oraz autor książki na temat historii Samsunga, brak lidera może ograniczyć zdolność koreańskiej firmy do szybkiej i agresywnej odpowiedzi na nadchodzące szanse i wyzwania biznesowe.
Można jednak przypuszczać, że pobyt w więzieniu nie będzie stanowił dla skazanego definitywnego odcięcia od firmy. Tak jak w przypadku jego wcześniejszego rocznego pobytu w areszcie, także tym razem będzie mógł nieformalnie zachować ciągłość komunikacji z kluczowymi managerami. Strategiczne z punktu widzenia Samsunga decyzje prawdopodobnie będą z nim wówczas konsultowane.
Jeśli Lee Jae-yong dotrzyma zeszłorocznej deklaracji, jego dzieci nie obejmą już ról przywódczych w konglomeracie. Tym samym przerwana zostanie trwająca od trzech pokoleń ciągłość zarządcza najbogatszego klanu w Korei Południowej. Uwięzienie lidera Samsunga może przyspieszyć proces zmian zarządzania firmą. Być może już teraz większy wpływ na decyzje uzyskają profesjonalni managerowie, niepowiązani rodzinnie z założycielem największego koreańskiego przedsiębiorstwa. Biorąc pod uwagę rosnące znaczenie społecznego wpływu biznesu, nie tylko wśród opinii publicznej, ale także inwestorów i kontrahentów na całym świecie, taka zmiana mogłaby mieć pozytywny wpływ na dalszy rozwój konglomeratu.
Czy tak się stanie? Koniec dynastii Lee to dla Samsunga jednocześnie szansa, jak i zagrożenie, a długoterminowe skutki burzliwych wydarzeń trudno obecnie przewidzieć.

Andrzej Pieniak Absolwent Zarządzania na Uniwersytecie Warszawskim oraz E-Biznesu w Szkole Głównej Handlowej. Studiował także na Ludwig Maximilian Universität w Monachium oraz Sogang University w Seulu. Do jego głównych obszarów zainteresowań należą gospodarcze, technologiczne oraz społeczne aspekty rozwoju państw Azji Wschodniej, w szczególności Korei Południowej i Chin. Autor pracy naukowej na temat technologicznego rozwoju i transformacji południowokoreańskich czeboli. Pasjonat podróży i obcych kultur, starający się poznawać je od jak najautentyczniejszej strony.
czytaj więcej
„Obyś była matką tysiąca synów” – status kobiety w społeczeństwie indyjskim
Konstytucja Indii z 1950 roku wprowadziła zasadę równości szans płci, która przyznaje kobietom i mężczyznom takie same prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Dlaczego zatem prawie czterdzieści procent dziewczynek w wieku 15-17 lat nie uczęszcza do szkół, wciąż kultywuje się zwyczaj przekazywania posagu a prenatalna selekcja płci to nadal ogromny społeczny problem?
Magdalena RybczyńskaDr Nicolas Levi dla portalu PolskieRadio24.pl o próbach rakietowych Korei Północnej
Informujemy, że nasz analityk dr Nicolas Levi udzielił wywiadu dla portalu PolskieRadio24.pl. Tematem rozmowy były próby rakietowe Korei Północnej, ich wpływ na amerykańską politykę w regionie i zachowanie chińkich władz.
Dr Anna Grzywacz dla czasopisma naukowego Asian Perspective o polityce zagranicznej Singapuru
Na łamach 4 numeru 43 tomu czasopisma naukowego "Asian Perspective" ukazał się artykuł analityczki Instytutu Boyma Anny Grzywacz.
Anna GrzywaczTydzień w Azji #92: Hojniejsi niż Hollywood. Nowa siła może przesądzić o prezydenturze w USA
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Ratując ludzi czy swój wizerunek? Narracje o porządku humanitarnym w Azji Południowo-Wschodniej.
(Subiektywny) przegląd wybranych artykułów badawczych dotyczących stosunków międzynarodowych w regionie Azji i Pacyfiku publikowanych w wiodących czasopismach naukowych.
Anna GrzywaczKwartalnik Boyma – nr 4 (18)/2023
Zapraszamy do lektury najnowszego numeru Kwartalnika Boyma, poświęconego sytuacji na Bliskim Wschodzie, a także chińskiej presji na sąsiadów w regionie.
Siła argumentów. Napięcia na linii Pekin-Waszyngton
Kiedy wirus zaczął zataczać coraz szersze kręgi i jasnym stało się, że nie jest to tylko lokalny problem o którym niedługo nikt nie będzie pamiętał, oczy całego świata zwróciły się na Wuhan. Wkrótce też zapytano: kto jest temu winien? Dwie strony, chińska i amerykańska, na łamach dzienników i w mediach społecznościowych rozpoczęły rywalizację dwóch wzajemnie oskarżycielskich narracji.
Zespół Instytutu BoymaOkrągły stół: polsko-azjatycka współpraca w dziedzinie nowych technologii
Jak polskie przedsiębiorstwa z sektora nowych technologii rozwijają współpracę z Azją? Jak polskie instytucje mogą wspierać ekspansję tych firm?
Program staży w Instytucie Studiów Azjatyckich i Globalnych im. Michała Boyma
Instytut Boyma uruchamia program staży dla studentów, wychodząc naprzeciw prośbom i oczekiwaniom związanym ze skromną ofertą staży finansowanych ze środków publicznych w ośrodkach analitycznych/centrach badawczych w Polsce.
Wywiad: Otwarcie Azji Centralnej na świat
JE Pan Margułan Baimukhan, Ambasador Republiki Kazachstanu w RP, w rozmowie z Magdaleną Sobańską-Cwaliną.
Magdalena Sobańska-CwalinaWydarzenie odbędzie się w formule on-line za pośrednictwem platformy Google Meet, w piątek 15 stycznia o godzinie 10:00.
Anna GrzywaczAzjatech #74: Wodór z księżycowego lodu napędzi pojazdy kosmiczne?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Na marginesie koronawirusa. Co dalej z irańskim kryzysem narkotykowym?
Bezzębni mężczyźni zaciskający sznurkiem ramiona przed wstrzyknięciem heroiny, nieobecny wzrok bezdomnych dzieci i prostytutek oraz wszechobecne ubóstwo (...) Podobne widoki stały się codziennością w Iranie, który według szacunków Biura Narodów Zjednoczonych ds. narkotyków i przestępczości (UNODC) posiada dziś najwyższy na świecie odsetek uzależnionych od heroiny w populacji.
Antoni JakubowskiAzjatech #232: Japońska technologia może zrewolucjonizować rolnictwo
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Z Michałem Wójcikiem, Dyrektorem Departamentu Współpracy Międzynarodowej Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (DWM MGMiŻŚ), rozmawiał Krzysztof M. Zalewski.
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji: Czy kolejny rok koreański film Minari zdominuje tegoroczne Oscary?
Rok 2020 był dla kinematografii południowokoreańskiej rokiem triumfu - po raz pierwszy koreański film zdobył tak wiele nagród - w tym najważniejszą nagrodę Oscara i to na dodatek w 4 kategoriach (...) Rok 2021, za sprawą filmu “Minari” zapowiada się równie ekscytująco dla kinematografii koreańskiej.
Wioletta MałotaZapraszamy na pierwszą debatę Instytutu Boyma i Ośrodka Badań Azji!
Partia BJP pod wodzą premiera Modiego poniosła pod koniec ubiegłego roku niespodziewaną klęskę w trzech ważnych wyborach stanowych, co wielu uznało za prognostyk przed tegorocznym głosowaniem. Dlatego komentatorzy spodziewali się w kwietniu i maju wyrównanej walki BJP o pierwszą pozycję z koalicją zbudowaną wokół Indyjskiego Kongresu Narodowego (INC) lub tylko niewielkiej przewagi prawicy. Tymczasem odniosła ona historycznie wysokie zwycięstwo przy dużej mobilizacji wyborców. Co było tego powodem? Jak dominacja jednej partii wpłynie na Indie? Jakie są plany BJP na najbliższą kadencję? Co może to oznaczać dla świata?
W ostatnich latach w regionie zachodniego pacyfiku Australia (2016), Nowa Zelandia (2018) Korea Południowa (2019) i Tajlandia (2019) kolejno zalegalizowały medyczne zastosowania marihuany. Niektóre z tych krajów rozważają dekryminalizację jej rekreacyjnego użycia. Mimo liberalizacyjnych tendencji w części państw, większość regionu surowo reguluje zastosowanie konopi.
Karolina ZdanowiczWielka rocznica, której nie będzie?
Urodziła się w Warszawie 17 września 1823 r. Zmarła 38 lat później w rodzinnym mieście. Tekla z Bądarzewskich Baranowska była jedną z nielicznych kobiet jej epoki, która mimo społecznych ograniczeń potrafiła podbić świat swoją twórczością.
Magdalena Sobańska-CwalinaFrom quantity to quality. Demographic transition in China – interview with Prof. Lauren Johnston
What we observe in China is a population reduction strategy paired with the socio-economic transition. In my view it’s not a crisis, but it is a very challenging transition.
Lauren JohnstonPrzemysł stoczniowy w Azji: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość
Prawdopodobnie przesunięcie światowego centrum gospodarczego znad Atlantyku nad Pacyfik nigdzie nie jest tak widoczne jak w przemyśle stoczniowym. (...) W ostatnich latach na prowadzenie wybiły się stocznie chińskie, znacznie dystansując rywali. Jednak wobec słabnącej koniunktury rodzi się pytanie jak trwałe swą fundamenty tego sukcesu i czy Chinom uda się utrzymać pozycję lidera.
Paweł BehrendtBrak zaufania fundamentem amerykańsko-chińskich rozmów, czyli nowa normalność
Niecały rok wojny handlowej nie zapowiadał dobrze oczekiwanego spotkania Donalda Trumpa i Xi Jinpinga. Mimo to spotkanie przywódców USA i Chin na szczycie G20 w Osace 29 czerwca uznano za względny sukces.
Maksym GdańskiAzjatech #56: Japonia uchwala ustawę o „super-miastach”
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #71: Udany test indyjskiego demonstratora technologii hipersonicznej
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.