Recenzja książki: Paweł Jaskuła, W cieniu smoków i tygrysów. Azja Centralna w pogoni za gospodarką światową, Grupa Wydawnicza FNCE, Wydawnictwo Naukowe FNCE, 2024, s. 532
Autor prezentowanej publikacji podjął się trudnego zadania identyfikacji korelacji między kierunkami zmian ustrojowych a ich wpływami na wektory przemian gospodarczych.
Ponieważ zagadnienie jest bardzo złożone, Paweł Jaskuła słusznie poświęcił pierwszy rozdział na prezentację teorii ekonomicznych, począwszy od klasycznej, po współczesne koncepcje uwarunkowań wzrostu gospodarczego. Trzeba tu podkreślić szeroki zakres wykorzystanej literatury źródłowej, który posłużył Autorowi do przybliżenia nie tylko ogólnych założeń każdej z teorii ekonomicznych, ale również ich ewolucję i powstałą wokół nich polemikę. Bardzo przydatne dla lepszego zrozumienia dalszych rozważań jest przybliżenie teoretycznych modeli systemów rozwojowych tzw. państw rozwijających się oraz systemu kapitalizmu państwowego, który jest szeroko rozpowszechniony w różnych wariacjach na obszarze Azji.
Rozdział drugi zawiera teoretyczne podstawy badań w dziedzinie nauk politycznych oraz skrótową prezentację kształtowania się specyfiki ustrojowej państw Azji Centralnej i południowo-wschodniej od 1945 roku po lata 20. obecnego wieku.
Pewne wątpliwości budzi szerokie omówienie zagadnień z zakresu metodologii badań, które ze względu na swoją obszerność wydają się niepotrzebne, bowiem nie mają bezpośredniego przełożenia na zawarte w dalszych rozdziałach próby odnalezienia wspomnianych korelacji polityczno-gospodarczych. Z punktu widzenia czytelnika zainteresowanego zagadnieniami politycznymi i gospodarczymi tego obszaru geograficznego, bardziej przydatne byłoby poszerzenie skrótowo omawianych w dalszej części rozdziału etapów przemian ustrojowych w Azji Centralnej.
Dużym plusem jest uwzględnienie potrzeby przybliżenia zmian w systemach politycznych państw „euroazjatyckich”, Turcji i Rosji, które determinują specyfikę nie tylko zewnętrznych, ale i wewnętrznych uwarunkowań rozwojowych Azji Centralnej. Dla poprawy czytelności układu i uznania geograficznej specyfiki tych państw, warto byłoby w kolejnych wydaniach stworzyć dla nich osobne podrozdziały.
Wartością dodaną rozdziału jest prezentacja ukształtowania unikatowego systemu teokracji Iranu, którego rola w procesach politycznych i ekonomicznych Azji Centralnej podlega stopniowemu wzmacnianiu, zwłaszcza w świetle uzyskania członkostwa w Szanghajskiej Organizacji Współpracy i konfliktu religijnego między szyitami i sunnitami w permanentnie niestabilnym Afganistanie.
Kolejne trzy rozdziały to ciekawa analiza modeli rozwoju gospodarczego grupy państw azjatyckich, które do niedawna cechował brak elementów demokratycznych w polityce i społeczeństwie. Część z nich, jak Chiny, Wietnam czy Kambodża obrały drogę socjalizmu państwowego, wzorując się na rozwiązaniach zaimplementowanych w ZSRR po 1917.
Inne podążały odmienną drogą. Autor słusznie zdecydował się na podział tej grupy państw na dwie podgrupy na podstawie podobieństw ustrojowych, historycznych i społecznych. W ten sposób w pierwszej analizowanej podgrupie znalazły się Japonia i Korea, a w drugiej wybrane państwa Azji Południowo-Wschodniej. Osobny rozdział poświęcony został przybliżeniu przebiegu procesów polityczno-gospodarczych w Chinach, co było zabiegiem słusznym, zważywszy że model chińskich reform był stymulujący dla części państw w tym regionie, a zarazem jego złożoność i unikatowość wymagała szerszego przedstawienia. Reformy w poszczególnych państwach omówiono z podziałem na czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, a dodatkowo poruszono istotną w tych krajach kwestię roli przedsiębiorstw państwowych (SOE) i regulacyjnych działań państwa w ramach tzw. kapitalizmu państwowego (state capitalism).
Ostatni, szósty rozdział, stanowi próbę sformułowania koncepcji rozwojowych poszczególnych republik w oparciu o analizę czynników wewnętrznych i zewnętrznych, determinujących ich uwarunkowania rozwojowe.
Dodać należy, że próbę udaną. Autor trafnie zestawia cechy systemu polityczno-gospodarczego każdego z analizowanych krajów regionu z wzorcami rozwojowymi, wypracowanymi w toku analizy państw Azji w poprzednich rozdziałach. Należy tu podkreślić dbałość Pawła Jaskuły o dopasowanie modeli do konkretnych sektorów gospodarki. Nie jest to więc proste i zapewne łatwiejsze, ale i mniej miarodajne, wskazanie ogólnego modelu rozwoju danego państwa, jako najbardziej adekwatnego dla konkretnej republiki.
W konsekwencji, Autor wykazał, że nie ma jednego uniwersalnego modelu rozwojowego dla republik Azji Centralnej. Skuteczność decyzji gospodarczych i dynamika rozwoju wymagają zastosowania konglomeratu rozwiązań sektorowych, które sprawdziły się w różnych państwach i najbardziej przystają do specyfiki konkretnej republiki. Niewątpliwie, należy wziąć pod uwagę, że przedstawione modele i ich implementacja nie uwzględniają wielu czynników, jak choćby specyficzne uwarunkowania społeczne i kulturowe czy klimatyczne i geofizyczne. Nie jest to jednak zarzut wobec pracy Autora, bowiem modele ze swojej definicji mają charakter uproszczony, a uwzględnienie wszystkich czynników determinujących procesy społeczno-polityczno-gospodarcze w poszczególnych republikach wymagałoby osobnych publikacji dla każdej z nich.
Podsumowując, Autor wzbogacił swoją książką relatywnie wąską dziedzinę publikacji poświęconych Azji Centralnej. Publikacja ta jest tym bardziej godna przeczytania, że podejmuje temat rozwoju gospodarczego w sposób unikatowy, w oparciu o szereg analiz państw azjatyckich, a przedmiotowy obszar geograficzny staje się newralgicznym miejscem ścierania interesów globalnych graczy.
To, jak będzie wyglądał pejzaż polityczno-gospodarczy Azji Centralnej w przyszłości jest wciąż niewiadomą. Obserwowane obecnie kierunki przemian w regionie zdają się wskazywać na zwrot republik w kierunku wielowektorowości, w której ani Rosja ani Chiny nie będą miały decydującego wpływu na przyszły kształt systemu polityczno-gospodarczego republik.
Otwartą kwestią pozostaje czy kierunki rozwoju gospodarczego w Azji Centralnej zostaną zdominowane przez polityczne uwarunkowania, wewnętrzne i zewnętrzne, czy też będą oparte na sprawdzonych wzorcach, które wykreowały „azjatyckie tygrysy”.

Jerzy Olędzki Doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, pracę doktorską złożył na Wydziale Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, magister ekonomii i europeistyki, absolwent Wydziału Zarządzania Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi (obecnie Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna) i Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2011 r. specjalizuje się w zagadnieniach geopolitycznych Azji Centralnej i aspektach polityczno-ekonomicznej oraz militarnej współpracy regionalnej. Autor książki "Mocarstwo z panazjatyckiej mozaiki. Geneza i ewolucja Szanghajskiej Organizacji Współpracy".
czytaj więcej
Tydzień w Azji #249: Wielkie pieniądze boją się chińskiej polityki
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Uzbekistan rozważa skrócenie tygodnia pracy
Na fali coraz powszechniejszych w państwa zachodnich rozważań o dążeniu do stopniowego wprowadzania czterodniowego tygodnia pracy podobne podejście chcą wprowadzić władze Uzbekistanu. To pierwsza tego typu inicjatywa w Azji Centralnej.
Jerzy OlędzkiKrótka relacja z forum biznesu Polska – Mongolia 2019
W dniu 9 lipca 2019 r. w stolicy Mongolii, Ułan Bator, miało miejsce Forum Biznesu Polska-Mongolia zorganizowane przez Polską Agencję Inwestycji i Handlu pod patronatem polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Na miejscu obecny był reprezentant Instytutu Boyma, analityk ds. Mongolii Paweł Szczap.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Najsprytniejsza mikrogospodarka świata
Królestwo Bhutanu należy określić najsprytniejszą mikrogospodarką świata. Spryt to ,,zdolność szybkiego, praktycznego radzenia sobie w trudnych sytuacjach"; krótką definicję trzeba uzupełnić o jeden element – radzenie sobie w trudnych sytuacjach czasem następuje przy pomocy iluzji, wybiegu albo umiejętnością sprawiania dobrego wrażenia. Tak rozumiany spryt pasuje doskonale do bhutańskiej mikrogospodarki.
Adrian ZwolińskiAzjatech #113: Technologie atomowe na celowniku hakerów z Korei Północnej
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #107: Komuniści otwierają Wietnam
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #147: Tadżykistan – nowy partner polskiego biznesu?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #241: Wybory w trzeciej demokracji globu przyciągają uwagę świata
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Japoński exodus z Chin. Czego warto uczyć się od Tokio
Do niedawna gospodarka światowa przypominała długi pociąg ze sprzęgniętymi ze sobą wagonami. Obecnie coraz więcej wagonów chce się odłączyć od chińskiej lokomotywy. Japonia konsekwentnie i bez rozgłosu realizuje projekt stopniowego uniezależniania się od Państwa Środka (...)
Paweł BehrendtRP: Uzbekistan – czy pandemia przekreśli reformy sektora usług?
Jeszcze niedawno władze kraju zapowiadały, że usługi staną się kołem zamachowym tamtejszej gospodarki. Decyzje dotyczące wprowadzenia tzw. ulic całodobowych miały sprzyjać realizacji tego planu.
Magdalena Sobańska-CwalinaKsiążka „The Role of Regions in EU-China Relations” w wolnym dostępie
Zapraszamy do pobrania wersji elektronicznej książki pod redakcją dr Tomasza Kamińskiego. Ta anglojęzyczna pozycja opisująca rolę jednostek samorządowych w relacjach Unii Europejskiej z Chinami stanowi kolejną książkę umieszczoną w wolnym dostępie na naszej stronie
Współpraca Instytutu Boyma z Forbes Polska
Analitycy Instytutu Boyma od niedawna mają przyjemność współpracować z redakcją polskiego wydania magazynu Forbes. Poniżej prezentujemy listę naszych artykułów.
RP: Dlaczego Wietnam staje się ciekawym miejscem dla inwestycji produkcyjnych?
W Azji rodzi się nowa architektura handlu. Firmy poszukujące lokalizacji do inwestycji produkcyjnych powinny wziąć pod uwagę Wietnam z uwagi na jego członkostwo w wielostronnych umowach handlowych RCEP i CPTPP i obowiązujące porozumienie (FTA) z UE.
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji #79: Chiny łączą gaz z ropą
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
How to deal with gender-based segregation?
Interview on the project Supporting the Economic Empowerment of Afghan Women through Education and Training in Kazakhstan and Uzbekistan. Magdalena Sobańska-Cwalina and Krzysztof M. Zalewski (The Boym Institute) in discussion with: Yakup Beris, Johannes Stenbaek Madsen, Maria Dotsenko, Gulnar Smailova,
Zespół Instytutu BoymaTydzień w Azji #188: Najludniejsze państwo świata się wyludnia. Mocarstwo traci siły
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Paweł Behrendt dla PR24 o rozmowie Biden-Xi: nie ma mowy o przyjacielskim tonie
Serdecznie zapraszamy do odsłuchania zapisu rozmowy analityka Instytutu Boyma Pawła Behrendta, który w rozmowie z dziennikarzem PR24 Krzysztofem Grzybowskim skomentował rozmowę pomiędzy Xi Jinpingiem i Joe Bidenem.
RP: Kazachstan – jakie wnioski wyciągnie zagraniczny biznes ze styczniowej rewolty?
Styczeń zachwiał wypracowanym przez dekady wizerunkiem Kazachstanu jako bezpiecznej przystani dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej. Najpierw przez kraj przetoczyła się krwawa rewolta, a następnie region dotknął blackout. Co na to międzynarodowy biznes?
Magdalena Sobańska-CwalinaPotrzebujemy nowej polityki azjatyckiej – LIST OTWARTY
Azja odgrywa ważną i stale rosnącą rolę w polityce i gospodarce światowej. Dlatego wychodzimy do Państwa z apelem, aby tak dziennikarze, politycy i wszyscy inni, którzy kształtują opinię publiczną, częściej i odważniej podejmowali debatę na temat roli tego kontynentu dla Polski w wielu dziedzinach życia.
Napięcie na linii Japonia i Korea Południowa wpłynie na świat technologii
Historyczne zaszłości pomiędzy Koreą Południową i Japonią wkraczają na obszar handlu. Japonia wprowadziła restrykcje handlowe przy eksporcie trzech technologicznych produktów. Korea reaguje bojkotem japońskich produktów.
Maksym GdańskiTydzień w Azji: Awicenna, czyli uzbecki pomysł na turystykę w czasach zarazy
Turystyka po objęciu prezydentury przez Szawkata Mirzjojojewa została uznana za ważny dział gospodarki o niewykorzystanym dotąd potencjale. COVID-19 dodał do istniejących, strukturalnych problemów branży w Uzbekistanie kolejne wyzwania.
Magdalena Sobańska-CwalinaTydzień w Azji #131: Nowy podatek Unii Europejskiej rozdrażnił Australię
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #211: Ostatnie bastiony demokracji padają w Kambodży
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.