Boym na świecie

Jak prowadzić badania społeczne w Chinach? – subiektywny przewodnik po pobycie w CASS

Mimo rosnącego zainteresowania Państwem Środka, ciągle  niewielu polskich naukowców decyduje się na prowadzenie badań za Wielkim Murem.

Instytut Boyma 18.09.2019

W Zakładzie Filozofii Zachodniej w Instytucie Filozofii na Chińskiej Akademii Nauk Społecznych (CASS) spędziłam pełny miesiąc. Mogę pisać jedynie o osobistych doświadczeniach, ponieważ każdy pobyt dostosowany jest do indywidualnych potrzeb i przedstawionego wcześniej planu. Mam nadzieję, że refleksje okażą się przydatne dla osób rozważających prowadzenie badań w tej instytucji, lub w innych chińskich placówkach naukowych. Mimo rosnącego zainteresowania Państwem Środka, ciągle  niewielu polskich naukowców decyduje się na prowadzenie badań za Wielkim Murem.

Finansowanie

O finansowanie badań w Chinach można ubiegać się na różne sposoby, w tym u partnerów chińskich. W moim przypadku sprawa była o tyle prosta, że pobyt nie był finansowany przez żadną instytucję powiązaną z Chinami, lecz przez program NAWA ‘Mosty do Azji’ Uniwersytetu Warszawskiego. Z tego względu sprawy finansowe przy organizowaniu pobytu nie były brane pod uwagę. Dzięki temu samo prowadzenie badań miało charakter w pełni autonomiczny. Wspomniany program wspierający mobilność i umożliwiający prowadzenie badań w Azji jest ważnym znakiem, że Uniwersytet Warszawski dostrzegł rosnącą rolę Dalekiego Wschodu i aktywnie włączył się w umożliwienie młodym badaczom wyjazdów studyjnych. To bardzo dobra inicjatywa pozytywnie działająca na korzyść wizerunku Polski w świecie akademickim, nie tylko chińskim.

Ubiegając się o możliwość prowadzenia badań w CASS, trzeba przygotować dokładny plan pobytu i wybrać tutora-opiekuna, z którym konsultować się będzie kolejne etapy prac. Cały proces komunikacji i ustalenia szczegółów pobytu od strony merytorycznej trwa dosyć długo, z tego powodu warto zaplanować swoje badania na wiele miesięcy przed datą wyjazdu.

Jaką instytucję wybrać?

W moim przypadku sprawa była jasna. CASS posiada drugie po Bibliotece Narodowej w Pekinie zbiory książek, co sprawia, że instytucja jest atrakcyjnym miejscem do prowadzenia badań. Instytut Filozofii posiada swoją odrębną bibliotekę na dziewiątym piętrze zaopatrzoną w dzieła filozofów chińskich i zagranicznych. Można dostać wiele dzieł poświęconych idealizmowi niemieckiemu, marksizmowi, szkole frankfurckiej, etc. Wśród autorów królują między innymi Kant, Foucault, Hegel, Husserl, Habermas, Kierkegaard, Nietsche oraz Marks w oryginałach i tłumaczeniach na chiński. Warto zaznaczyć, że również dzieła wielu współczesnych filozofów są tłumaczone na język chiński, w tym Axel Honneth czy Charles Taylor. Daje to pewne wyobrażenie o krajobrazie intelektualnym chińskich partnerów i dostępności wielu ważnych pozycji chińskim badaczom.

Współpraca z tutorem

 Ze względu na tematykę moich badań (przygotowywanie rozprawy doktorskiej pt. Recepcja Hegla w Chinach: tradycja i współczesność) poszukiwałam przede wszystkim tłumaczeń i prac He Lina, Wang Jiuxinga i książek Zhang Shiyinga. Niestety nie wszystkie były na miejscu. Tutorka wspierająca mój pobyt wszystkie potrzebne książki sprowadziła dla mnie przez internet. Co więcej, zapoznawszy się z tematem przygotowywanej przeze mnie pracy, doradziła mi kilka innych tytułów, które również specjalnie dla mnie zakupiła. Z jednej strony żyjemy w świecie błyskawicznych przepływów informacji za sprawą Internetu, z drugiej istnieje jednak wiele barier w dostępie do tekstów i książek chińskich — nasze światy wcale nie są tak dobrze skomunikowane, jak się nam pozornie wydaje. Komunikacja w humanistyce jest w dalszym ciągu dość utrudniona, ze względu na bariery językowe, niedofinansowania tych gałęzi wiedzy oraz ograniczenia polityczne.

Mocną stroną praktyk był ciągły kontakt z tutorem, z którym łączyłam się i rozmawiałam przez Wechat, chiński serwis społecznościowy. Generalnie pracownicy naukowi w Chińskiej Akademii Nauk Społecznych są zobowiązani do przychodzenia do pracy raz w tygodniu, choć mogą częściej. Z tego względu znamienita większość pracuje z domu. Głównym kanałem kontaktu pozostał więc Wechat, poprzez który większość filozoficznych i bibliograficznych wskazówek otrzymywałam o każdej porze dnia i nocy. W Polsce takie udogodnienia i pełne aktywności zaangażowanie należą raczej do rzadkości.

Ciekawym elementem funkcjonowania Instytutu są odbywające się w trybie jednodniowym co tydzień lub co miesiąc translatoria skupiające się na poznawaniu i skrupulatnym tłumaczeniu dzieł wybranych filozofów zachodnich. Często odbywają się całodniowe warsztaty poświęcone na przykład Foucault (przynajmniej raz w miesiącu). Ze względu na moje akademickie zainteresowania związane z tematem doktoratu zaproszono mnie na całodziennie seminarium z Hegla, podczas którego porównywano chińskie tłumaczenia z oryginalną wersją „Wissenschaft der Logik” („Nauka logiki”). Obecni byli na nim pracownicy naukowi uniwersytetów w Xi’anie i Szanghaju czy szkoły partyjnej, którzy specjalnie przyjeżdżają na te seminaria z różnych stron Chin.

Udogodnienia

Do ciekawych udogodnień należy możliwość przyprowadzania do CASS dzieci, które podczas wakacyjnego okresu stanowią dla pracujących rodziców pewne obciążenie. Otóż zadziwiło mnie, że dzieci były bardzo przyjaźnie traktowane i stanowiły integralną część instytutów. W bibliotekach przygotowano dla nich specjalne miejsca, a w każdym zakładzie, w którym przebywałam, była mała półka z zabawkami. Myślę, że to udogodnienie jest bardzo komfortowe dla chińskich matek i ojców, w polskich realiach często spotkać się można z komentarzami: „Albo kariera naukowa, albo dzieci”, ewentualnie: „Weźmie pani urlop na kilka lat”. W sprawach dzieci, a także jak się okazało udogodnień żywieniowych (świetna stołówka ze świeżo gotowanymi potrawami i możliwość ich wzięcia do domu), CASS wywiązuje się świetnie.

Wolność naukowa i jej granice

Osobną kwestią nurtującą zachodnich wizytujących badaczy jest wolność prowadzenia badań i swobody wypowiedzi. Z jednej strony pracownicy mają pewną dozę niezależności, z drugiej jednak nie ma co ukrywać – nauka ma być pożyteczna dla społeczeństwa i ideologii państwowej, stąd też znajduje się na usługach rządzących. W zamkniętych salach toczą się jednak zacięte dyskusje o Foucault, sinizacji marksizmu, pojęciu lęku u Kirkegaarda czy Krytyce czystego rozumu.

Dyskutuje się wiele, czasami w sferze niedopowiedzeń, aluzji czy metafor. Pierwszy obraz, który mam w pamięci z pobytu w instytucie, to widok zatopionego w fotelu chińskiego filozofa w kapeluszu z leżącą obok lekturą Rok 1984 Orwella. Pracownicy Instytutu Filozofii dali się poznać jako świetni specjaliści wyedukowani na zachodnich uniwersytetach. Dla przykładu  jedna z osób towarzyszących mi w trakcie badań ukończyła studia doktoranckie w Belgii (Kant), tutorka świetnie mówiła po angielsku, czytała również w oryginale dzieła po niemiecku i duńsku. Zapoznana filozof pracująca w Akademii Marksizmu odbyła prestiżowe studia w Waszyngtonie, gdzie zajmowała się Marksem i Heglem.

Konkluzje

Jeśli planujemy wyjazd na badania do Chin przede wszystkim dobrze zadbać o to, aby znaleźć się pod opieką osoby, która proaktywnie podejdzie do naszego pobytu w chińskiej instytucji. Warto przygotować szczegółowy plan badawczy, omówić go z potencjalnym tutorem i uzbroić się w cierpliwość. Dzięki temu można uniknąć wielu nieporozumień i zadbać o jak najlepiej wykorzystany za granicą czas. Po drugie, znajomość języka chińskiego wydaje się bardzo ważna — niestety nie wszyscy mówią po angielsku w stopniu komunikatywnym, przez co może być trudno ustalić pewne sprawy w bibliotece czy z administracją. To przede wszystkim od naszego własnego zaangażowania zależy powodzenia badań, ponieważ nikt nie poda nam gotowych rozwiązań na talerzu, ani nie będzie organizował pobytu. Warto uzbroić się w cierpliwość i pokorę wobec odmiennego systemu kulturowego. Niestety wielokrotnie będąc w Chinach, miałam okazję obserwować szowinistyczne zachowania wobec Chińczyków. Trzeba sobie zdawać sprawę, że choć z perspektywy etycznej Chińczycy mogą wydawać się „ideowym monolitem”, to w perspektywie emicznej mają różnorodne poglądy na sprawy społeczne i polityczne.

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 2/2019

Patrycja Pendrakowska

Założycielka i wiceprezes zarządu Instytutu Boyma oraz analityk polityki zagranicznej i gospodarki Chin. Z ramienia Instytutu zajmuje się relacjami UE-ASEAN w ramach projektu EANGAGE koordynowanego przez KAS Singapore oraz metodą Betzavta z Instytutem Adama na rzecz Pokoju i Demokracji w Jerozolimie. Jest jednym z członków założycieli rady biznesowej WICCI w Indiach-UE z siedzibą w Bombaju. Koordynowała także transkulturową grupę badawczą dot. Inicjatywy Pasa i Szlaku zorganizowaną przez Leadership Excellence Institute Zeppelin. Jest doktorantką na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie, gdzie prowadzi badania nad filozofią polityczną w Chinach. Ukończyła studia licencjackie na Wydziale Sinologii, Socjologii i Filozofii na Uniwersytecie Warszawskim oraz posiada dwa tytuły magistra prawa finansowego oraz etnografii i antropologii kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.

czytaj więcej

Tydzień w Azji #225: Chiny wpadły we własne sidła. Odpuszczą, czy będą walczyć o zachowanie twarzy?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #21: Chińskie komputery z Azji Centralnej

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #219: USA i Chiny biją się o duży rynek. Rosja biernie patrzy

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Psychohistoria w realnym świecie – czy czeka nas (Amerykę) katastrofa? Recenzja „Czasów ostatecznych. Elity, kontrelity i ścieżka dezintegracji politycznej” Petera Turchina.

Turchin, autor książki „Czasy ostateczne. Elity, kontrelity i ścieżka dezintegracji politycznej”, wydanej w Polsce nakładem wydawnictwa “Prześwity” w tłumaczeniu Michała Gładkiego, jest twórcą dyscypliny naukowej, którą nazwał kliodynamika.

Are Polish Universities Really Victims of a Chinese Influence Campaign?

The Chinese Influence Campaign can allegedly play a dangerous role at certain Central European universities, as stated in the article ‘Countering China’s Influence Campaigns at European Universities’, (...) However, the text does ignore Poland, the country with the largest number of universities and students in the region. And we argue, the situation is much more complex.

Wywiad: Po co nam „17+1”?

Z Michałem Wójcikiem, Dyrektorem Departamentu Współpracy Międzynarodowej Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (DWM MGMiŻŚ),  rozmawiał Krzysztof M. Zalewski.

Azjatech #215: Japońskie firmy chcą technologiami przełamać bariery językowe

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #321: W wojnie handlowej USA z Chinami nie chodzi tylko o pieniądze. Stawka jest znacznie wyższa

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #58: Wybory do irańskiego parlamentu: zwycięstwo twardogłowych w cieniu koronawirusa

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Książka „The Role of Regions in EU-China Relations” w wolnym dostępie

Zapraszamy do pobrania wersji elektronicznej książki pod redakcją dr Tomasza Kamińskiego. Ta anglojęzyczna pozycja opisująca rolę jednostek samorządowych w relacjach Unii Europejskiej z Chinami stanowi kolejną książkę umieszczoną w wolnym dostępie na naszej stronie

Tydzień w Azji #319: Między Rosją i Chinami. To nowy strategiczny partner UE. Polska może na tym zyskać

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Zrobieni w dżucze. Recenzja książki „North Korea’s juche myth” B.R. Myersa

Nowa książka B.R. Myersa reklamowana była pochlebną recenzją Christophera Hitchensa. Podobnie, jak słynny neoateista Myers znany jest ze swojego ostrego języka, stanowczych i kontrowersyjnych tez, błyskotliwych spostrzeżeń oraz świetnego pióra. Wszystko to w najlepszej odsłonie ukazuje najnowsza książka badacza Korei Północnej: North Korea’s juche myth. Myers rozpoczyna swoją pracę, od krytyki innych ekspertów tematu. Zarzuca […]

Forbes: Czas Indopacyfiku. Tak 2021 r. przejdzie do historii

Mijające dwanaście miesięcy będziemy wspominać głównie jako okres smutku i niepokoju. Miliony ludzi opłakuje stratę swoich bliskich, którzy odeszli z powodu pandemii. Straszy kryzys klimatyczny, przejawiający się suszami, powodziami, huraganowymi wiatrami i innymi gwałtownymi zjawiskami pogodowymi. Rywalizacja Chin i USA grozi przerodzeniem się w otwarty konflikt.

Patrycja Pendrakowska oraz Andrzej Anders prelegentami na seminarium „Współpraca gospodarcza z ChRL w perspektywie konfliktu USA-Chiny” w Warszawie

Nasi analitycy opowiedzą o współpracy gospodarczej z ChRL z perspektywy samorządowej, Polski oraz UE.

Strategia Polski wobec państw Azji

Zespół Instytutu Boyma wypracował serię rekomendacji dla polskiej polityki zagranicznej. Motywacją jest podzielenie się refleksjami o relacjach Polska-Azja, na które składa się również głos polskich przedsiębiorców funkcjonujących w Azji. Seria składa się z rekomendacji dla relacji Polski z Indiami, Korea Południowa i Japonią, Azją Centralną i Chinami

Przełom w kinie Korei Północnej

W 2011 roku w Korei Północnej władzę przejął Kim Dzong Un. Choć polityka  nowego dyktatora w kwestiach kluczowych dla kraju pozostała taka sama, nie dało się nie zauważyć pewnych zmian. Zwłaszcza na gruncie kina. Przykładem zmian jest film, wyreżyserowany przez In Hak Janga, „Po drugiej stronie góry” (Sanneomeo ma-eul) – opowieść o parze kochanków, których […]

Polska firma pomoże zmierzyć Himalaje

Stara się wesprzeć bezpieczeństwo i niezależności energetyki Indii od satelitarnego systemu GPS (GNSS). Wywiad z Tomaszem Widomskim, członkiem rady nadzorczej Elproma Elektronika Sp. z o.o., w rozmowie z Krzysztofem M. Zalewskim.

Azjatech #101: Zabawa w podglądanie. Wielki handel prywatnymi nagraniami wideo

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azja Centralna – czy pandemia ma szansę wzmocnić regionalne spoiwa?

Czy okres bezpośrednio poprzedzający pandemię COVID-19 pozwolił na wykształcenie się trwałego trendu na współpracę wewnątrzregionalną, który miałby szanse ulec wzmocnieniu w konsekwencji pandemii?

Tydzień w Azji #70: Współpraca w ASEAN, a nie izolacja, gwarancją bezpieczeństwa żywieniowego

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich, tworzony we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Historia sukcesu? 30-lecie kazachskiej państwowości i wyzwania na przyszłość Raport po spotkaniu (25 maja 2021)

Instytut Boyma we współpracy z Ambasadą Republiki Kazachstanu w RP zorganizował debatę międzynarodową w formule on-line z udziałem Prezydenta RP w latach 1995-2005 r., Aleksandra Kwaśniewskiego.

Azjatech #83: Huawei szykuje rewolucję w fotografii mobilnej

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Social Credit System – inteligentny panoptykon z chińską charakterystyką czy sposób na zbudowanie społeczeństwa przyszłości?

System zaufania społecznego (SCS) to zakrojony na ogólnokrajową skalę projekt realizowany na przestrzeni ostatnich lat przez chińskie władze. Wprowadziły go zarówno instytucje państwowe, jak i firmy prywatne.

Konsekwencje zamachu Aum Shinrikyo w 1995 r. – kosze na śmieci, nadzór religii i 9/11

Trzęsienie ziemi w Kobe pochłonęło ponad 6 i pół tysiąca ofiar, a ponad 300 tysięcy pozostawiło bez dachu nad głową. Zamach terrorystyczny z użyciem sarinu w tokijskim metrze przeprowadzony przez Aum shinrikyo pozbawił życia dwunastu. Oba zdarzenia miały miejsce w 1995 roku. Mimo niewspółmierności w zniszczeniach, Haruki Murakami (2003) równo zestawia oba wydarzenia jako dwa kamienie milowe, które odcisnęły się na psychice ówczesnego Japończyka.