
Nie ma jednoznacznej zgody co do tego, czy Indonezja jest państwem świeckim, ale nie oznacza to również, że jest państwem teokratycznym (Salim 2008). Niektóre państwa i ich systemy znajdują się pomiędzy tymi dwoma kategoriami – takim jest właśnie Indonezja. Według niektórych badaczy problematyki indonezyjskiej, Indonezję można sklasyfikować jako państwo przychylne religii, ale które jest regulowane i zarządzane zgodnie z ideologią narodową Pancasila[I]. Wskazuje się, że indonezyjski islam jest bardziej umiarkowany niż w innych państwach muzułmańskich.
Rozpoczęcie azjatyckiego kryzysu finansowego w 1997 roku, odsunięcie od władzy Suharto w 1998 roku, a także rozpoczęcie tranzycji politycznej w stronę demokracji wpłynęły zarówno na wewnętrzną, jak i zewnętrzną tożsamość społeczeństwa indonezyjskiego. Indonezja zanim jeszcze odzyskała wewnętrzną stabilność polityczno-społeczną i siłę ekonomiczną, przyjęła postawę bardziej aktywnej polityki. Rządy po reformasi (po reformach zapoczątkowanych w 1998 roku) miały odbudować wizerunek Indonezji jako przewidywalnego i stabilnego państwa. Stało się to jednym z priorytetów narodowych.
Szukając sposobu na odbudowanie wizerunku międzynarodowego Indonezji, podkreślano nowe wymiary tożsamości narodowej wynikające ze zmian społecznych i politycznych – przede wszystkim demokratyzację i wzrost znaczenia politycznego islamu.
Islam w polityce zagranicznej Indonezji
Dyskusji poddawane jest znaczenie i wpływ czynnika islamskiego w polityce zagranicznej Indonezji, większość badaczy jednak uznaje, że nie jest kwestią to czy czynnik islamski się pojawia, ale raczej w jakim stopniu wpływa na politykę Indonezji. Indonezyjski badacz Rizal Sukma określa tożsamość Indonezji jako dualną, będącą efektem niedokończonej debaty między ruchem nacjonalistycznym a ruchem islamskim, która rozpoczęła się w czasie odzyskiwania niepodległości przez Indonezję[II]. Ruch nacjonalistyczny twierdził, że Indonezja może być tylko państwem świeckim i nie ma miejsca na religię w sprawach państwowych, z drugiej strony zaś stał ruch islamski. Środowisko muzułmańskie chciało formalnego związku islamu z państwem III]. Siły te konkurują od 1945 roku do dzisiaj, w efekcie więc Indonezja funkcjonuje pomiędzy, próbując pogodzić obie opcje. Biorąc to pod uwagę – przy założeniu, że czynniki wewnętrzne kształtują aktywność zewnętrzną państwa – w sferze międzynarodowej ta dualność również się pojawia.
Inkluzja wartości demokratycznych do polityki zagranicznej służy również ważnemu wewnętrznemu celowi. Podejmowanie problemów demokratyzacji w polityce zagranicznej służy umacnianiu wartości demokratycznych w kraju. Społeczeństwo zaczyna postrzegać siebie, ale też społeczność międzynarodowa zaczyna postrzegać państwo jako spełniające wymogi demokracji. Promowanie wartości demokratycznych na zewnątrz, przypomina w wymiarze wewnętrznym, że wartości te należy umacniać[IV]. Rizal Sukma przekonuje, że konsolidacja demokracji w Indonezji dała szansę i możliwość Indonezji do odgrywania większej roli w regionie, ale też sprawiła, że Indonezja mogła zacząć odgrywać znaczące role międzynarodowe – jako funkcjonująca demokracja oraz jako umiarkowane muzułmańskie państwo – kwestie, które zależą od warunków wewnętrznych[V].
Indonezja odgrywa przynajmniej kilka ról, najczęściej wskazuje się na promotora demokracji, lidera regionu, a także pomostu łączącego różne strony: państwa rozwinięte z rozwijającymi się, demokracje z niedemokracjami, państwa muzułmańskie z Zachodnimi[VI].
Inną rolą, która odgrywa Indonezja to rola promotora muzułmańskiej demokracji. Indonezja inicjuje spotkania o charakterze dwustronnym i wielostronnym, zarówno w wymiarze regionalnym, jak i globalnym. Dialogi te mają na celu poprawienie wizerunku islamu w oczach Zachodu, ale też przybliżenie kultury zachodniej społeczeństwom muzułmańskim. Działania te dotyczą wielu inicjatyw: dialogów cywilizacyjnych, międzyreligijnych, działania na forum Organizacji Konferencji Islamskiej (w tym grupy D-8), a także powstanie Forum Demokracji na Bali (BDF).
Artykuł wykorzystuje fragmenty z publikacji: Grzywacz, Anna (2019), Indonesia’s (inter)national role as a Muslim democracy model: effectiveness and conflict between the conception and prescription roles, The Pacific Review.
Pierwsze 50 osób może pobrać artykuł w całości:
https://www.tandfonline.com/eprint/rkfDVah94rAppdEsRMXp/full?target=10.1080/09512748.2019.1585387
Przypisy:
[I] Pancasila jest ideologiczno-filozoficzną podstwą państwa, oznacza „pięć zasad”: 1. wiara w jednego Boga (Ketuhanan); 2. humanitaryzmu (kemanusiaan); 3. nacjonalizm (kebangsaan); 4. zasada konsensusu lub demokracji (mufakat atau demokrasi); 5. sprawiedliwość społeczna (kesejehteraan sosial).
[II] Rizal Sukma, Islam in Indonesian Foreign Policy: Domestic Weakness and the Dilemma of Dual Identity, London–New York: Routledge, 2004.
[III] Losy islamu w Indonezji jako elementu warunkującego proces budowy narodu były umiejscowione pomiędzy politycznym a ideologicznym dyskursem, który skoncentrował się na rywalizacji dwóch zinstytucjonalizowanych tradycji: nacjonalistycznej, zwanej merah-putih (oznaczającym w języku indonezyjskim czerwono-biały) oraz islamskim – zwanej hijau (oznaczającym zielony), Kikue Hamayotsu, Islam and nation building in Southeast Asia: Malaysia and Indonesia in comparative perspective, Pacific Affairs 2002, vol. 75, no. 3, s. 353–375.
[IV] Rizal Sukma, Domestic politics and international posture: constraints and possibilities, w: Anthony Reid (red.), Indonesia rising: the repositioning of Asia’s third giant, Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2012, s. 85.
[V] Ibidem, s. 78, 85–86.
[VI] Zob. Moch Faisal Karim, Role conflict and the limits of state identity: the case of Indonesia in democracy promotion, The Pacific Review 2017, vol. 30, no. 3, s. 385–404.

Anna Grzywacz Doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, adiunktka w Instytucie Studiów Politycznych PAN. Laureatka konkursów Narodowego Centrum Nauki oraz stypendium Ministra Edukacji i Nauki dla wybitnych młodych naukowców (2022–2025). Jej zainteresowania naukowe: stosunki międzynarodowe w Azji Południowo-Wschodniej, ASEAN, średnie potęgi i polityka dyskursywna.
czytaj więcej
Patrycja Pendrakowska uczestniczką debaty „USA vs. Chiny jako konflikt o wartości pozaekonomiczne”
Debata zorganizowana została w ramach Ogólnopolskiego Tygodnia Dyplomacji – projektu mającego na celu przybliżenie odbiorcom konkretnych zagadnień z zakresu stosunków międzynarodowych...
Patrycja PendrakowskaPrzez tysiące lat Lewant był miejscem spotkania cywilizacji Europy, Azji i Afryki. Rolę jednak stracił 500 lat temu gdy Europejczycy postanowili poszukać dróg handlu z Azją bez pośrednictwa muzułmańskich władców regionu.
Leszek Wiśniewski“Vademecum przedsiębiorcy. Jak sprzedawać w Chinach?” nowym tytułem Wydawnictwa Instytutu Boyma!
Ogrom doświadczeń w zakresie rozwijania i prowadzenia działalności gospodarczej w Chinach połączony z eksperckim zapleczem Polskiego Centrum Studiów nad Prawem i Gospodarką Chin doprowadził do powstania tej unikalnej na polskim rynku pozycji wydawniczej.
Chiński System Zaufania Społecznego – Jak wpłynie na polskie firmy w Chinach?
Wdrażany w Chinach System Zaufania Społecznego stanowić może istotne wyzwanie organizacyjne i prawne dla podmiotów zagranicznych prowadzących działalność w tym kraju. Zapraszamy do zapoznania się z raportem powstałym we współpracy Instytutu Boyma i Kancelarii Kochanski & Partners.
Patrycja PendrakowskaBądź na bieżąco. Newsletter Instytutu Boyma to wysyłany raz w miesiącu zbiór najważniejszych artykułów, analiz i wydarzeń związanych z polityką, gospodarką i innowacjami w państwach rozwijających się, ze szczególnym naciskiem na Azję
Armenia: Trwa instytucjonalna walka z korupcją
Po aksamitnej rewolucji 2018 roku nowa władza Armenii podjęła kroki i działania, by zwalczyć korupcję, która przez kilkadziesiąt lat zakorzeniona była w sferze instytucjonalnej i w sferze społecznej. W celu pełnego przeciwdziałania występowaniu takiej patologii w państwie Zgromadzenie Narodowe opracowało nową strategię na lata 2019-22 (...)
Ani MinasyanRP: Indie – o czym warto pamiętać przygotowując pierwsze spotkanie biznesowe
W fazie dynamicznego indyjskiego odbicia po zeszłorocznym pandemicznym załamaniu, wielu eksporterów spogląda ponownie na Subkontynent. Tym, którzy stawiają tam pierwsze kroki, przypominamy kilka prostych zasad, o których warto pamiętać w biznesie.
Krzysztof ZalewskiAzjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Czy walka o równouprawnienie kobiet w Korei Południowej jest wyjątkowa?
Celem artykułu jest pokazanie walki kobiet południowokoreańskich o równouprawnienie w społeczeństwie, przedstawienie czynników budujących ruch feministyczny, omówienie aktualnego stanu prawnego dotyczącego zabezpieczenia praw kobiet jak również pokazanie rzeczywistej sytuacji zawodowej kobiet w Korei Południowej w 2020 roku.
Wioletta MałotaCzemu w relacjach z Chinami potrzebna jest silniejsza ochrona inwestora zagranicznego?
Jednym z kluczowych elementów ochrony inwestycji zagranicznych (a przy tym i inwestora zagranicznego) jest mechanizm rozwiązywania sporów pomiędzy państwem, a inwestorem zagranicznym. Sam mechanizm może przybrać różne formuły...
Adrian ZwolińskiAzjatech #121: Japonia ma pomysł na prąd. Stawia na energię z wnętrza Ziemi
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Kryzys kina niezależnego w Korei?
W 2015 roku za sprawą sukcesów takich blockbasterów jak Weteran (베테랑, Ryoo Seung-wan ) i Zabójstwo (암살, Choi Dong-hoon) Korea po raz kolejny pobiła swój rekord przychodów w box office. W zeszłym roku padł również rekord w historii kraju pod względem wyprodukowanych filmów. W seulskiej fabryce snów powstało aż 1208 obrazów. Kolejne rekordy sprawiają wrażenie dynamicznego […]
Roman HusarskiAUKUS w 2025 roku – obecny stan i przyszłość ambitnego partnerstwa
We wrześniu 2021 roku Stany Zjednoczone, Wielka Brytania oraz Australia zawarły ambitne porozumienie w dziedzinie bezpieczeństwa nazywane AUKUS. Dotyczy ono współpracy nad rozwojem zdolności wojskowych oraz nowych technologii.
Jakub WitczakCzy chińscy giganci płatności mobilnych zmienią Hongkong?
Hongkong powrócił do Chin w 1997 roku. Dla goniącej za rozwojem ekonomicznym Chińskiej Republiki Ludowej był furtką do świata biznesu i handlu, wzorem nowoczesności. Dominował nad kontynentem nie tylko w kwestii rozwoju gospodarczego, ale także kulturowego. Zmęczone wydarzeniami poprzednich dekad Chiny dopiero co zaczynały budować swoje współczesne dziedzictwo kulturowe, coś, co można by dzisiaj nazwać […]
Karolina ZałęgowskaAzjatech #199: Autonomiczne shinkanseny coraz bliżej
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Turchin, autor książki „Czasy ostateczne. Elity, kontrelity i ścieżka dezintegracji politycznej”, wydanej w Polsce nakładem wydawnictwa “Prześwity” w tłumaczeniu Michała Gładkiego, jest twórcą dyscypliny naukowej, którą nazwał kliodynamika.
Andrzej AndersTydzień w Azji #250: Japońsko-wietnamskie partnerstwo strategiczne. W tle zagrożenia bezpieczeństwa
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Relacja video ze spotkania autorskiego z profesorem Góralczykiem
27 czerwca odbyło się spotkanie autorskie z profesorem Bogdanem Góralczykiem dotyczące jego książki "Wielki renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje".
Tydzień w Azji #275: Łagodzenie napięć czy narodziny giganta wolnego handlu?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Procesy w najwyższych kręgach władzy w Kazachstanie
Na rok po tragicznych wydarzeniach styczniowych w Kazachstanie procesy karne obejmują coraz większą liczbę wysoko postawionych przedstawicieli władzy i biznesu z czasów prezydenta Nursułtana Nazarbajewa, jak i jego następcy.
Jerzy OlędzkiBambusowa dyplomacja w Warszawie: znaczenie wizyty premiera Wietnamu
75. rocznica nawiązania stosunków dyplomatycznych, propozycja nawiązania strategicznego partnerstwa, prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej, a to wszystko na tle wizyty szefa wietnamskiego rządu w Warszawie.
Andżelika SerwatkaRP: Uzbekistan – są perspektywy dla przedsiębiorców, ale rośnie i ryzyko
Władze Uzbekistanu chcą ściągnąć inwestycje zagraniczne, ale zdają sobie sprawę, że w aktualnej sytuacji geopolitycznej ich przyciągnięcie może okazać się trudniejsze niż dotąd przewidywano. Kraj może się stać teraz wrotami do sankcjonowanej Rosji.
Magdalena Sobańska-CwalinaPółnocnokoreańscy pracownicy w Polsce – spotkanie z dr Nicolasem Levim
Serdecznie zapraszamy na spotkanie autorskie z dr Nicolasem Levim 4 lipca o godzinie 18:00.