
19 marca Kazachowie udadzą się do urn wyborczych. Tym razem wybierać będą posłów do Mażylisu (niższej izby parlamentu) oraz do maslichatów (rad samorządowych). W odróżnieniu od poprzednich wyborów, które odbyły się w styczniu 2021, te mają być bardziej transparentne, równoprawne i wielopartyjne. Prezydent Kasym-Żomart Tokajew realizuje w ten sposób postulaty zawarte w ogłoszonym w marcu zeszłego roku programie Nowy Kazachstan. Zobowiązał się w nim do demokratyzacji życia politycznego i budowania społeczeństwa obywatelskiego. To z kolei wiąże się z koniecznością zniesienia barier i utrudnień nie tylko przy zakładaniu partii politycznych i rejestrowaniu komitetów wyborczych oraz kandydatów, ale również w równoprawnym dostępie do mediów.
Zmiany w systemie wyborczym
Przyspieszone wybory zostały ogłoszone przez prezydenta już 1 września, a konkretny termin podany do wiadomości 19 stycznia. To oznaczało ponad półroczny okres na przygotowanie partii do wyborów. Do 18 lutego trwało rejestrowanie kandydatów. Istotne zmiany w procesie wyborczym wprowadzono już w 2019 r. do ustaw O zgromadzeniach pokojowych, O wyborach i O partiach politycznych, obniżono m.in. minimalną liczbę członków partii wymaganą do jej rejestracji z 40 tys. do 20 tys. osób. Dodatkowo 30 proc. miejsc w parlamencie zagwarantowano młodym do 29. roku życia, kobietom i osobom z niepełnosprawnościami.
Doświadczenia poprzednich wyborów i krytyczne opinie organizacji międzynarodowych skłoniły władze do ponownego zmniejszenia liczby osób wymaganych do zarejestrowania partii politycznej do 5 tys. oraz minimalnej reprezentacji regionalnej z 600 do 200 członków. Próg wejścia do Mażylisu obniżono z 7 do 5 proc. Ciekawostką jest wprowadzenie na karcie wyborczej kolumny „przeciwko wszystkim”. Dzięki wprowadzeniu w lipcu 2022 r. poprawki do konstytucji zmianie uległ system wybierania przedstawicieli na proporcjonalno-większościowy, w którym 70 proc. kandydatów będzie wybierane z list wyborczych, a 30 proc. w okręgach jednomandatowych. W poprzednich wyborach 98 posłów było wybieranych w wyborach proporcjonalnych a 9 wskazywał prezydent spośród członków regionalnych zgromadzeń ludowych.
Podobny do parlamentarnego mieszany system wyborczy będzie zastosowany w wyborach do maslichatów, z tym, że podział będzie wynosił 50/50. Okręgi jednomandatowe będą obowiązywać w wyborach do maslichatów dystryktów i najważniejszych miast. Nowy system praktycznie eliminuje ingerencję prezydenta w strukturę władzy ustawodawczej i samorządowej, czyli spełniony został postulat, którego domagali się protestujący w styczniu 2022 r.
Scena polityczna
Ostatecznie swój udział w wyborach zarejestrowało 7 partii politycznych: liberalno-konserwatywna Demokratyczna Partia Kazachstanu Ak-Żoł, lewicowa Ludowa Partia Kazachstanu, socjaldemokratyczna Narodowo-Demokratyczna Patriotyczna Partia Auil, liberalna Amanat, ukierunkowana na aspekty środowiskowe Baitak, centrolewicowa Narodowo-Socjalistyczna Partia Demokratyczna. Nowymi partiami są Baitak, zarejestrowana 30 listopada 2022 i Republika, zarejestrowana 18 stycznia 2023.
Ze sceny zniknęła Ludowo-Demokratyczna Partia Nur-Otan, zwycięzca poprzednich wyborów, na czele której stał były prezydent Nursułtan Nazarbajew. To skutek rozruchów społecznych, do których doszło w styczniu 2022 r. i które były pretekstem do odsunięcia od władzy N. Nazarbajewa oraz rozbicia stworzonego przez niego nieformalnego układu polityczno-biznesowego.
Spośród startujących partii tylko trzy wzięły udział w poprzednich wyborach. Jedną z nich jest Ak-Żoł, który w 2021 zdobył 12 mandatów. Na kongresie partii 1 lutego zatwierdzono 54 kandydatów na posłów z list partyjnych i 23 w okręgach jednomandatowych. 652 członków otrzymało nominacje do startu do maslichatów wszystkich szczebli. Przewodniczący partii Azat Peruszew w swoim wystąpieniu podkreślał potrzebę wzmocnienia roli parlamentu jako naczelnego organu demokratycznego państwa i reprezentującego interesy narodu. To wyzwanie ma być pierwszym etapem na drodze przekształcania systemu politycznego Kazachstanu w republikę parlamentarną.
Nie oznacza to jednak dążenia do osłabienia władzy prezydenckiej, bowiem silne przywództwo prezydenta wedle programu partii ma być drogą do budowania silnego państwa. Stronnictwo deklaruje podjęcie działań na rzecz wypracowania mechanizmów zachowania równowagi między władzą wykonawczą a interesami społeczeństwa, a także dążenie do demonopolizacji sceny politycznej i zapewnienie uczciwej konkurencji między partiami. Ak-Żoł domaga się też zapewnienia pełnej transparentności wpływów i wydatków budżetowych.
Amanat jest spadkobiercą Nur-Otan, zwycięskiej partii z ostatnich wyborów, w których uzyskała aż 76 miejsc w Mażylisie. Amanat przejęła struktury swojej poprzedniczki i jest największą partią na scenie politycznej republiki. Na kongresie partii 7 lutego zatwierdzono 90 kandydatów na posłów z listy partyjnej, 29 w okręgach jednomandatowych i 3821 do maslichatów wszystkich szczebli. Amanat stanął przed poważnym wyzwaniem, jakim jest zdecydowane odcięcie się od powiązań z kierowaną przez byłego prezydenta N. Nazarbajewa Nur-Otan oraz przekonanie wyborców, że jest w istocie nowym bytem na scenie politycznej republiki.
Narodowo-Demokratyczna Patriotyczna Partia Auil w ostatnich wyborach była jedną z partii opozycyjnych wobec władzy, które nie dostały się do parlamentu, bowiem nie przekroczyły progu 7%. Gdyby obecne wybory zakończyła tym samym wynikiem, co 2 lata temu, jej posłowie znaleźli by się w ławach Mażylisu, gdyż uzyskała ona 5,25% głosów. Podczas kongresu 4 lutego nominację uzyskało 9 kandydatów na posłów w okręgach jednomandatowych. Auil pozostaje wierna socjaldemokratycznym korzeniom, a swój program kieruje przede wszystkim do mieszkańców obszarów wiejskich (Auil oznacza wioskę), którzy stanowią ponad połowę populacji republiki. Priorytetem dla działań partii jest zapewnienie rozwoju rolnictwa i przemysłu agrarnego.
Nową, choć nie najmłodszą partią na scenie politycznej jest Baitak, zarejestrowana w listopadzie 2022 r. To pierwsza partia, która została zarejestrowana w Kazachstanie od prawie 20 lat. Zgłoszono 20 kandydatów na posłów, którzy wystartują z listy partyjnej.
Program partii jest odzwierciedleniem ruchów „zielonych”, a więc skupia się przede wszystkim na kwestiach ekologii i ochrony środowiska. Założyciel Baitaka, Azamaczan Amirtai, podkreśla konieczność większej dbałości o coraz bardziej zdegradowane środowisko naturalne Kazachstanu, choć dostrzega wysiłki, jakie rząd podejmuje, by ograniczyć to zjawisko. Głównym celem partii jest aktywizowanie władz do podjęcia kroków na rzecz bezwzględnej redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz przyspieszenie ekologicznej transformacji gospodarczej. Bardzo ważnym obszarem aktywności partii jest też zdrowie publiczne.
Narodowo-Socjalistyczna Partia Demokratyczna (NSPD) zgłosiła 19 kandydatów do Mażylisu z list partyjnych i 6 w okręgach jednomandatowych. Partia nie startowała w ostatnich wyborach parlamentarnych, a w listopadowych wyborach prezydenckich jej kandydat Nurłan Ałesbajew uzyskał 2,22% głosów. NSPD stawia sobie za cel walkę z nieprawidłowościami w polityce społecznej i z problemami gospodarczymi, uznając je za główne przeszkody na drodze politycznej transformacji. Zdaniem przewodniczącego partii Aschata Rachimżanowa zmiany w państwie wymagają aktywizacji prawdziwych patriotów, którzy znajdą w sobie dość odwagi, by nie obawiać się biurokratycznych barier dławiącą aktywność w rządzie i parlamencie.
Trzecią z partii, które miały już swoją reprezentację w parlamencie, jest Ludowa Partia Kazachstanu. W rozwiązanym 19 stycznia Mażylisie zasiadało 10 jej posłów. W tych wyborach partia wystawiła 52 kandydatów z list partyjnych. Dodatkowo o miejsca w maslichatach będzie ubiegało się 600 kandydatów, a 40 wystartuje do Mażylisu w okręgach jednomandatowych. Ludowcy starają się pozyskać wyborców ze wszystkich grup społecznych i zróżnicowanych wiekowo, a ich program ukierunkowany jest przede wszystkim na sprawy społeczne.
Najmłodszą partią Kazachstanu jest Republika, zarejestrowana 18 stycznia 2023. Została ona założona przez Aidarbeka Chojanazarowa, którego wsparła grupa przedsiębiorców i osób znanych publicznie. Republika wystawiła 25 kandydatów do Mażylisu z list partyjnych i 4 w okręgach jednomandatowych. Partia dąży do pozyskania przychylności głównie młodych wyborców, czego potwierdzeniem jest najniższa średnia wieku kandydatów, 38 lat (dla porównania w Auil to 43 lata, a u ludowców – 50 lat). W programie partii dominuje jednak program reform rynku rolnego, który ma umożliwić jego dynamiczny rozwój, fundamentalne przekształcenia w przemyśle, a także zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, z uwzględnieniem zmian w edukacji i infrastrukturze na obszarach wiejskich, powszechnego dostępu do internetu i zapewnienia wysokiej jakości wody pitnej.
Wyniki wyborów nie zmienią faktu, że centralną postacią życia politycznego Kazachstanu pozostanie prezydent Tokajew.

Jerzy Olędzki Doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, pracę doktorską złożył na Wydziale Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, magister ekonomii i europeistyki, absolwent Wydziału Zarządzania Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi (obecnie Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna) i Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2011 r. specjalizuje się w zagadnieniach geopolitycznych Azji Centralnej i aspektach polityczno-ekonomicznej oraz militarnej współpracy regionalnej. Autor książki "Mocarstwo z panazjatyckiej mozaiki. Geneza i ewolucja Szanghajskiej Organizacji Współpracy".
czytaj więcej
RP: Gdzie polskie firmy mogą inwestować za granicą?
Wielu polskich przedsiębiorców po etapie szybkiego rozwoju na rodzimym rynku szuka okazji do ekspansji zagranicznej. Warto przyjrzeć się, na których rynkach najszybciej zachodzą zmiany sprzyjające biznesowi.
Krzysztof ZalewskiForbes: Chińczycy tracą w Polsce wpływy polityczne. Czy warto nadal z nimi współpracować?
W 2012 r. z inicjatywy Pekinu rozpoczęto spotkania reprezentantów ChRL z ich odpowiednikami w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Dziesięć lat później kolejne stolice wycofują się jednak ze współpracy w tym formacie. Do Wilna, które odeszło w zeszłym roku, dołączyły ostatnio Tallin i Ryga
Patrycja PendrakowskaForbes: Czego nie wiemy o rewolcie w Kazachstanie?
Zamieszki w najbogatszym i jednocześnie dotychczas najbardziej stabilnym kraju Azji Środkowej były zaskakujące dla olbrzymiej większości ekspertów. Jeszcze dziwniejsze jest to, że po dwóch tygodniach od rozpoczęcia protestów tak mało wiadomo o powodach, przebiegu i skutkach kryzysu
Magdalena Sobańska-CwalinaAdrian Zwoliński gościem podcastu Dział Zagraniczny
Analityk Instytutu Boyma opowiadał o ekonomicznej koncepcji Szczęścia Narodowego Brutto w Bhutanie, o jej ciemnej stronie oraz o gospodarczych uwarunkowaniach tego państwa.
Adrian ZwolińskiHelp! Czyli dlaczego Korea Południowa potrzebuje Korei Północnej?
Słynny utwór Beatlesów pt. „Help” z 1965 roku stał się pretekstem do napisania poniższego komentarza. W latach 80. i przede wszystkim 90. to Korea Północna prosiła o pomoc gospodarczą, kiedy Korea Południowa błysnęła na arenie międzynarodowej dzięki wzrostowi gospodarczemu (według Światowego Banku około 4% w stosunku rocznym między 2000 a 2009). Sytuacja gospodarcza nieco się […]
Nicolas LeviTydzień w Azji #22: Biznes boi się ekstradycji do Chin
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze wiadomości z Hongkongu, Turkmenistanu, Kirgistanu, Australii oraz Chin.
Dlaczego Brunei wzmacnia prawo szariatu? Gospodarka napędzana strachem
Sytuacja makroekonomiczna Brunei Darussalam przypomina rumah melayu - bogaty malajski dom wzniesiony na palach, które może nie są przeżarte przez korniki i nie zawalą się w ciągu kilku tygodni, jednak co jakiś czas niepokojąco trzeszczą.
Adrian ZwolińskiAzjatech #19: Jak niepowodzenie lądowania na Księżycu wpłynie na indyjski program kosmiczny?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
5G – witajcie w świecie science-fiction
Telefonia piątej generacji, nazywana w skrócie 5G, zaistniała w szerszej świadomości za sprawą konfrontacji między Stanami Zjednoczonymi i Chinami, a przede wszystkim amerykańskich działań wymierzonych w koncern Huawei. Tym samym kwestia technologiczna stała się globalnym problemem geopolitycznym i ekonomicznym. Dlaczego tak się stało? Jakie szanse oraz zagrożenia stwarza 5G dla gospodarki i funkcjonowania państwa, społeczeństwa oraz sił zbrojnych? Jak bardzo zaawansowane są prace nad 5G w Chinach i czy rzeczywiście Państwo Środka jest tutaj światowym liderem?
Paweł BehrendtEkonomia konfliktów zbrojnych – czy wojna się jeszcze opłaca?
Serdecznie zapraszamy na spotkanie 26 lutego w biurze WeWork Mennica Legacy Tower, przy ul. Prostej 20. Tematem debaty będzie ekonomia konfliktów zbrojnych i to, czy w dzisiejszym świecie wojna jeszcze się opłaca.
Bambusowa dyplomacja w Warszawie: znaczenie wizyty premiera Wietnamu
75. rocznica nawiązania stosunków dyplomatycznych, propozycja nawiązania strategicznego partnerstwa, prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej, a to wszystko na tle wizyty szefa wietnamskiego rządu w Warszawie.
Andżelika SerwatkaŚwiąteczne Życzenia od Zespołu Instytutu Boyma
Wszystkiego Najlepszego na Święta Bożego Narodzenia i Nowy Rok!
Azjatech #100: Japońskie firmy wracają do ubrań i obuwia z tradycyjnego papieru
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Byungjin – kolejna fasada Pyongyangu
„Kiyông wysłuchiwał ich egzaltowanych, skrajnie nieprzekonujących odpowiedzi i kiwał głową. Ich ślepa wiara w ideologię Chuch’e w rzeczywistości zaczęła odbierać mu własną pewność ideologiczną. Jak mogli wierzyć w nią bez cienia wątpliwości? Po przeczytaniu kilku cienkich broszurek? Niektórzy działacze twierdzili nawet, że jej siła polega na, ściśle mówiąc, łatwości zrozumienia. W przeciwieństwie do zagmatwanych i […]
Roman HusarskiTydzień w Azji #121: Co się dzieje z japońskim programem szczepień?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Dr Joanna Dobkowska recenzuje książkę “Polityka zagraniczna Singapuru w regionie Azji i Pacyfiku”
Recenzja książki analityczki Instytutu Boyma dr Anny Grzywacz
Tydzień w Azji #254: Indyjski Sąd Najwyższy zdecydował. Kaszmir bez autonomii
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji: Powyborcza Azja Centralna w optyce Moskwy i Pekinu
10 stycznia zakończył się wyborczy maraton w Azji Centralnej, w którym Kazachowie wybierali nowy skład parlamentu, a Tadżykowie i Kirgizowie nowego prezydenta, przy czym Kirgistan czekają jeszcze zaplanowane na maj wybory parlamentarne. Praktycznie we wszystkich republikach nie nastąpiły przetasowania we władzach.
Jerzy OlędzkiAzjatech #158: Najpopularniejszy telefon świata będzie produkowany gdzie indziej, niż dotąd
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
W stronę Europy. Prezydent Tokajew wspiera ideę euroazjanizmu
Centralnym punktem kreowania kazachskiej tożsamości po 1991 r. nieodmiennie pozostaje Złota Orda, czyli okres największej świetności zjednoczonych plemion zamieszkujących obszar dzisiejszej republiki. Do tej idei nawiązał też w swoim przemówieniu 7 października prezydent Kassym-Żomart Tokajew.
Jerzy OlędzkiAzjatech #154: Dżinsy z odpadów po produkcji piwa. Japoński browar testuje nowe możliwości
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Kwartalnik Boyma – nr 1 (19)/2024
W związku ze zmianą rządu w Warszawie w Instytucie Boyma postanowiliśmy przygotować cykl raportów „nowego otwarcia” w relacjach z najważniejszymi państwami Azji - do przeczytania w najnowszym Kwartalniku Boyma.
Wywiad: Chiny na rynku e-commerce jako bieżące wyzwanie dla Unii Europejskiej
Wywiad z dr. Aleksandrą Musielak - doktor nauk prawnych, absolwentką Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Wydziału Prawa Uniwersytetu Warwick, ekspertką Konfederacji Lewiatan ds. nowych technologii oraz rynku cyfrowego i telekomunikacyjnego.
Adrian ZwolińskiEnergetyka, rolnictwo, infrastruktura. Kazachstan stawia na rozwój
Kazachstan jest uznawany za lidera „zielonej transformacji” w regionie Azji Centralnej i przedstawiany również w Europie jako przykład dynamicznych zmian proekologicznych i skutecznej polityki w tym zakresie.
Jerzy Olędzki