W chwili obecnej Polska, podobnie jak znaczna część świata, zmaga się z wyzwaniami związanymi ze zwalczaniem pandemii spowodowanej przez nowego koronawirusa COVID-19. Jednym z najpoważniejszych wyzwań są braki w zakresie sprzętu ochronnego dla personelu medycznego oraz testów pozwalających stwierdzić zakażenie wirusem. Z inicjatywy podjętej przez społeczność wietnamską w Polsce oraz wietnamskich absolwentów polskich uczelni, do naszego kraju popłynęło wsparcie ze strony Wietnamu – kraju, który z zagrożeniem płynącym ze strony Sars-Cov-2 radzi sobie niezwykle skutecznie. Udzielana obecnie przez Wietnamczyków pomoc nie jednak odosobnionym przypadkiem, lecz wpisuje się w szeroki wachlarz relacji, współpracy, wsparcia i wzajemnej inspiracji, rozwijających się pomiędzy obydwoma krajami od dziesięcioleci.
W ostatnich dniach przez polskie media przewinęła się wiadomość o wsparciu, udzielonym Polsce przez Wietnamczyków w zakresie walki z zagrożeniem płynącym ze strony COVID-19. Wsparcie to przyjęło bardzo konkretną postać: z Wietnamu przyleciał do Polski samolot, transportujący cztery tysiące testów wykrywających obecność wirusa Sars-Cov-2 oraz kombinezony i rękawiczki ochronne dla personelu medycznego. Inicjatywa została zorganizowana i sfinansowana przez kilka środowisk: firmę VIFON, przedstawicieli społeczności wietnamskiej w Polsce, jak również grupę absolwentów polskich uczelni, skupiającą osoby studiujące w Polsce w czasach PRL. Należy nadmienić, iż Wietnam jest jednym z państw, które radzą sobie z epidemią – jak do tej pory – sprawnie i skutecznie. Dzięki szybkiemu zastosowaniu zdecydowanych środków, takich jak skrupulatne monitorowanie szerokiej sieci kontaktów osób zakażonych oraz szeroko zakrojone i rygorystycznie egzekwowane nakazy kwarantanny, w połowie lutego Wietnam mógł się poszczycić niezwykłym osiągnięciem: spośród ogółu 16 osób, u których wykryto zakażenie koronawirusem, wszyscy odzyskali zdrowie. Jakkolwiek obecnie kraj ten zmaga się z drugą falą zachorowań, liczba osób zainfekowanych COVID-19 nadal pozostaje niezwykle niska (227 – stan na dzień 02.04.2020); nie odnotowano również ani jednego przypadku śmierci.
Wspomniana powyżej akcja pomocowa nie była jedyną podjętą przez Wietnamczyków inicjatywą rzecz prowadzonej w Polsce walki z koronawirusem. Liczne restauracje wietnamskie na terenie całej Polski podejmowały działania wspierające polskich lekarzy przez dostarczanie im posiłków; organizowano również zbiórki pieniędzy na rzecz zakupu sprzętu medycznego. Przedsiębiorcy wietnamscy udzielili wsparcia szpitalowi w Brodnicy, którego dyrektor apelowała o wsparcie w obliczu poważnych braków w wyposażeniu w zakresie środków umożliwiających walkę z wirusem.
Ważnym kontekstem, pozwalającym zrozumieć i docenić włączenie się polskich Wietnamczyków w działania na rzecz zwalczania pandemii, jest fakt, iż nie jest on jednostkowym przypadkiem, lecz stanowi element złożonej sieci przepływów kulturowych, społecznych i ekonomicznych, które od dekad występują pomiędzy dwoma krajami.
Owe szczególne związki między Polską a Wietnamem sięgają lat 1950. W roku 1950 zostały nawiązane formalne relacje dyplomatyczne pomiędzy Polską Republiką Ludową, a Demokratyczną Republiką Wietnamu. Począwszy od 1954 roku, wraz z zakończeniem I wojny indochińskiej, podczas której pomocy Wietnamowi udzielali przede wszystkim komuniści chińscy, Związek Radziecki – a wraz z nim, pozostałe państwa Bloku Wschodniego – stały się najważniejszymi sojusznikami komunistycznego Wietnamu. Pomoc kierowana ku temu krajowi przez dziesięciolecia zimnej wojny miała zróżnicowany charakter i obejmowała zarówno działania militarne, rozwojowe jak i humanitarne. Z polskiej perspektywy, najistotniejszym przejawem owych więzi socjalistycznego braterstwa był udział Polski w dwóch komisjach pokojowych: Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli w roku 1954 oraz Międzynarodowej Komisji Kontroli i Nadzoru w 1973, które miały za zadanie pilnować – odpowiednio – przestrzegania postanowień układów genewskich oraz paryskich, mających zakończyć I i II wojnę indochińską.
W zakresie działań humanitarnych, ważnym wydarzeniem była inicjatywa budowy szpitala imienia Przyjaźni Polsko-Wietnamskiej w mieście Vinh (odbudowanego w latach 1980-tych przy udziale polskich środków finansowych). Z kolei, do najbardziej znaczących działań kulturalnych zaliczyć należy udział polskich specjalistów w odbudowie ruin kompleksu świątynnego Czamów w Mỹ Sơn oraz zabytkowego miasta Hội An, w której to miejscowości do dzisiaj stoi pomnik architekta Kazimierza Kwiatkowskiego.
Najtrwalszym owocem owych więzi „socjalistycznego braterstwa” okazało się być uformowanie społeczności wietnamskiej w Polsce. Począwszy od połowy lat 50., Wietnamczycy przyjeżdżali do Polski w charakterze studentów zagranicznych, jak również doktorantów oraz osób kierowanych na szkolenia zawodowe. Po powrocie do Wietnamu znaczna część z nich jako osoby posiadające cenione umiejętności zawodowe pełniła rolę czołowych specjalistów w kluczowych dziedzinach gospodarki na czele z górnictwem i przemysłem stoczniowym, bądź też objęła istotne stanowiska w strukturze władzy.
Wraz z upadkiem komunizmu w Polsce charakter społeczności wietnamskiej zmienił się znacząco. Korzystając z nawiązanych w czasach zimnej wojny więzi i kontaktów wynikających z obecności w Polsce części spośród dawnych studentów, do naszego kraju przyjeżdżały tysiące Wietnamczyków w poszukiwaniu możliwości zarobkowych. Spora część żyjących obecnie w Polsce wietnamskich biznesmenów wywodzi się właśnie ze środowiska dawnych absolwentów polskich uczelni – przykładowo, założyciel firmy VIFON, która wspomogła Polskę w czasach walki z koronawirusem, Tào Ngọc Tú, jest absolwentem Politechniki Gdańskiej.
Istotnym rysem cechującym środowisko Wietnamczyków, którzy ukończyli studia w Polskiej Republice Ludowej, jest obecny wśród nich etos wdzięczności wobec kraju, w którym zdobyli wyższe wykształcenie. Jest on szczególnie widoczny w działalności Towarzystwa Przyjaźni Wietnamsko-Polskiej – organizacji działającej w Wietnamie w ramach sieci „towarzystw przyjaźni”, afiliowanych przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Działacze Towarzystwa, którego człon stanowią osoby studiujące w Polsce w latach 1960. i 1970., od lat podejmują i obejmują swoim patronatem działania na rzecz współpracy społecznej i kulturalnej, na czele z tłumaczeniem literatury polskiej na język wietnamski, oraz organizowaniem rozmaitych wydarzeń kulturalnych, często we współpracy z ambasadą RP w Hanoi. Dzięki ich wysiłkom, na język wietnamski przetłumaczono kanon polskiej klasyki literackiej (w tym dzieła Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa oraz Adama Mickiewicza), jak również liczne współczesne dzieła z zakresu literatury popularnej – książki Małgorzaty Musierowicz, Janusza L. Wiśniewskiego oraz Katarzyny Grocholi.
Należy zauważyć, iż działania wspierające i pomocowe, jak również szeroko rozumiane przepływy kulturowe pomiędzy Polską a Wietnamem, nie są ograniczone do powiązań nawiązanych w ramach więzi socjalistycznego braterstwa. Świadczona przez Wietnamczyków pomoc w obliczu koronawirusowej pandemii oprócz działań podejmowanych przez „oficjalne” organizacje – takie jak umiejscowione w Wietnamie Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Wietnamskiej czy też działające w Polsce organizacje wietnamskich przedsiębiorców – obejmuje również szereg oddolnych akcji, podejmowanych przez właścicieli restauracji oraz przedsiębiorców różnego szczebla. Akcja pomocowa skierowana ku szpitalowi w Brodnicy została zorganizowana między innymi przez przedsiębiorców skupionych w Facebookowej grupie UWAGA, krytycznej wobec władz Socjalistycznej Republiki Wietnamu. Przykładowo, do akcji włączył się Phan Châu Thành – jeden z organizatorów protestów przeciwko polityce wietnamskich władz wobec kryzysu ekologicznego związanego z wyciekiem przemysłowych zanieczyszczeń z tajwańskiej fabryki (2016 r.) oraz prawu umożliwiającemu zacieśnienie kontroli władz nad użytkowaniem Internetu (2018 r.).
Polscy Wietnamczycy stanowią grupę zróżnicowaną pod względem politycznych uwarunkowań i zapatrywań. Istotnymi aktorami w społeczności są stowarzyszenia działające we współpracy z Ambasadą Wietnamu i powiązane z wietnamskim systemem politycznym, jako przynależące do „parasolowej” organizacji skupiającej rozmaite stowarzyszenia społeczne w Wietnamie – Frontu Narodowego (Mặt Trận Tổ Quốc). Jednakże w społeczności wietnamskiej obecni są również aktywiści krytyczni wobec aktualnej sytuacji politycznej panującej w Wietnamie. Zjawisko to odnosi nas do jeszcze innego wymiaru przepływów pomiędzy Polską a Wietnamem.
Aktywizm na rzecz demokratyzacji Wietnamu pojawił się w Polsce w końcu lat 1990, kiedy to dawni studenci oraz migranci zarobkowi w odpowiedzi na utworzenie czasopisma „Quê Việt”, wydawanego pod patronatem ambasady Wietnamu i prezentującego „oficjalną” wizję wietnamskiej historii i współczesności, podjęli inicjatywę stworzenia alternatywnego wydawnictwa promującego wartości demokratyczne. Środowisko skupione wokół czasopisma „Dàn Chim Việt” – wydawanego w latach 1999-2006 w wersji papierowej – w swoich programowych manifestach otwarcie deklarowało, iż doświadczenia Polski, która z sukcesem przeszła przez proces transformacji ustrojowej, stanowią dla nich źródła inspiracji. Podczas odbywającej się w Warszawie w 2006 roku konferencji „Chleb i Wolność”, w której uczestniczyli wietnamscy dysydenci z różnych krajów, powołana została organizacja o nazwie „Wietnamski Komitet Obrony Robotników”, zaś prelegenci występujące na konferencji przywoływały tradycję Solidarności i opozycji demokratycznej jako wzór do naśladowania.
Z kolei w ostatnich latach, najważniejszą platformą wokół której gromadzą się wietnamscy aktywiści prodemokratyczni, jest Facebook. Popularna wśród polskich Wietnamczyków (licząca 28 tysięcy członków) grupa UWAGA-Người Việt ở Ba Lan, pełniąca rolę źródła informacji odnośnie realiów dotyczących pobytu w Polsce, stanowi zarazem przestrzeń społecznej mobilizacji wokół kwestii uznawanych za palące i wymagające reakcji. Począwszy od 2014 roku, kiedy to ekspansywna polityka Chin na Morzu Południowochińskim zaowocowała szeregiem protestów organizowanych zarówno w samym Wietnamie jak i wśród wietnamskiej diaspory, polscy Wietnamczycy wielokrotnie manifestowali i pikietowali w reakcji na dziejące się w Wietnamie wydarzenia. W czerwcu 2016 roku pod ambasadą Wietnamu odbyła się pikieta mająca na celu zwrócenie uwagi na problem zanieczyszczenia wód przybrzeżnych Wietnamu przez tajwańską fabrykę Formosa i brak odpowiednich reakcji wietnamskich władz na ową sytuację. W wypowiedzi dla Gazety Wyborczej, jeden z działaczy uzasadnił podjęcie tej inicjatywy w następujący sposób: „Korzystamy z tego, że w Polsce jest swoboda wypowiedzi i demonstracji, by upomnieć się o prawdę”. Prodemokratyczni aktywiści wietnamscy deklarują, iż funkcjonowanie w społeczeństwie demokratycznym, którym jest Polska, stanowi dla nich istotnym źródłem inspiracji. Część spośród działaczy włącza się także w działania w ramach polskiego systemu politycznego, kandydując na stanowiska samorządowe oraz uczestnicząc w protestach i demonstracjach (przykładowo, w obronie wolnych sądów w 2018 roku).
Obecna sytuacja, zdominowana przez zagrożenie epidemiczne, ukazała, iż w środowisku polskich Wietnamczyków imperatyw włączenia się w działania pomocowe przekracza polityczne i środowiskowe podziały. Wbrew stereotypom mówiącym o „zamkniętym” charakterze wietnamskiej społeczności, zainteresowanej wyłącznie działaniami na rzecz przedstawicieli własnej grupy, wielu Wietnamczyków uważa za moralny obowiązek aktywność na rzecz społeczności, w której na co dzień żyją. Można, rzecz jasna, dopatrywać się różnorodnych motywacji stojących za tymi działaniami – na czele z dość cyniczną ich interpretacją jako strategią budowania pozytywnego wizerunku społeczności. Takiego rodzaju motywacja nie powinna zresztą budzić zdziwienia w obliczu zagrożenia rasistowskimi zachowaniami, które spotykają Azjatów w ostatnich tygodniach na całym świecie jako odprysk koronawirusowej epidemii. Jednakże analiza działań podejmowanych przez Wietnamczyków względem Polski w szerszej perspektywie historycznej ukazuje, iż stoją za nimi także inne czynniki. Wśród przedstawicieli starszego pokolenia, może nim być uczucie szczerej wdzięczności za udzieloną Wietnamowi w trakcie zimnej wojny pomoc, dzięki której mieli okazję znaleźć się w niezwykle uprzywilejowanej w latach działań wojennych pozycji „zagranicznych studentów”. Dla młodszego pokolenia z kolei, organizacja akcji pomocowych jest przejawem działania w ramach społeczeństwa obywatelskiego, co stanowi niezwykle istotny trening funkcjonowania w ramach systemu demokratycznego. W każdym przypadku, stanowi ona zarówno świadectwo aspiracji polskich Wietnamczyków do miana „dobrego imigranta” – jak również wzorowego wywiązywania się z owej roli.
Tekst powstał w oparciu o materiały zebrane w ramach projektu badawczego “Polityczna aktywność diaspory w epoce globalnych współzależności”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (nr projektu 2017/25/B/HS6/01201).
Grażyna Szymańska-Matusiewicz socjolożka, specjalistka w zakresie badań nad wietnamską diasporą. W swojej książce “Vietnamese in Poland. From Socialist Fraternity to the Global Capitalism Era” (Peter Lang, 2019) analizuje dziedzictwo więzi socjalistycznego braterstwa” pomiędzy Polską a Wietnamem i jego wpływ na funkcjonowanie wietnamskiej społeczności w Polsce. Autorka licznych prac naukowych, opublikowanych m. in. w Journal of Vietnamese Studies, Space and Culture, Asian Pacific Migration Journal and Qualitative Research.
czytaj więcej
Tydzień w Azji #214: Rząd Kanady chce wyjaśnić ingerencję Chin w ostatnie wybory
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #246: Korea Południowa buduje sojusze gospodarcze na Bliskim Wschodzie
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
W niniejszym opracowaniu podjęto próbę analizy przyczyn oraz skutków wzrostu ekonomiczno-politycznego zaangażowania Chińskiej Republiki Ludowej na terytorium Armenii i Azerbejdżanu.
Mariusz CiecierskiDlaczego nie rozumiemy polityki zagranicznej Indii?
Wystąpienie dr Krzysztof M. Zalewskiego, prezesa Instytutu Boyma, dla Forum Młodych Dyplomatów.
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji: Okoliczności odejścia premiera Abe
O potencjalnej rezygnacji spekulowano jeszcze przed pierwszymi wizytami premiera w szpitalu, zwiastującymi jego odejście z powodu silnego nawrotu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego – choroby, która oficjalnie wymusiła na Abe rezygnację z premierostwa w 2007 roku.
Zespół Instytutu BoymaElity w Kazachstanie prezydenta Tokajewa. Ewolucja czy konserwacja przeszłości?
Opublikowana w kwietniu tego roku lista 75- najbogatszych Kazachów Forbesa wskazuje na powolną, acz konsekwentną transformację w składzie elit biznesowych kraju.
Paweł JaskułaRP: Jak polskie firmy mogą pomóc uniezależnić się Indiom od dostaw broni z Rosji?
Na Indie od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę spadła fala krytyki w państwach Zachodu za brak potępienia agresora i zachowywanie neutralnej polityki wobec konfliktu. Wynika ona w pewnej mierze z uzależnienia od dostaw rosyjskiej broni i konieczności serwisowania zakupionego w ostatnich dekadach sprzętu.
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji #163: Powyborcze przetasowania w Azji. Zyskają USA, stracą Chiny
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #196: Seul zainwestuje ponad miliard dolarów w startupy
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #59: Technologie pomagają w zarządzaniu miastem
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Według magazynu Korean Times w ostatnią sobotę w Seulu został pobity kolejny rekord pod względem wielkości manifestacji w historii kraju – demonstrować miało aż 1,9 miliona osób. Ta ocena różni się od policyjnej, która oszacowała ilość protestujących na 270 000. Różnice w kalkulacji nie wzięły się przez przypadek. Emocje sięgają wyżyn. Celem manifestujących jest obecna […]
Roman HusarskiEko-zagrożenia i biz-rozwiązania: eksperyment na chińskiej uczelni
Od dwóch lat badam, jak moi studenci na jednym z kantońskich uniwersytetów widzą miejsce kwestii środowiskowych w swojej karierze. Są to przyszli absolwenci studiów magisterskich na kierunku biznes międzynarodowy, w większości Chińczycy, ale także obcokrajowcy z innych krajów Azji, a nawet dalszych. Skutki są mieszane, zależnie od tego, jak wprowadzę temat – i jak rozumieć skuteczność.
Dawid JuraszekTydzień w Azji #29: Pesymizm chińskich konsumentów
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #216: Izrael i USA mogą zyskać mocnego konkurenta w produkcji dronów
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Zagadnienie wzrostu pozycji politycznej Chin na świecie stało się w ostatnich latach jednym z częściej wymienianych w dyskursie naukowym i publicystycznym czynników, które mają przyczyniać się do przeobrażeń w zastanym systemie międzynarodowym.
Jakub KamińskiRP: Ekspansja na rynku indyjskim. Jak polscy przedsiębiorcy mogą znaleźć wsparcie?
Każda firma działająca w Indiach powinna być świadoma wielu tamtejszych wyzwań, od uciążliwej administracji począwszy aż po przeciążoną infrastrukturę i utrudnioną logistykę.
Krzysztof ZalewskiAzjatech #210: Japończycy opracowali pierwszą na świecie wódkę z drewna
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #61: Startupy walczą z samotnością ludzi w kwarantannie
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Webinar: Rozmowy na koniec roku. Rynek frachtów morskich 2021.
Czego można się spodziewać na rynku frachtów morskich w 2021? Czy styczeń przyniesie obniżki cen w transporcie? Analiza możliwych zachowań rynku frachtowego w nadchodzącym 2021 roku.
RP: Najważniejsze negocjacje handlowe Unii w erze cyfrowej – układ UE-Indie
Umowy między Unią Europejską a Indiami w dziedzinie handlu, ochrony inwestycji i systemu oznaczeń geograficznych dla produktów to najważniejsze obecnie układy tego typu negocjowane przez Komisję Europejską w imieniu 27 państw unijnych.
Krzysztof ZalewskiAni realny socjalizm, ani państwowy kapitalizm. W poszukiwaniu modelu rozwojowego Azji Centralnej
Autor prezentowanej publikacji podjął się trudnego zadania identyfikacji korelacji między kierunkami zmian ustrojowych a ich wpływami na wektory przemian gospodarczych.
Jerzy OlędzkiKwartalnik Boyma – nr 1 (3) /2020
Serdecznie zapraszamy do lektury kolejnego numeru Kwartalnika Boyma. Trzecie wydanie poświęcone jest tematom związanym z ekologią i wyzwaniami środowiskowymi.
Paweł Behrendt dla RMF 24 o wizycie Pelosi na Tajwanie: Ma olbrzymie znaczenie symboliczne
Serdecznie zapraszamy do odsłuchania zapisu rozmowy analityka Instytutu Boyma Pawła Behrendta, który w rozmowie z dziennikarzem RMF FM Michałem Zielińskim skomentował wizytę Nancy Pelosi na Tajwanie.
Kwartalnik Instytutu Boyma – nr 1/2019
Zapraszamy Państwa do lektury pierwszego wydania Kwartalnika Boyma – próby utworzenia czasopisma inicjującego debatę na istotne tematy związane z Azją Centralną, Azją Południową, Azją Południowo-Wschodnią i Azją Wschodnią.