Chińska Republika Ludowa już w latach 60. XX w. podjęła działania zmierzające do pozyskania atomowych okrętów podwodnych. Pekin postrzega je jako krytyczny element potencjału odstraszania. Największe znaczenie strategiczne mają okręty podwodne o napędzie jądrowym zdolne do przenoszenia pocisków balistycznych (SSBN). Dają one chińskiej marynarce wojennej teoretycznie nieograniczony zasięg oddziaływania oraz możliwość dokonywania ataków na strategiczne cele za pomocą pocisków balistycznych. Ze względu na te możliwości są one jednym z najważniejszych elementów chińskiego potencjału odstraszania.
Pierwszym chińskim atomowym okrętem podwodnym przenoszącym pociski balistyczne był pojedyncza jednostka typu 092 (w kodzie NATO oznaczony jako Xia). Została ona zwodowana w 1981, a do służby weszła w 1983 roku. Okręt, pomimo tego, że jego budowa była kamieniem milowym w procesie modernizacji chińskich sił zbrojnych, okazał się mieć liczne wady: duża wykrywalność (okręt jest dość głośny nawet w porównaniu do starszych konstrukcji radzieckich) oraz wycieki z reaktora pokładowego. Główne uzbrojenie okrętu stanowiły pociski balistyczne JL-1 o zasięgu około 2000km. Ze względu na te problemy i relatywnie niski zasięg pocisków jednostka typu 092 większość czasu spędził w porcie i był poddawany ustawicznym remontom. Prawdopodobnie nigdy nie osiągnął pełnej gotowości operacyjnej i został wycofany ze służby w 2015 roku. Pomimo tych wad dał chińskiej marynarce wojennej niezbędną bazę doświadczeń wykorzystaną w okrętach typu 094.
Okręty typu 094 (w kodzie NATO nazywane Jin) są relatywnie cichsze, a zatem trudniej wykrywalne od swojego poprzednika, chociaż wciąż odstają pod tym względem od konstrukcji amerykańskich i rosyjskich. Głównym uzbrojeniem każdego okrętu tego typu jest 12 pocisków balistycznych JL-2 przenoszących głowice jądrowe. Zasięg tych pocisków według szacunków Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych wynosi 7200 km, co pozwala na atakowanie celów na Alasce z pozycji w pobliżu wybrzeży Chin lub celów w zachodniej części Stanów Zjednoczonych ze śródoceanicznych lokalizacji na zachód od Hawajów. Według artykułu w South China Morning Post z 2 maja 2021 najnowsze okręty typu 094 mogą być uzbrojone w pociski JL-3 o zasięgu ponad 10000km, co pozwala na atakowanie celów na większej części terytorium Stanów Zjednoczonych (Chan, 2021). Chińska marynarka wojenna posiada obecnie sześć okrętów typu 094. Ponadto projektowane są nowe okręty typu 096, które według przewidywań Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych mają być uzbrojone we wspomniane pociski JL-3 (Annual Report To Congress, 2017).
Druga kategorią atomowych okrętów podwodnych są jednostki wielozadaniowe (SSN). Chociaż nie są uzbrojone w pociski balistyczne, pełnią ważną rolę w systemie obronnym, ponieważ dzięki teoretycznie nieograniczonemu zasięgowi mogą zwalczać wrogie okręty w dużym oddaleniu od własnego wybrzeża oraz zapewniać ochronę SSBN. Ta klasa atomowych okrętów podwodnych była pierwszą pozyskaną przez chińską marynarkę wojenną. Pierwszymi jej przedstawicielami były jednostki typu 091 (zgodnie z oznaczeniem NATO Han). Zbudowano pięć jednostek tego typu, a do służby wchodziły począwszy od 1974 r. Podobnie jak okręt typu 092 (budowany zresztą w oparciu o projekt kadłuba typu 091) okazały się wadliwe i odstające od ówczesnych konstrukcji amerykańskich i radzieckich. Tak jak typ 092 były dość głośne oraz miały problemy z wyciekami radioaktywnymi z reaktorów, niemniej stanowiły pewne zagrożenie dla amerykańskiej floty. Pierwsze dwie jednostki tego typu wycofano ze służby w latach 2000 i 2004, z czego jedna z nich jest wystawiana jako stała ekspozycja w Muzeum Marynarki Wojennej w Qingdao. Pozostałe okręty typu 091 prawdopodobnie zostały przeniesione do rezerwy.
Doświadczenia zdobyte przy budowie i eksploatacji okrętów typu 091 przyczyniły się do powstania kolejnej konstrukcji – typ 093 (w kodzie NATO Shang). W ciągu ostatnich 20 lat zbudowanych zostało sześć okrętów podwodnych tego typu. Początkowa produkcja została wstrzymana po zwodowaniu dwóch kadłubów w 2002 i 2003 roku. Okręty typu 093 w podstawowej wersji okazały się hałaśliwe i drogie, choć i tak stanowiły znaczną poprawę w stosunku do Typu 091. Po prawie dziesięciu latach Chiny wznowiły budowę wprowadzając począwszy od 2012 roku dwie jednostki ulepszonej wersji typu 093A – trudniej wykrywalnej i szybszej. Z kolei typ 093B (lub według niektórych źródeł jego wariant 093G) ma być pierwszym chińskim okrętem podwodnym wyposażonym w pionowe wyrzutnie dla pocisków manewrujących. Ma dzięki temu przewagę nad starszymi konstrukcjami, ponieważ wystrzeliwanie pocisków z wyrzutni pionowego startu jest znacznie szybsze niż z wyrzutni torped, a ponadto pociski manewrujące zapewniają potencjał konwencjonalnego odstraszania. Daje to też możliwość wystrzeliwania pojazdów bezzałogowych. Nie wiadomo, czy jakakolwiek jednostka typu 093B/G jest już w służbie, ani czy w ogóle ruszyła ich budowa. Pojawiają się też doniesienia o pracach nad SSN kolejnej generacji oznaczonym typ 095, brak jednak konkretnych informacji na jego temat.
Podsumowując, Marynarka Wojenna Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej przywiązuje dużą wagę do modernizacji swoich atomowych okrętów podwodnych. Chociaż pod względem wykrywalności i uzbrojenia okręty chińskie nadal wydają się ustępować odpowiadającym im konstrukcjom amerykańskim i rosyjskim, należy wskazać na duży postęp jaki Chiny osiągnęły wraz z kolejnymi wprowadzanymi konstrukcjami. Ponadto warto zwrócić uwagę na potencjał rozwoju technologicznego jaki daje Chinom opracowywanie od podstaw własnych atomowych okrętów podwodnych i wykorzystywania doświadczeń w nowych projektach. Chińskie atomowe okręty podwodne, pomimo że wciąż nieliczne w porównaniu do amerykańskich, zapewniają podstawowy potencjał odstraszania. Należy też zauważyć, że ten potencjał odstraszania stale się zwiększa wraz z zastosowaniem coraz nowszych typów pocisków balistycznych o coraz większym zasięgu.
| Rok | |||||
| Typ okrętu | 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | 2020 |
| 092 (SSBN) | 1 | 1 | 1 | – | – |
| 094 (SSBN) | – | – | 1 | 4 | 6 |
| 091 (SSN) | 4 | 3 | 3 | 2 | – |
| 093 (SSN) | – | 1 | 2 | 4 | 6 |
| Razem atomowe okręty podwodne | 4 | 5 | 7 | 10 | 12 |
Tabela przedstawia rozwój ilościowy poszczególnych typów chińskich atomowych okrętów podwodnych w latach 2000-2020 (Subramanian 2016).
Grzegorz Gleń Współpracownik Instytutu Boyma. Doktor nauk społecznych w dyscyplinie stosunki międzynarodowe. Absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz uczestnik programu Global Governance Summer School na National Chengchi University w Tajpej. Zainteresowania badawcze obejmują głównie bezpieczeństwo międzynarodowe, w szczególności jego wymiar militarny, ale też relacje polityczne i gospodarcze w regionie Azji i Pacyfiku. Prywatnie interesuje się historią i językami obcymi.
Więcej informacji na temat: newslettera, polityki prywatności serwisu
czytaj więcej
Program staży w Instytucie Studiów Azjatyckich i Globalnych im. Michała Boyma
Instytut Boyma uruchamia program staży dla studentów, wychodząc naprzeciw prośbom i oczekiwaniom związanym ze skromną ofertą staży finansowanych ze środków publicznych w ośrodkach analitycznych/centrach badawczych w Polsce.
Tydzień w Azji #172: Rodzina Marcosów wraca do władzy. W tle chińskie sympatie
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Wietnamscy wikipedyści po raz drugi napisali o Polsce
Pod patronatem biura UNESCO w Hanoi odbyła się druga edycja konkursu dla wietnamskich wikipedystów, zorganizowanego przez polską placówkę dyplomatyczną. Niemal 120 uczestników konkursu stworzyło ponad 2 tysiące nowych haseł na temat kultury polskiej. Zwycięzcom nagrody wręczył Ambasador RP w Wietnamie Wojciech Gerwel.
Wpływ COVID-19 na rozwój technologii w Chinach
Od czasu ogłoszenia programu Made in China 2025 w maju 2015 roku, Chiny aspirują na pozycję światowego lidera w dziedzinie nowych technologii. Z ,,fabryki świata”, gdzie zlokalizowana jest ogromna część zakładów produkujących części i komponenty w globalnym łańcuchu dostaw, stają się promotorem innowacyjnych rozwiązań technologicznych. (...) Pojawienie się wirusa COVID-19 stało się motorem rozwoju w tej branży i przyczyniło się do powstania urządzeń i robotów, które do dziś pozostawały jedynie w sferze futurystycznych wizji.
Ewelina HoroszkiewiczTydzień w Azji #101: Chiński rok 2020. Centrum świata przesuwa się nad (Indo)Pacyfik
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości
Handel ciągnie w dół gospodarki Dalekiego Wschodu
Eksport i import w większości najważniejszych gospodarek regionu maleje. Źle wróży to globalnej koniunkturze. Szczególne problemy dotyczą przemysłu elektrycznego i technologicznego.
Maksym GdańskiAzjatech #129: Południowokoreański precedens Google
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #90: Konflikt nowego premiera Japonii z Japońską Radą Nauki
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji: Gulnora Karimowa – koniec marzeń, koniec nadziei
Gulnora Karimowa, córka byłego prezydenta Uzbekistanu Islama Karimowa, znów znalazła się w centrum uwagi mediów. Uzurpująca sobie pozycję następcy swojego ojca, który przez 27 lat bezwzględnie rządził republiką, Gulnora poniosła spektakularną porażkę w realizacji swoich nadmiernych ambicji.
Jerzy OlędzkiTydzień w Azji #80: Inwestorzy nie boją się koronawirusa. Przynajmniej w Indiach
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
80-ta rocznica Deklaracji Niepodległości Indonezji i 70-ta rocznica nawiązania stosunków dyplomatycznych Polska-Indonezja. 23 kwietnia, godz. 10:00, aula im. prof. Waldemara Michowicza, ul. Lindleya 5A, Łódź
Azjatech #72: Huawei rzuca rękawicę Google
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #178: Iran rozgrywa kryzysową kartę. Jest sporo do ugrania
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Polityka (pro?)rodzinna Państwa Środka
Problem demograficzny Państwa Środka stał się głównym wyzwaniem dla XXI-wiecznej polityki wewnętrznej kraju. Rząd chiński od 2015 roku, po całkowitym wycofaniu się z polityki jednego dziecka, próbuje spowolnić kryzys demograficzny i idące za nim negatywne skutki, jednak działania te pozostają niewystarczające i nie satysfakcjonują potencjalnych przyszłych rodziców.
Sandra Krawczyszyn-SzczotkaTydzień w Azji #234: Tu premier urzęduje nieprzerwanie od 38 lat. Urząd odda… synowi
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #170: Antykorupcyjna ofensywa prezydenta Tokajewa
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Kwartalnik Boyma – nr 2 (20)/2024
Niniejszy Kwartalnik ma na celu uchwycenie złożoności nacjonalizmu w dynamicznie zmieniającym się globalnym porządku, pokazując jego różnorodne formy, motywacje i konsekwencje w regionie Azji.
RP: Konflikt na Ukrainie komplikuje sytuację gospodarczą w Azji Centralnej
Styczniowe zamieszki w Kazachstanie zakłóciły dotychczasowy wizerunek kraju jako bezpiecznej przystani dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej. Atak Rosji na Ukrainę staje się kolejnym wyzwaniem. I to dla całego makroregionu.
Magdalena Sobańska-CwalinaT. Łukaszuk: Jaka polska polityka wobec Indo-Pacyfiku?
Rada Unii Europejskiej przedstawiła w kwietniu tego roku „Strategię dla Indo-Pacyfiku”. Przy decydującej roli Francji, Niemiec i Niderlandów państwa członkowskie UE, w tym Polska, przyjęły dokument, który ma być odpowiedzią na wyzwania trzeciej dekady XXI wieku w regionie stającym się politycznym i gospodarczym centrum współczesnego świata.
Zmiana na stanowisku Prezydenta USA będzie miała ogromny wpływ także na sytuację wielu pozostałych państw świata, w których Amerykanie odgrywają ważną rolę. Nie inaczej jest w przypadku Korei Południowej, gdzie zarówno rządzący jak i świat biznesu przygotowują się do nowego formatu relacji z największym mocarstwem świata.
Andrzej PieniakMongolia: relacja fotograficzna Pawła Szczapa
Przedstawiamy państwu serię zdjęć wykonaną przez naszego analityka i specjalistę ds. Mongolii i urban studies Pawła Szczapa. Autor stara się wiernie odzwierciedlać mongolską rzeczywistość - nie piękne turystyczne widoki, a ludzi i przestrzenie w lokalnym, surowym wydaniu. Mongolia, a zwłaszcza Ułan Bator to zderzenie dwóch rzeczywistości - nowoczesności z tradycją i historią.
Paweł SzczapAzjatech #228: Drony na ratunek ofiarom trzęsienia ziemi
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Rozmowę z Ryszardem Hordyńskim, dyrektorem ds. strategii i komunikacji w firmie Huawei, poprowadziła Patrycja Pendrakowska.
Patrycja PendrakowskaKwartalnik Boyma – nr 1 (3) /2020
Serdecznie zapraszamy do lektury kolejnego numeru Kwartalnika Boyma. Trzecie wydanie poświęcone jest tematom związanym z ekologią i wyzwaniami środowiskowymi.