
Chińska Republika Ludowa już w latach 60. XX w. podjęła działania zmierzające do pozyskania atomowych okrętów podwodnych. Pekin postrzega je jako krytyczny element potencjału odstraszania. Największe znaczenie strategiczne mają okręty podwodne o napędzie jądrowym zdolne do przenoszenia pocisków balistycznych (SSBN). Dają one chińskiej marynarce wojennej teoretycznie nieograniczony zasięg oddziaływania oraz możliwość dokonywania ataków na strategiczne cele za pomocą pocisków balistycznych. Ze względu na te możliwości są one jednym z najważniejszych elementów chińskiego potencjału odstraszania.
Pierwszym chińskim atomowym okrętem podwodnym przenoszącym pociski balistyczne był pojedyncza jednostka typu 092 (w kodzie NATO oznaczony jako Xia). Została ona zwodowana w 1981, a do służby weszła w 1983 roku. Okręt, pomimo tego, że jego budowa była kamieniem milowym w procesie modernizacji chińskich sił zbrojnych, okazał się mieć liczne wady: duża wykrywalność (okręt jest dość głośny nawet w porównaniu do starszych konstrukcji radzieckich) oraz wycieki z reaktora pokładowego. Główne uzbrojenie okrętu stanowiły pociski balistyczne JL-1 o zasięgu około 2000km. Ze względu na te problemy i relatywnie niski zasięg pocisków jednostka typu 092 większość czasu spędził w porcie i był poddawany ustawicznym remontom. Prawdopodobnie nigdy nie osiągnął pełnej gotowości operacyjnej i został wycofany ze służby w 2015 roku. Pomimo tych wad dał chińskiej marynarce wojennej niezbędną bazę doświadczeń wykorzystaną w okrętach typu 094.
Okręty typu 094 (w kodzie NATO nazywane Jin) są relatywnie cichsze, a zatem trudniej wykrywalne od swojego poprzednika, chociaż wciąż odstają pod tym względem od konstrukcji amerykańskich i rosyjskich. Głównym uzbrojeniem każdego okrętu tego typu jest 12 pocisków balistycznych JL-2 przenoszących głowice jądrowe. Zasięg tych pocisków według szacunków Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych wynosi 7200 km, co pozwala na atakowanie celów na Alasce z pozycji w pobliżu wybrzeży Chin lub celów w zachodniej części Stanów Zjednoczonych ze śródoceanicznych lokalizacji na zachód od Hawajów. Według artykułu w South China Morning Post z 2 maja 2021 najnowsze okręty typu 094 mogą być uzbrojone w pociski JL-3 o zasięgu ponad 10000km, co pozwala na atakowanie celów na większej części terytorium Stanów Zjednoczonych (Chan, 2021). Chińska marynarka wojenna posiada obecnie sześć okrętów typu 094. Ponadto projektowane są nowe okręty typu 096, które według przewidywań Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych mają być uzbrojone we wspomniane pociski JL-3 (Annual Report To Congress, 2017).
Druga kategorią atomowych okrętów podwodnych są jednostki wielozadaniowe (SSN). Chociaż nie są uzbrojone w pociski balistyczne, pełnią ważną rolę w systemie obronnym, ponieważ dzięki teoretycznie nieograniczonemu zasięgowi mogą zwalczać wrogie okręty w dużym oddaleniu od własnego wybrzeża oraz zapewniać ochronę SSBN. Ta klasa atomowych okrętów podwodnych była pierwszą pozyskaną przez chińską marynarkę wojenną. Pierwszymi jej przedstawicielami były jednostki typu 091 (zgodnie z oznaczeniem NATO Han). Zbudowano pięć jednostek tego typu, a do służby wchodziły począwszy od 1974 r. Podobnie jak okręt typu 092 (budowany zresztą w oparciu o projekt kadłuba typu 091) okazały się wadliwe i odstające od ówczesnych konstrukcji amerykańskich i radzieckich. Tak jak typ 092 były dość głośne oraz miały problemy z wyciekami radioaktywnymi z reaktorów, niemniej stanowiły pewne zagrożenie dla amerykańskiej floty. Pierwsze dwie jednostki tego typu wycofano ze służby w latach 2000 i 2004, z czego jedna z nich jest wystawiana jako stała ekspozycja w Muzeum Marynarki Wojennej w Qingdao. Pozostałe okręty typu 091 prawdopodobnie zostały przeniesione do rezerwy.
Doświadczenia zdobyte przy budowie i eksploatacji okrętów typu 091 przyczyniły się do powstania kolejnej konstrukcji – typ 093 (w kodzie NATO Shang). W ciągu ostatnich 20 lat zbudowanych zostało sześć okrętów podwodnych tego typu. Początkowa produkcja została wstrzymana po zwodowaniu dwóch kadłubów w 2002 i 2003 roku. Okręty typu 093 w podstawowej wersji okazały się hałaśliwe i drogie, choć i tak stanowiły znaczną poprawę w stosunku do Typu 091. Po prawie dziesięciu latach Chiny wznowiły budowę wprowadzając począwszy od 2012 roku dwie jednostki ulepszonej wersji typu 093A – trudniej wykrywalnej i szybszej. Z kolei typ 093B (lub według niektórych źródeł jego wariant 093G) ma być pierwszym chińskim okrętem podwodnym wyposażonym w pionowe wyrzutnie dla pocisków manewrujących. Ma dzięki temu przewagę nad starszymi konstrukcjami, ponieważ wystrzeliwanie pocisków z wyrzutni pionowego startu jest znacznie szybsze niż z wyrzutni torped, a ponadto pociski manewrujące zapewniają potencjał konwencjonalnego odstraszania. Daje to też możliwość wystrzeliwania pojazdów bezzałogowych. Nie wiadomo, czy jakakolwiek jednostka typu 093B/G jest już w służbie, ani czy w ogóle ruszyła ich budowa. Pojawiają się też doniesienia o pracach nad SSN kolejnej generacji oznaczonym typ 095, brak jednak konkretnych informacji na jego temat.
Podsumowując, Marynarka Wojenna Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej przywiązuje dużą wagę do modernizacji swoich atomowych okrętów podwodnych. Chociaż pod względem wykrywalności i uzbrojenia okręty chińskie nadal wydają się ustępować odpowiadającym im konstrukcjom amerykańskim i rosyjskim, należy wskazać na duży postęp jaki Chiny osiągnęły wraz z kolejnymi wprowadzanymi konstrukcjami. Ponadto warto zwrócić uwagę na potencjał rozwoju technologicznego jaki daje Chinom opracowywanie od podstaw własnych atomowych okrętów podwodnych i wykorzystywania doświadczeń w nowych projektach. Chińskie atomowe okręty podwodne, pomimo że wciąż nieliczne w porównaniu do amerykańskich, zapewniają podstawowy potencjał odstraszania. Należy też zauważyć, że ten potencjał odstraszania stale się zwiększa wraz z zastosowaniem coraz nowszych typów pocisków balistycznych o coraz większym zasięgu.
Rok | |||||
Typ okrętu | 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | 2020 |
092 (SSBN) | 1 | 1 | 1 | – | – |
094 (SSBN) | – | – | 1 | 4 | 6 |
091 (SSN) | 4 | 3 | 3 | 2 | – |
093 (SSN) | – | 1 | 2 | 4 | 6 |
Razem atomowe okręty podwodne | 4 | 5 | 7 | 10 | 12 |
Tabela przedstawia rozwój ilościowy poszczególnych typów chińskich atomowych okrętów podwodnych w latach 2000-2020 (Subramanian 2016).

Grzegorz Gleń Współpracownik Instytutu Boyma. Doktor nauk społecznych w dyscyplinie stosunki międzynarodowe. Absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz uczestnik programu Global Governance Summer School na National Chengchi University w Tajpej. Zainteresowania badawcze obejmują głównie bezpieczeństwo międzynarodowe, w szczególności jego wymiar militarny, ale też relacje polityczne i gospodarcze w regionie Azji i Pacyfiku. Prywatnie interesuje się historią i językami obcymi.
czytaj więcej
Azjatech #204: Miękkie i tanie lądowanie na Księżycu. Mamy nowe mocarstwo kosmiczne
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #115: Czy Kirgistan zrenacjonalizuje wydobycie surowców?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #95: Ulga, nadzieje i obawy. Państwa Azji reagują na zmianę władzy w Białym Domu
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Jak narracje strategiczne wpływają na ocenę polityki?
(Subiektywny) przegląd wybranych artykułów badawczych dotyczących stosunków międzynarodowych w regionie Azji i Pacyfiku publikowanych w wiodących czasopismach naukowych.
Anna GrzywaczAn interview with Mr. Meirzhan Yussupov, Chairman of the Board of the “National Company” KAZAKH INVEST” JSC - Member of the Board of Directors of the Company
Magdalena Sobańska-CwalinaAzjatech #196: Seul zainwestuje ponad miliard dolarów w startupy
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
W Indiach w zależności od sektora różny jest maksymalny dozwolony udział własnościowy podmiotu zagranicznego. Niemniej obecnie w większości z nich polscy inwestorzy, w tym polskie spółki mogą mieć 100 proc. własności.
Krzysztof ZalewskiForbes: Hongkong jeszcze bliżej Pekinu. Zagraniczny kapitał powoli wycofuje się z regionu
Pekin umacnia kontrolę nad Hongkongiem, uzależniając miasto od władzy centralnej. Przegłosowane niedawno nowe prawo o bezpieczeństwie narodowym (...) może znacząco ograniczyć zagwarantowaną po 1997 roku niezależność miasta i swobody obywatelskie jego mieszkańców
Karolina ZałęgowskaWywiad z Tomaszem Łukaszukiem. Droga do bogactwa Polski wiedzie przez morze.
90 proc. globalnego handlu zależy od przewozów morskich. Trzeba wspólnym wysiłkiem chronić system, który tworzy światowe bogactwo - mówi Tomasz Łukaszuk z Uniwersytetu Warszawskiego.
Krzysztof ZalewskiForbes: Chokepoints, czyli wnioski płynące z wypadku „Ever Given”
Tygodniowa blokada Kanału Sueskiego przypomniała nam o wrażliwości systemu globalnego handlu. Istnieje kilka punktów na świecie, których kontrola pozwala ustalać zasady globalnej wymiany. Gdzie leżą te chokepoints i jak zabezpieczać się przed ryzykami z nimi związanymi?
Krzysztof ZalewskiSpotkanie przy grobie Tekli Bądarzewskiej
Serdecznie zapraszamy wszystkich miłośników muzyki klasycznej i tajemnic historii na spotkanie przy grobie Tekli Bądarzewskiej na Starych Powązkach.
Tydzień w Azji #184: Biznes szykuje się na wojnę o Tajwan. Powstają plany ewakuacji
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Kwartalnik Boyma – nr 4 (14)/2022
W nowym numerze Kwartalnika Boyma zapraszamy do lektury tekstów poświęconych skutkom funkcjonowania Nowego Jedwabnego Szlaku dla Polski i świata, a także wywiadu wokół książki "Spór o Koreę. Rola USA i Chin w kształtowaniu bezpieczeństwa międzynarodowego na Półwyspie Koreańskim” Oskara Pietrewicza.
Prezydent Tokajew zapowiada nowy program rozwoju gospodarczego Kazachstanu
W grupie kluczowych obszarów objętych programem znalazł się m.in. proces demokratyzacji systemu władzy z uwzględnieniem pogłębienia decentralizacji, reformy społeczne ukierunkowane na kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego, rozwój nauki i szkolnictwa oraz reformy gospodarcze, których fundamentem miała stać się dywersyfikacja branżowa i wielowektorowość polityki zagranicznej.
Jerzy OlędzkiBadania opinii publicznej a postprawda w polityce indonezyjskiej
(Subiektywny) przegląd wybranych artykułów badawczych dotyczących stosunków międzynarodowych w regionie Azji i Pacyfiku publikowanych w wiodących czasopismach naukowych.
Anna GrzywaczForbes: Policja może się zmienić. Korea z problemów zrobiła produkt eksportowy
Kojarzona zwykle z innowacjami technicznymi Korea Południowa realizuje w ostatnich dekadach inne programy rozwoju. Wspiera przemysły kreatywne, dzięki czemu nie tylko zarabia, ale podnosi także globalną siłę swojego oddziaływania, zwaną soft power...
Wioletta MałotaRP: Korea Południowa – jak podbić rynek kosmetyczny w kraju kultu piękna?
Koreańczycy uznawani są za jeden z najbardziej dbających o wygląd narodów świata. Wpływa to korzystnie na rozmiar tamtejszego rynku kosmetycznego. Niektóre polskie przedsiębiorstwa kosmetyczne już tam sprzedają, i to nie od dziś.
Andrzej PieniakTydzień w Azji #258: Tam wciąż tli się niebezpieczny konflikt. Komu jest na rękę?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
23 października miała miejsce 70-ta rocznica chińskiej interwencji w wojnę koreańską. Tegoroczne obchody zaskoczyły obserwatorów skalą upamiętnienia tzw. „zapomnianej wojny”.
Waldemar JaszczykKazachstan w przededniu wyborów
19 marca Kazachowie udadzą się do urn wyborczych. Tym razem wybierać będą posłów do Mażylisu (niższej izby parlamentu) oraz do maslichatów (rad samorządowych). W odróżnieniu od poprzednich wyborów, które odbyły się w styczniu 2021, te mają być bardziej transparentne, równoprawne i wielopartyjne.
Jerzy OlędzkiZ ponad 2500 błękitnymi hełmami obecnie w służbie czynnej, z tym 13 na kluczowych stanowiskach dowódczych, Państwo Środka jest najliczniejszym uczestnikiem misji pokojowych ONZ spośród stałych członków RB ONZ.
Waldemar JaszczykTydzień w Azji #280: Putin dostał sygnał, którego nie można przeoczyć. Od potężnego przyjaciela
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #262: Trzecia demokracja świata wybrała prezydenta. Unia ma problem
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.