Analizy

Utrata twarzy na rzecz maseczki – chińska dyplomacja maseczkowa

Trudno wyobrazić sobie inny symbol pandemii Covid-19 niż maseczka ochronna. Niepozorny kawałek materiału stwarza nie tylko poczucie bezpieczeństwa i ochrony przed wirusem, ale także staje się elementem polityki zagranicznej. Czy dyplomacja maseczkowa spełni pokładane w niej nadzieje, a może przyczyni się do utraty twarzy Chin na arenie międzynarodowej?

Instytut Boyma 31.08.2020

Trudno wyobrazić sobie inny symbol pandemii Covid-19 niż maseczka ochronna. Niepozorny kawałek materiału stwarza nie tylko poczucie bezpieczeństwa i ochrony przed wirusem, ale także staje się elementem polityki zagranicznej. Czy dyplomacja maseczkowa spełni pokładane w niej nadzieje, a może przyczyni się do utraty twarzy Chin na arenie międzynarodowej?

Współczesna rola maseczek w Azji ukształtowała się w Japonii. Maseczka chirurgiczna pojawiła się na azjatyckich twarzach w latach 20. ubiegłego wieku, za sprawą pandemii grypy hiszpanki. Wkrótce po ustaniu grypy – w 1923 roku Japonia została dotknięta trzęsieniem ziemi w Kanto. Na skutek trzęsienia i zniszczeń, niebo nad Kanto było zanieczyszczone przez wiele tygodni – wówczas ponownie maseczki stały się pomocne. Kolejne wydarzenia, które przyczyniły się do tego, że maseczka została stałym elementem azjatyckiej codzienności to kolejna epidemia grypy w 1934 roku i zanieczyszczenie powietrze jako efekt szybkiego rozwoju gospodarczego Japonii w latach 50. Podobne okoliczności popularyzacji maseczek, można obserwować w Chinach – pierwsze użycie maseczek podczas plagi w Mandżurii w 1910-1911, pomysł podpatrzony w brytyjskich szpitalach przez doktora Wu Lien-teh. Opracował on maskę z gazy i bawełny, którą kilkukrotnie owijano twarz. Lecz prawdziwym kamieniem milowym jest epidemia SARS w 2003, a także świńska grypa w 2009 oraz wzrost świadomości skali zanieczyszczeń po latach ekstensywnego wzrostu gospodarczego w Chinach.

Gdy w Azji Wschodniej – noszenie maseczki jest nieodłącznym elementem codzienności – w kręgu kultury Zachodniej maseczka dostrzeżona w tłumie nierzadko uruchamia poczucie zagrożenie oraz niepewność. Różnice w percepcji kawałka materiału na twarzy jest tak silne, że Azjaci raczej nie decydują się na używanie ich podczas podróży czy życia na Zachodzie – w celu uniknięcia stygmatyzacji czy przejawów ksenofobii.

Proszę Czytelnika o krótką pauzę i zastanowieniu się jak mogła być odbierana osoba nosząca maseczkę w Polsce na długo przed wybuchem pandemii Covid-19. A teraz – jak jest odbierana osoba bez maseczki w szczycie pandemii, również w Polsce. Cóż za zmiana, prawda?

W porównaniu z potrzebą naukowego uzasadnienia stosowanie maseczek w krajach Zachodu, podejście azjatyckie do noszenia maseczki jest bardziej emocjonalne, częściowo również wynika z uwarunkowań społeczno-kulturowych. Nawet w dobie obecnej pandemii, istnieją dwie szkoły podejścia do noszenia i efektywności maseczek – co jest częściowo rezultatem ograniczonych dowodów badawczych, ale również ukazuje dwojakie – zachodnie i azjatyckie – podejście do decyzji władz i samego stosunku do władzy i dostosowania się do odgórnych zaleceń.  Różnica perspektyw pojawia się w wielu sferach – chociażby w wyznaczaniu granic strefy osobistej w przestrzeni publicznej, czy podejścia do prywatności.

Czy w erze powszechnego zbierania danych o ruchu użytkownika w Internecie, a także powszechnej kontroli / powszechnego monitoringu w świecie wirtualnym i koegzystencji świata online-offline, kawałek materiału na twarzy ma szansę uchronić pewną dozę prywatności? System rozpoznawania twarzy, coraz częściej spotykany w chińskiej codzienności, rozpoznaje również osoby zakryte maseczką. Chiny są zdecydowanym liderem w sferze systemu rozpoznawania twarzy – odpowiedzialne za blisko połowę globalnego biznesu w 2018[1]. Algorytmy rozpoznają twarz mierząc odległość między oczami, głębokość oczodołu, kształt i długość kości policzkowych, a także szerokość nosa.  Precyzja rozpoznawania zakrytej osoby wynosi 30%, w zależności od stopnia zakrycia twarzy przez maseczkę lub czapkę wskaźnik rozpoznawalności twarzy może być 70%, choć niektóre firmy przedstawiają wskaźnik około 95% trafności identyfikacji zakrytej twarzy[2]. Dodatkowymi danymi stają się rozpoznawanie stylu i maniery chodzenia, w tym również miara i kształt ciała, kąt układu stóp, długość kroku, tempo chodu. Taki rozszerzony system rozpoznawania, był już testowany przez policję w Pekinie, Szanghaju czy Chongqing’u[3]. Wybuch pandemii oraz powszechnie używane maseczki przyspieszyły prace nad zastosowaniem tego typu systemów, ze względu na zgłaszane zapotrzebowanie przez szpitale i policję[4].

Powody noszenia maseczek nie tylko związane są z higieną i zdrowiem, dodatkowymi czynnikami są te społeczno-kulturowe. W Azji Wschodniej mając na uwadze odpowiedzialność grupową, maseczka jest używana podczas choroby w celu ochrony innych, co jest postrzegane nawet jako obowiązek wobec otoczenia. Maseczka to nie tylko narzędzie ochronne, ale również symbol solidarności i odpowiedzialności grupowej. Jak zauważa socjolog Peter Baehr na przykładzie wybuchu SARS w Hong Kongu w 2003 roku – noszenie maski stanowiło wspólne działanie[5]. Zakrycie twarzy jednostki tym samym nadaje większą wagę tożsamości kolektywnej i aktywowało (czy też reaktywowało) poczucie wspólnego losu. Twierdzi on również, że rytuał społeczny jakim jest noszenie maski wymaga w pewien sposób wysiłku i ukazuje podjęcie osobistej walki z przeciwnościami, które dotykają grupy. W dobie pandemii, zanieczyszczenia powietrza czy też chorób noszenie maski staje się wbrew pozorom symbolem integracji społecznej.

Jednym z elementów wspólnej kultury Azji Wschodniej jest taoizm i tradycyjna chińska medycyna, w których to głównym elementem jest oddech qi – określane jako „życiowe tchnienie”, czy „kosmiczna energia”. Jakość powietrza i samego oddechu jest krytyczna do utrzymania dobrego qi w ciele – a także powstrzymanie rozwoju chorób.

Maska na twarzy nie tylko daje poczucie ochrony, zapewnia również anonimowość – choć jak już wiemy przed okiem kamery ukryjemy się tylko częściowo. Maseczka pozwala na stworzenie społecznej bariery, stać się niezauważalnym w tłumie na azjatyckich ulicach. Ponadto, zwalnia z porannego makijażu, a także zakrywa niedoskonałości albo wręcz przeciwnie staje się elementem stroju – japońska sieć. Uniqlo wprowadza maseczki na sklepowe półki[6].
Jak pokazały wydarzenia ostatnich miesięcy, maseczka również może stać się ważnym elementem stosunków międzynarodowych. Masowe dostawy sprzętu medycznego czy środków ochrony osobistej stały się elementem chińskiej polityki zagranicznej w dobie pandemii Covid-19. Liczby określające pomoc Chin dla świata uruchamiają wyobraźnię odbiorcy. Tylko Hiszpania zakupiła sprzęt medyczny (m.in.; maseczki, testy, respirator i rękawiczki) za 467$ mln[7].
Efekty dyplomacji maseczkowej przenikają się z doniesieniami o wątpliwej jakości sprzętu medycznego, czy nawet uznaniem części dostaw za bezużyteczny. Mimo, wielu zmian pod płaszczykiem dobrze zorganizowanej produkcji i logistyki chińskich produktów dalej jawi się znak Made In China. Nie tylko Chiny niosą pomoc, pozostałe kraje w geście solidarności (również jako komponent polityki wpływu) wymieniają się pomocą. Jednak, to właśnie chińskie działania są tymi najczęściej śledzonymi i promowanymi.  Sprawna dostawa setek ton między innymi maseczek ochronnych, ma na celu przedstawienie Chin jako globalnego lidera – lidera, na którego można liczyć w dobie kryzysu i potrzeby.

Niemniej jednak, to świat w marcu i kwietniu 2020 r. desperacko potrzebował gogli, rękawiczek, maseczek, a w kwestii takich dostaw zależy od chińskich fabryk. Przed wybuchem pandemii COVID-19, to Chiny odpowiadały za połowę światowej produkcji maseczek – dzienna produkcja to 20 mln sztuk[8]. Jak podaje „The Economist” między 1 Marca a 4 kwietnia, Chiny dostarczyły 4 miliardy masek za granicę, wysyłając sprzęt medyczny do 127 krajów[9]. Eksport milionów ton produktów do walki z COVID-19 o łącznej wartości 10 miliardów dolarów (tylko marzec i kwiecień) sprawił, że Chiny odnotowały wzrost o 3,5% w stosunku do kwietnia 2019[10].

Zdecydowanie, Chiny mają zdolności do szybkiej reakcji i przystosowania linii produkcyjnych do wytwarzania znacznych ilości sprzętu ochronnego. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na rosnącą sprzedaż maseczek produkowanych w Chinach, są ograniczenia wprowadzone przez inne kraje. WTO ogłosiło, że 80 krajów wprowadziło limit eksportu maseczek i podobnych sprzętów, sprawiając, że to chińskie produkty stały się jedną z niewielu możliwych opcji.

Warto podkreślić, że producentami środków ochronnych głównie są firmy zachodnie produkujące w Chinach, takiej jak 3M, Medicom, Honeywell. Niemniej jednak, to reorganizacja produkcji w celu spełnienie globalnego zapotrzebowania dotyczyła wszelkiego rodzaju chińskich przedsiębiorstw, również takich jak gigant wydobywczy Sinopec[11], czy producent komponentów elektronicznych Foxconn[12]. Obok technologicznych firm jak Oppo, Xiaomi to przedstawiciele Huawei wysłali maseczki do szpitali w Polsce, Hiszpanii, Holandii, Włoszech czy Grecji zaprzeczając jednocześnie, że nie stanowi to elementu wpływu na politykę tych państw wobec chińskich gigantów technologicznych[13]. Nie tylko koncerny zmodyfikowały swoją produkcję na potrzeby świata. Ponad 100 chińskich firm sprzedaje testy i sprzęt medyczny do Europy. W Chinach tylko firm związanych z handlem i produkcją maseczek zarejestrowano 38 tysięcy w 2020 roku. W roku poprzednim takich podmiotów było zarejestrowanych ponad 8 tysięcy[14]. Na zgłoszenia zastrzeżeń co do jakości produktów przez kraje jak Hiszpania, Turcja, Kanada, Norwegia, Czechy, Słowacja, Holandia, Chiny zareagowały natychmiastowym zakazem eksportu sprzętu medycznego produkowanych przez nielicencjonowane firmy[15].

Brak kontroli eksportowanych towarów, zachwiał ideą dyplomacji maseczkowej i wpłynął na wizerunek Chin. Masowa pomoc Pekinu i wysyłka maseczek mogą być niewystarczające w zachowaniu twarzy wobec zarzutów o ignorowanie początkowej fazy wybuchu epidemii i dalszych tego konsekwencji.

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 5/2020

Przypisy:

[1]Yuan Yang, Facial recognition: how China cornered the surveillance market, Financial Times https://www.ft.com/content/6f1a8f48-1813-11ea-9ee4-11f260415385  [dostęp:24.05.2020]

[2] Martin Pollard, Even mask-wearers can be ID’s, China facial recognition firm says, Reuters https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-facial-recognition/even-mask-wearers-can-be-idd-china-facial-recognition-firm-says-idUSKBN20W0WL [dostęp:24.05.2020]

[3] Sarah Dai, Chinese police test gait-recognition technology from AI start-up Watrix that identifies people based on how they walk, South China Morning Post https://www.scmp.com/tech/start-ups/article/2187600/chinese-police-surveillance-gets-boost-ai-start-watrix-technology-can [dostęp:24.05.2020]

[4] Martin Pollard, Even mask-wearers can be ID’s, China facial recognition firm says, Reuters https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-facial-recognition/even-mask-wearers-can-be-idd-china-facial-recognition-firm-says-idUSKBN20W0WL [dostęp:24.05.2020]

[5] Baehr, P. (2005). Social extremity, communities of fate, and the sociology of SARS

[6]Uniqlo to debut ‘cool and dry’ face masks, Nikkei Asian Review https://asia.nikkei.com/Business/Companies/Uniqlo-to-debut-cool-and-dry-face-masks [dostęp:24.05.2020]

[7]David Hutt, EU split over China’s ‘face mask’ diplomacy, Asia Times  https://asiatimes.com/2020/03/eu-split-over-chinas-face-mask-diplomacy/ [dostęp:24.05.2020]

[8] Keith Bradsher, Ana Swanson, The U.S. Needs China’s Masks, as Acrimony Grows, The New York Times, https://www.nytimes.com/2020/03/23/business/coronavirus-china-masks.html [dostęp:24.05.2020]

[9] „The Economist” 18.04-24.04.2020, Is China winning , str.7,

[10] Huileng Tan, China says exports rose 3,5% in April crushing expectations for a decline of 15,7%, CNBC

https://www.cnbc.com/2020/05/07/china-reports-april-2020-trade-data-exports-imports.html [dostęp:24.05.2020]

[11]Sinopec, http://www.sinopecgroup.com/group/en/Sinopecnews/20200403/news_20200403_587828567580.shtml [dostęp:24.05.2020]

[12]Coronavirus: iPhone manufacturer Foxconn to make masks, BBS  https://www.bbc.com/news/business-51410700 [dostęp:24.05.2020]

[13] Janosch Delcker, Huawei joins China’s Big Tech donation spree in Europe, Politico https://www.politico.eu/article/huawei-joins-chinas-big-tech-donation-spree-in-europe/ [dostęp:24.05.2020]

[14] Finbarr Bermingham, Cissy Zhou, Coronavirus: inside China’s ‘Wild West’, where ‘mask machines are like cash printers’, South China Morning Post, https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3080378/coronavirus-inside-chinas-wild-west-where-mask-machines-are [dostęp:24.05.2020]

[15] Stuart Lau, Netherlands recalls 600,000 face masks from China due to low quality, South China Morning Post, https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3077428/netherlands-recalls-600000-face-masks-china-due-low-quality [dostęp:24.05.2020]

Marcin Świerzyna

Marcin Świerzyna Absolwent ekonomii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu oraz stosunków międzynarodowych (specjalizacja wschodnioazjatycka) na Uniwersytecie Warszawskim. Zainteresowania naukowe to stosunki międzynarodowe w Azji Wschodniej, azjatycka kultura biznesu, wartości azjatyckie, polityka wewnętrzna i zagraniczna Chin. Uczestnik rządowego stypendium na Uniwersytecie Syczuańskim.

czytaj więcej

Forbes: To azjatyccy Amerykanie wybiorą nowego prezydenta USA?

(...) głosowanie będzie silnie tożsamościowe – oparte bardziej na poczuciu przynależności grupowych niż rozpoznaniu własnych interesów ekonomicznych. Sztaby kandydatów zabiegają o względy dotychczas ignorowanych kategorii wyborców, w tym Amerykanów wywodzących się z Azji

Forbes: Przechodzimy dziś w Europie rewolucję technologiczną, którą Korea i Chiny mają już za sobą

Rynek detaliczny jest jednym z obszarów gospodarki, gdzie nowe technologie mają niezwykle widoczny wpływ na życie ludzi. Uwydatniła to pandemia Covid-19, w trakcie której konsumenci na całym świecie musieli zmienić swoje nawyki zakupowe.

RP: Wietnam jako kierunek eksportu? Oto bariery i perspektywy

Decyzje polityczne o odważnym włączeniu się w globalny obieg handlowy sprawiają, że socjalistyczny Wietnam stanowi coraz atrakcyjniejsze miejsce dla inwestorów i eksporterów. Co może czekać polskich przedsiębiorców na tym rynku?

Instytut Boyma partnerem programu NATO Youth Delegate of Poland

Młodzieżowy Delegat RP do NATO uzyska m.in. możliwość wzięcia udziału w szeregu konferencji, warsztatów i akademii tematycznych, a także okazję do poznania europejskiej klasy ekspertów oraz sposobu funkcjonowania instytucji Sojuszu Północnoatlantyckiego.

Forbes: Czy to nasza przyszłość? Japonia stawia na wzmocnienie bezpieczeństwa w gospodarce

Po latach zaniedbań władze Japonii opracowały sprytny plan, by bronić swojego bezpieczeństwa gospodarczego. Kontrola własności intelektualnej i technologicznej stała się priorytetem. Strategi ma przynieść wymierne korzyści i pomóc zachować przewagę nad konkurencją. Zwłaszcza chińską

Azjatech #47: Kazachska nauka próbuje swoich sił w walce z koronawirusem

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

“Nowa doktryna Pentagonu a środowisko geopolityczne Azji Wschodniej” – nagranie

24 czerwca 2019 roku odbył się organizowany przez Instytut Boyma wykład Pawła Behrendta pt. "Nowa doktryna Pentagonu a środowisko geopolityczne Azji Wschodniej”. Wszystkim gościom dziękujemy za przybycie.

Korea Południowa w oczekiwaniu na Joe Bidena. Jak zmiana prezydenta USA wpłynie na Półwysep Koreański?

Zmiana na stanowisku Prezydenta USA będzie miała ogromny wpływ także na sytuację wielu pozostałych państw świata, w których Amerykanie odgrywają ważną rolę. Nie inaczej jest w przypadku Korei Południowej, gdzie zarówno rządzący jak i świat biznesu przygotowują się do nowego formatu relacji z największym mocarstwem świata.

Azjatech #85: Kolejny sukces Chin w budowie maszyn kwantowych

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Chiński renesans: spotkanie autorskie z profesorem Bogdanem Góralczykiem

Serdecznie zapraszamy na spotkanie z prof. Bogdanem Góralczykiem, który już w najbliższy czwartek, 27 czerwca, opowie o chińskiej transformacji oraz o tym jak kształtuje się przyszłość światowego ładu wobec rosnącej siły Państwa Środka na arenie międzynarodowej,

Namaste – uprzejmość w czasach korony

Pandemia wywołała szereg zmian na płaszczyźnie społeczno-kulturowej, wymuszając przewartościowanie dotychczasowych norm i zwyczajów. Konieczność utrzymywania dystansu społecznego i unikania kontaktu fizycznego wyeliminowała z savoir-vivre’u kulturę uścisku dłoni.

Azjatech #207: Kij baseballowy ze starego shinkansena robi furorę w Japonii

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #156: Chiński potentat wstrzymuje inwestycję w USA. Technologiczna „żelazna kurtyna” to obosieczna broń

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: W poszukiwaniu alternatywnych szlaków dystrybucji pomiędzy Azją a Europą

Dotychczasowe lądowe szlaki handlowe łączące wiodące gospodarki azjatyckie - Chiny, Koreę i Japonię z Europą prowadziły przez Azję Centralną, Rosję i Ukrainę. Agresja Rosji na Ukrainę to zmieniła. Jakie są alternatywy i czy Polska na tym straci?

W stronę Europy. Prezydent Tokajew wspiera ideę euroazjanizmu

Centralnym punktem kreowania kazachskiej tożsamości po 1991 r. nieodmiennie pozostaje Złota Orda, czyli okres największej świetności zjednoczonych plemion zamieszkujących obszar dzisiejszej republiki. Do tej idei nawiązał też w swoim przemówieniu 7 października prezydent Kassym-Żomart Tokajew.

#Azjatech 52: Bez portfela, bez karty, bez kodu. Kolejny etap cyfrowej rewolucji w Korei

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #211: Ostatnie bastiony demokracji padają w Kambodży

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Kres Chinameryki. Czy reszta świata rozluźni więzi gospodarcze z Chinami?

Nowa rzeczywistość zweryfikowała modną dziesięć lat temu koncepcję „Chinameryki”. Dziś nie ma po niej śladu. Dwie największe gospodarki wydają się od siebie oddalać.

Tydzień w Azji #184: Biznes szykuje się na wojnę o Tajwan. Powstają plany ewakuacji

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji: Dlaczego w dolinie rzeki Galwan atomowe mocarstwa biją się na pałki i kamienie?

Stosunki Chin i Indii cechuje z jednej strony kwitnąca współpraca gospodarcza, z drugiej zaś narastająca rywalizacja strategiczna. Ostatnie potyczki na granicy indyjsko-chińskiej dostarczyły argumentów tym w Delhi, którzy uważają Chiny za zagrożenie, a nie szansę dla rozwoju kraju.

Dyplomacja wojskowa ChRL

Rozwój gospodarczy Chińskiej Republiki Ludowej i wzrost jej aktywności na arenie międzynarodowej przypadł na okres dużych zmian w środowisku bezpieczeństwa. W tym kontekście intensyfikacja działań ChRL w ramach dyplomacji wojskowej, stała się przedmiotem kontrowersji ze względu na brak pewności co do jej rzeczywistych celów.

RP: Gdzie polskie firmy mogą inwestować za granicą?

Wielu polskich przedsiębiorców po etapie szybkiego rozwoju na rodzimym rynku szuka okazji do ekspansji zagranicznej. Warto przyjrzeć się, na których rynkach najszybciej zachodzą zmiany sprzyjające biznesowi.

Patrycja Pendrakowska gościem audycji „Dekonstrukcja” w radiu TOK.FM

Rozmowa stanowiła próbę odpowiedzenia na pytanie jak kształtować relacje Zachodu z Chinami oraz czy różnice pomiędzy tymi dwoma blokami cywilizacyjnymi umożliwiają ich harmonijne współistnienie.

Wywiad z Amal Isaevą

Dr Magdalena Sobańska-Cwalina przeprowadziła wywiad z Amal Isaevą. Opowiedziała ona m.in. o swoim udziale w procesie otwierania się Uzbekistanu na świat, o tym czemu warto odwiedzić ten środkowoazjatycki kraj, a także o podobieństwach i różnicach między Polską a Uzbekistanem