Publicystyka

T. Łukaszuk: Jaka polska polityka wobec Indo-Pacyfiku?

Rada Unii Europejskiej przedstawiła w kwietniu tego roku „Strategię dla Indo-Pacyfiku”. Przy decydującej roli Francji, Niemiec i Niderlandów państwa członkowskie UE, w tym Polska, przyjęły dokument, który ma być odpowiedzią na wyzwania trzeciej dekady XXI wieku w regionie stającym się politycznym i gospodarczym centrum współczesnego świata.

Instytut Boyma 15.09.2021

Autor: Tomasz Łukaszuk[1]

Rada Unii Europejskiej przedstawiła w kwietniu tego roku „Strategię dla Indo-Pacyfiku”. Przy decydującej roli Francji, Niemiec i Niderlandów państwa członkowskie UE, w tym Polska, przyjęły dokument, który ma być odpowiedzią na wyzwania trzeciej dekady XXI wieku w regionie stającym się politycznym i gospodarczym centrum współczesnego świata. Unia Europejska wyszła w „Strategii” poza dotychczasowy paradygmat „miękkiej siły”, czyli bycia najważniejszym partnerem handlowym i inwestycyjnym, a także najistotniejszym donorem pomocy rozwojowej w państwach Azji i Pacyfiku. Położono większy niż wcześniej nacisk na kwestie współpracy wojskowej i aktywności w dziedzinie bezpieczeństwa w regionie uważanym za najbardziej konfliktogenny.

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom wielu państw Indo-Pacyfiku, w tym USA, a także członków UE, Unia zobowiązała się rozszerzyć geograficzny zakres działań marynarki wojennej (na początek w ramach operacji EUNAVFOR Atalanta) na cały Ocean Indyjski oraz wspomagać partnerów w ich ochronie strategicznych szlaków morskich przed piratami i staraniach o budowę architektury bezpieczeństwa, opartej na wolności żeglugi i przestrzeganiu Konwencji Prawa Morza z 1982 roku (UNCLOS). Za niezbędną uznano również znaczącą obecność floty krajów członkowskich w Indo-Pacyfiku. Nie wymieniając Chin, Unia w możliwie najbardziej bezpośredni sposób poparła postulaty USA, Indii i krajów ASEAN, podkreślających potrzebę znalezienia nowych instrumentów dialogu międzynarodowego, który wpłynąłby w bardziej efektywny sposób na Chiny i doprowadził do przestrzegania przez nie zasady wolności żeglugi i innych regulacji UNCLOS.

Polska lądowa

Jednym z krajów, uczestniczących do tej pory w operacji EUNAVFOR Atalanta, była Polska. Delegowała swoich oficerów łącznikowych do dowództwa, natomiast nie wysyłała okrętów wojennych. Dowództwo Marynarki Wojennej uzasadniało swoją decyzję oddaleniem akwenu od strategicznych dla Polski obszarów (zachodnia część Oceanu Indyjskiego). Do działań w ramach operacji Atalanta, trwającej już 12 lat, skierowały swoje jednostki pływające wszystkie duże i średnie kraje morskie Unii.

Reformując gospodarkę i państwo w latach dziewięćdziesiątych, w czasach transformacji doprowadzono praktycznie do graniczącego z likwidacją zmniejszenia floty Polskich Linii Oceanicznych do kilku jednostek z poziomu ponad stu, prowadzących uprzednio żeglugę w skali światowej. Doprowadzono też do zamknięcia wielu stoczni, znanych w krajach Azji ze swojego potencjału. Stało się to w czasie, kiedy systematycznie rosła rola żeglugi międzynarodowej, odpowiadającej za 90 proc. światowego handlu, a dynamiki nabierał ostatni etap procesu konteneryzacji w skali globalnej.

Trendy w handlu a polska polityka regionalna

Trasy obsługiwane wcześniej przez PLO między Europą i portami Azji stały się najbardziej uczęszczanymi i najważniejszymi dla gospodarki światowej. Obecnie stanowią one 60 proc. transportu światowego handlu, a ich bezpieczeństwo, w zapewnieniu którego biorą udział okręty EUNAVFOR, jest dla największych gospodarek Azji – Chin, Indii, Indonezji, Japonii i Korei Południowej – najważniejszym wyzwaniem w strategii bezpieczeństwa morskiego.

Te kraje są dla Europejczyków, obok USA, kluczowymi partnerami handlowymi i inwestycyjnymi z regionu Indo-Pacyfiku. Chiny stały się największym partnerem handlowym Unii Europejskiej w wymianie towarowej. Polski handel z wiodącymi gospodarkami Azji wyniósł w 2020 r. 221 mld PLN. Według prognoz ich rola w obrotach naszego kraju z zagranicą będzie jeszcze szybciej rosła z uwagi na podpisane lub negocjowane umowy UE o wolnym handlu. Przewozy będą nadal odbywały się w 95 proc. drogą morską, ze względu na konkurencyjność kosztową w porównaniu do szlaków kolejowych. Dotyczy to również transportu w ramach chińskiej inicjatywy Pasa i Szlaku.

Kontrola tras morskich między Europą i Azją w wymiarze logistycznym i obronnym jest od 10 lat przedmiotem rywalizacji mocarstw, głównie Chin i USA. Porty – i potencjalnie bazy marynarki wojennej – są modernizowane na tych trasach przez Chiny w basenie Oceanu Indyjskiego, w państwach takich jak Mjanma, Sri Lanka, Bangladesz czy Pakistan. Chiny są również aktywne w tworzeniu i przejmowaniu portów oraz terminali kontenerowych w Egipcie, Włoszech, Grecji, Belgii, Holandii i Norwegii. Te działania budzą daleko idące zaniepokojenie w Europie i USA, w krajach rozumiejących powiązanie systemów bezpieczeństwa wojskowego i gospodarczego w Indo-Pacyfiku oraz Morzu Śródziemnym i Atlantyku. Programy mające być przeciwwagą dla Nowego Morskiego Jedwabnego Szlaku, proponowane lub realizowane przez konkurentów Chin, są nadal zbyt małe w skali i zakresie.

Jak na tym tle wyglądają polskie projekty współpracy regionalnej? Flagowym przedsięwzięciem w wymiarze morskim jest Trójmorze, które powstało, jak inne tego typu projekty, w drugiej dekadzie XXI wieku. Trójmorze ma być w założeniu uzupełnieniem działań podejmowanych w ramach Unii Europejskiej i jej programów, związanych z realizacją polityki spójności w kontekście wsparcia dla rozwoju infrastruktury komunikacyjnej i energetycznej na linii Północ-Południe, między państwami członkowskimi w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej.

Trójmorze nie ma jednak wymiaru nawiązującego do zintegrowanej polityki morskiej, strategii Unii, opartej na koncepcji celów zrównoważonego rozwoju i zarządzania morskiego. Jego kontekst jest skoncentrowany na Europie i to kwestiach lądowych, a w małym stopniu dążeniu do pogodzenia interesów gospodarki, turystyki, ochrony środowiska i bezpieczeństwa morskiego. Nie jest też odpowiedzią na ekspansywną politykę Chin w wymiarze morskim ani na terenie Europy, ani w jej bliższym i dalszym sąsiedztwie. Nie zawiera ponadto planów odbudowy potencjału naszej floty handlowej, ani też budowy marynarki wojennej, która mogłaby zapewnić bezpieczeństwo przewozu towarów poza Morze Bałtyckie.

Jeśli Polska chce rozwijać swoją konkurencyjność w światowym handlu i globalnych łańcuchach produkcji, powinna wypracować strategię morską zgodną nie tylko z koncepcją zintegrowanej polityki morskiej, lecz również zdolności do operacji morskich (maritime power). „Strategiczna koncepcja bezpieczeństwa morskiego” przygotowana przez Biuro Bezpieczeństwa Narodowego i Akademię Marynarki Wojennej w 2017 roku, podobnie jak współczesne jej strategie innych krajów morskich, stara się traktować kwestię bezpieczeństwa morskiego w wymiarze funkcjonalnym w rozszerzony sposób, obejmując zagadnienia wojskowe, gospodarcze i ekologiczne. W wymiarze terytorialnym zawęża jednak akweny o żywotnym znaczeniu dla interesów Polski do Bałtyku, Morza Północnego i Czarnego oraz wód Arktyki, pomijając Morze Śródziemne, Atlantyk i Ocean Indyjski.

Biorąc pod uwagę prognozy, według których ciężar polityki i gospodarki w końcu trzeciej dekady XXI wieku przeniesie się do Indo-Pacyfiku, Polska powinna zwrócić więcej uwagi na ten region i wypracować całościową strategię, uwzględniającą nasze interesy we wszystkich sferach zarządzania morskiego, w oparciu o dokumenty i strategie Unii Europejskiej, w których przygotowaniu uczestniczyliśmy.

Przypisy:

[1] Amb. Tomasz Łukaszuk – pracownik naukowo-dydaktyczny Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW. Wcześniej członek Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej w randze Ambasadora Tytularnego, m.in. Ambasador w Republice Indii, Afganistanie, Bangladeszu, Bhutanie, Malediwach, Nepalu, Sri Lance (2014-2017), dyrektor Biura Infrastruktury MSZ (2012-2014), dyrektor Departamentu Azji i Pacyfiku (2010-2012), Ambasador w Republice Indonezji i Timorze Wschodnim (2005-2010), zastępca Dyrektora Departamentu Azji i Pacyfiku MSZ (2002-2005), zastępca szefa misji w Ambasadzie w Dżakarcie (1998-2002). Od 2017 roku członek Światowego Stowarzyszenia Studiów Międzynarodowych (ISA), uczestnik projektu badawczego w ramach grantu Komisji Europejskiej „Global India”.

czytaj więcej

Azjatech #15: Japoński statek na baterie

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #160: Sankcje USA pomogły Chinom. Teraz mają zupełnie nową technologię

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #71: Morski wyścig zbrojeń. Chiny jak Związek Radziecki?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Dyplomacja kupiecka, czyli jak Berlin dogaduje się z Pekinem

(...) Silna gospodarka, liczba ludności, rozwinięte ośrodki naukowe i względna stabilność ekonomiczna sprawiają, że Chińczycy traktują Berlin jako swego strategicznego partnera. Na to jednak nakładają się tarcia między Pekinem a Waszyngtonem, dlatego Berlin, troszcząc się o interes ekonomiczny, szuka drogi środka

RP: Polska żywność może teraz trafić szerszym strumieniem do Uzbekistanu

W ostatnich kilkunastu latach wielkość obrotów artykułami rolno-spożywczymi Polski z Uzbekistanem nie była imponująca. Teraz może się to zmienić.

Tydzień w Azji #189: Kryzys na chińskim rynku nieruchomości rozlewa się na inne sektory

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #216: Wyczekiwany przełom na linii Korea Południowa – Japonia

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #215: Niemcy ignorują ryzyko. Rosyjska lekcja nic ich nie nauczyła

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #41: Zacierali ręce, gdy USA pokłóciły się z Chinami. Teraz zrzedły im miny

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

“Vademecum przedsiębiorcy. Jak sprzedawać w Chinach?” nowym tytułem Wydawnictwa Instytutu Boyma!

Ogrom doświadczeń w zakresie rozwijania i prowadzenia działalności gospodarczej w Chinach połączony z eksperckim zapleczem Polskiego Centrum Studiów nad Prawem i Gospodarką Chin doprowadził do powstania tej unikalnej na polskim rynku pozycji wydawniczej.

Tydzień w Azji #169: Chiny ratyfikują dwie międzynarodowe konwencje pracy

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #199: Autonomiczne shinkanseny coraz bliżej

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Dr Nicolas Levi dla RMF24: „Czystki w KRLD mogą doprowadzić do sytuacji o nieprzewidywalnych skutkach”

Serdecznie zapraszamy do odsłuchania zapisu rozmowy analityka Instytutu Boyma dr. Nicolasa Levi, który w rozmowie z dziennikarzem RMF FM Bogdanem Zalewskim skomentował pogłoski o krwawych czystkach w najbliższym otoczeniu przywódcy KRLD Kim Dzong Una.

Warszawscy Wietnamczycy – obecni/nieobecni na mapie kulturalnej Warszawy

Serdecznie zapraszamy do udziału w debacie organizowanej przez Muzeum Warszawskiej Pragi, poświęconej zamieszkującej stolicę wietnamskiej diasporze.

Wielka rocznica, której nie będzie?

Urodziła się w Warszawie 17 września 1823 r. Zmarła 38 lat później w rodzinnym mieście. Tekla z Bądarzewskich Baranowska była jedną z nielicznych kobiet jej epoki, która mimo społecznych ograniczeń potrafiła podbić świat swoją twórczością.

Azjatech #147: Chińczycy wymieniają zagraniczne komputery i oprogramowanie na własne

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #72: Huawei rzuca rękawicę Google

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP : Uzbecka prywatyzacja nabiera tempa. Pomagają Polacy

Uzbeckim władzom w działaniach na rzecz ograniczania udziału państwa w gospodarce pomagają różne zagraniczne firmy konsultingowe. Do współpracy zaangażowano także doradców z Polski.

Tydzień w Azji #317: „Maharadża ceł” liczy na umowę z USA. Inne kraje azjatyckie też szukają remedium na kryzys

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #130: Prezes Samsunga przygotowuje grunt pod wielomiliardowe inwestycje w USA

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Eko-zagrożenia i biz-rozwiązania: eksperyment na chińskiej uczelni

Od dwóch lat badam, jak moi studenci na jednym z kantońskich uniwersytetów widzą miejsce kwestii środowiskowych w swojej karierze. Są to przyszli absolwenci studiów magisterskich na kierunku biznes międzynarodowy, w większości Chińczycy, ale także obcokrajowcy z innych krajów Azji, a nawet dalszych. Skutki są mieszane, zależnie od tego, jak wprowadzę temat – i jak rozumieć skuteczność.

Azjatech #82: Japonia podwaja dotacje do samochodów elektrycznych zasilanych energią odnawialną

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Jeden z najbardziej zanieczyszczonych krajów świata chce zarabiać na OZE

Gdzie jest Nowe Delhi na drodze do neutralnej klimatycznie energetyki i czy warto je w tej podróży wesprzeć.

Tydzień w Azji #122: Niezrównoważone ożywienie gospodarcze w Chinach budzi obawy

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.