Czy walka o równouprawnienie kobiet w Korei Południowej jest wyjątkowa?

Celem artykułu jest pokazanie walki kobiet południowokoreańskich o równouprawnienie w społeczeństwie, przedstawienie czynników budujących ruch feministyczny, omówienie aktualnego stanu prawnego dotyczącego zabezpieczenia praw kobiet jak również pokazanie rzeczywistej sytuacji zawodowej kobiet w Korei Południowej w 2020 roku. W podsumowaniu odpowiem na pytanie badawcze zawarte w tytule dotyczące sposobu walki Koreanek o swoje prawa. 

Droga do równouprawnienia płci w Korei Południowej

Rola religii w procesie emancypacji kobiet

Na początku XX wieku relacje między chrześcijaństwem a ruchem nowoczesnych kobiet w Korei były bliskie, w przeciwieństwie do Chin i Japonii. W obu tych krajach feministki w większości nie były chrześcijankami, a religia była postrzegana za konserwatywną siłę, która przeszkadzała emancypacji kobiet. Natomiast chrześcijańscy misjonarze w Korei byli postrzegani pozytywnie, gdyż nie byli łączeni z imperializmem, a z projektami edukacyjnymi, ponadto byli uznawani za sojuszników w walce z japońskim kolonizatorem. Sytuacja ta sprzyjała misjonarzom, którzy zaszczepiali koncepcję nowoczesnej kobiety definiowanej poprzez religijne oddanie rodzinie, domowi oraz pracy na rzecz wspólnoty. Ta „protestancka nowoczesność” stworzyła podwaliny do ruchu emancypacji kobiet w Korei, gdyż w Korei większość feministek była wykształcona w szkołach misyjnych i one tworzyły pierwszą kadrę wykształconych kobiet, stając się symbolem nowoczesnej kobiecości stając w centrum działań ruchu emancypacji kobiet. Chrześcijaństwo stało się integralną częścią idei nowoczesnej kobiety (Choi, 2009: 13).

Okupacja japońska 

Od 1910 roku okupacja Korei przez Japonię była katalizatorem organizowania przez kobiety oporu obywatelskiego. Te działania uświadomiły Koreankom nie tylko ich siłę i znaczeniu dla społeczeństwa, ale również położyły podwaliny pod ruch emancypacyjnych kobiet poprzez dyskusję publiczną i reformy instytucjonalne. W latach 20-tych XX wieku ruch „New women” (sin ysong) działający w okresie japońskiej okupacji (1910–1945) konfrontował się z patriarchalnym konfucjanizmem i podkreślał podmiotowość kobiet. 

Edukacja w Korei Południowej

Wraz z utworzeniem Republiki Korei w 1948 roku i uchwaleniem konstytucji kobiety otrzymały konstytucyjne prawo równych szans w edukacji, pracy i życiu publicznym. Po zakończeniu w 1953 roku wojny koreańskiej, w okresie budowania gospodarki południowokoreańskiej, potrzebne były każde ręce do pracy, zaczęto więc zatrudniać kobiety, mimo iż tradycyjnie w społeczeństwie koreańskim kobiecie przypisywano rolę żony i matki, która pozostaje w domu poświęcając się wychowaniu dzieci i wspieraniu męża. Rozwój gospodarki przyczynił się do tego, iż kobiety weszły na rynek pracy. Były one zatrudniane w przemyśle przetwórczym, usługach, edukacji na stanowiskach pracy wymagających niskich kwalifikacji. Po wojnie koreańskiej państwo zapewniło bezpłatną edukację dla wszystkich uczniów, jednakże dziewczynki po ukończeniu szkoły podstawowej często nie kontynuowały nauki, gdyż podejmowały pracę, aby zarobić na edukację swoich braci. Taki sposób zachowań wynikał z utrwalonego konfucjańskiego postrzegania kobiety w społeczeństwie koreańskim (Kim, 2006: 49). 

I tak w roku 1966 tylko 33% uczennic szkół podstawowych kontynuowało naukę w gimnazjum, a tylko 24% gimnazjalistek kształciło się na wyższym poziomie. Z upływem czasu, gdy społeczeństwo Korei Południowej (od tej pory pisząc Korea lub Koreanki mam na myśli Koreę Południową i kobiety mieszkające w Korei Południowej) bogaciło się i zaczęło doświadczać pozytywnych finansowych stron cudu gospodarczego, młode kobiety w dużo większym stopniu mogły poświęcić się nauce. W 1998 roku już 99,5% dziewczynek szkół podstawowych kontynuowało naukę w gimnazjum, a 61,6% absolwentek gimnazjów kontynuowało naukę na poziomie wyższym. Wzrost poziomu wykształcenia młodych kobiet to kolejny czynnik, który przyczynił się zwiększenia ich świadomości odnośnie ich praw w społeczeństwie (Center for Global Education, 2020). 

Pozycja zawodowa kobiet

Po wojnie koreańskiej z dekady na dekadę Koreanki były coraz lepiej wykształcone i wyrównywały różnicę w poziomie wykształcenia z mężczyznami, co jednak nie przekładało się na ich większy udział w piastowaniu menedżerskich stanowisk. W 1975 roku tylko 2% kobiet pracowało na stanowiskach menedżerskich lub specjalistycznych, 4% na stanowiskach urzędniczych, w większości wykonywały one prace asystentek lub pracowały w usługach. W ciągu 23 lat kobiety zwiększyły swój udział na profesjonalnym rynku pracy do 12,6% i do 16% na stanowiskach urzędniczych w 1998 roku. 

Jednakże w czasie azjatyckiego kryzysu finansowego (1997–1998), kiedy zwalniano wielu pracowników (w 1998 roku zwolniono ich ponad 1 milion), były to przede wszystkim kobiety w ciąży, następnie kobiety zamężne. W tym samym czasie zwolniono 33,1 % zatrudnionych w przemyśle, z czego 12,9% stanowili mężczyźni i aż 20,9 % kobiety (Han i Ling, 1998: 21).

Postrzeganie „mężczyzny jako osoby zarabiającej na rodzinę” zwyciężyła. Kobiety nie chciały zgodzić się na taką sytuację, a ponieważ związki zawodowe głównie reprezentowały interesy mężczyzn, to w 1998 roku założyły Stowarzyszenie Koreańskich Pracujących Kobiet.

Powolna droga do równouprawnienia

Instytucje prawne wspierające prawa kobiet 

W 1987 roku rząd koreański dostrzegając rosnącą liczbę kobiet wykształconych i pracujących zawodowo uchwalił przepisy gwarantujące równość zatrudnienia i awansów, aby zapobiec praktykom dyskryminującym kobiety w miejscu pracy. W 1988 roku, nowo wybrany rząd prezydenta Kim Dae-junga utworzył Prezydencką Komisję do Spraw Kobiet, która opracowała przepisy dotyczące kobiet i dzieci uchwalone przez parlament w 1989 roku. W 2001 roku Komisji nadano większą rangę przekształcając ją w Ministerstwo do Spraw Równości Płci, które wyznaczyło sobie zadania w sześciu obszarach: rewizję istniejącego prawa i ustanowienie nowych przepisów przeciwdziałających dyskryminacji kobiet we wszystkich obszarach życia społecznego, aktywizację zawodową kobiet i ich wsparcie, edukację kobiet zapewniającą im konkurencyjność na rynku pracy, zapewnienie polityk zapewniających dobrą sytuację socjalną kobietom, promowanie zaangażowania kobiet w życie społeczne, w tym działania międzynarodowych organizacji kobiecych (Jong, So i Yong, 2011: 599–616). W 2007 roku uchwalono prawo gwarantujące równouprawnienie płci.

Kolejnym kamieniem milowy w walce o równe prawa kobiet w Korei Południowej było zniesienie tradycyjnego system hoju (co po koreańskim oznacza głowa rodziny). Według hoju mężczyzna jest prawną głową rodziny, i gdy umiera ojciec, to prawa przechodzą na najstarszego syna a nie na wdowę. Gdy córka wyjdzie za mąż, to jest usuwana z rodzinnego rejestru hojeok i jest zapisywana w rejestrze rodzinnym męża. Podobnie dzieci są zapisywane w rejestrze ojca, a gdy rodzice rozwodzą się i matka sprawuje opiekę nad dzieckiem, to ojciec musi wyrazić zgodę na przerejestrowanie dziecka. Sąd Konstytucyjny uznał, iż ten tradycyjny system nie gwarantuje równych praw kobietom i powinien być zniesiony, podobnego zdania był parlament, który w dwa miesiące po decyzji sądu konstytucyjnego w kwietniu 2010 roku uchwalił prawo uchylające stosowanie systemu hoju (Cho, 2010). Ten akt prawny, stanowiący duży krok w budowania równouprawnienia Koreanek, nie przypadł do gustu części konserwatywnym siłom w społeczeństwie, które uważały, iż nowe prawo stanowi zamach na tradycyjne wartości konfucjańskie kultywowane od wieków. Większość opinii społecznej uważała jednakże, iż takie wartości konfucjańskie jak szacunek wobec starszych, opieka nad rodzicami i poświęcenie się rodzinie mogą być kultywowane bez istnienia zinstytucjonalizowanego systemu hoju. 

Mimo stopniowego zabezpieczenia praw kobiet przez instytucje prawne, ich rzeczywista sytuacja w miejscu pracy nadal wygląda dla nich niekorzystnie. W raporcie The Global Gender Gap 2020 opublikowanym przez Economic Forum, Korea pod względem równości płci uplasowała się na 108 miejscu spośród 153 państw, poniżej takich państw jak Rwanda, Namibia, Filipiny, Laos i Bangladesz (Małota, 2020).

W XXI wieku gorszy status, jakiego doświadczają kobiety nie wynika ani z prawa, gdyż ono zabezpiecza prawa kobiet, ani też z niższego poziomu ich wykształcenia, ale z zachowań społecznych, które są konsekwencją głęboko zakorzenionej koncepcji patriarchalnego społeczeństwa, utwierdzonego przez ideologię konfucjanizmu.

Kobiety we współczesnym społeczeństwie Korei Południowej 

Casus pierwszej kobiety prezydent w Korei Południowej– pomógł czy zaszkodził ruchowi równouprawnienia płci?

Gdy w 2013 roku na prezydenta wybrano po raz pierwszy kobietę, Park Geun Hye, córkę dyktatora wojskowego Park Chung Hee, pełniącego funkcję prezydenta od grudnia 1963 do października 1979 roku, mogło się wydawać, iż fakt ten będzie sprzyjać ruchowi równouprawnienia kobiet. Tak się nie stało, gdyż prezydent Park Chung Hee nie przyczyniła się do polepszenia pozycji Koreanek w społeczeństwie, a nawet w pewien sposób pogorszyła ich postrzeganie. Stowarzyszenie Koreańskich Kobiet (The Korean Women’s Associations United uważa, że za czasów prezydentury Park (2013–2017), pogłębiły się nierówności pomiędzy kobietami i mężczyznami w wynagrodzeniach oraz zwiększyła się liczba przestępstw seksualnych wobec kobiet (Choe, 2016). Koreanki były rozczarowane tym, iż kobieta prezydent nie występowała przeciw protekcjonalnemu traktowaniu kobiet przez mężczyzn. Uważa się również, że prezydent Park przyczyniła się do umocnienia negatywnej opinii, iż kobiety nie sprawdzają się na wysokich stanowiskach. Prezydent Park została odwołana przez parlament koreański ze stanowiska za nadużycia i korupcję, kończąc tym samym proces impeachmentu, który został w 2016 roku przez niego uchwalony.

Prezydencja Moon Jae-in wspiera kobiety

Następcą prezydent Park Chung Hee został wybrany kandydat opozycyjnej Demokratycznej Partii Korei Moon Jae-in, który wiele uczynił dla polepszenia pozycji kobiet w Korei. On sam w czasie swojej kampanii prezydenckiej obiecywał, iż 30% jego gabinetu będą stanowić kobiety i słowa dotrzymał (Jo, 2017). Sześć z dziewiętnastu mianowanych ministrów stanowiły kobiety, w tym w dziedzinach tradycyjnie uważanych za męskie jak Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Infrastruktury i Transportu, Ministerstwo Środowiska oraz Ministerstwo Patriotów i Weteranów Wojennych (nowo utworzone w owym czasie). 

Na szczególną uwagę zasługuje postać Kang Kyung-wha, którą prezydent Moon Jae-in mianował na stanowisko ministra spraw zagranicznych, która w czasie swojej pracy zawodowej wiele dobrego wniosła do ruchu równouprawnienia kobiet. Jest to pierwsza kobieta, która sprawowała funkcję ministra spraw zagranicznych (w latach 2017–2021). W pełni zasłużyła na to stanowisko – absolwentka uniwersytetu Yonsei, jednego z trzech najbardziej prestiżowych koreańskich uniwersytetów nazywanych SKY (Seoul National University, Korea University, and Yonsei University), ukończyła studia licencjackie z zakresu nauk politycznych oraz dyplomacji, magisterskie i doktoranckie z zakresu komunikacji międzykulturowej. Aktywnie pracowała na rzecz praw kobiet, była rzeczniczką kobiecych organizacji pozarządowych na konferencji Pekińskiej w 1995 roku, pełniła funkcję dyrektora Koreańskiego Instytutu ds. Kobiet i Pokoju. Jej popularność sprawiła, iż w latach dziewięćdziesiątych była lektorką informującą o stacjach w metrze w Seulu. Przez trzy lata pracowała jak tłumacz języka angielskiego dla prezydenta Kim Dae jung, w tym tłumaczyła rozmowy z byłym prezydentem USA Billem Clintonem. Przez trzy kadencje, od 2006 do 2017 roku sprawowała ona różne wysokie funkcje w Organizacji Narodów Zjednoczonych. Kang Kyung-wha, jest dobrym przykładem kobiety, która odniosła sukces. Jest ona wykształconą osobą, zaangażowaną w sprawy kobiet, która sprawowała najwyższe funkcje w państwie. Jest też żoną i matką trójki dzieci. 

Przepisy prawne wspierające kobiety

Kobiety stanowią dużą część zatrudnionych urzędników w sektorze publicznym, dlatego zainicjowana przez prezydenta inicjatywa przekształcenia w sektorze publicznym formy zatrudnienia pracowników z umów tymczasowych na umowy stałe, w dużej mierze polepszyła los kobiet. Według Koreańskiego Instytutu Pracy i Społeczeństwa do 31 grudnia 2018 roku umowy czasowe 174,868 pracowników w 853 instytucjach przekształcono w umowy stałe (Lee, 2019).

Innym problemem, którym systemowo zajął się rząd prezydenta Moon był mobbing w miejscu pracy. Według danych badań Narodowej Komisji Praw Człowieka oraz Koreańskiego Instytutu Pracy odpowiednio 73,3% i 66,3% badanych pracowników potwierdziło, iż byli nękani w miejscu pracy (Lee, 2019). Aby ukrócić te praktyki w styczniu 2019 roku zmodyfikowano prawo pracy, w którym zakazano nękania w miejscu pracy. Prawo to oczywiście dotyczy wszystkich pracowników, jednakże to głównie kobiety są dyskryminowane przez swoich przełożonych, którzy w zdecydowanej większości są mężczyznami. Nowe regulacje stanowią więc dla nich szczególnie ważne wsparcie prawne. 

Rząd prezydenta Moon Jae-ina w ramach umacniania demokracji w kraju, uruchomił rządową internetową platformę, na której każdy obywatel może złożyć swoją petycję i jeśli zbierze 200 000 podpisów w ciągu 30 dni, to rząd musi się nią zająć. Kobiety jako jedne z pierwszych wykorzystały to narzędzia do walki o równe miejsce w społeczeństwie składając w 2018 roku petycję nr 9. Dotyczyła ona przekazywania idei feminizmu w podręcznikach szkół podstawowych i gimnazjalnych, a jej autorzy twierdzili, że mimo iż podręczniki powinny zawierać treści dotyczące równouprawnienia płci, to w rzeczywistości tak nie jest. Rząd w odpowiedzi zobowiązał się do zajęcia sprawą przez Biuro Edukacji (Son, 2018). 

Kobiety w biznesie na menedżerskich stanowiskach

Polityka równości płci prezydenta Moon Jae-in polega nie tylko na inicjowaniu i wspieraniu prawa zapewniającego równość praw kobiet, ale również polega na zatrudnianiu w sektorze publicznym kobiet na wysokich stanowiskach. Sektor prywatny natomiast wykazuje zachowania inercyjne, nadal promując na najwyższe stanowiska głównie mężczyzn. Sytuacja oddziału firmy Deloitte Consulting z 2019 roku stanowi najlepszy przykład dyskryminacyjnych praktyk korporacyjnych. Koreański oddział nie mógł przystąpić do stowarzyszenia Deloitte Asia Pacific, zrzeszającego oddziały w Azji, ze względu na rażące nierówności między kobietami a mężczyznami, w tym liczbie zajmowanych wysokich stanowisk przez kobiety. Tak więc kultura organizacyjna centrali Deloitte, która duże znaczenie przywiązuje do zapewnienia równych praw dla kobiet w środowisku pracy, nie została zaadaptowana przez koreański oddział, mimo dobrych wzorców centrali (Kim 2020a). 

Problem szklanego sufitu dotyka nie tylko kobiety pracujące w branży konsultingowej, ale również w finansowej. Do 2011 roku w prywatnym sektorze finansowym nie było żadnej kobiety na wysokim stanowisku kierowniczym (Kim, 2020b).

Według badania przeprowadzonego w październiku 2019 roku przez Ministerstwo ds. Równości Płci i Rodziny w dużych firmach (nazywanych w języku koreańskim chaebol) liczba menedżerów wynosiła 29 494, z czego absolutną większość stanowili mężczyźni – 28 595, a kobiety tylko 1 199, czyli zaledwie 4%.

Firma Chaebol.com badająca ład korporacyjny chaeboli wykazała iż w 114 z nich na 143, nie było żadnej kobiety na stanowisku dyrektorskim (dane na koniec 2020 roku) (Shin, 2020). W takich firmach jak Hyundai Motor, SK hynix, Posco, Kia Motors, Samsung C&T, Hyundai Steel, LG Electronics, Hyundai Mobis, LG Display, oraz Korean Air nie ma ani jednej kobiety w zarządzie. W 29 firmach – w tym SK Telecom, Lotte Shopping, Kakao, Naver, Amorepacific oraz Hotel Shilla jest jedna kobieta w zarządzie, natomiast tylko w dwóch chaebolach – Samsung Electronics i Shinsegae pracują po dwie kobiety w zarządzie (Shin, 2020).

Nowe prawo wymusza zmiany, ale co to zadziała?

W sierpniu 2020 roku uchwalono przepis nazywany Capital Markets Act według którego firmy o kapitale większym niż 1,84 miliardów USA (na liście znajduje się dziesięć firm) zobowiązane są do zatrudnienia co najmniej jednej kobiety w zarządzie firmy. Prawo weszło w życie w lipcu 2020 roku, jednakże firmy niespełniającego tego warunku nie będą karane. I już teraz przedstawicielki Koreańskiego Instytut Rozwoju Kobiet (KWDI) uważają, że jeśli korporacje nie zmienią swojej kultury organizacyjnej określanej jako sztywnej (konserwatywnej), to zawsze znajdą jakąś lukę, aby ominąć nowy przepis. Dane na styczeń 2020 pokazują, że tylko w dwóch z dziesięciu firm z listy kobiety są w zarządzie.

Pierwsze jaskółki zmian

Południowokoreańskie chaebole powoli wdrażają zasady mianowania kobiet do zarządów. Takim przykładem jest Samsung – w 2015 roku mianowano pięć kobiet, a na początku 2021 roku osiem (Song, 2020). 

Czego oczekują Koreanki?

Szereg zmian legislacyjnych i organizacyjnych dotyczących równouprawnienia kobiet w Korei Południowej wprowadzonych przez ostatnie rządy mogą dawać wrażenie, iż sytuacja Koreanek w społeczeństwie poprawiła się – co jest prawdą i jest bardzo dobra – co nie jest prawdą.

Koreanki nie mają poczucia równouprawnienia mimo licznych praw je gwarantujących, gdyż społeczeństwo nadal oczekuje od nich pełnienia tradycyjnych ról. A one chcą, aby ludzie zmienili sposób postrzegania roli i pozycji kobiety w rodzinie z modelu konfucjańskiego na nowoczesny. Te zmiany można określić zmianami w strukturze świadomości społecznej w zakresie wartości społecznych, a te jak pokazują badania socjologiczne dokonują się wolno.

Kultura koreańska wspiera nowy wizerunek kobiety

Coraz więcej twórców kultury – reżyserów czy pisarzy – włącza się w nurt walki o zmianę środowiska społecznego na bardziej przyjazne kobietom. Dwie książki, „Kim Jiyoung Urodzona w 1982” autorstwa Cho Nam-Joo oraz „If I Had Your Face” Frances Cha koreańsko-amerykańskiej autorki, poruszające trudny los kobiet w społeczeństwie koreańskim, stały się najbardziej poczytnymi książkami w ostatnim roku w kraju, co potwierdza, iż zjawisko emancypacji kobiet jest ważnym tematem dyskursu społecznego. Książki zdobyły również uznanie międzynarodowej społeczności, znalazły się bowiem wśród 100 najbardziej poczytnych książek na świecie w 2020 roku w światowym rankingu sporządzonym przez amerykański The Times (100 Notable Books of 2020, 2020). 

Również kinematografia koreańska włączyła się w nurt walki o zmianę środowiska społecznego na bardziej przyjazne kobietom. W 2020 roku na ekrany weszły 4 filmy „Vertigo” Jeon Gye-soo, „Basebolistka” (Baseball girl) Choi Yoon Tae, „Fighter” oraz „Womam who run”, których głównymi bohaterkami są kobiety, które walczą o realizację swoich marzeń i planów oraz takie życie, jakie to one chciałyby mieć. 

Vertigo pokazuje zmagania młodej kobiety w korporacji seulskiej, w środowisku którym kobiecie jest trudno zrobić karierę. Kobieta musi wyglądać ładnie, mieć więcej kompetencji niż mężczyzna, aby była brana pod uwagę przy awansach. W Basebolistce pokazane jest uparte dążenie młodej dziewczyny, aby grać w baseball. Nie jest to łatwe, bo mimo faktu że od 1996 roku kobiety mogą grać w koreańskiej lidze baseballa, jednakże nadal drużyny są wyłącznie męskie. Walka o zmianę percepcji roli kobiety w koreańskim społeczeństwie poprzez przedstawianie jej nowego wizerunku w filmie i literaturze w ostatnich latach jest jednym z narzędzi do zmiany świadomości koreańskiego społeczeństwa i stanowi wyzwanie dla społeczeństwa, z którym się ono konfrontuje. 

Podsumowanie

Podsumowując drogę do równouprawnienia koreańskich kobiet i ich obecną sytuację, uważam, że ich walka o swoją pozycję w społeczeństwie to: 

– Walka z wielowiekową koncepcją roli kobiety zakorzenioną w konfucjanizmie. To walka nie tylko o równouprawnienie kobiet, ale walka z konserwatywnymi siłami, które naruszenie wartości konfucjańskich uważają za tracenie tożsamości koreańskiej (Koh, 2008: 345). 

– Walka wspierana instytucjonalnie przez demokratyczne rządy, nie tylko poprzez stanowienie prawa, ale również praktykę promowania kobiet na najwyższe stanowiska ministerialne. Prezydent Moon Jae-in do gabinetu składającego się z 19 ministrów, mianował sześć kobiet na kluczowe stanowiska.

– Walka z dotychczasowymi praktykami korporacyjnymi promowania na stanowiska menedżerskie mężczyzn, które zmieniają się stopniowo pod wpływem przepisów wymuszających większy udział kobiet na stanowiskach zarządczych. 

– Walka, aby firmy gwarantowały równouprawnienie płci nie tylko zgodnie z literą prawa, ale zgodnie z duchem jego zastosowania. 

– Walka twórców kultury – reżyserów, pisarzy, którzy w swoich utworach przedstawiają sytuację Koreanek i postrzeganie ich roli przez społeczeństwo, animując debatę publiczną na temat tradycyjnej i nowoczesnej koncepcji pozycji Koreanek.

Według mnie jest to droga wyjątkowa, bo jest ona wspierana przez instytucje rządowe oraz ustawodawcze kształtujące ład korporacyjny zapewniając równouprawnienie kobiet, przez środowisko akademickie, jak również przez ludzi kultury, którzy poprzez swoje dzieła pokazują to, co jest ważne dla współczesnych Koreanek. Jednocześnie głęboko zakorzenione tradycyjne myślenie o kobiecie głównie jako o matce i żonie nie wspiera Koreanek w uzyskaniu równoprawnej z mężczyznami pozycji. Jednym zdaniem obecną sytuację można podsumować słowami „Nowe kobiety, stare drogi”, które stanowią tytuł książki Choi Hyaeweol „Gender and Mission Encounters in Korea. New Women, Old ways” (2009), pokazujący iż Koreanki to w większości nowe kobiety, które kroczą po starej drodze, jednocześnie wymuszając jej zmianę. 

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 7/2021

Wioletta Małota Analityk ds. Korei Południowej oraz trendów społecznych zachodzących w Azji. Doktor nauk ekonomicznych w dyscyplinie nauk o zarządzaniu na Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie, magister ekonomii specjalizacji handel zagraniczny w SGH w Warszawie. Wykładowca akademicki. Autorka książki o Korei Południowej ”Korea Południowa. Gospodarka. Społeczeństwo. K-kultura”. W latach 2015-2020 prezes Fundacji Polski Instytut Mentoringu. Zainteresowania naukowe: wpływ kultur narodowych na rozwój społeczeństwa oraz na kształtowanie międzykulturowych relacji biznesowych oraz soft power państw. Pasjonatka kina i fotografii ilustrujących zmiany zachodzące w społeczeństwach.