Wstęp
Współczesna debata publiczna wymaga różnorodności głosów, aby dostarczać pełniejszy obraz rzeczywistości i lepszą jakość dyskusji. Niestety, kobiety wciąż są niedostatecznie reprezentowane w panelach eksperckich, mediach i debatach publicznych. Ich perspektywa, doświadczenie i wiedza nie zawsze są uwzględniane, co zubaża jakość dialogu.
Niniejszy przewodnik ma pomóc organizatorom debat, paneli i wydarzeń w tworzeniu bardziej inkluzywnych dyskusji, w których kobiety mają realną przestrzeń do zabierania głosu. Znajdują się tutaj praktyczne wskazówki dotyczące tworzenia zróżnicowanych składów paneli, budowania zasobów ekspertek oraz eliminowania barier utrudniających kobietom aktywny udział w debacie publicznej. Organizatorzy wydarzeń, moderatorzy i uczestnicy mają kluczową rolę w promowaniu dobrych praktyk i tworzeniu przestrzeni, w której każdy głos jest słyszany i szanowany.
Przewodnik powstał we współpracy z platformą networkingową dla kobiet w biznesie – WICCI’s India-EU Business Council i jego wersja w języku angielskim dostępna jest na stronie: https://indiaeuwomencouncil.com/.
1. Planowanie debaty
1.1. Równowaga płci w panelach i na listach prelegentów
- Zapewnij odpowiednią reprezentację kobiet w dyskusji – unikaj „maneli”, czyli tzw. paneli składających się wyłącznie z mężczyzn.
Wskazówka: Niektóre organizacje stosują zasadę, że ich przedstawiciele nie biorą udziału w debatach bez kobiet.
- Unikaj tokenizmu. Samo zaproszenie jednej kobiety do panelu, aby spełnić wymogi różnorodności, nie jest wystarczające. Symboliczna reprezentacja może utrwalać nierówności płci zamiast je eliminować. Upewnij się, że ekspertki są zapraszane ze względu na swoją wiedzę i doświadczenie oraz że mają równy czas na wypowiedzi i znaczącą rolę w dyskusji.
- Staraj się, aby kobieta nie była jedyną ekspertką w panelu – może to wzmacniać jej mniejszościowy status.
- Jeśli trudno znaleźć ekspertki w danej dziedzinie, poszukaj ich w sieciach branżowych, na uniwersytetach, w organizacjach pozarządowych lub skorzystaj z dostępnych zbiorów online, np. takich jak Baza Ekspertek czy India-EU Binder.
- Uwzględniaj różnorodność nie tylko pod kątem płci, ale także lokalizacji, afiliacji i specjalizacji tematycznej. Warto jest również uwzględnianiać uczestników z marginalizowanych środowisk.
Pamiętaj! Zdywersyfikowane głosy w dyskusji to atrakcyjność Twojej debaty.
1.2. Wybór tematów i języka debaty
- Unikaj stereotypowego przypisywania kobietom tematów związanych wyłącznie z rodziną, edukacją czy zdrowiem, a podkreślaj ich rolę w obszarach tradycyjnie kojarzonych z mężczyznami, takich jak obronność, sport czy konflikty zbrojne.
- Dbaj o neutralność i inkluzywność języka – unikaj zdrobnień, które mogą umniejszać kompetencje kobiet jak np. „Pani Kasiu” zamiast „Pani Prezes” czy „Prezesko”.
- Pamiętaj też, że podział na kategorie kobiece/męskie nie wyczerpuje kwestii płci, dlatego najlepiej jest po prostu zapytać o to, w jakiej formie należy zwracać się do konkretnej osoby. Możesz zamiast używać zwrotów nacechowanych płciowo, takich jak „panie i panowie”, wybrać bardziej inkluzywne alternatywy, np. „wszyscy”.
- Stosuj feminiatywy oraz jednolite standardy tytułowania.
Wskazówka: Aby zaznaczyć obecność kobiet w dyskusji można zastosować takie zabiegi jak użycie obu rodzajów rzeczownika (eksperci i ekspertki) lub można do czasownika dodać żeńską końcówkę (byłeś/aś). Warto korzystać z neutralnych określeń jak „osoba”, „osoby”.
2. Moderacja i prowadzenie debaty
2.1. Równe szanse na wypowiedź
- Moderator powinien dbać o to, by każda osoba miała możliwość zabrania głosu i porównywalny czas na wypowiedź, zwłaszcza gdy kobiety są w mniejszości.
- Przeciwdziałaj przerywaniu kobietom („manterrupting”) i objaśnianiu im tematu w sposób protekcjonalny („mansplaining”).
- Umożliwiaj różne formy wyrażania opinii – nie tylko poprzez konfrontacyjną debatę, ale także dialog.
Wskazówka: Zachęcaj do wypowiedzi osoby, które rzadziej zabierają głos, np. poprzez bezpośrednie pytania lub rundę wypowiedzi, aby stworzyć bardziej inkluzywną przestrzeń do dyskusji.
2.2. Tworzenie bezpiecznej przestrzeni
- Ustal jasne zasady debaty i staraj się tworzyć atmosferę inkluzywności – brak ataków ad personam, szacunek wobec wszystkich uczestników.
- Reaguj stanowczo i profesjonalnie na seksistowskie komentarze oraz nieodpowiednie zachowania.
- Unikaj wypowiadania się w imieniu kobiet bez wcześniejszej konsultacji i upewnienia się, że właściwie przedstawiasz ich stanowisko.
Wskazówka: Unikaj przysłów i powiedzeń, które umacniają stereotypy, takich jak „męska decyzja”, „babskie gadanie”, czy „płeć piękna”.
3. Promocja i widoczność
3.1. Wzmocnienie głosu kobiet w mediach
- Po wydarzeniu promuj różnorodność w relacjach medialnych.
- Dbaj o równą reprezentację kobiet i mężczyzn w materiałach wizualnych i informacyjnych.
- Przedstawiaj kobiety w sposób profesjonalny i adekwatny do ich roli w debacie czy wydarzeniu.
Wskazówka: Przed publikacją materiału upewnij się, że w wywiadach i relacjach medialnych kobiety nie są przedstawiane w sposób instrumentalny – np. poprzez umieszczanie jednej kobiety w centrum w otoczeniu mężczyzn, co może podkreślać jej mniejszościowy status. Ważne jest, aby były prezentowane nie tylko jako uczestniczki, ale przede wszystkim jako ekspertki w swoich dziedzinach.
3.2. Sieciowanie i mentoring
- Wspieraj budowanie sieci kontaktów między ekspertkami i ekspertami, tworząc przestrzenie sprzyjające wymianie doświadczeń i współpracy np. czas na networking przed lub po debacie.
- Podkreślaj znaczenie tzw. role models, promując osiągnięcia kobiet w danej dziedzinie, aby inspirowały inne kobiety do aktywnego udziału w debacie publicznej.
- Zachęcaj do mentoringu jako skutecznego narzędzia wzmacniania pozycji kobiet, łącząc je z doświadczonymi ekspertkami i ekspertami.
Wskazówka: Warto eksponować dorobek naukowczyń, ambasadorek czy badaczek, aby wzmocnić wizerunek kobiet jako liderek opinii.
4. Czas i wynagrodzenie
4.1. Elastyczność w planowaniu
- Uwzględniaj elastyczne dostosowanie harmonogramu do różnych obowiązków uczestniczek i uczestników, aby ułatwić im udział w wydarzeniu np. umożliwiając im zabranie głosu na początku lub na końcu debaty w przypadku innych zobowiązań.
4.2. Wynagrodzenie za udział
- Zaplanuj w budżecie honorarium za udział ekspertek i ekspertów biorących udział w panelach lub wypowiedziach medialnych.
- Dbaj o równe wynagrodzenie dla wszystkich zaproszonych ekspertów, niezależnie od płci.
- Promuj transparentne zasady wynagrodzenia, jasno komunikując kryteria przyznawania honorariów i zwrotów kosztów.
- Jeśli honorarium nie jest możliwe, zapewnij koszty dojazdu lub inne wydatki związane z udziałem w wydarzeniu lub rozmowie.
Wskazówka: Jeśli budżet jest ograniczony, możesz zaproponować inne formy wynagrodzenia, np. promocję w mediach organizatora, dostęp do zamkniętych wydarzeń branżowych lub zaproszenie do przyszłych płatnych projektów.
Przewodnik powstał na podstawie doświadczeń kobiet działających w Instytucie Boyma. Może służyć jako narzędzie wsparcia dla organizatorów debat, którzy chcą realnie zwiększyć udział kobiet, zwłaszcza ekspertek, w debacie publicznej.
Celem przewodnika nie jest wykluczanie kogokolwiek, lecz dążenie do równości szans w debacie publicznej. Inkluzywność i różnorodność to nie tylko kwestia sprawiedliwości, ale także jakości dyskusji. Wierzymy, że wdrożenie opisanych zasad uczyni dyskusje bardziej wartościowymi, reprezentatywnymi i otwartymi na różnorodne perspektywy, a przez to ciekawszymi i bardziej angażującymi dla odbiorców i odbiorczyń.
Ada Dyndo, Patrycja Pendrakowska i Zespół Instytutu Boyma

Ada Dyndo od ponad dziewięciu lat mieszka w Indiach wspierając polskich i indyjskich przedsiębiorców oraz instytucje. Dzięki znajomości lokalnych realiów, szerokiej sieci kontaktów i doświadczeniu w biznesie oraz komunikacji, oferuje usługi doradcze polskim i indyjskim firmom oraz organizacjom (adadyndo.com). Pracowała w Indiach m.in. jako Kierowniczka Zagranicznego Biura Handlowego PAIH w Mumbaju, Główna Konsultantka w European Business and Technology Centre w Nowym Delhi; obecnie reprezentuje Indyjsko Polską Izbę Gospodarczej (IPCCI) jako Dyrektorka India Desk. Ada jest także założycielką platformy networkingowej WICCI’s India-EU Business Council, wspierając obecność kobiet w biznesie. Ada jest również autorką publikacji o rynku indyjskim i doświadczoną organizatorką misji biznesowych oraz wydarzeń branżowych. Za swoje działania została wyróżniona w gronie Top 40 Leaders Under 40 przez Europe India Centre for Business and Industry oraz nagrodzona Women Leaders Award przez Her Key. Ada jest indolożką z dwoma dyplomami magisterskimi z Uniwersytetu Warszawskiego. Studiowała w Nepalu, Indiach i Tajlandii, zna hindi i urdu. Obecnie mieszka w Puducherry na południu Indii.
czytaj więcej
Tydzień w Azji #216: Wyczekiwany przełom na linii Korea Południowa – Japonia
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #69: Indie odbudowują gospodarkę na pięciu filarach
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Kirgistan boryka się z niedoborami prądu. Cierpi na tym mały i średni biznes
Narodowy Holding Energetyczny, główny dostawca prądu w Kirgistanie, oficjalnie potwierdził, że niedobór wody będzie powodował konieczność czasowego wyłączania prądu w ośrodkach miejskich, aby zapewnić ciągłość funkcjonowania zakładów przemysłowych, których udział w zużyciu prądu wynosi 30 proc.
Jerzy OlędzkiAre “Climate Refugees” (Just) About Climate?
As the awareness of the scale and pervasiveness of climate impacts on human societies keeps rising, so does the frequency with which the terms “climate refugees” and “climate migrants” are being used in the public discourse “to describe those who are being displaced due to adverse consequences related to climate change” (Atapattu, 2020). One might be forgiven to think these terms – given their apparent utility and ubiquity – are purely descriptive and conveniently straightforward. Not quite. And contesting their seeming obviousness is key to tackling the issues that they purport to describe.
Dawid JuraszekWpływ COVID-19 na rozwój technologii w Chinach
Od czasu ogłoszenia programu Made in China 2025 w maju 2015 roku, Chiny aspirują na pozycję światowego lidera w dziedzinie nowych technologii. Z ,,fabryki świata”, gdzie zlokalizowana jest ogromna część zakładów produkujących części i komponenty w globalnym łańcuchu dostaw, stają się promotorem innowacyjnych rozwiązań technologicznych. (...) Pojawienie się wirusa COVID-19 stało się motorem rozwoju w tej branży i przyczyniło się do powstania urządzeń i robotów, które do dziś pozostawały jedynie w sferze futurystycznych wizji.
Ewelina HoroszkiewiczTydzień w Azji: Rosja i Euroazjatycka Unia Gospodarcza – problemy w walce z koronawirusem
Problemy w bliskiej zagranicy: jednostronne działania Rosji sabotują wspólną walkę Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej z koronawirusem i pokazują drugorzędne znaczenie wspólnoty w polityce gospodarczej i zagranicznej Kremla.
Zespół Instytutu BoymaTydzień w Azji: Kirgistan – w zaklętym kręgu politycznej niestabilności
4 października 2020 r. odbyły się w Kirgistanie wybory parlamentarne. Nic nie zapowiadało, by ich rozstrzygnięcie wywołało społeczne niezadowolenie, które przerodziło się w falę ogromnych demonstracji, a w konsekwencji unieważnienie wyniku wyborów.
Jerzy OlędzkiForbes: Bieda jest kobietą. Indyjski rynek pracy wyjątkiem na skalę światową
Indie to jeden z nielicznych krajów świata, w którym współczynnik aktywności zawodowej kobiet maleje wraz z rozwojem gospodarczym kraju. Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Bank Światowy, w ciągu ostatnich 30 lat udział Indusek w rynku pracy spadł o blisko 10 proc.
Iga BielawskaTydzień w Azji #171: Korea Południowa szykuje nowe otwarcie na Japonię
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #59: Technologie pomagają w zarządzaniu miastem
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Rekrutacja do Szkoły Prawa i Gospodarki Chin na Wydziale Prawa i Administracji UW
Zachęcamy do aplikowania o przyjęcie do grona słuchaczy Szkoły Prawa i Gospodarki Chin WPiA UW. Jest to wyjątkowy roczny program, który pozwala na zdobycie podstawowej, interdyscyplinarnej wiedzy z zakresu chińskiego prawa, kultury, ekonomii i otoczenia biznesowego.
Tydzień w Azji #157: Znów wrzenie na granicy kirgisko-tadżyckiej
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #37: Dżokej schodzi z konia, czyli co dalej z Hongkongiem?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Help! Czyli dlaczego Korea Południowa potrzebuje Korei Północnej?
Słynny utwór Beatlesów pt. „Help” z 1965 roku stał się pretekstem do napisania poniższego komentarza. W latach 80. i przede wszystkim 90. to Korea Północna prosiła o pomoc gospodarczą, kiedy Korea Południowa błysnęła na arenie międzynarodowej dzięki wzrostowi gospodarczemu (według Światowego Banku około 4% w stosunku rocznym między 2000 a 2009). Sytuacja gospodarcza nieco się […]
Nicolas LeviRP: Jak polskie firmy mogą pomóc uniezależnić się Indiom od dostaw broni z Rosji?
Na Indie od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę spadła fala krytyki w państwach Zachodu za brak potępienia agresora i zachowywanie neutralnej polityki wobec konfliktu. Wynika ona w pewnej mierze z uzależnienia od dostaw rosyjskiej broni i konieczności serwisowania zakupionego w ostatnich dekadach sprzętu.
Krzysztof ZalewskiAzjatech #121: Japonia ma pomysł na prąd. Stawia na energię z wnętrza Ziemi
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Południowokoreański biznes i kultura. Jak przygotować się do spotkania?
Polskie firmy coraz częściej mają możliwość budowania relacji z południowokoreańskimi przedsiębiorcami. Pomimo zmian w ostatnich dekadach, w Korei nadal jest ważna hierarchia, wykonywane gesty i koncepcja „zachowania twarzy” w relacjach biznesowych.
Andrzej PieniakPrzegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Patrycja Pendrakowska uczestniczką XXX Forum Ekonomicznego w Karpaczu
Jednym z paneli, w którym brała udział prezes Instytutu Boyma była debata "Dokąd zmierza polski eksport po pandemii?", organizowana przez "Rzeczpospolitą"
Patrycja PendrakowskaTydzień w Azji #103: Dla kogo korzystna? Znaki zapytania wokół umowy Unii z Chinami
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości
Członkowie Instytutu Boyma w „Podróży bez Paszportu”
Serdecznie zapraszamy do wysłuchania wystapień członków Instytutu Boyma, którzy gościli w programie Mateusz Grzeszczuka - "Podróż bez Paszportu", prowadzonym na platformie Youtube.
Azja Centralna – czy pandemia ma szansę wzmocnić regionalne spoiwa?
Czy okres bezpośrednio poprzedzający pandemię COVID-19 pozwolił na wykształcenie się trwałego trendu na współpracę wewnątrzregionalną, który miałby szanse ulec wzmocnieniu w konsekwencji pandemii?
Michał ChabrosRP: Najważniejsze negocjacje handlowe Unii w erze cyfrowej – układ UE-Indie
Umowy między Unią Europejską a Indiami w dziedzinie handlu, ochrony inwestycji i systemu oznaczeń geograficznych dla produktów to najważniejsze obecnie układy tego typu negocjowane przez Komisję Europejską w imieniu 27 państw unijnych.
Krzysztof ZalewskiPerspektywy dla Korei Północnej w 2018 roku
1 stycznia 2018 roku północnokoreański przywódca Kim Jong-un wygłosił przemówienie z okazji rozpoczęcia nowego roku. Przemowa natychmiast została dokładnie przeanalizowana, szczególnie w mediach południowokoreańskich i japońskich. W związku z tym w tym komentarzu nie będę skupiać się na słowach młodego przywódcy Korei Północnej, a na elementach, które mogą stać się kluczowymi czynnikami kształtującymi historię polityczną […]
Nicolas Levi