
Nie sposób nie docenić wysiłku, jaki zespół naukowców pod przewodem prof. Szymona Malinowskiego włożył w przekład „Podsumowania dla Decydentów” drugiej części szóstego raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), udostępniony polskim czytelniczkom i czytelnikom w grudniu zeszłego roku. Nie sposób też przecenić pracę włożoną w sam raport: jak stwierdza w komunikacie zespół doradczy ds. kryzysu klimatycznego Polskiej Akademii Nauk, Zmiana Klimatu 2022. Zagrożenia, adaptacja i wrażliwość
„podkreśla współzależność klimatu, ekosystemów i różnorodności biologicznej oraz systemów społeczno-gospodarczych, a także lepiej niż wcześniejsze raporty IPCC integruje wiedzę z zakresu nauk przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych. Oceny zagrożeń i ryzyk związanych z antropogeniczną zmianą klimatu, jak również adaptacji do tej zmiany, zostały dokonane w kontekście trendów zmian innych niż klimatyczne, takich jak utrata różnorodności biologicznej, niezrównoważona konsumpcja zasobów naturalnych, degradacja powierzchni lądów i ekosystemów, szybka urbanizacja, zmiany w strukturze demograficznej ludności, wzrost nierówności społecznych i ekonomicznych oraz pandemia.” (PAN, 2022)
Ale też nie sposób już chyba żywić przekonanie, że międzynarodowy proces klimatyczny spełnił lub może jeszcze spełnić pokładane w nim nadzieje. Od roku 1990 ukazało się pięć raportów przeglądowych IPCC, obecnie dobiegają końca prace nad zwieńczeniem szóstego. Od roku 1995 odbyło się też dwadzieścia siedem szczytów klimatycznych COP. Naukowcy – by użyć wyświechtanej frazy – biją na alarm, że „jeśli aktualne emisje gazów cieplarnianych nie spadną gwałtownie, perspektywy rozwoju dostosowującego się do zmiany klimatu staną się coraz bardziej ograniczone, w szczególności jeśli poziom ocieplenia 1,5°C zostanie przekroczony w bliskiej przyszłości” (IPCC, 2022b: 36). Tymczasem poziom gazów cieplarnianych w atmosferze wciąż rośnie, nasilają się ekstremalne zjawiska pogodowe, niebezpieczeństwo przekroczenia granic planetarnych eskaluje, a górę biorą partykularne interesy. Przykładem tego ostatniego jest choćby fakt, że tegoroczny COP28 zorganizowany zostanie w bogatych ropą naftową Zjednoczonych Emiratach Arabskich pod przewodnictwem szefa koncernu naftowego Abu Dhabi National Oil Company.
Wedle optymistycznej interpretacji, na którą zwraca uwagę Jakub Wiech, Emiraty chcą w ten sposób zerwać z wizerunkiem kraju opierającego swój rozwój tylko na paliwach kopalnych (2023). Celniej sprawę skwitował jednak Bill McGuire, który porównuje całą sytuację do organizowania konferencji onkologicznej przez przemysł tytoniowy (2023). Sektor paliw kopalnych dokonuje oto na naszych oczach wrogiego przejęcia procesu klimatycznego, a „zrywanie z wizerunkiem” to nic innego, jak greenwashing, w ramach którego hasła o zaangażowaniu koncernów naftowych w energię odnawialną są tylko środkiem do zgoła innego celu.
Nie chodzi jedynie o to, czy jakikolwiek decydent weźmie sobie do serca lekturę podsumowania raportu. Chodzi przede wszystkim o to, że konferencje klimatyczne stały się międzynarodowym rytuałem medialnym, w ramach którego praca naukowców to zaledwie pretekst dla wpływowych graczy do budowania wizerunku, PR-owych manipulacji i załatwiania interesów. Z kolei geopolityczne ruchy w kierunku niezależności energetycznej mogą przynieść pozytywny rezultat klimatyczno-ekologiczny, ale nie muszą: skoro to nie osiągnięcie tego właśnie rezultatu jest ich głównym celem, lokalną niezależność (pozornie) opłacać się będzie budować globalnym kosztem. Coraz głośniejszym ostrzeżeniom naukowców i aktywistów posłuch dawany jest tylko deklaratywnie. Może wydawać się to niewytłumaczalne, biorąc pod uwagę, jak mocne są dowody naukowe stojące za tymi ostrzeżeniami i jak poważne będą konsekwencje niewłaściwych lub niewystarczających działań – ale gdy uświadomić sobie przemożną atrakcyjność krótkoterminowych zysków czerpanych z podtrzymywania polityczno-gospodarczego status quo, niewytłumaczalnym być przestaje.
Publikacja tej części raportu w lutym zeszłego roku zbiegła się z napaścią Rosji na Ukrainę i w rezultacie została zepchnięta z nagłówków (Juraszek, 2022). Towarzyszący jej komunikat prasowy IPCC nieświadomie zwrócił uwagę na jeszcze jeden problem. Czytamy w nim otóż (za tekstem raportu), że dowody naukowe na zagrożenie, jakie zmiana klimatu stanowi dla ludzkiego dobrostanu oraz zdrowia planety są jednoznaczne, a dalsze opóźnienia w globalnych działaniach na rzecz zapobieżenia tym zagrożeniom sprawią, że stracimy ostatnią szansę zapewnienia sobie bezpiecznej przyszłości – zarazem jednak komunikat przyznaje w przypisie, że pandemia spowodowała kilkumiesięczne opóźnienie w pracach nad raportem (IPCC, 2022a). Innymi słowy: raport nawołujący, by nie opóźniać koniecznych działań, sam został opóźniony. Ironia jest tutaj tym tragiczniejsza, że pandemia, która opóźniła publikację raportu, opóźniła też działania, do których raport nawołuje: pomimo głośnych zapowiedzi proklimatycznych inicjatyw, w latach 2020 i 2021 zaledwie ułamek funduszy na popandemiczną odbudowę w krajach odpowiedzialnych za ponad 80% globalnych emisji został przeznaczony na redukcję tych ostatnich (Nahm, Miller i Urpelainen, 2022).
Po kolejnym nieudanym szczycie klimatycznym COP25 w roku 2019 William Nordhaus stwierdził, że jeśli drużyna sportowa przegrywa dwadzieścia pięć rozgrywek z rzędu, pora zmienić trenera (2020). Nordhaus rozwiązania upatruje w „klubie klimatycznym”, czyli koalicji państw zdecydowanych na podjęcie koniecznych działań w celu redukcji emisji oraz gotowych na karanie krajów w klubie nieuczestniczących, co pozwoliłoby uniknąć problemu „jazdy na gapę”, leżącego u podstaw klęski dotychczasowego modelu. Z kolei McGuire proponuje, by zamiast odgrywać co roku ten sam medialny cyrk, wprowadzić mniejsze, stałe grupy negocjacyjne, bez rozgłosu zajmujące się poszczególnymi problemami, gdzie przedstawiciele największych emitentów pracowaliby ramię w ramię z reprezentantami najbardziej dotkniętych i narażonych społeczności, mając mandat do uzgadniania wiążących decyzji (2023).
Ale czy sunącą wciąż siłą rozpędu machinę międzynarodowego procesu klimatycznego da się zatrzymać i naprawić na czas? Paul Rogers obawia się, że dopiero, kiedy duże miasto w bogatym kraju padnie ofiarą sprowadzonej zmianą klimatu nagłej katastrofy pogodowej, śmierć tysięcy ludzi i zniszczenia sięgające miliardów dolarów wymuszą odpowiednio radykalne działania systemowe (2023). Dla sił czerpiących największe zyski ze status quo ostrzeżenia – i tłumaczenia – to za mało.
Przypisy:
IPCC. (2022a). Press Release. Pobrane z: https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/downloads/press/IPCC_AR6_WGII_PressRelease-English.pdf [dostęp: 21.01.2023].
IPCC. (2022b). Zmiana Klimatu 2022. Zagrożenia, adaptacja i wrażliwość. Podsumowanie dla Decydentów. Tłum. Szymon Malinowski, Aleksandra Kardaś, Jacek Pniewski, Anna Sierpińska, Iwona Wagner. Pobrane z: https://pan.pl/wp-content/uploads/2022/12/Zalacznik_Raport_IPCC_cz2.pdf [dostęp: 21.01.2023].
Juraszek, D. (2022). Ziemia w ogniu. Liberté!. Pobrane z: https://liberte.pl/ziemia-w-ogniu/ [dostęp: 21.01.2023].
McGuire, B. (2023). Let’s face reality. Fossil fuel interests have destroyed the Cops – we need something new. The Guardian. Pobrane z: https://www.theguardian.com/commentisfree/2023/jan/16/fossil-fuel-destroyed-cops-un-compromised-cop28 [dostęp: 21.01.2023].
Nahm, J.M., S.M. Miller, J. Urpelainen. (2022). G20’s US$14-trillion economic stimulus reneges on emissions pledges. Nature 603. Pobrane z: https://www.nature.com/articles/d41586-022-00540-6 [dostęp: 21.01.2023].
Nordhaus, W. (2020). The Climate Club. How to Fix a Failing Global Effort. Foreign Affairs. Pobrane z: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-04-10/climate-club [dostęp: 21.01.2023].
PAN. (2022). Komunikat zespołu doradczego ds. zmian klimatu na temat drugiej części 6 Raportu IPCC. Pobrane z: https://pan.pl/blog/komunikat-zespolu-doradczego-ds-zmian-klimatu-na-temat-drugiej-czesci-6-raportu-ipcc/ [dostęp: 21.01.2023].
Rogers, P. (2023). Will the weather eventually provoke radical action on climate? openDemocracy. Pobrane z: https://www.opendemocracy.net/en/extreme-weather-events-global-north-climate-crisis-action/ [dostęp: 21.01.2023].
Wiech, J. (2023). Prezes naftowego giganta szefem szczytu klimatycznego COP28. Energetyka24. Pobrane z: https://energetyka24.com/ropa/wiadomosci/prezes-naftowego-giganta-szefem-szczytu-klimatycznego-cop28 [dostęp: 21.01.2023].

Dawid Juraszek Ekspert ds. globalnych problemów środowiskowych. Autor książki "Antropocen dla początkujących. Klimat, środowisko, pandemie w epoce człowieka". Doktorant Uniwersytetu w Maastricht (ekokrytyka poznawcza), absolwent filologii angielskiej, przywództwa w oświacie, zarządzania środowiskiem i stosunków międzynarodowych. Pisał m.in. dla Dwutygodnika, Liberté!, Krytyki Politycznej, Gazety Wyborczej, Polityki, Newsweeka, Ha!artu, Lampy, Focusa Historia, Podróży i Poznaj Świat, a także dla licznych publikacji w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Australii, Kanadzie, Irlandii i Nowej Zelandii. Od kilkunastu lat pracuje w chińskim szkolnictwie wyższym.
czytaj więcej
Krytyka Polityczna: Dlaczego globalne Południe nie odcięło się od Rosji
W konsekwencji inwazji na Ukrainę Rosja miała być globalnym pariasem. Tak się jednak nie stało. Pojawiają się pytania: dlaczego elity państw globalnego Południa nie potępiają masowo Rosji, dalej współpracują z nią nawet w dziedzinach, które nie są konieczne dla ich rozwoju, i z reguły inaczej interpretują przyczyny wojny i zachodnią politykę sankcji?
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji #182: Wojna w Ukrainie może przyspieszyć nadejście wieku Azji
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #217: Xi Jinping przypieczętował koniec ery Denga w Chinach
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Kirgistan. Od ułomnej demokracji do współczesnego chanatu?
Celem niniejszego opracowania jest przybliżenie wydarzeń, które zapoczątkowały rozruchy społeczne w 2020 r. i w konsekwencji wyniosły do władzy stosunkowo mało znanego polityka, jakim był wtedy Sadyra Żaparowa.
Jerzy OlędzkiByungjin – kolejna fasada Pyongyangu
„Kiyông wysłuchiwał ich egzaltowanych, skrajnie nieprzekonujących odpowiedzi i kiwał głową. Ich ślepa wiara w ideologię Chuch’e w rzeczywistości zaczęła odbierać mu własną pewność ideologiczną. Jak mogli wierzyć w nią bez cienia wątpliwości? Po przeczytaniu kilku cienkich broszurek? Niektórzy działacze twierdzili nawet, że jej siła polega na, ściśle mówiąc, łatwości zrozumienia. W przeciwieństwie do zagmatwanych i […]
Roman HusarskiAzjatech #84: Mięso wprost z laboratorium wkracza na stoły w Singapurze
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji: 2020 – wyjątkowy rok dla kinematografii Korei Południowej
Historia kinematografii koreańskiej liczy 100 lat i sięga roku 1919, kiedy po raz pierwszy pokazano koreański film „Walka o sprawiedliwość”. W sto lat później kino koreańskie może mówić o światowym sukcesie swoich filmów.
Wioletta MałotaRP: Najważniejsze negocjacje handlowe Unii w erze cyfrowej – układ UE-Indie
Umowy między Unią Europejską a Indiami w dziedzinie handlu, ochrony inwestycji i systemu oznaczeń geograficznych dla produktów to najważniejsze obecnie układy tego typu negocjowane przez Komisję Europejską w imieniu 27 państw unijnych.
Krzysztof ZalewskiAzjatech #143: Azja chce zarabiać na pędzie ku gwiazdom
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Guochao, czyli moda na chińskość
Po kilku dekadach zachłyśnięcia się kulturą materialną i wzorami Zachodu, obecnie w Państwie Środka popularność zyskuje „moda na chińskość”, zwana guochao lub China chick. Jak wykorzystać ten trend rynkowy?
Andrzej AndersAzjatech #78: Toyota dostarczy hybrydowy napęd dla chińskiego producenta samochodów GAC
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #54: Epidemia koronawirusa – strach gorszy od zarazy?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #266: Indie zawarły przełomowy pakt z ważnymi partnerami Unii Europejskiej
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Patrycja Pendrakowska uczestniczką Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach
Jako uczestniczka sesji "Handel, geopolityka, praktyka", podzieliła się spostrzeżeniami na temat tego, jakie rozwiązania powinna wdrożyć Polska celem zwiększenia skuteczności polityki wobec Azji.
Patrycja PendrakowskaWywiad z Tomaszem Łukaszukiem. Droga do bogactwa Polski wiedzie przez morze.
90 proc. globalnego handlu zależy od przewozów morskich. Trzeba wspólnym wysiłkiem chronić system, który tworzy światowe bogactwo - mówi Tomasz Łukaszuk z Uniwersytetu Warszawskiego.
Krzysztof ZalewskiAzjatech #223: Indyjski satelita bada ciemne tajemnice kosmosu
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Holding Tata, czyli pięć stereotypów o indyjskim biznesie
Marka Tata towarzyszy Indusom przez całe życie. Rodzą się w szpitalach ufundowanych przez holding, chodzą do szkół przez niego wspieranych, mogą studiować na uczelniach, które zostały założone z inicjatywy członków rodziny Tata. (...) Ale Tata to dziś gracz globalny
Krzysztof ZalewskiWedług ekspertów Rustam Emomali jest przygotowywany do objęcia fotela prezydenta Tadżykistanu.
Magdalena Sobańska-CwalinaAzjatech #21: Chińskie komputery z Azji Centralnej
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Korea Południowa w fazie post-COVIDOWEJ
Rząd po wygranej bitwie – zahamowaniu epidemii do marca 2020, wdraża zasady zorganizowania społecznego, aby wygrać wojnę z COVID-19, mając na uwadze prognozy wirusologów o kolejnej fali epidemii prognozowanej na jesień.
Wioletta MałotaKwartalnik Boyma – nr 1 (7) /2021
Oddajemy do rąk naszych Czytelników i Czytelniczek pierwsze w 2021 r. wydanie „Kwartalnika Boyma”. Ten numer postanowiliśmy poświęcić zagadnieniom związanym z kobietami i kobiecością w Azji – nie tylko ze względu na to, że numer wydajemy w marcu, a 8 marca obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Kobiet, ale również ze względu na to, że wokół nas toczy się wiele debat dotyczących feminizmu i praw kobiet.
Tydzień w Azji #66: Koronawirus oznacza trzeci rok recesji dla irańskiej gospodarki
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.