Nie sposób nie docenić wysiłku, jaki zespół naukowców pod przewodem prof. Szymona Malinowskiego włożył w przekład „Podsumowania dla Decydentów” drugiej części szóstego raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), udostępniony polskim czytelniczkom i czytelnikom w grudniu zeszłego roku. Nie sposób też przecenić pracę włożoną w sam raport: jak stwierdza w komunikacie zespół doradczy ds. kryzysu klimatycznego Polskiej Akademii Nauk, Zmiana Klimatu 2022. Zagrożenia, adaptacja i wrażliwość
„podkreśla współzależność klimatu, ekosystemów i różnorodności biologicznej oraz systemów społeczno-gospodarczych, a także lepiej niż wcześniejsze raporty IPCC integruje wiedzę z zakresu nauk przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych. Oceny zagrożeń i ryzyk związanych z antropogeniczną zmianą klimatu, jak również adaptacji do tej zmiany, zostały dokonane w kontekście trendów zmian innych niż klimatyczne, takich jak utrata różnorodności biologicznej, niezrównoważona konsumpcja zasobów naturalnych, degradacja powierzchni lądów i ekosystemów, szybka urbanizacja, zmiany w strukturze demograficznej ludności, wzrost nierówności społecznych i ekonomicznych oraz pandemia.” (PAN, 2022)
Ale też nie sposób już chyba żywić przekonanie, że międzynarodowy proces klimatyczny spełnił lub może jeszcze spełnić pokładane w nim nadzieje. Od roku 1990 ukazało się pięć raportów przeglądowych IPCC, obecnie dobiegają końca prace nad zwieńczeniem szóstego. Od roku 1995 odbyło się też dwadzieścia siedem szczytów klimatycznych COP. Naukowcy – by użyć wyświechtanej frazy – biją na alarm, że „jeśli aktualne emisje gazów cieplarnianych nie spadną gwałtownie, perspektywy rozwoju dostosowującego się do zmiany klimatu staną się coraz bardziej ograniczone, w szczególności jeśli poziom ocieplenia 1,5°C zostanie przekroczony w bliskiej przyszłości” (IPCC, 2022b: 36). Tymczasem poziom gazów cieplarnianych w atmosferze wciąż rośnie, nasilają się ekstremalne zjawiska pogodowe, niebezpieczeństwo przekroczenia granic planetarnych eskaluje, a górę biorą partykularne interesy. Przykładem tego ostatniego jest choćby fakt, że tegoroczny COP28 zorganizowany zostanie w bogatych ropą naftową Zjednoczonych Emiratach Arabskich pod przewodnictwem szefa koncernu naftowego Abu Dhabi National Oil Company.
Wedle optymistycznej interpretacji, na którą zwraca uwagę Jakub Wiech, Emiraty chcą w ten sposób zerwać z wizerunkiem kraju opierającego swój rozwój tylko na paliwach kopalnych (2023). Celniej sprawę skwitował jednak Bill McGuire, który porównuje całą sytuację do organizowania konferencji onkologicznej przez przemysł tytoniowy (2023). Sektor paliw kopalnych dokonuje oto na naszych oczach wrogiego przejęcia procesu klimatycznego, a „zrywanie z wizerunkiem” to nic innego, jak greenwashing, w ramach którego hasła o zaangażowaniu koncernów naftowych w energię odnawialną są tylko środkiem do zgoła innego celu.
Nie chodzi jedynie o to, czy jakikolwiek decydent weźmie sobie do serca lekturę podsumowania raportu. Chodzi przede wszystkim o to, że konferencje klimatyczne stały się międzynarodowym rytuałem medialnym, w ramach którego praca naukowców to zaledwie pretekst dla wpływowych graczy do budowania wizerunku, PR-owych manipulacji i załatwiania interesów. Z kolei geopolityczne ruchy w kierunku niezależności energetycznej mogą przynieść pozytywny rezultat klimatyczno-ekologiczny, ale nie muszą: skoro to nie osiągnięcie tego właśnie rezultatu jest ich głównym celem, lokalną niezależność (pozornie) opłacać się będzie budować globalnym kosztem. Coraz głośniejszym ostrzeżeniom naukowców i aktywistów posłuch dawany jest tylko deklaratywnie. Może wydawać się to niewytłumaczalne, biorąc pod uwagę, jak mocne są dowody naukowe stojące za tymi ostrzeżeniami i jak poważne będą konsekwencje niewłaściwych lub niewystarczających działań – ale gdy uświadomić sobie przemożną atrakcyjność krótkoterminowych zysków czerpanych z podtrzymywania polityczno-gospodarczego status quo, niewytłumaczalnym być przestaje.
Publikacja tej części raportu w lutym zeszłego roku zbiegła się z napaścią Rosji na Ukrainę i w rezultacie została zepchnięta z nagłówków (Juraszek, 2022). Towarzyszący jej komunikat prasowy IPCC nieświadomie zwrócił uwagę na jeszcze jeden problem. Czytamy w nim otóż (za tekstem raportu), że dowody naukowe na zagrożenie, jakie zmiana klimatu stanowi dla ludzkiego dobrostanu oraz zdrowia planety są jednoznaczne, a dalsze opóźnienia w globalnych działaniach na rzecz zapobieżenia tym zagrożeniom sprawią, że stracimy ostatnią szansę zapewnienia sobie bezpiecznej przyszłości – zarazem jednak komunikat przyznaje w przypisie, że pandemia spowodowała kilkumiesięczne opóźnienie w pracach nad raportem (IPCC, 2022a). Innymi słowy: raport nawołujący, by nie opóźniać koniecznych działań, sam został opóźniony. Ironia jest tutaj tym tragiczniejsza, że pandemia, która opóźniła publikację raportu, opóźniła też działania, do których raport nawołuje: pomimo głośnych zapowiedzi proklimatycznych inicjatyw, w latach 2020 i 2021 zaledwie ułamek funduszy na popandemiczną odbudowę w krajach odpowiedzialnych za ponad 80% globalnych emisji został przeznaczony na redukcję tych ostatnich (Nahm, Miller i Urpelainen, 2022).
Po kolejnym nieudanym szczycie klimatycznym COP25 w roku 2019 William Nordhaus stwierdził, że jeśli drużyna sportowa przegrywa dwadzieścia pięć rozgrywek z rzędu, pora zmienić trenera (2020). Nordhaus rozwiązania upatruje w „klubie klimatycznym”, czyli koalicji państw zdecydowanych na podjęcie koniecznych działań w celu redukcji emisji oraz gotowych na karanie krajów w klubie nieuczestniczących, co pozwoliłoby uniknąć problemu „jazdy na gapę”, leżącego u podstaw klęski dotychczasowego modelu. Z kolei McGuire proponuje, by zamiast odgrywać co roku ten sam medialny cyrk, wprowadzić mniejsze, stałe grupy negocjacyjne, bez rozgłosu zajmujące się poszczególnymi problemami, gdzie przedstawiciele największych emitentów pracowaliby ramię w ramię z reprezentantami najbardziej dotkniętych i narażonych społeczności, mając mandat do uzgadniania wiążących decyzji (2023).
Ale czy sunącą wciąż siłą rozpędu machinę międzynarodowego procesu klimatycznego da się zatrzymać i naprawić na czas? Paul Rogers obawia się, że dopiero, kiedy duże miasto w bogatym kraju padnie ofiarą sprowadzonej zmianą klimatu nagłej katastrofy pogodowej, śmierć tysięcy ludzi i zniszczenia sięgające miliardów dolarów wymuszą odpowiednio radykalne działania systemowe (2023). Dla sił czerpiących największe zyski ze status quo ostrzeżenia – i tłumaczenia – to za mało.
Przypisy:
IPCC. (2022a). Press Release. Pobrane z: https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/downloads/press/IPCC_AR6_WGII_PressRelease-English.pdf [dostęp: 21.01.2023].
IPCC. (2022b). Zmiana Klimatu 2022. Zagrożenia, adaptacja i wrażliwość. Podsumowanie dla Decydentów. Tłum. Szymon Malinowski, Aleksandra Kardaś, Jacek Pniewski, Anna Sierpińska, Iwona Wagner. Pobrane z: https://pan.pl/wp-content/uploads/2022/12/Zalacznik_Raport_IPCC_cz2.pdf [dostęp: 21.01.2023].
Juraszek, D. (2022). Ziemia w ogniu. Liberté!. Pobrane z: https://liberte.pl/ziemia-w-ogniu/ [dostęp: 21.01.2023].
McGuire, B. (2023). Let’s face reality. Fossil fuel interests have destroyed the Cops – we need something new. The Guardian. Pobrane z: https://www.theguardian.com/commentisfree/2023/jan/16/fossil-fuel-destroyed-cops-un-compromised-cop28 [dostęp: 21.01.2023].
Nahm, J.M., S.M. Miller, J. Urpelainen. (2022). G20’s US$14-trillion economic stimulus reneges on emissions pledges. Nature 603. Pobrane z: https://www.nature.com/articles/d41586-022-00540-6 [dostęp: 21.01.2023].
Nordhaus, W. (2020). The Climate Club. How to Fix a Failing Global Effort. Foreign Affairs. Pobrane z: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-04-10/climate-club [dostęp: 21.01.2023].
PAN. (2022). Komunikat zespołu doradczego ds. zmian klimatu na temat drugiej części 6 Raportu IPCC. Pobrane z: https://pan.pl/blog/komunikat-zespolu-doradczego-ds-zmian-klimatu-na-temat-drugiej-czesci-6-raportu-ipcc/ [dostęp: 21.01.2023].
Rogers, P. (2023). Will the weather eventually provoke radical action on climate? openDemocracy. Pobrane z: https://www.opendemocracy.net/en/extreme-weather-events-global-north-climate-crisis-action/ [dostęp: 21.01.2023].
Wiech, J. (2023). Prezes naftowego giganta szefem szczytu klimatycznego COP28. Energetyka24. Pobrane z: https://energetyka24.com/ropa/wiadomosci/prezes-naftowego-giganta-szefem-szczytu-klimatycznego-cop28 [dostęp: 21.01.2023].
Dawid Juraszek Ekspert ds. globalnych problemów środowiskowych. Autor książki "Antropocen dla początkujących. Klimat, środowisko, pandemie w epoce człowieka". Doktorant Uniwersytetu w Maastricht (ekokrytyka poznawcza), absolwent filologii angielskiej, przywództwa w oświacie, zarządzania środowiskiem i stosunków międzynarodowych. Pisał m.in. dla Dwutygodnika, Liberté!, Krytyki Politycznej, Gazety Wyborczej, Polityki, Newsweeka, Ha!artu, Lampy, Focusa Historia, Podróży i Poznaj Świat, a także dla licznych publikacji w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Australii, Kanadzie, Irlandii i Nowej Zelandii. Od kilkunastu lat pracuje w chińskim szkolnictwie wyższym.
czytaj więcej
Tydzień w Azji: 17+1 w dobie koronawirusa: wnioski z webinaru China-CEEC Think Tank Network
Podczas epidemii COVID-19 Chińczycy nie rezygnują z koordynowania działań stworzonego przez siebie formatu współpracy 17+1. Przedmiotem rozmów, ze względu na trudną sytuację epidemiologiczną i gospodarczą, stały się polityki i rozwiązania wprowadzone przez poszczególne państwa w tym zakresie.
Patrycja PendrakowskaWspółpraca z Kazachstanem w praktyce
Wywiad z Panem Piotrem Guzowskim – Prezesem Polsko-Kazachstańskiej Izby Handlowo-Przemysłowej.
Magdalena Sobańska-CwalinaDavkhar deel a wolność mongolskich mediów w kontekście wyborów
Ostatnie lata były dla Mongolii czasem ciągłych intensywnych prób na wielu frontach. Wciąż nowe rozczarowania ekonomiczne (spadek wzrostu PKB z ok. 18% w 2013 r. do ok. 2% w 2015 r., przeciągające się negocjacje w sprawie Oyu Tolgoi, problemy finansowe Tavantolgoi), kontrowersyjne tematy społeczno-polityczne (sprawa „Prawa o długiej nazwie”, skazanie aktywisty ekologicznego Tsetsgee Mönkhbayara, protesty […]
Paweł SzczapCzy Kazachstanowi uda się wykreować silnego niskokosztowego przewoźnika lotniczego?
W Kazachstanie linie lotnicze wychodzą naprzeciw oczekiwaniu sprawnego transportu w przystępnej cenie, sprzyjając zwiększeniu mobilności ludności pomiędzy regionami.
Magdalena Sobańska-CwalinaOnline Course: “Feminism and Democracy: a Deep Dive”
The course will be taught via interactive workshops, employing the Adam Institute’s signature “Betzavta – the Adam Institute’s Facilitation Method“, taught by its creator, Dr. Uki Maroshek-Klarman. The award-winning “Betzavta” method is rooted in an empirical approach to civic education, interpersonal communication and conflict resolution.
Azjatech #6: Latająca taksówka, Technovation Challenge, klej przydatny w walce z rakiem
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze najświeższe wiadomości o technologiach z Chin, Uzbekistanu oraz Japonii.
Tydzień w Azji #63: Eksporterzy ropy w Eurazji cierpią na wojnie cenowej na rynku ropy
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Indyjscy guru. Kiedy duchowość rozczarowuje
W tradycji indyjskiej guru odgrywa kluczową rolę w procesie rozwoju duchowego człowieka. Z czasem jednak globalizacja duchowości zmieniła jego rolę i usytuowanie społeczne. Obecnie wizerunek duchowego przywódcy kojarzy się z mężczyzną w szafranowych szatach, którego zdjęcia stanowią wystrój licznych sal modlitewnych, przedsiębiorstw czy prywatnych samochodów. Wyznawców przyciąga różnorodnymi „nadprzyrodzonymi” zdolnościami...
Magdalena RybczyńskaAzjatech #131: Koniec targetowanych reklam w Chinach?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Nowy prezydent i stare dylematy: Co dalej z Koreą Południową?
Wybory w Korei Południowej na początku maja 2017 roku zakończyły się wygraną Mun Jae-ina. Tak jak podczas poprzednich kampanii wyborczych, ku niezadowoleniu Kim Jong-una, Korea Północna nie była głównym wątkiem wyborów. Kandydaci skupiali uwagę wyborców na tematach ekonomicznych oraz skandalu politycznym byłej prezydent Korei Południowej Park Geun-hye.
Nicolas LeviTydzień w Azji #102: Nowy korytarz transportowy w Azji. W tle polskie interesy
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości
Azjatech #48: Jak walczyć z epidemią i nie naruszać prywatności?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Krytyka Polityczna: Ambasada w Pradze, czyli potrzeba systemu
W sprawie wywiadu udzielonego przez polskiego ambasadora w Pradze portalowi Deutsche Welle i następujących po nim wieściach o odwołaniu dyplomaty, opinia publiczna w Polsce zareagowała w przewidywalny sposób.
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji: Japonia – niewygodny sukces Korei Południowej w zwalczaniu koronawirusa
Reakcja sąsiadów Japonii (...) na rozprzestrzenianie się pandemii była dość skuteczna (...) Na tym tle działania rządu premiera Shinzo Abe w „walce” z koronawirusem wydawały się powolne i nieefektywne...
Karolina ZdanowiczAgresja Rosji w Ukrainie. Co na to Chiny? Bachulska, Góralczyk, Zwoliński | Dziesiątka z Boymem
Zapraszamy wszystkie słuchaczki i wszystkich słuchaczy do odtworzenia „Dziesiątki z Boymem”, czyli serii podcastów tworzonych z ekspertami Instytutu Boyma. Opowiadamy w nich o procesach i wydarzeniach w Azji, które mają globalne znaczenie. Zachęcamy do obserwowania naszych kanałów na SoundCloud oraz Spotify!
Tydzień w Azji #204: Kazachstan wymyka się Rosji, a my możemy to wykorzystać
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Największa, ale czy demokracja? Indyjska potęga i nasze dylematy
Wedle przewidywań ONZ w ciągu najbliższego miesiąca Indie staną się najludniejszym państwem globu. To symboliczne zdetronizowanie Chin przychodzi w momencie, kiedy rola Nowego Delhi wydaje się znacząca jak nigdy wcześniej w historii najnowszej. Tekst publikujemy dzięki uprzejmości "Krytyki Politycznej".
Krzysztof ZalewskiAzjatech #25: Chiny stawiają na produkcję śmigłowców
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azja – integracja. Wokół polityki Polski wobec Azji
Serdecznie zapraszamy na kolejne spotkanie Instytutu Boyma, na którym zastanowimy się, jak powinniśmy lepiej wykorzystywać polskie szanse w Azji oraz jakie cele i środki powinna mieć polska polityka względem krajów i regionów kontynentu.
Niesamowity Pan Kim i jego fabryka marzeń. Recenzja książki „Kim Dzong Il. Przemysł propagandy”
W ostatnim czasie polski rynek wydawniczy przeżywa wzmożone zainteresowanie Koreą Północną. Wśród kolejnych relacji z podróży i spowiedzi uchodźców książka Paula Fischera zaskakuje swoją tematyką. Kim Dzong Il. Przemysł propagandy przybliża wciąż mało znane kino KRLD i obsesję filmową dyktatora zamkniętego kraju. Jest również pierwszym w Polsce reportażem przedstawiającym historię jednego z najważniejszych reżyserów filmowych Korei […]
Roman HusarskiTSRG 2021: The Impacts of the BRI on Europe: The Case of Poland and Germany
It is important to contribute to the understanding of what the New Silk Road can mean in economic, political, leadership and cultural terms for the European countries involved. This analysis should reveal the practical consequences of the Belt and Road Initiative for Europe in the case of Poland and Germany, as well as their respective social effects.
Forbes: O jedną platformę wiertniczą za daleko. Rosyjski Rosnieft pod ścianą
Sankcje nałożone na Rosję po aneksji Krymu w 2014 roku spowodowały, że Kreml musiał zrewidować kierunki gospodarczej ekspansji. Silniej postawił na współpracę z krajami azjatyckimi. Teraz jednak przekonuje się na własnej skórze, co oznacza chińska dominacja na azjatyckim rynku energii.
Waldemar Jaszczyk,,To należy do muzeum!”, czyli Kambodża właśnie odzyskała bezcenne skarby
Hun Sen, premier Kambodży, mógłby krzyknąć za Indiana Jonesem ,,To należy do muzeum!”. W specjalnej ceremonii w marcu przywitał odzyskane dobra kulturowe.
Adrian Zwoliński