
Nie sposób nie docenić wysiłku, jaki zespół naukowców pod przewodem prof. Szymona Malinowskiego włożył w przekład „Podsumowania dla Decydentów” drugiej części szóstego raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), udostępniony polskim czytelniczkom i czytelnikom w grudniu zeszłego roku. Nie sposób też przecenić pracę włożoną w sam raport: jak stwierdza w komunikacie zespół doradczy ds. kryzysu klimatycznego Polskiej Akademii Nauk, Zmiana Klimatu 2022. Zagrożenia, adaptacja i wrażliwość
„podkreśla współzależność klimatu, ekosystemów i różnorodności biologicznej oraz systemów społeczno-gospodarczych, a także lepiej niż wcześniejsze raporty IPCC integruje wiedzę z zakresu nauk przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych. Oceny zagrożeń i ryzyk związanych z antropogeniczną zmianą klimatu, jak również adaptacji do tej zmiany, zostały dokonane w kontekście trendów zmian innych niż klimatyczne, takich jak utrata różnorodności biologicznej, niezrównoważona konsumpcja zasobów naturalnych, degradacja powierzchni lądów i ekosystemów, szybka urbanizacja, zmiany w strukturze demograficznej ludności, wzrost nierówności społecznych i ekonomicznych oraz pandemia.” (PAN, 2022)
Ale też nie sposób już chyba żywić przekonanie, że międzynarodowy proces klimatyczny spełnił lub może jeszcze spełnić pokładane w nim nadzieje. Od roku 1990 ukazało się pięć raportów przeglądowych IPCC, obecnie dobiegają końca prace nad zwieńczeniem szóstego. Od roku 1995 odbyło się też dwadzieścia siedem szczytów klimatycznych COP. Naukowcy – by użyć wyświechtanej frazy – biją na alarm, że „jeśli aktualne emisje gazów cieplarnianych nie spadną gwałtownie, perspektywy rozwoju dostosowującego się do zmiany klimatu staną się coraz bardziej ograniczone, w szczególności jeśli poziom ocieplenia 1,5°C zostanie przekroczony w bliskiej przyszłości” (IPCC, 2022b: 36). Tymczasem poziom gazów cieplarnianych w atmosferze wciąż rośnie, nasilają się ekstremalne zjawiska pogodowe, niebezpieczeństwo przekroczenia granic planetarnych eskaluje, a górę biorą partykularne interesy. Przykładem tego ostatniego jest choćby fakt, że tegoroczny COP28 zorganizowany zostanie w bogatych ropą naftową Zjednoczonych Emiratach Arabskich pod przewodnictwem szefa koncernu naftowego Abu Dhabi National Oil Company.
Wedle optymistycznej interpretacji, na którą zwraca uwagę Jakub Wiech, Emiraty chcą w ten sposób zerwać z wizerunkiem kraju opierającego swój rozwój tylko na paliwach kopalnych (2023). Celniej sprawę skwitował jednak Bill McGuire, który porównuje całą sytuację do organizowania konferencji onkologicznej przez przemysł tytoniowy (2023). Sektor paliw kopalnych dokonuje oto na naszych oczach wrogiego przejęcia procesu klimatycznego, a „zrywanie z wizerunkiem” to nic innego, jak greenwashing, w ramach którego hasła o zaangażowaniu koncernów naftowych w energię odnawialną są tylko środkiem do zgoła innego celu.
Nie chodzi jedynie o to, czy jakikolwiek decydent weźmie sobie do serca lekturę podsumowania raportu. Chodzi przede wszystkim o to, że konferencje klimatyczne stały się międzynarodowym rytuałem medialnym, w ramach którego praca naukowców to zaledwie pretekst dla wpływowych graczy do budowania wizerunku, PR-owych manipulacji i załatwiania interesów. Z kolei geopolityczne ruchy w kierunku niezależności energetycznej mogą przynieść pozytywny rezultat klimatyczno-ekologiczny, ale nie muszą: skoro to nie osiągnięcie tego właśnie rezultatu jest ich głównym celem, lokalną niezależność (pozornie) opłacać się będzie budować globalnym kosztem. Coraz głośniejszym ostrzeżeniom naukowców i aktywistów posłuch dawany jest tylko deklaratywnie. Może wydawać się to niewytłumaczalne, biorąc pod uwagę, jak mocne są dowody naukowe stojące za tymi ostrzeżeniami i jak poważne będą konsekwencje niewłaściwych lub niewystarczających działań – ale gdy uświadomić sobie przemożną atrakcyjność krótkoterminowych zysków czerpanych z podtrzymywania polityczno-gospodarczego status quo, niewytłumaczalnym być przestaje.
Publikacja tej części raportu w lutym zeszłego roku zbiegła się z napaścią Rosji na Ukrainę i w rezultacie została zepchnięta z nagłówków (Juraszek, 2022). Towarzyszący jej komunikat prasowy IPCC nieświadomie zwrócił uwagę na jeszcze jeden problem. Czytamy w nim otóż (za tekstem raportu), że dowody naukowe na zagrożenie, jakie zmiana klimatu stanowi dla ludzkiego dobrostanu oraz zdrowia planety są jednoznaczne, a dalsze opóźnienia w globalnych działaniach na rzecz zapobieżenia tym zagrożeniom sprawią, że stracimy ostatnią szansę zapewnienia sobie bezpiecznej przyszłości – zarazem jednak komunikat przyznaje w przypisie, że pandemia spowodowała kilkumiesięczne opóźnienie w pracach nad raportem (IPCC, 2022a). Innymi słowy: raport nawołujący, by nie opóźniać koniecznych działań, sam został opóźniony. Ironia jest tutaj tym tragiczniejsza, że pandemia, która opóźniła publikację raportu, opóźniła też działania, do których raport nawołuje: pomimo głośnych zapowiedzi proklimatycznych inicjatyw, w latach 2020 i 2021 zaledwie ułamek funduszy na popandemiczną odbudowę w krajach odpowiedzialnych za ponad 80% globalnych emisji został przeznaczony na redukcję tych ostatnich (Nahm, Miller i Urpelainen, 2022).
Po kolejnym nieudanym szczycie klimatycznym COP25 w roku 2019 William Nordhaus stwierdził, że jeśli drużyna sportowa przegrywa dwadzieścia pięć rozgrywek z rzędu, pora zmienić trenera (2020). Nordhaus rozwiązania upatruje w „klubie klimatycznym”, czyli koalicji państw zdecydowanych na podjęcie koniecznych działań w celu redukcji emisji oraz gotowych na karanie krajów w klubie nieuczestniczących, co pozwoliłoby uniknąć problemu „jazdy na gapę”, leżącego u podstaw klęski dotychczasowego modelu. Z kolei McGuire proponuje, by zamiast odgrywać co roku ten sam medialny cyrk, wprowadzić mniejsze, stałe grupy negocjacyjne, bez rozgłosu zajmujące się poszczególnymi problemami, gdzie przedstawiciele największych emitentów pracowaliby ramię w ramię z reprezentantami najbardziej dotkniętych i narażonych społeczności, mając mandat do uzgadniania wiążących decyzji (2023).
Ale czy sunącą wciąż siłą rozpędu machinę międzynarodowego procesu klimatycznego da się zatrzymać i naprawić na czas? Paul Rogers obawia się, że dopiero, kiedy duże miasto w bogatym kraju padnie ofiarą sprowadzonej zmianą klimatu nagłej katastrofy pogodowej, śmierć tysięcy ludzi i zniszczenia sięgające miliardów dolarów wymuszą odpowiednio radykalne działania systemowe (2023). Dla sił czerpiących największe zyski ze status quo ostrzeżenia – i tłumaczenia – to za mało.
Przypisy:
IPCC. (2022a). Press Release. Pobrane z: https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/downloads/press/IPCC_AR6_WGII_PressRelease-English.pdf [dostęp: 21.01.2023].
IPCC. (2022b). Zmiana Klimatu 2022. Zagrożenia, adaptacja i wrażliwość. Podsumowanie dla Decydentów. Tłum. Szymon Malinowski, Aleksandra Kardaś, Jacek Pniewski, Anna Sierpińska, Iwona Wagner. Pobrane z: https://pan.pl/wp-content/uploads/2022/12/Zalacznik_Raport_IPCC_cz2.pdf [dostęp: 21.01.2023].
Juraszek, D. (2022). Ziemia w ogniu. Liberté!. Pobrane z: https://liberte.pl/ziemia-w-ogniu/ [dostęp: 21.01.2023].
McGuire, B. (2023). Let’s face reality. Fossil fuel interests have destroyed the Cops – we need something new. The Guardian. Pobrane z: https://www.theguardian.com/commentisfree/2023/jan/16/fossil-fuel-destroyed-cops-un-compromised-cop28 [dostęp: 21.01.2023].
Nahm, J.M., S.M. Miller, J. Urpelainen. (2022). G20’s US$14-trillion economic stimulus reneges on emissions pledges. Nature 603. Pobrane z: https://www.nature.com/articles/d41586-022-00540-6 [dostęp: 21.01.2023].
Nordhaus, W. (2020). The Climate Club. How to Fix a Failing Global Effort. Foreign Affairs. Pobrane z: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-04-10/climate-club [dostęp: 21.01.2023].
PAN. (2022). Komunikat zespołu doradczego ds. zmian klimatu na temat drugiej części 6 Raportu IPCC. Pobrane z: https://pan.pl/blog/komunikat-zespolu-doradczego-ds-zmian-klimatu-na-temat-drugiej-czesci-6-raportu-ipcc/ [dostęp: 21.01.2023].
Rogers, P. (2023). Will the weather eventually provoke radical action on climate? openDemocracy. Pobrane z: https://www.opendemocracy.net/en/extreme-weather-events-global-north-climate-crisis-action/ [dostęp: 21.01.2023].
Wiech, J. (2023). Prezes naftowego giganta szefem szczytu klimatycznego COP28. Energetyka24. Pobrane z: https://energetyka24.com/ropa/wiadomosci/prezes-naftowego-giganta-szefem-szczytu-klimatycznego-cop28 [dostęp: 21.01.2023].

Dawid Juraszek Ekspert ds. globalnych problemów środowiskowych. Autor książki "Antropocen dla początkujących. Klimat, środowisko, pandemie w epoce człowieka". Doktorant Uniwersytetu w Maastricht (ekokrytyka poznawcza), absolwent filologii angielskiej, przywództwa w oświacie, zarządzania środowiskiem i stosunków międzynarodowych. Pisał m.in. dla Dwutygodnika, Liberté!, Krytyki Politycznej, Gazety Wyborczej, Polityki, Newsweeka, Ha!artu, Lampy, Focusa Historia, Podróży i Poznaj Świat, a także dla licznych publikacji w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Australii, Kanadzie, Irlandii i Nowej Zelandii. Od kilkunastu lat pracuje w chińskim szkolnictwie wyższym.
czytaj więcej
Tydzień w Azji #211: Ostatnie bastiony demokracji padają w Kambodży
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #36: Niepokojące sygnały z gospodarek Singapuru i Hongkongu
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Wodne wyzwania Azji Centralnej szansą dla rozwoju współpracy biznesowej z regionem
Celem niniejszego opracowania jest w oparciu o analizy przypadków zwrócenie uwagi na możliwości biznesowe jakie wynikają z nierozwiązanego póki co problemu wodnego Azji Centralnej.
Magdalena Sobańska-CwalinaAzjatech #134: Nowe technologie i startupy z Pakistanu
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Dlaczego Ormianie są przekonani, że to Azerowie jako pierwsi zaatakowali Górski Karabach?
27 września po raz kolejny wybuchły poważne starcia w Górskim Karabachu, co można już nazwać wojną na dużą skalę. (...) W tym artykule chcę przedstawić fakty i analizy, które udowodnią, że to Azerbejdżanowi było na rękę zaatakować Górski Karabach (Arcach).
Ani MinasyanW dobie dominacji mediów społecznościowych ilość dostępnych danych nie przekłada się na ich jakość, wzbudzając poczucie niedosytu i zagubienia wśród odważnych tez niepopartych argumentami.Wyszliśmy naprzeciw potrzebie zrównoważonej debaty i stworzyliśmy raport, który podejmie najważniejsze według nas wyzwania przed którymi stoją poszczególne państwa Azji.
Wywiad z wiceszefem MSZ Władysławem Teofilem Bartoszewskim
Musimy wzmocnić kontakty międzyrządowe w sektorach ważnych dla obu stron, na przykład w nowych technologiach cyfrowych, OZE czy obronności - mówi w rozmowie dla WNP.PL wiceszef MSZ Władysław Teofil Bartoszewski.
Krzysztof ZalewskiCzy jest nam potrzebna „chińska szkoła” myślenia o stosunkach międzynarodowych?
(Subiektywny) przegląd wybranych artykułów badawczych dotyczących stosunków międzynarodowych w regionie Azji i Pacyfiku publikowanych w wiodących czasopismach naukowych.
Anna GrzywaczPatrycja Pendrakowska dla Observer Research Foundation o wpływie pandemii koronawirusa na dzieci
W swoim artykule Patrycja Pendrakowska opisuje szkody, jakie wyrządziła pandemia COVID-19 najmłodszym członkom społeczeństwa.
Patrycja PendrakowskaAzjatech #243: Ostry cios Amerykanów w Chiny. Jaka będzie reakcja Pekinu?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Interview: Globalization of business, education and China: interview with prof. Chiwen Jevons Lee
A Brief Scetch : He has taught at many leading institutions around the world, such as University of Chicago, University of Pennsylvania, Tulane University in U.S., Tsinghua University, Peking University in Beijing, HKUST in Hong Kong, National University of Singapore, …
Ewelina HoroszkiewiczTydzień w Azji #32: Czy USA zasiądą do negocjacji z Iranem?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
An “Asian NATO”: Chances and perspectives
The Russian invasion of Ukraine has reinvigorated NATO. Can the Chinese pressure on its neighbours, especially Taiwan, create an Asian equivalent of NATO?
Paweł BehrendtTydzień w Azji: Nie ma za co zostać, nie ma jak wrócić – migranci w dobie pandemii w Azji
W poniższym przeglądzie zespół Instytutu Boyma analizuje zjawisko “migracji pandemicznej” oraz konsekwencje jej powstrzymania w wybranych regionach Azji.
Zespół Instytutu BoymaTydzień w Azji #126: Nowa umowa atomowa Kazachstanu z Chinami
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Wstęp Krzysztofa Zalewskiego do polskiego wydania książki "Indie i geopolityka Azji. Historia i teraźniejszość" autorstwa Shivshankara Menona
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji #44: Polska może mieć swój udział w bangladeskim sukcesie
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #210: Japończycy opracowali pierwszą na świecie wódkę z drewna
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #138: Nowe zasady w chińskim internecie
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przemysł stoczniowy w Azji: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość
Prawdopodobnie przesunięcie światowego centrum gospodarczego znad Atlantyku nad Pacyfik nigdzie nie jest tak widoczne jak w przemyśle stoczniowym. (...) W ostatnich latach na prowadzenie wybiły się stocznie chińskie, znacznie dystansując rywali. Jednak wobec słabnącej koniunktury rodzi się pytanie jak trwałe swą fundamenty tego sukcesu i czy Chinom uda się utrzymać pozycję lidera.
Paweł BehrendtAzjatech #62: Japonia znów ma najszybszy komputer na świecie
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Konflikt na Ukrainie komplikuje sytuację gospodarczą w Azji Centralnej
Styczniowe zamieszki w Kazachstanie zakłóciły dotychczasowy wizerunek kraju jako bezpiecznej przystani dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej. Atak Rosji na Ukrainę staje się kolejnym wyzwaniem. I to dla całego makroregionu.
Magdalena Sobańska-Cwalina