Recenzja książki: Paweł Jaskuła, W cieniu smoków i tygrysów. Azja Centralna w pogoni za gospodarką światową, Grupa Wydawnicza FNCE, Wydawnictwo Naukowe FNCE, 2024, s. 532
Autor prezentowanej publikacji podjął się trudnego zadania identyfikacji korelacji między kierunkami zmian ustrojowych a ich wpływami na wektory przemian gospodarczych.
Ponieważ zagadnienie jest bardzo złożone, Paweł Jaskuła słusznie poświęcił pierwszy rozdział na prezentację teorii ekonomicznych, począwszy od klasycznej, po współczesne koncepcje uwarunkowań wzrostu gospodarczego. Trzeba tu podkreślić szeroki zakres wykorzystanej literatury źródłowej, który posłużył Autorowi do przybliżenia nie tylko ogólnych założeń każdej z teorii ekonomicznych, ale również ich ewolucję i powstałą wokół nich polemikę. Bardzo przydatne dla lepszego zrozumienia dalszych rozważań jest przybliżenie teoretycznych modeli systemów rozwojowych tzw. państw rozwijających się oraz systemu kapitalizmu państwowego, który jest szeroko rozpowszechniony w różnych wariacjach na obszarze Azji.
Rozdział drugi zawiera teoretyczne podstawy badań w dziedzinie nauk politycznych oraz skrótową prezentację kształtowania się specyfiki ustrojowej państw Azji Centralnej i południowo-wschodniej od 1945 roku po lata 20. obecnego wieku.
Pewne wątpliwości budzi szerokie omówienie zagadnień z zakresu metodologii badań, które ze względu na swoją obszerność wydają się niepotrzebne, bowiem nie mają bezpośredniego przełożenia na zawarte w dalszych rozdziałach próby odnalezienia wspomnianych korelacji polityczno-gospodarczych. Z punktu widzenia czytelnika zainteresowanego zagadnieniami politycznymi i gospodarczymi tego obszaru geograficznego, bardziej przydatne byłoby poszerzenie skrótowo omawianych w dalszej części rozdziału etapów przemian ustrojowych w Azji Centralnej.
Dużym plusem jest uwzględnienie potrzeby przybliżenia zmian w systemach politycznych państw „euroazjatyckich”, Turcji i Rosji, które determinują specyfikę nie tylko zewnętrznych, ale i wewnętrznych uwarunkowań rozwojowych Azji Centralnej. Dla poprawy czytelności układu i uznania geograficznej specyfiki tych państw, warto byłoby w kolejnych wydaniach stworzyć dla nich osobne podrozdziały.
Wartością dodaną rozdziału jest prezentacja ukształtowania unikatowego systemu teokracji Iranu, którego rola w procesach politycznych i ekonomicznych Azji Centralnej podlega stopniowemu wzmacnianiu, zwłaszcza w świetle uzyskania członkostwa w Szanghajskiej Organizacji Współpracy i konfliktu religijnego między szyitami i sunnitami w permanentnie niestabilnym Afganistanie.
Kolejne trzy rozdziały to ciekawa analiza modeli rozwoju gospodarczego grupy państw azjatyckich, które do niedawna cechował brak elementów demokratycznych w polityce i społeczeństwie. Część z nich, jak Chiny, Wietnam czy Kambodża obrały drogę socjalizmu państwowego, wzorując się na rozwiązaniach zaimplementowanych w ZSRR po 1917.
Inne podążały odmienną drogą. Autor słusznie zdecydował się na podział tej grupy państw na dwie podgrupy na podstawie podobieństw ustrojowych, historycznych i społecznych. W ten sposób w pierwszej analizowanej podgrupie znalazły się Japonia i Korea, a w drugiej wybrane państwa Azji Południowo-Wschodniej. Osobny rozdział poświęcony został przybliżeniu przebiegu procesów polityczno-gospodarczych w Chinach, co było zabiegiem słusznym, zważywszy że model chińskich reform był stymulujący dla części państw w tym regionie, a zarazem jego złożoność i unikatowość wymagała szerszego przedstawienia. Reformy w poszczególnych państwach omówiono z podziałem na czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, a dodatkowo poruszono istotną w tych krajach kwestię roli przedsiębiorstw państwowych (SOE) i regulacyjnych działań państwa w ramach tzw. kapitalizmu państwowego (state capitalism).
Ostatni, szósty rozdział, stanowi próbę sformułowania koncepcji rozwojowych poszczególnych republik w oparciu o analizę czynników wewnętrznych i zewnętrznych, determinujących ich uwarunkowania rozwojowe.
Dodać należy, że próbę udaną. Autor trafnie zestawia cechy systemu polityczno-gospodarczego każdego z analizowanych krajów regionu z wzorcami rozwojowymi, wypracowanymi w toku analizy państw Azji w poprzednich rozdziałach. Należy tu podkreślić dbałość Pawła Jaskuły o dopasowanie modeli do konkretnych sektorów gospodarki. Nie jest to więc proste i zapewne łatwiejsze, ale i mniej miarodajne, wskazanie ogólnego modelu rozwoju danego państwa, jako najbardziej adekwatnego dla konkretnej republiki.
W konsekwencji, Autor wykazał, że nie ma jednego uniwersalnego modelu rozwojowego dla republik Azji Centralnej. Skuteczność decyzji gospodarczych i dynamika rozwoju wymagają zastosowania konglomeratu rozwiązań sektorowych, które sprawdziły się w różnych państwach i najbardziej przystają do specyfiki konkretnej republiki. Niewątpliwie, należy wziąć pod uwagę, że przedstawione modele i ich implementacja nie uwzględniają wielu czynników, jak choćby specyficzne uwarunkowania społeczne i kulturowe czy klimatyczne i geofizyczne. Nie jest to jednak zarzut wobec pracy Autora, bowiem modele ze swojej definicji mają charakter uproszczony, a uwzględnienie wszystkich czynników determinujących procesy społeczno-polityczno-gospodarcze w poszczególnych republikach wymagałoby osobnych publikacji dla każdej z nich.
Podsumowując, Autor wzbogacił swoją książką relatywnie wąską dziedzinę publikacji poświęconych Azji Centralnej. Publikacja ta jest tym bardziej godna przeczytania, że podejmuje temat rozwoju gospodarczego w sposób unikatowy, w oparciu o szereg analiz państw azjatyckich, a przedmiotowy obszar geograficzny staje się newralgicznym miejscem ścierania interesów globalnych graczy.
To, jak będzie wyglądał pejzaż polityczno-gospodarczy Azji Centralnej w przyszłości jest wciąż niewiadomą. Obserwowane obecnie kierunki przemian w regionie zdają się wskazywać na zwrot republik w kierunku wielowektorowości, w której ani Rosja ani Chiny nie będą miały decydującego wpływu na przyszły kształt systemu polityczno-gospodarczego republik.
Otwartą kwestią pozostaje czy kierunki rozwoju gospodarczego w Azji Centralnej zostaną zdominowane przez polityczne uwarunkowania, wewnętrzne i zewnętrzne, czy też będą oparte na sprawdzonych wzorcach, które wykreowały „azjatyckie tygrysy”.

Jerzy Olędzki Doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, pracę doktorską złożył na Wydziale Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, magister ekonomii i europeistyki, absolwent Wydziału Zarządzania Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi (obecnie Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna) i Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2011 r. specjalizuje się w zagadnieniach geopolitycznych Azji Centralnej i aspektach polityczno-ekonomicznej oraz militarnej współpracy regionalnej. Autor książki "Mocarstwo z panazjatyckiej mozaiki. Geneza i ewolucja Szanghajskiej Organizacji Współpracy".
czytaj więcej
Tydzień w Azji: Powyborcza Azja Centralna w optyce Moskwy i Pekinu
10 stycznia zakończył się wyborczy maraton w Azji Centralnej, w którym Kazachowie wybierali nowy skład parlamentu, a Tadżykowie i Kirgizowie nowego prezydenta, przy czym Kirgistan czekają jeszcze zaplanowane na maj wybory parlamentarne. Praktycznie we wszystkich republikach nie nastąpiły przetasowania we władzach.
Jerzy OlędzkiTydzień w Azji #244: Izrael czy Hamas? Te kraje bardzo starają się nie potępić żadnej ze stron
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Environmental problems transcend not only national borders but also historical periods. And yet debates on the necessary measures and timelines are often constrained by considerations of election cycles (or dynastic successions) in any given country.
Dawid JuraszekAzjatech #42: Węgrzy ruszają na podbój uzbeckiego szkolnictwa wyższego
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Badania opinii publicznej a postprawda w polityce indonezyjskiej
(Subiektywny) przegląd wybranych artykułów badawczych dotyczących stosunków międzynarodowych w regionie Azji i Pacyfiku publikowanych w wiodących czasopismach naukowych.
Anna GrzywaczAzjatech #243: Ostry cios Amerykanów w Chiny. Jaka będzie reakcja Pekinu?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #21: Chińskie komputery z Azji Centralnej
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #127: Singapurska wyspa poligonem doświadczalnym technologii 5G
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Konflikt na Ukrainie komplikuje sytuację gospodarczą w Azji Centralnej
Styczniowe zamieszki w Kazachstanie zakłóciły dotychczasowy wizerunek kraju jako bezpiecznej przystani dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej. Atak Rosji na Ukrainę staje się kolejnym wyzwaniem. I to dla całego makroregionu.
Magdalena Sobańska-CwalinaThe strategic imperatives driving ASEAN-EU free trade talks: colliding values as an obstacle
Recently revived talks aimed at the conclusion of an inter-regional free trade agreement between the Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) and the European Union (EU) are driven by strategic imperatives of both regions.
Robin RamcharanRP: Diwali – hinduskie święto światła to w dobie cyfrowej okazja do sprzedaży
Po pandemicznym załamaniu gospodarka Indii odbija. W br. wedle prognoz „The Economist Intelligence Unit” wzrośnie o ponad 8 proc. Warto więc szukać sposobów na nawiązanie nowych relacji biznesowych. Dobrą okazją jest rozpoczynające się dziś Diwali.
Krzysztof ZalewskiAgresja Rosji w Ukrainie. Co na to Chiny? Bachulska, Góralczyk, Zwoliński | Dziesiątka z Boymem
Zapraszamy wszystkie słuchaczki i wszystkich słuchaczy do odtworzenia „Dziesiątki z Boymem”, czyli serii podcastów tworzonych z ekspertami Instytutu Boyma. Opowiadamy w nich o procesach i wydarzeniach w Azji, które mają globalne znaczenie. Zachęcamy do obserwowania naszych kanałów na SoundCloud oraz Spotify!
Forbes: Odbudować prestiż USA w Azji. Oto ludzie, którzy mają w tym pomóc Joemu Bidenowi
...Najpotężniejsza demokracja świata – ku zadowoleniu Moskwy i Pekinu – w ciągu kilkunastu zimowych godzin utraciła wiele ze swojej atrakcyjności, dającej jej miękką siłę w kształtowaniu relacji z największym z kontynentów
Krzysztof ZalewskiForbes: Hongkong jeszcze bliżej Pekinu. Zagraniczny kapitał powoli wycofuje się z regionu
Pekin umacnia kontrolę nad Hongkongiem, uzależniając miasto od władzy centralnej. Przegłosowane niedawno nowe prawo o bezpieczeństwie narodowym (...) może znacząco ograniczyć zagwarantowaną po 1997 roku niezależność miasta i swobody obywatelskie jego mieszkańców
Karolina ZałęgowskaTydzień w Azji #300: USA i Chiny na kursie kolizyjnym. Donald Trump dolewa oliwy do ognia
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Kwartalnik Boyma – nr 4 (18)/2023
Zapraszamy do lektury najnowszego numeru Kwartalnika Boyma, poświęconego sytuacji na Bliskim Wschodzie, a także chińskiej presji na sąsiadów w regionie.
Największa, ale czy demokracja? Indyjska potęga i nasze dylematy
Wedle przewidywań ONZ w ciągu najbliższego miesiąca Indie staną się najludniejszym państwem globu. To symboliczne zdetronizowanie Chin przychodzi w momencie, kiedy rola Nowego Delhi wydaje się znacząca jak nigdy wcześniej w historii najnowszej. Tekst publikujemy dzięki uprzejmości "Krytyki Politycznej".
Krzysztof ZalewskiAzjatech #224: Dwa kraje już korzystają na rozwodzie Zachodu z Chinami
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przełom w kinie Korei Północnej
W 2011 roku w Korei Północnej władzę przejął Kim Dzong Un. Choć polityka nowego dyktatora w kwestiach kluczowych dla kraju pozostała taka sama, nie dało się nie zauważyć pewnych zmian. Zwłaszcza na gruncie kina. Przykładem zmian jest film, wyreżyserowany przez In Hak Janga, „Po drugiej stronie góry” (Sanneomeo ma-eul) – opowieść o parze kochanków, których […]
Roman HusarskiAzjatech #211: Gracze komputerowi jak atleci. Igrzyska Azjatyckie rozdają im medale
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #308: Niemcy zmienią warunki wobec Chin? Polska może sporo ugrać
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Instytut Boyma w Parlamencie Europejskim: Konferencja o strategicznym partnerstwie UE-Kazachstan
2 października w Parlamencie Europejskim odbyła się konferencja zatytułowana Strategiczne partnerstwo Kazachstanu z Unią Europejską: otwarcie nowych nisz i wymiarów, której celem było podsumowanie dotychczasowych osiągnięć w relacjach dwustronnych oraz identyfikacja kluczowych obszarów dalszej, pogłębionej współpracy.
Jerzy OlędzkiAzjatech #23: Szansa na znalezienie partnerów w Azji Centralnej w dziedzinie IT
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #202: Australijska lekcja dyplomacji. Tak trzeba rozmawiać z Pekinem
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.