Analizy

Co oznacza chińska deklaracja o osiągnięciu neutralności węglowej w 2060 roku?

Podobnie jak inne kraje Azji Wschodniej, Chiny zadeklarowały plan osiągnięcia neutralności węglowej. 22 września 2020 przewodniczący ChRL Xi Jinping zapowiedział, iż Chiny planują osiągnięcie tego celu do 2060 roku, co jest pierwszą tak dalekosiężną deklaracją tego państwa w tej sprawie. Ponieważ chińskie emisje dwutlenku węgla stanowią dużą część globalnych emisji, warto przyjrzeć się tej deklaracji.

Instytut Boyma 25.12.2020

Podobnie jak inne kraje Azji Wschodniej, Chiny zadeklarowały plan osiągnięcia neutralności węglowej. 22 września 2020 przewodniczący ChRL Xi Jinping zapowiedział, iż Chiny planują osiągnięcie tego celu do 2060 roku, co jest pierwszą tak dalekosiężną deklaracją tego państwa w tej sprawie. Ponieważ chińskie emisje dwutlenku węgla stanowią dużą część globalnych emisji, warto przyjrzeć się tej deklaracji.

Dlaczego Chiny są tak istotnym elementem w klimatycznej układance?

Wedle danych serwisu Our World in Data, dotyczących wyłącznie CO₂ pochodzącego ze spalania paliw kopalnych oraz produkcji cementu, Chiny wyemitowały w samym 2018 roku 10,06 miliarda ton dwutlenku węgla do atmosfery. Dla porównania, w tym samym czasie USA wydzieliło 5,42 mld ton CO₂, a państwa Unii Europejskiej (bez Wielkiej Brytanii) 3,07 mld. Patrząc z szerszej perspektywy, roczne emisje CO₂ pomiędzy 1978 (1,46 mld ton; rok początków reform gospodarczych i otwarcia na świat) a 2018 (wyżej wspomniane 10,06 mld) wzrosły w ChRL o 592%. W tym okresie, w przypadku USA wzrost nastąpił na poziomie 11%, a kraje UE-27 odnotowały spadek o 23%. Przy światowej emisji dwutlenku węgla w 2018 roku na poziomie 36,57 mld ton, Chiny odpowiadają zatem za ok. 27% tych emisji, USA za prawie 15%, natomiast państwa Unii Europejskiej w obecnym składzie za ok. 8%.

Przyczyna tak spektakularnego wzrostu wkładu Chin w globalne ocieplenie w ostatnich ~40 latach leży w gwałtownej industrializacji i rozroście chińskiej gospodarki, zapoczątkowanych na przełomie lat 70 i 80. W towarzyszącej stopniowemu powstawaniu „fabryki świata” rachubie rządzących nie ujmowano przez długi czas różnych kosztów uważanych za zewnętrzne rozwoju ekonomicznego – wyraźny priorytet przyznano podwyższeniu stopy życiowej Chińczyków. Poskutkowało to nie tylko lokalną degradacją środowiska naturalnego na niespotykaną wcześniej skalę, ale również skokowym wzrostem emisji wszelkich gazów cieplarnianych do atmosfery. 

22 września br., na 75 sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, Xi Jinping poświęcił część swojego przemówienia on-line sprawom klimatycznym. Ogłosił on, iż Chiny zwiększą swoje zaangażowanie w wypełnianie celów nakreślonych przez porozumienie paryskie, zapowiadając, że szczyt emisji dwutlenku węgla przez to państwo nastąpi „przed 2030 rokiem”, a „neutralność węglowa” osiągnięta zostanie „przed 2060 rokiem”. Do tej pory mówiono o nastaniu szczytu emisyjnego około 2030 i mimo że wciąż nie mamy do czynienia z konkretnym terminem, poczyniono drobną korektę na korzyść szybszego wypełnienia tego celu. 

Jednak fragmentem wypowiedzi Xi przyciągającym największą uwagę jest ten dotyczący neutralności węglowej. Jest to niewątpliwie ambitne założenie, lecz wciąż daleko mu do strategii Unii Europejskiej, zasadzającej się na dojściu do neutralności klimatycznej o dekadę wcześniej, bo w 2050 roku. Mimo pewnych sporów definicyjnych mających wpływ na uznawany zakres źródeł emisji, przyjęto iż neutralność klimatyczna oznacza zrównoważenie wydzielanych gazów cieplarnianych ze zdolnością do ich pochłaniania. Jak zauważa autorka artykułu dla Climate Home News (Gerretsen, 2020), termin „neutralności węglowej” jest mniej rygorystyczny z powodu możliwości uwzględnienia w eliminacji emisji tylko dwutlenku węgla, nie wliczając wielu innych gazów cieplarnianych, takich jak np. metan czy tlenek azotu. W sytuacji, gdy w chińskim „miksie emisyjnym” te pozostałe gazy odpowiadają za 16% całości (Song i Gerholdt, 2019), wyłączenie ich z działań ograniczających przyniesie finalnie znaczący, ale jednak częściowy efekt.

Co należy zrobić, by osiągnąć cel?

Mnogość możliwych sposobów realizacji celu redukcji emisji gazów cieplarnianych stanowi zarówno błogosławieństwo, jak i pewne utrudnienie. Dzięki niej możemy opracowywać efektywniejsze i lepiej dopasowane do warunków danego kraju plany transformacji, lecz jednocześnie ten pluralizm utrudnia ustalenie konsensusu, gdzie ulokować związane z nią koszty gospodarcze (i idące za nimi koszty społeczne), które towarzyszyć będą poszczególnym rozwiązaniom. Dopóki nie poznamy szczegółowej, przedstawionej przez władze w Pekinie „mapy drogowej” neutralności węglowej, sprawę można traktować jako otwartą. 

Najważniejsze zmiany z pewnością czekać będą sektory i branże oparte w całości lub częściowo na węglu. W 2018 odpowiadał on za 66% wytwarzanej energii elektrycznej w Chinach (Climate Action Tracker, 2020). Uzależniona od jego wykorzystania jest również znaczna część gałęzi bardzo w tym kraju rozrośniętego przemysłu, np. produkcji stali czy cementu. Z opublikowanego w Nature zestawienia opinii kilku zespołów specjalistów współpracujących z rządem ChRL nad kwestią neutralności węglowej (Mallapaty, 2020) wynika wspólne przeświadczenie o tym, że Chiny muszą w pierwszej kolejności zacząć pozyskiwać energię elektryczną w większości ze źródeł bezemisyjnych, aby następnie wykorzystać ją wszędzie tam, gdzie uda się dokonać elektryfikacji, np. w motoryzacji czy różnych procesach przemysłowych (tam gdzie elektryfikacja jest niemożliwa, istnieją propozycje zastosowania technologii wodorowych (Murtaugh i in., 2020)). Podkreślona została również rola technologii sekwestracji dwutlenku węgla (CCS), czyli wychwytywania i składowania CO₂, by nie dostawał się on do atmosfery np. z kominów fabryk czy elektrowni. Wspomagana byłaby ona sadzeniem lasów, pochłaniających ten gaz w sposób naturalny.

Analiza szans realizacji zakładanych planów i rola innych aktorów międzynarodowych

O ile specjaliści twierdzą, iż transformacja Państwa Środka w kierunku neutralności węglowej jest technicznie możliwa do osiągnięcia w zapowiedzianym 2060 roku, to już dziś wiemy, że byłby to proces niezwykle trudny i kosztowny. Według firmy doradczej Wood Mackenzie, realizacja zapowiedzi Xi Jinpinga może kosztować Chiny nawet 5 bilionów dolarów (Jaganathan, 2020). Trudności wynikają nie tylko z konieczności zmian w miksie energetycznym, ale także dokonania na dużą skalę restrukturyzacji w przemyśle, gdzie nie wszędzie jest możliwe skutecznie ograniczenie emisji przy obecnej wiedzy technicznej. Wynikające z tego ostatniego poważne koszty społeczne, będące efektem zamykania związanych z węglem miejsc pracy, pracownik Wood Mackkenzie Prakash Sharma określa jako stanowiący największe wyzwanie element nadchodzących zmian (tamże). 

Formułowanie i prowadzenie polityk związanych z ograniczaniem emisji gazów cieplarnianych jest o tyle problematyczne, że przy dokonywaniu czysto ekonomicznej analizy trudno przychodzi traktowanie ich w kategoriach inwestycji, gdyż te z reguły przynoszą jasno określone i mierzalne korzyści. Z powodu tego, że zmiany klimatu są problemem globalnym, aspekt ten sprzyja rozmywaniu się odpowiedzialności poszczególnych krajów. Decydentom łatwiej przychodzi stawianie aktualnych wyzwań na arenie politycznej ponad wymagające dalekosiężnego planowania i długotrwałych wysiłków zwalczanie źródeł trudnych do uchwycenia skutków globalnego ocieplenia – czego jaskrawym przykładem była prezydentura Donalda Trumpa i wyjście za jego kadencji Stanów Zjednoczonych z porozumienia paryskiego. Jeśli znajdują się politycy zdolni otwarcie dystansować się od polityki zakładającej walkę z kryzysem klimatycznym, tym łatwiej sobie wyobrazić pozorowanie działań na tym polu przez państwa takie zobowiązania przyjmujące. 

Z tego powodu niebezpodstawne są argumenty zawarte w artykule „Dlaczego nie wierzę Chinom w ich neutralność klimatyczną do 2060 roku” (Wiech, 2020), w którym autor przekonuje, że motywem dla obietnic Xi Jinpinga może być chęć przedstawienia Chin jako odpowiedzialnego mocarstwa, aktywnego w zakresie wspólnych wyzwań ludzkości, podkopując tym samym stawiające się w roli światowego lidera USA. Taką interpretację wzmacnia fakt, że deklaracja Xi nastąpiła krótko po przemówieniu on-line na tej samej sesji Donalda Trumpa, w którym podtrzymał opozycję swojego kraju wobec porozumienia paryskiego, nazywając je „jednostronnym”. Nie można również wykluczyć opisanej przez Jakuba Wiecha możliwości zastosowania przez Państwo Środka taktyki outsourcingu wysokoemisyjnego przemysłu do innych krajów (w tekście podany został przykład Afryki), która wybielałaby ten kraj, nie rozwiązując jednak realnego problemu emisji. 

Wątpliwości te sprawiają, iż chińska wrześniowa deklaracja, a także wszelkie przyszłe zobowiązania, stanowią dobrą wiadomość wyłącznie pod warunkiem aktywnej i świadomej różnych metod manipulacji postawy innych globalnych graczy, którzy będą mieli wolę efektywnie egzekwować od Chin ich zobowiązania,  poprzez naciski polityczne czy ekonomiczne, zniechęcając je do instrumentalnego traktowania owych deklaracji. Szczególne zadanie ma Unia Europejska, ważny partner handlowy Pekinu. Artykułowanie przez Państwo Środka dokładnie określonych i jasnych celów zwiększa możliwości rozliczania Chin z ich polityki klimatycznej, a to podnosi  szanse na skuteczną walkę z największym wyzwaniem ludzkości w XXI wieku.

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 6/2020

Przypisy:

Bibliografia:

Artykuły:

Gerretsen I. (2020). 5 burning questions about China’s carbon neutrality pledge. Climate Home News <https://www.climatechangenews.com/2020/09/23/5-burning-questions-chinas-carbon-neutrality-pledge/> [dostęp 25 października 2020].

Jaganathan J. (2020). China’s 2060 carbon neutral goal bill could hit over $5 trillion. Reuters <https://www.reuters.com/article/us-china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSKBN26S2PT> [dostęp 1 listopada 2020].

Mallapaty S. (2020). How China could be carbon neutral by mid-century. Nature <https://www.nature.com/articles/d41586-020-02927-9> [dostęp 1 listopada 2020].

Murtaugh D., Kan K., Shen F., Li J., Chen Q. (2020). China Wants to Be Carbon Neutral By 2060. Is That Possible? Bloomberg <https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-09-23/china-wants-to-be-carbon-neutral-by-2060-is-that-even-possible> [dostęp 1 listopada 2020].

Song R., Gerholdt R. (2019). Not Just CO2: China’s Efforts on Lesser Known Greenhouse Gases Critical to Stabilizing the Climate. World Resources Institute <https://www.wri.org/blog/2019/09/not-just-co2-china-s-efforts-lesser-known-greenhouse-gases-critical-stabilizing-climate> [dostęp 1 listopada 2020].

Wiech J. (2020). Dlaczego nie wierzę Chinom w ich neutralność klimatyczną do 2060 roku. Energetyka24 <https://www.energetyka24.com/chemia/dlaczego-nie-wierze-chinom-w-ich-neutralnosc-klimatyczna-do-2060-roku-komentarz> [dostęp 8 listopada 2020].

Wykresy, nagrania wideo: 

Annual production-based emissions of carbon dioxide (CO₂), measured in tonnes per year. Our World in Data <https://ourworldindata.org/grapher/annual-co-emissions-by-region?tab=table&time=earliest..latest> [dostęp 21 października 2020].

China – Current Policy Projections. Climate Action Tracker <https://climateactiontracker.org/countries/china/current-policy-projections/> [dostęp 1 listopada 2020].

United Nations. China – President Addresses General Debate, 75th Session. Youtube < https://youtu.be/aT2-CQ_5g60> [dostęp 25 października 2020].

United Nations. Donald Trump – United States – President Addresses General Debate, 75th Session. Youtube <https://youtu.be/p0CtV_nMPAI> [dostęp 8 listopada 2020].

Jakub Kamiński

Współpracownik Instytutu Boyma. Student stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Warszawskim. Zainteresowany m.in. regionem Indo-Pacyfiku oraz przemianami w Chinach i ich polityce zagranicznej. Z trzecim sektorem związany od 2017 roku.

czytaj więcej

RP: Wojna w Ukrainie uderza w kazachską dystrybucję

Ograniczenia eksportowe i importowe w związku z sankcjami na Rosję i Białoruś, załamanie kursów walut powiązanych z rublem i destabilizacja systemów finansowych to tylko niektóre skutki napaści Rosji na Ukrainę uderzające w gospodarki Azji Centralnej.

Azjatech #59: Technologie pomagają w zarządzaniu miastem

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #84: Chińskie firmy mogą zniknąć z amerykańskiej giełdy. W Hongkongu zacierają ręce

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Już wkrótce: Targi China Homelife 2019

Już wkrótce, 29 maja 2019 roku, w Nadarzynie w hali PTAK Expo rozpoczną się największe w Europie Środkowo-Wschodniej targi: China Homelife 2019. Polska jako ważny punkt na planie Nowego Jedwabnego Szlaku stanowi dla Chińczyków istotne miejsce do nawiązywania relacji biznesowych.

Forbes: Odbudować prestiż USA w Azji. Oto ludzie, którzy mają w tym pomóc Joemu Bidenowi

...Najpotężniejsza demokracja świata – ku zadowoleniu Moskwy i Pekinu – w ciągu kilkunastu zimowych godzin utraciła wiele ze swojej atrakcyjności, dającej jej miękką siłę w kształtowaniu relacji z największym z kontynentów

Statut Fundacji

Statut Fundacji INSTYTUT STUDIÓW AZJATYCKICH I GLOBALNYCH IM. MICHAŁA BOYMA z dnia 1 grudnia 2018 r., zmieniony oświadczeniem Fundatora z dnia 21 marca 2019 r.

Rok świni w Chinach pod znakiem ASF

Afrykański pomór świń (ASF) to choroba wirusowa, która jest przekleństwem każdego hodowcy trzody chlewnej. Chiny, kraj o najliczniejszym pogłowiu świń, mierzą się z ogromnym problemem -wirus rozprzestrzenia się w Państwie Środka w błyskawicznym tempie. Jakie będą tego skutki dla chińskiego rolnictwa i gospodarki? Co jeszcze czeka Chiny?

Tydzień w Azji: Turystyka w tarapatach. Zależna od niej Goa wrócić może do kopalin

Epidemia koronawirusa (...) pozornie może wydawać się korzystna dla ochrony klimatu i środowiska naturalnego. Takie wnioski mogą zasugerować nam widoki czystego nieba nad borykającymi się uprzednio ze smogiem metropoliami, obniżenie emisji gazów cieplarnianych czy gwałtowny spadek zapotrzebowania na surowce.

RP: Rośnie ryzyko inwestycyjne w Azji Centralnej

Trudny okres dla globalnej gospodarki odbił się negatywnie na gospodarkach krajów Azji Centralnej, znacząco spowalniając wzrost dwóch regionalnych „parowozów” Kazachstanu i Uzbekistanu.

Tydzień w Azji #129: Wyścig o wietnamski rynek LNG. Amerykańskie zostają w tyle

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #24: Wietnam i Indie zyskają na konflikcie USA-Chiny?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze najnowsze wiadomości z regionu Azji Wschodniej i Południowej.

Forbes: Holding Tata, czyli pięć stereotypów o indyjskim biznesie

Marka Tata towarzyszy Indusom przez całe życie. Rodzą się w szpitalach ufundowanych przez holding, chodzą do szkół przez niego wspieranych, mogą studiować na uczelniach, które zostały założone z inicjatywy członków rodziny Tata. (...) Ale Tata to dziś gracz globalny

Chińskie stulecie w Azji? Jakiej polityki azjatyckiej potrzebuje Polska

Zapis debaty odbywającej się na Igrzyskach Wolności w dniu 14 listopada 2020 r.

Azjatech #38: Viettel przeprowadził pierwsze połączenie 5G wykorzystując infrastrukturę made in Vietnam

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Region Ałmaty liderem w pozyskiwaniu inwestorów

Kazachstan jest, i raczej jeszcze długo pozostanie, niekwestionowanym liderem w pozyskiwaniu inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej. Sprzyja temu stały rozwój gospodarczy, stabilna scena polityczna oraz specjalne strefy ekonomiczne oferujące atrakcyjne warunki inwestowania.

RP: Czas Ankary w Azji Centralnej? Co z Warszawą?

Globalny kryzys gospodarczy spowodowany pandemią a następnie agresją Rosji na Ukrainę odbił się negatywnie na gospodarkach państwa Azji Centralnej. Chce to wykorzystać Turcja, która może być mocnym konkurentem Polski podczas odbudowy Ukrainy.

Are “Climate Refugees” (Just) About Climate?

As the awareness of the scale and pervasiveness of climate impacts on human societies keeps rising, so does the frequency with which the terms “climate refugees” and “climate migrants” are being used in the public discourse “to describe those who are being displaced due to adverse consequences related to climate change” (Atapattu, 2020). One might be forgiven to think these terms – given their apparent utility and ubiquity – are purely descriptive and conveniently straightforward. Not quite. And contesting their seeming obviousness is key to tackling the issues that they purport to describe.

Forbes: Nowy azjatycki tygrys. Jak rozwijają się nowe technologie w Wietnamie

Wietnam przechodzi intensywną transformację cyfrową, stając się nie tylko coraz istotniejszym hubem dla start-upów i nowych technologii w krajach Azji Południowo-Wschodniej, ale także rozwijając sektor usług dla biznesu. Te zmiany są możliwe dzięki dostępności stosunkowo dobrze wykształconej i taniej kadry...

We’re Stronger Together – an Interview with Minister Marcin Przydacz

"Cooperation and investments – we are absolutely up for it. However, we prefer to keep a certain degree of caution when it comes to entrusting the transfer of technology and critical infrastructure to external investors. The security of Poland and the EU should be considered more important than even the greatest economic gains..."

Patrycja Pendrakowska dla Observer Research Foundation o kryzysie politycznym wokół wyborów w Polsce

W swoim artykule Patrycja Pendrakowska opisuje kryzys polityczny w Polsce, który toczy się wokół zaplanowanych w maju wyborów prezydenckich mimo panującej epidemii koronawirusa.

Forbes: Polska na globalnym szlaku kolejowym. Czy to się nam opłaci?

Rozwój połączeń kolejowych pomiędzy Chinami a Europą jest szansą dla polskiej gospodarki i przedsiębiorców. Nie jesteśmy w stanie łatwo zmienić ujemnego salda w handlu z Państwem Środka, ale możemy maksymalnie wykorzystać szanse, jakie daje transport towarów przez nasz kraj. (...) Polskie terminale i firmy logistyczne starają się wykorzystać szansę, która jest również okazją dla firm z innych branż

Polski program akceleracyjny na miarę Azji. Jakiego wsparcia potrzeba branży IT?

Analizujemy istniejące polskie rozwiązania i zestawiamy je z praktykami naszych bliższych i dalszych sąsiadów. Prezentujemy również konkretne wnioski dla Polski w zakresie stworzenia rodzimego akceleratora ukierunkowanego na Azję.

Krytyka Polityczna: To nie będzie jeszcze rok Brontoroca [co dalej na Dalekim Wschodzie]

Moskwa i Pekin pozostaną w dość bliskim kontakcie, na Indo-Pacyfiku powstanie największa strefa wolnego handlu na świecie, a USA grozi stopniowa utrata znaczenia. Krzysztof Marcin Zalewski o tym, co przyniesie nowy rok na Dalekim Wschodzie.

Forbes: Czy jeśli Polska wykluczy chińskie firmy z budowy 5G, to Chiny zablokują polskie jabłka?

Pekin od lat współtworzy mit wielkiego chińskiego rynku, który mogą podbić polskie firmy. Wraz z polityką luzowania pandemicznych obostrzeń za Wielkim Murem, narracja ta powraca także przy okazji debaty o 5G w Polsce.