Indie

Indyjscy guru. Kiedy duchowość rozczarowuje

W tradycji indyjskiej guru odgrywa kluczową rolę w procesie rozwoju duchowego człowieka. Z czasem jednak globalizacja duchowości zmieniła jego rolę i usytuowanie społeczne. Obecnie wizerunek duchowego przywódcy kojarzy się z mężczyzną w szafranowych szatach, którego zdjęcia  stanowią wystrój licznych sal modlitewnych, przedsiębiorstw czy prywatnych samochodów. Wyznawców przyciąga różnorodnymi „nadprzyrodzonymi” zdolnościami...

Instytut Boyma 25.12.2020

W tradycji indyjskiej guru odgrywa kluczową rolę w procesie rozwoju duchowego człowieka. Z czasem jednak globalizacja duchowości zmieniła jego rolę i usytuowanie społeczne. Obecnie wizerunek duchowego przywódcy kojarzy się z mężczyzną w szafranowych szatach, którego zdjęcia  stanowią wystrój licznych sal modlitewnych, przedsiębiorstw czy prywatnych samochodów. Wyznawców przyciąga różnorodnymi „nadprzyrodzonymi” zdolnościami. Przeciwnicy w manifestacji jego „niezwykłej mocy” widzą jedynie przejaw manipulacji zabobonnymi umysłami. Czasami zdarza się, że nazwisko guru pośrednio trafia na listę najbogatszych ludzi świata magazynu Forbes.

Baba Ramdev wyrzekł się świata materialnego. Dlaczego więc sprzedaje pastę do zębów, makaron instant i środek do czyszczenia toalet?– docieka agencja prasowa Bloomberg. „Wielomiliardowa korporacja jest kontrolowana przez ubogą supergwiazdę jogi” – dodaje. Baba Ramdev – słynny indyjski guru zajmujący się jogą – w 2006 roku wraz z biznesmenem Acharyą Balkrishną założyli firmę Patanjali Ayurved Ltd., produkującą dobra konsumpcyjne. Według doniesień “Forbesa” majątek netto Balkrishny w listopadzie 2020 r. wyniósł 2,22 mld USD.  Balkrishna jest właścicielem większości prywatnej firmy, Ramdev jest jedynie „ambasadorem marki” – reputacyjnym ryzykiem byłoby gdyby asceta czerpał zyski z korporacji.  Aby zwiększyć sprzedaż online, firma Patanjali ma podpisane umowy z kilkoma gigantami handlu elektronicznego w Indiach, takimi jak Amazon czy BigBasket.

Sathya Sai Baba, inny indyjski guru i filantrop, przez miliony wyznawców uznawany jest za świętego. Zasłynął z umiejętności materializowania świętego popiołu (wibhuti) oraz drobnych przedmiotów – zegarków, pierścionków czy naszyjników. Oskarżenia w jego kierunku na przestrzeni lat obejmowały, m.in. : sztuczki kuglarskie, wykorzystywanie seksualne czy pranie brudnych pieniędzy. Intrygujący jest fakt, że do wielbicieli Baby należeli najważniejsi ministrowie rządów, ambasadorowie, sędziowie, pedagodzy, lekarze, przywódcy religijni wszystkich wyznań oraz wiele innych wybitnych osobistości w Indiach i za granicą. Niewykształceni oraz niezamożni zostali wykluczeni z grupy naśladowców. 

Rola guru w tradycji indyjskiej 

W indyjskiej tradycji ogromne znaczenie przypisuje się koncepcji wyzwolenia, która przez większość szkół filozofii indyjskiej rozumiana jest jako wyzwolenie duszy z kręgu narodzin i śmierci (saṁsāra). Wyzwolenie wymaga przekroczenia własnych ograniczeń, poznania własnej tożsamości oraz zrozumienia istoty rzeczywistości. W tym trudnym procesie transformacji guru odgrywał kluczową rolę. Wiedza, którą przekazywał uczniom, miała w szczególności wymiar soteriologiczny – prowadziła do wyzwolenia. Zadaniem guru było zatem wprowadzenie ucznia na ścieżkę duchową, wskazywanie kierunku rozwoju oraz czuwanie nad jego postępami. (Świeżowska A., 2013:11-45).

Nie każdy jednak mógł zostać uczniem guru. Wybierał on bowiem adeptów o określonych predyspozycjach. Uczeń powinien być wytrwały, zdeterminowany i zdyscyplinowany. Traktat Hathajogapradipika (HYP, 1.17-1.18) podaje konkretne wytyczne: „Oto reguły postępowania i dyscypliny. Nieczynienie krzywdy, prawdomówność, wstrzymywanie się od zabierania rzeczy należących do drugiego człowieka, wstrzemięźliwość, cierpliwość/przebaczanie, wspieranie, współczucie, uczciwość, umiarkowana dieta, oczyszczanie się – oto dziesięć reguł postępowania. (17) Dziesięć dyscyplin zostało przedstawionych przez wprawnych w naukach jogi: asceza, pogoda ducha/zadowolenie, wiara w boga, bezinteresowne dawanie/ofiara, czczenie boga, słuchanie dyskursów dotyczących doktryny/religii, wstydliwość, ofiara z ascezy. (18)”

Znalezienie prawdziwego guru było niezwykle trudne. Przeszkody te opisuje tantryczny tekst Kularnawa Tantra (Kularnava Tantra):

„Guru są tak liczni, jak lampy w każdym domu. A jednak […] tak trudno jest znaleźć guru, który oświetla wszystko niczym słońce”; „Wielu jest guru, którzy okradają swych uczniów, zabierają cały ich majątek. Tak trudno jest znaleźć kogoś, kto zdejmie z barków ucznia brzemię cierpienia.” (Świeżowska, 2013:38)

Istniały także wskazówki dla uczniów, które opisywały, jak rozpoznać prawdziwego guru. Wedle nich guru powinien pochodzić z rodziny, która od wielu pokoleń związana była z nauczaniem, w każdej sytuacji kierować się wysokimi standardami etycznymi, być konsekwentny, hojny i zdolny; nie powinien handlować  symbolami religijnymi w celu zdobycia majątku.

Globalizacja i konsumpcjonizm duchowy 

Kultura masowa wyraźnie przesunęła akcent z jakości na ilość, co zrodziło pogłębiające się zubożenie duchowe człowieka. Kryzys wartości – żądza władzy i chęć podporządkowania sobie świata zaburza jego naturalny rytm i porządek. Według autora (Kawecki, 2010:2) obecne czasy charakteryzuje „towarowa forma życia,” której przeciwnością jest „osobowa forma życia.” Konsumpcjonizm dotyka nie tylko sfery dóbr materialnych. Bez wątpienia możemy mówić o zjawisku „konsumpcjonizmu duchowego”, który stanowi część globalnej gonitwy za „uszczęśliwiającym towarem.” W praktyce polega na kreowaniu nowych potrzeb, intensyfikacji wrażeń i pogłębianiu doświadczania przyjemności. Z odpowiedzią przychodzi biznes religijny, gdzie konsument staje się również „zbieraczem wrażeń.” Autor zwraca także uwagę na kwestię „konsumeryzmu religijnego,” który charakteryzuje się nieustannym poszukiwaniem siebie, korzystając z szerokiej oferty religijnego „szwedzkiego stołu” – różnorodnych rekolekcji, częstej zmiany wspólnot czy ruchów religijnych.  Ciągłe inwestowanie w siebie daje złudzenie „ładowania duchowych akumulatorów”, pozbawia natomiast refleksji nad własną przydatnością w świecie. Jak zauważa autor, komercjalizacja religii sprawiła oddzielenie się wiary od praktyk, które pozbawione pierwotnego sensu i kontekstu zaczęły być używane do zaspokojenia zastępczych potrzeb. Jako przykład wyszczególniona została buddyjska medytacja, która we współczesnym świecie stała się narzędziem do walki ze stresem, czy joga pełniąca rolę treningu fitness w celu wypracowania sprawności fizycznej oraz zbudowania pięknej sylwetki.

Podsumowanie 

Specyficzne indyjskie kulturowo-społeczne realia zbudowały przestrzeń dla działalności przewodników duchowych.

Duchowość Indii stała się doskonale sprzedającym produktem, który został poddany marketingowi religijnemu. Ta nieustrukturyzowana przestrzeń wciąż pozostawia szerokie pole dla kontrowersyjnych działaczy. Baba Ramdev i Satya Sai Baba to jedynie przykłady występującego na szerszą skalę zjawiska.

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 6/2020

Przypisy:

Bibliografia:

Bloomberg (15 marca 2018). This Multibillion-Dollar Corporation Is Controlled by a Penniless Yoga Superstar, <www.bloomberg.com>,  [dostęp 2020-11-11].

Forbes, Acharya Balkrishna, <www.forbes.com>, [dostęp 2020-11-11].

Haṭhayogapradῑpikā (1974). w: The Hatha Yoga Pradipika, tłum. Pancham Sinh. New York.

Kawecki Wiktor (2010). Kultura konsumpcyjna a wychowanie do kultury wysokiej, 

Studia Theologica Varsaviensia 48/2, 177-197.

Świeżowska Agata (2013). Guru – między tradycją a współczesnością, Zakład Wydawniczy >>NOMOS<<, , ISBN 978-83-7688-162-1. 

Magdalena Rybczyńska

Absolwentka Indologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Informatyki i Ekonometrii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Koordynatorka projektu naukowo-badawczego Szlakiem Gandhiego, zrealizowanego w 2008 roku w Indiach. Posiada bogate doświadczenie w branży outsourcingowej. Główne obszary zainteresowań: przeobrażenia zachodzące w Azji, mające wpływ na gospodarkę światową; związek filozofii z ekonomią i polityką. Pasjonatka jogi, zgłębiająca osadzenie jej praktyk w indyjskich tradycjach religijnych. Znajomość języków: angielski, sanskryt, hindi, urdu oraz podstawy tamilskiego.

czytaj więcej

Tydzień w Azji: Indyjski rynek farmaceutyczny w czasie pandemii COVID-19

Masowe rozprzestrzenianie się koronawirusa sprawiło, że Indie stanęły do wyścigu z czasem, którego zwieńczeniem ma być stworzenie szczepionki na tę chorobę. Indyjski rynek farmaceutyczny może odegrać kluczową rolę w tym przedsięwzięciu.

Tydzień w Azji #233: Ten kraj balansuje między Rosją a Zachodem. Teraz wchodzą tu Chiny

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Czy to nasza przyszłość? Japonia stawia na wzmocnienie bezpieczeństwa w gospodarce

Po latach zaniedbań władze Japonii opracowały sprytny plan, by bronić swojego bezpieczeństwa gospodarczego. Kontrola własności intelektualnej i technologicznej stała się priorytetem. Strategi ma przynieść wymierne korzyści i pomóc zachować przewagę nad konkurencją. Zwłaszcza chińską

Tydzień w Azji #161: Chiny lawirują wobec wojny na Ukrainie

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #270: Wybory na tych małych wyspach mogą zaważyć na geopolityce całego regionu

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #192: Nowe oblicze globalnej wojny chipowej

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #196: Wietnamska gospodarka rośnie jak na drożdżach

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Przechodzimy dziś w Europie rewolucję technologiczną, którą Korea i Chiny mają już za sobą

Rynek detaliczny jest jednym z obszarów gospodarki, gdzie nowe technologie mają niezwykle widoczny wpływ na życie ludzi. Uwydatniła to pandemia Covid-19, w trakcie której konsumenci na całym świecie musieli zmienić swoje nawyki zakupowe.

Azjatech #14: Turkmenistan chce budować „innowacyjne miasto Morza Kaspijskiego”

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Inwestowanie w Chinach będzie bezpieczne?

Alibaba i inne chińskie platformy zakupowe funkcjonują na Zachodzie bez przeszkód, podczas gdy zachodnie giganty, jak Amazon, nie odniosły sukcesu w Chinach między innymi z powodu ograniczeń administracyjnych. Czy nowe prawo inwestycyjne w Państwie Środka sprawi, że rywalizacja gospodarcza będzie bardziej wyrównana?

Tydzień w Azji #171: Korea Południowa szykuje nowe otwarcie na Japonię

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Wielka rocznica, której nie będzie?

Urodziła się w Warszawie 17 września 1823 r. Zmarła 38 lat później w rodzinnym mieście. Tekla z Bądarzewskich Baranowska była jedną z nielicznych kobiet jej epoki, która mimo społecznych ograniczeń potrafiła podbić świat swoją twórczością.

Forbes: Za zmiany klimatu płacimy wszyscy. Będą reparacje klimatyczne bogatej Północy dla biednego Południa?

Maj w Europie Północnej i Wschodniej był w tym roku raczej chłodny. Często w takich sytuacjach, kiedy nauka i statystyka wydają się przeczyć codziennym doświadczeniom, zapominamy o długotrwałych i stałych przeobrażeniach, jakie wymuszą globalne zmiany klimatu

RP: Uzbekistan – nowe zachęty do zatrudniania osób z niepełnosprawnościami

Uzbekistan zaczyna wspierać aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnościami. Międzynarodowi, w tym polscy, inwestorzy mogą liczyć na umiarkowane wsparcie finansowe w przypadku zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami.

Tydzień w Azji #220: Miliarderzy wyprowadzają się z Chin

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Beyond Grey Hulls: Europe’s Role in “Crowdsourcing” Maritime Domain Awareness in the South China Sea

If developments observed in the South China Sea over the recent months are of any indication, it simply means that the situation has worsened. China’s continued aggression towards its neighbors – the Philippines and Vietnam in particular, has continued unabated.

On conflict in the Middle East: Malik Dahlan’s Letter to President Isaac Herzog

This letter has been included into our Voices From Asia series, as we consider it a significant addition to the ongoing discussion surrounding the ongoing conflict in the Middle East.

Podcasty „Dziesiątki z Boymem” dostępne do odsłuchu na Spotify

"Dziesiątka z Boymem" to seria dziesięciominutowych podcastów tworzonych z naszymi ekspertami. Opowiadamy w nich o procesach i wydarzeniach w Azji, które mają globalne znaczenie.

Dlaczego Ormianie są przekonani, że to Azerowie jako pierwsi zaatakowali Górski Karabach?

27 września po raz kolejny wybuchły poważne starcia w Górskim Karabachu, co można już nazwać wojną na dużą skalę. (...) W tym artykule chcę przedstawić fakty i analizy, które udowodnią, że to Azerbejdżanowi było na rękę zaatakować Górski Karabach (Arcach). 

Azjatech #102: Japończycy testują pierwszą na świecie mobilną klinikę zasilaną ogniwami paliwowymi

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Jak polskie firmy mogą pomóc uniezależnić się Indiom od dostaw broni z Rosji?

Na Indie od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę spadła fala krytyki w państwach Zachodu za brak potępienia agresora i zachowywanie neutralnej polityki wobec konfliktu. Wynika ona w pewnej mierze z uzależnienia od dostaw rosyjskiej broni i konieczności serwisowania zakupionego w ostatnich dekadach sprzętu.

Tydzień w Azji: Tadżykistan i Turkmenistan nieustannie zadziwiają świat w zakresie epidemii koronawirusa

Turkmenistan i Tadżykistan przyciągają uwagę światowych mediów. (...) Jeżeli wierzyć oficjalnym statystykom przed 30 kwietnia br. oba kraje były “wolne od wirusa”. 

Azjatech #107: W 2 godziny z Tokio do Nowego Jorku przez orbitę Ziemi

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Kwartalnik Boyma – nr 2 (4) /2020

Tematem wiodącym Kwartalnika Boyma #4 jest bezpieczeństwo. Nie ograniczyliśmy się jednak do tradycyjnego rozumienia tego terminu zawężonego do spraw militarnych i stosunków międzynarodowych. Naszym celem było możliwie szerokie ujęcie problemu, stąd sporo miejsca poświęciliśmy energetyce.