Indie

Indyjscy guru. Kiedy duchowość rozczarowuje

W tradycji indyjskiej guru odgrywa kluczową rolę w procesie rozwoju duchowego człowieka. Z czasem jednak globalizacja duchowości zmieniła jego rolę i usytuowanie społeczne. Obecnie wizerunek duchowego przywódcy kojarzy się z mężczyzną w szafranowych szatach, którego zdjęcia  stanowią wystrój licznych sal modlitewnych, przedsiębiorstw czy prywatnych samochodów. Wyznawców przyciąga różnorodnymi „nadprzyrodzonymi” zdolnościami...

Instytut Boyma 25.12.2020

W tradycji indyjskiej guru odgrywa kluczową rolę w procesie rozwoju duchowego człowieka. Z czasem jednak globalizacja duchowości zmieniła jego rolę i usytuowanie społeczne. Obecnie wizerunek duchowego przywódcy kojarzy się z mężczyzną w szafranowych szatach, którego zdjęcia  stanowią wystrój licznych sal modlitewnych, przedsiębiorstw czy prywatnych samochodów. Wyznawców przyciąga różnorodnymi „nadprzyrodzonymi” zdolnościami. Przeciwnicy w manifestacji jego „niezwykłej mocy” widzą jedynie przejaw manipulacji zabobonnymi umysłami. Czasami zdarza się, że nazwisko guru pośrednio trafia na listę najbogatszych ludzi świata magazynu Forbes.

Baba Ramdev wyrzekł się świata materialnego. Dlaczego więc sprzedaje pastę do zębów, makaron instant i środek do czyszczenia toalet?– docieka agencja prasowa Bloomberg. „Wielomiliardowa korporacja jest kontrolowana przez ubogą supergwiazdę jogi” – dodaje. Baba Ramdev – słynny indyjski guru zajmujący się jogą – w 2006 roku wraz z biznesmenem Acharyą Balkrishną założyli firmę Patanjali Ayurved Ltd., produkującą dobra konsumpcyjne. Według doniesień “Forbesa” majątek netto Balkrishny w listopadzie 2020 r. wyniósł 2,22 mld USD.  Balkrishna jest właścicielem większości prywatnej firmy, Ramdev jest jedynie „ambasadorem marki” – reputacyjnym ryzykiem byłoby gdyby asceta czerpał zyski z korporacji.  Aby zwiększyć sprzedaż online, firma Patanjali ma podpisane umowy z kilkoma gigantami handlu elektronicznego w Indiach, takimi jak Amazon czy BigBasket.

Sathya Sai Baba, inny indyjski guru i filantrop, przez miliony wyznawców uznawany jest za świętego. Zasłynął z umiejętności materializowania świętego popiołu (wibhuti) oraz drobnych przedmiotów – zegarków, pierścionków czy naszyjników. Oskarżenia w jego kierunku na przestrzeni lat obejmowały, m.in. : sztuczki kuglarskie, wykorzystywanie seksualne czy pranie brudnych pieniędzy. Intrygujący jest fakt, że do wielbicieli Baby należeli najważniejsi ministrowie rządów, ambasadorowie, sędziowie, pedagodzy, lekarze, przywódcy religijni wszystkich wyznań oraz wiele innych wybitnych osobistości w Indiach i za granicą. Niewykształceni oraz niezamożni zostali wykluczeni z grupy naśladowców. 

Rola guru w tradycji indyjskiej 

W indyjskiej tradycji ogromne znaczenie przypisuje się koncepcji wyzwolenia, która przez większość szkół filozofii indyjskiej rozumiana jest jako wyzwolenie duszy z kręgu narodzin i śmierci (saṁsāra). Wyzwolenie wymaga przekroczenia własnych ograniczeń, poznania własnej tożsamości oraz zrozumienia istoty rzeczywistości. W tym trudnym procesie transformacji guru odgrywał kluczową rolę. Wiedza, którą przekazywał uczniom, miała w szczególności wymiar soteriologiczny – prowadziła do wyzwolenia. Zadaniem guru było zatem wprowadzenie ucznia na ścieżkę duchową, wskazywanie kierunku rozwoju oraz czuwanie nad jego postępami. (Świeżowska A., 2013:11-45).

Nie każdy jednak mógł zostać uczniem guru. Wybierał on bowiem adeptów o określonych predyspozycjach. Uczeń powinien być wytrwały, zdeterminowany i zdyscyplinowany. Traktat Hathajogapradipika (HYP, 1.17-1.18) podaje konkretne wytyczne: „Oto reguły postępowania i dyscypliny. Nieczynienie krzywdy, prawdomówność, wstrzymywanie się od zabierania rzeczy należących do drugiego człowieka, wstrzemięźliwość, cierpliwość/przebaczanie, wspieranie, współczucie, uczciwość, umiarkowana dieta, oczyszczanie się – oto dziesięć reguł postępowania. (17) Dziesięć dyscyplin zostało przedstawionych przez wprawnych w naukach jogi: asceza, pogoda ducha/zadowolenie, wiara w boga, bezinteresowne dawanie/ofiara, czczenie boga, słuchanie dyskursów dotyczących doktryny/religii, wstydliwość, ofiara z ascezy. (18)”

Znalezienie prawdziwego guru było niezwykle trudne. Przeszkody te opisuje tantryczny tekst Kularnawa Tantra (Kularnava Tantra):

„Guru są tak liczni, jak lampy w każdym domu. A jednak […] tak trudno jest znaleźć guru, który oświetla wszystko niczym słońce”; „Wielu jest guru, którzy okradają swych uczniów, zabierają cały ich majątek. Tak trudno jest znaleźć kogoś, kto zdejmie z barków ucznia brzemię cierpienia.” (Świeżowska, 2013:38)

Istniały także wskazówki dla uczniów, które opisywały, jak rozpoznać prawdziwego guru. Wedle nich guru powinien pochodzić z rodziny, która od wielu pokoleń związana była z nauczaniem, w każdej sytuacji kierować się wysokimi standardami etycznymi, być konsekwentny, hojny i zdolny; nie powinien handlować  symbolami religijnymi w celu zdobycia majątku.

Globalizacja i konsumpcjonizm duchowy 

Kultura masowa wyraźnie przesunęła akcent z jakości na ilość, co zrodziło pogłębiające się zubożenie duchowe człowieka. Kryzys wartości – żądza władzy i chęć podporządkowania sobie świata zaburza jego naturalny rytm i porządek. Według autora (Kawecki, 2010:2) obecne czasy charakteryzuje „towarowa forma życia,” której przeciwnością jest „osobowa forma życia.” Konsumpcjonizm dotyka nie tylko sfery dóbr materialnych. Bez wątpienia możemy mówić o zjawisku „konsumpcjonizmu duchowego”, który stanowi część globalnej gonitwy za „uszczęśliwiającym towarem.” W praktyce polega na kreowaniu nowych potrzeb, intensyfikacji wrażeń i pogłębianiu doświadczania przyjemności. Z odpowiedzią przychodzi biznes religijny, gdzie konsument staje się również „zbieraczem wrażeń.” Autor zwraca także uwagę na kwestię „konsumeryzmu religijnego,” który charakteryzuje się nieustannym poszukiwaniem siebie, korzystając z szerokiej oferty religijnego „szwedzkiego stołu” – różnorodnych rekolekcji, częstej zmiany wspólnot czy ruchów religijnych.  Ciągłe inwestowanie w siebie daje złudzenie „ładowania duchowych akumulatorów”, pozbawia natomiast refleksji nad własną przydatnością w świecie. Jak zauważa autor, komercjalizacja religii sprawiła oddzielenie się wiary od praktyk, które pozbawione pierwotnego sensu i kontekstu zaczęły być używane do zaspokojenia zastępczych potrzeb. Jako przykład wyszczególniona została buddyjska medytacja, która we współczesnym świecie stała się narzędziem do walki ze stresem, czy joga pełniąca rolę treningu fitness w celu wypracowania sprawności fizycznej oraz zbudowania pięknej sylwetki.

Podsumowanie 

Specyficzne indyjskie kulturowo-społeczne realia zbudowały przestrzeń dla działalności przewodników duchowych.

Duchowość Indii stała się doskonale sprzedającym produktem, który został poddany marketingowi religijnemu. Ta nieustrukturyzowana przestrzeń wciąż pozostawia szerokie pole dla kontrowersyjnych działaczy. Baba Ramdev i Satya Sai Baba to jedynie przykłady występującego na szerszą skalę zjawiska.

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 6/2020

Przypisy:

Bibliografia:

Bloomberg (15 marca 2018). This Multibillion-Dollar Corporation Is Controlled by a Penniless Yoga Superstar, <www.bloomberg.com>,  [dostęp 2020-11-11].

Forbes, Acharya Balkrishna, <www.forbes.com>, [dostęp 2020-11-11].

Haṭhayogapradῑpikā (1974). w: The Hatha Yoga Pradipika, tłum. Pancham Sinh. New York.

Kawecki Wiktor (2010). Kultura konsumpcyjna a wychowanie do kultury wysokiej, 

Studia Theologica Varsaviensia 48/2, 177-197.

Świeżowska Agata (2013). Guru – między tradycją a współczesnością, Zakład Wydawniczy >>NOMOS<<, , ISBN 978-83-7688-162-1. 

Magdalena Rybczyńska

Absolwentka Indologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Informatyki i Ekonometrii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Koordynatorka projektu naukowo-badawczego Szlakiem Gandhiego, zrealizowanego w 2008 roku w Indiach. Posiada bogate doświadczenie w branży outsourcingowej. Główne obszary zainteresowań: przeobrażenia zachodzące w Azji, mające wpływ na gospodarkę światową; związek filozofii z ekonomią i polityką. Pasjonatka jogi, zgłębiająca osadzenie jej praktyk w indyjskich tradycjach religijnych. Znajomość języków: angielski, sanskryt, hindi, urdu oraz podstawy tamilskiego.

czytaj więcej

Okrągły stół: polsko-azjatycka współpraca w dziedzinie nowych technologii

Jak polskie przedsiębiorstwa z sektora nowych technologii rozwijają współpracę z Azją? Jak polskie instytucje mogą wspierać ekspansję tych firm?

Prawa kobiet w Indonezji i ich partycypacja w życiu politycznym

Korzenie indonezyjskiego feminizmu sięgają końca XIX wieku, a pierwsze działaczki skupiały się w swoich postulatach na równym dostępie do edukacji. W kolejnym stuleciu kobiety stopniowo wywalczyły sobie poprawę statusu społecznego, a w ciągu ostatnich kilkunastu lat zwiększył się ich udział w polityce. Mimo to ich pozycja pozostaje relatywnie słaba, zaś jej wzmocnienie wymaga przemyślanych zmian systemowych.

Azjatech #181: Azjaci szykują mocną odpowiedź na ChatGPT

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #66: Japońskie start-upy szukają mocniejszych akumulatorów

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #284: Z Niemiec płynie bardzo ważna lekcja dla Polski. Chodzi o sposób na Chiny

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Atut czy balast? Współczesne Chiny wobec własnej przeszłości

Jakie były podstawy wielkich osiągnięć naukowo-technicznych dawnych Chin i w jaki sposób udało im się stworzyć sprawnie funkcjonującą profesjonalną biurokrację? W jaki sposób ta przeszłość przekłada się na funkcjonowanie współczesnych Chin i czy jest atutem, a może raczej balastem?

RP: Polska-Indie. Uchylone okno gospodarczych możliwości

Pierwsza od 45 lat wizyta indyjskiego premiera w Polsce była ważnym sygnałem rosnącego wzajemnego zainteresowania. Deklaracja o strategicznym partnerstwie otwiera nowe możliwości. Polscy przedsiębiorcy mają szansę wypełnić tę deklarację treścią.

Tydzień w Azji #194: Przyspieszone wybory prezydenckie w Kazachstanie to tylko formalność?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Nowy cykl wydarzeń: Miejskie obserwacje Boyma

29.11 rozpoczynamy cykl spotkań poświęconych urbanistyce. Na pierwszym z nich omówimy rozwój chińskich miast - Chengdu i Kantonu.

Gospodarka Birmy dwa lata po zamachu

Dwa lata temu wojsko przeprowadziło zamach wojskowy w Birmie/Mjnamie. Junta nie zamierza więc szybko oddawać władzy, także nad gospodarką kraju. Jak dotąd radziła sobie gospodarka Mjanmy pod rządami puczystów?

Forbes: Kto i za ile tworzy rynek fitness w Indiach

Joga czy tradycyjna medycyna ajurwedyjska cieszą się ogromną popularnością w Indiach i na całym świecie. Obecnie tradycyjne praktyki i ćwiczenia wzajemnie przenikają się z nowoczesnymi, tworząc podwaliny pod prężnie rozwijający się sektor fitness

Tydzień w Azji: 70 rocznica chińskiej interwencji w Korei – jak pamięć o konflikcie odzwierciedla dzisiejsze relacje między Pekinem a Waszyngtonem

23 października miała miejsce 70-ta rocznica chińskiej interwencji w wojnę koreańską. Tegoroczne obchody zaskoczyły obserwatorów skalą upamiętnienia tzw. „zapomnianej wojny”.

Tydzień w Azji #192: Kazachstan coraz dalej od Rosji

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #48: Jak walczyć z epidemią i nie naruszać prywatności?

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RAPORT: Trzy lata po werdykcie Stałego Trybunału Arbitrażowego dotyczącego Morza Południowochińskiego – jaka jest przyszłość akwenu?

Sprawa Morza Południowochińskiego to jeden z najbardziej istotnych punktów zapalnych w regionie Azji i Pacyfiku, obszar niezwykle ważny w sensie strategicznym i gospodarczym dla państw graniczących z akwenem, a także dla największych światowych mocarstw – USA i Chin.

Azjatech #36: Fińska technologia ociepli kazachskie samochody

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Diwali – hinduskie święto światła to w dobie cyfrowej okazja do sprzedaży

Po pandemicznym załamaniu gospodarka Indii odbija. W br. wedle prognoz „The Economist Intelligence Unit” wzrośnie o ponad 8 proc. Warto więc szukać sposobów na nawiązanie nowych relacji biznesowych. Dobrą okazją jest rozpoczynające się dziś Diwali.

Tydzień w Azji #79: Chiny łączą gaz z ropą

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji: Awicenna, czyli uzbecki pomysł na turystykę w czasach zarazy

Turystyka po objęciu prezydentury przez Szawkata Mirzjojojewa została uznana za ważny dział gospodarki o niewykorzystanym dotąd potencjale. COVID-19 dodał do istniejących, strukturalnych problemów branży w Uzbekistanie kolejne wyzwania.

“Vademecum przedsiębiorcy. Jak sprzedawać w Chinach?” nowym tytułem Wydawnictwa Instytutu Boyma!

Ogrom doświadczeń w zakresie rozwijania i prowadzenia działalności gospodarczej w Chinach połączony z eksperckim zapleczem Polskiego Centrum Studiów nad Prawem i Gospodarką Chin doprowadził do powstania tej unikalnej na polskim rynku pozycji wydawniczej.

Centralnoazjatyckie gry wojenne

Prezentowane opracowanie ma na celu przybliżenie tematyki militarnego potencjału państw Azji Centralnej, zwłaszcza pod kątem rynku broni i inwestycji w modernizację sił zbrojnych. W opracowaniu dokonano analizy sytuacji militarnej poszczególnych republik, jak również przedstawiono zmiany jakie zachodziły w tym regionie wraz ze zmieniającymi się uwarunkowaniami geopolitycznymi od czasu upadku ZSRR.

RP: Co Kazachstan oferuje inwestorom z zagranicy?

W Kazachstanie stworzono 10 specjalnych stref ekonomicznych oraz 42 strefy przemysłowe, których specjalny status prawno-finansowy ma przyciągnąć zagranicznych inwestorów.

RP: Rodzi się szansa dla polskiego biznesu edukacyjnego w Indiach

W styczniu br. opublikowano w Indiach projekt zarządzenia liberalizującego zasady otwarcia w tym kraju kampusów przez zagraniczne uczelnie. Może to być szansa dla polskich instytucji edukacyjnych na znalezienie się na najbardziej perspektywicznym rynku edukacyjnym świata.

The North Korean nuclear dismantlement and the management of its nuclear wastes

Evidence suggests that North Korea stores its high-level nuclear waste (HLW) in liquid form in tanks on the same site where it is made, and has not invested in infrastructure to reduce, dentrify, or vitrify this waste. However, this is just the tip of the iceberg, one of many aspects of the North Korean nuclear waste problem.