W dniach 27-29 sierpnia 2024 roku doradca ds. bezpieczeństwa narodowego USA Jake Sullivan odbył wizytę w Chinach, spotykając się z chińskim ministrem spraw zagranicznych Wangiem Yi oraz sekretarzem generalnym Komunistycznej Partii Chin (KPCh) Xi Jinpingiem. Mimo raczej symbolicznego charakteru wydarzenia, dwustronne rozmowy stanowią ważną deklarację wysłaną przez Pekin i Waszyngton.
Relacje Stanów Zjednoczonych i Chińskiej Republiki Ludowej w ostatnich latach nie układają się najlepiej i bez przesady można powiedzieć, że prostsze jest wymienienie punktów zapalnych między oboma państwami niż kwestii, w których panuje między nimi zgoda. Podejmowane są oczywiście próby poprawy stosunków między dwoma najsilniejszymi państwami na Indo-Pacyfiku (jak i zapewne na całym globie), lecz na ich drodze stają często wydarzenia, które zaprzepaszczają takie wysiłki, sprawiając, że wszystko trzeba zaczynać “od nowa”. Kryzys wywołany wizytą ówczesnej przewodniczącej Izby Reprezentantów Nancy Pelosi na Tajwanie w sierpniu 2022 roku doprowadził napięte i tak relacje amerykańsko-chińskie do stanu krytycznym. Oprócz nałożenia sankcji na Pelosi czy organizacji ogromnych manewrów wojskowych wokół Tajwanu, Chiny zerwały część kanałów komunikacji wojskowej wysokiego szczebla oraz zawiesiły rozmowy dot. klimatu ze Stanami Zjednoczonymi.
W listopadzie 2022 roku podczas szczytu G20 w Indonezji doszło do pierwszego spotkania Joe Bidena oraz Xi Jinpinga, gdzie obie strony wyraziły chęć poprawy stosunków, w tym wznowienia dialogu klimatycznego. Niestety, naruszenie przez chiński balon (przez USA określany jako szpiegowski, przez Chiny jako meteorologiczny) amerykańskiej przestrzeni powietrznej w lutym 2023 roku spowodowało regres dwustronnych relacji, a sekretarz stanu USA Antony Blinken odwołał swoją podróż do Pekinu. Pewien postęp w bilateralnych stosunkach nastąpił dopiero w listopadzie 2023 roku ponownie na marginesie szczytu G20 w San Francisco. Przywódcy obu państw zdecydowali m.in. o wznowieniu komunikacji wojskowej wysokiego szczebla, rozmów telefonicznych dowódców poszczególnych teatrów działań, ustanowieniu grupy roboczej do zwalczania handlu narkotykami oraz współpracy w zakresie sztucznej inteligencji.
Od szczytu w San Francisco relacje między Pekinem a Waszyngtonem idą w dobrym kierunku, mimo wzajemnych oskarżeń o destabilizację sytuacji międzynarodowej oraz trwającą wciąż wojną handlową. Na szczęście nie doszło do tej pory do żadnego większego incydentu czy wydarzenia obarczonego ryzykiem cofnięcia stosunków do punktu wyjścia. W kwietniu 2024 roku z opóźnioną o rok wizytą do Chin udał się Antony Blinken, odbywając rozmowy m.in. z Xi Jinpingiem. Była to pierwsza wizyta amerykańskiego sekretarza stanu w Chinach od 2018 roku. Natomiast w maju br. sekretarz obrony USA Lloyd Austin spotkał się w Singapurze w ramach konferencji Shangri-La Dialogue z chińskim ministrem obrony Dong Junem.
Za kolejny krok naprzód można uznać ostatnią podróż doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego USA Jake’a Sullivana, który w dniach 27-29 sierpnia 2024 roku wziął udział w spotkaniach z przedstawicielami chińskiego rządu oraz KPCh. Sullivan rozmawiał z Xi Jinpingiem oraz Wangiem Yi, który stoi na czele chińskiej dyplomacji zarówno jako Dyrektor Biura Centralnej Komisji Spraw Zagranicznych KPCh oraz minister spraw zagranicznych. Choć było to już piąte spotkanie Wanga i Sullivana od maja 2023 roku, warto podkreślić, że poprzednia wizyta w Chinach amerykańskiego doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego miała miejsce osiem lat temu tj. w 2016 roku. Według informacji opublikowanych na stronie Białego Domu, Wang oraz Sullivan odbyli “szczere, merytoryczne i konstruktywne dyskusje na temat szeregu kwestii dwustronnych, regionalnych i globalnych”. Dyskutowano o dotychczasowych postępach oraz dalszej kooperacji w zakresie zwalczania produkcji i przemytu narkotyków, komunikacji wojskowej oraz bezpieczeństwa i ryzyka związanego ze sztuczną inteligencją. Omówiono także następne kroki przy kontynuacji repatriacji nieudokumentowanych migrantów oraz współpracy organów ścigania.
Podczas rozmów dotknięto także tradycyjnie kwestii spornych na Indo-Pacyfiku, w których Pekin i Waszyngton mają całkowicie odmienne zdania. W kontekście sporu na Morzu Południowochińskim, z jednej strony, Wang stwierdził, że Chiny podejmują działania mające na celu ochronę swojej suwerenności oraz praw morskich nad wyspami zlokalizowanymi w obrębie akwenu. Z drugiej, Sullivan podkreślił zaniepokojenie Stanów Zjednoczonych destabilizują aktywnością Chin skierowaną przeciwko legalnym filipińskim operacjom morskim. Podobnie, wzajemne zarzuty oraz ostrzeżenia padły w kontekście polityk handlowych prowadzonych przez oba państwa czy też kwestii Tajwanu oraz stabilności w Cieśninie Tajwańskiej. W amerykańskim oświadczeniu, Sullivan zaznaczył potrzebę utrzymania pokoju w Cieśninie, podczas gdy Wang zaakcentował, że USA powinny zmaterializować swoje zobowiązanie do niepopierania niepodległości wyspy i zaprzestać zaopatrywać Tajwan w sprzęt wojskowy.
Mimo istnienia różnic oraz wielopłaszczyznowej rywalizacji między Waszyngtonem a Pekinem, obu mocarstwom zależy tak naprawdę na stabilnym zarządzaniu owym współzawodnictwem oraz utrzymaniu nawet napiętych stosunków poniżej progu bezpośredniej konfrontacji zbrojnej. Decydenci chińscy i amerykańscy są świadomi, że dialog, spotkania oraz otwarte kanały komunikacji polityczno-wojskowej stanowią niezbędne narzędzie do osiągnięcia oraz utrzymania takiego stanu rzeczy. Jednocześnie, spotkania, takie jak rozmowy Sullivana z Wangiem, dają obu stronom platformę do artykułowania swoich interesów, obaw oraz oczekiwań wobec siebie nawzajem. Pozwalają one w sposób powolny, ale systematyczny także odbudowywać podstawowe zaufanie oraz pogłębiać współpracę na polach, takich jak zmiany klimatu czy sztuczna inteligencja.
Tak jak można było się spodziewać, w trakcie wizyty amerykańskiego doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego w Chinach nie doszło do żadnych przełomowych decyzji czy zaskakujących deklaracji. Nie znaczy to jednak, że spotkania przedstawicieli obu państw nie wnoszą nic do dwustronnych relacji oraz społeczności międzynarodowej. Fakt przeprowadzenia kolejnych rozmów jest zademonstrowaniem przez Waszyngton i Pekin woli naprawy wzajemnych stosunków oraz sygnałem wysłanym do innych państw, że oba mocarstwa zainteresowane są deeskalacją napięć. Ważnym elementem wizyty było omówienie planów rozmowy między dowódcami teatrów wojsk – ze strony amerykańskiej byłoby to dowództwo Indo-Pacyfiku (INDOPACOM), ze strony chińskiej południowego (Morze Południowochińskie) i wschodniego (Tajwan) teatru działań. Jako że Amerykanie od dłuższego czasu dążą do przeniesienia rozmów ze szczebla politycznego na poziom dowódców wojskowych w regionie, zgodę obu stron na połączenie wideo można już uznać za pewien sukces, mimo że nie ustalono jeszcze konkretnej daty,
Wizytę Jake’a Sullivana należy także postrzegać jako przygotowywanie gruntu pod kolejne spotkanie Biden-Xi. W najbliższym czasie prawdopodobnie obaj przywódcy odbędą rozmowę telefoniczną. Krążą również spekulacje, że jeszcze przed końcem kadencji w styczniu 2025 roku Joe Biden odwiedzi Chiny, gdzie spotkałby się z sekretarzem generalnym KPCh. Biden jest jedynym prezydentem amerykańskim od czasu Jimmy’ego Cartera, który nie postawił nogi na chińskiej ziemi w czasie sprawowania urzędu (obecna głowa państwa była już w Chinach, lecz przed objęciem stanowiska prezydenta w 2021 roku – co ciekawe, pierwszą podróż do Chin Biden odbył w 1979 roku jako senator stanu Delaware, spotykając się z ówczesnym przywódcą Deng Xiaopingiem).
Rozmowy Sullivana z Wangiem oraz spotkanie z Xi stanowią kontynuację “dobrej passy” w relacjach amerykańsko-chińskich od szczytu z San Francisco z listopada ubiegłego roku. Nie były to rozmowy przełomowe, lecz stanowią kolejny wyraz woli Waszyngtonu i Pekinu do odpowiedzialnego zarządzania “rywalizacją wielkich mocarstw”, co jest szczególnie ważne w kontekście de facto permanentnie napiętych relacji na Morzu Południowochińskim i Wschodniochińskim, w Cieśninie Tajwańskiej czy na Półwyspie Koreańskim. Tylko w przeciągu ostatnich kilkunastu dni doszło do kolejnego incydentu filipińsko-chińskiego w rejonie spornych Wysp Spratly oraz pierwszego w historii naruszenia przez samolot chińskich sił zbrojnych japońskiej przestrzeni powietrznej. Dlatego tak samo jak w okresie zimnej wojny po kryzysie kubańskim z 1962 roku gdy funkcjonował “czerwony telefon” między Kremlem a Białym Domem, kluczowe znaczenie obecnie ma, aby kanały komunikacji oraz dialogu między Waszyngtonem a Pekinem pozostawały otwarte. Nie należy się łudzić – takie rozmowy nie rozwiążą kwestii Tajwanu czy sporów terytorialnych na Morzu Południowochińskim, ale mogą przeciwdziałać przekształceniu się pojedynczych incydentów w coś znacznie gorszego.

Jakub Witczak Koordynator Projektów w Instytucie Boyma. Student stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Warszawskim. Członek Forum Młodych Dyplomatów oraz założyciel koła naukowego Koło Państw Obszaru Pacyficznego. Zainteresowania badawcze obejmują bezpieczeństwo transatlantyckie, bezpieczeństwo międzynarodowe na Indo-Pacyfiku, międzynarodowe stosunki wojskowe, politykę bezpieczeństwa Japonii, Tajwan, relacje chińsko-amerykańskie oraz historię stosunków międzynarodowych w Azji i Pacyfiku.
czytaj więcej
Azjatech #32: Na Filipinach fintech jest (też) kobietą
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
T. Łukaszuk: Jaka polska polityka wobec Indo-Pacyfiku?
Rada Unii Europejskiej przedstawiła w kwietniu tego roku „Strategię dla Indo-Pacyfiku”. Przy decydującej roli Francji, Niemiec i Niderlandów państwa członkowskie UE, w tym Polska, przyjęły dokument, który ma być odpowiedzią na wyzwania trzeciej dekady XXI wieku w regionie stającym się politycznym i gospodarczym centrum współczesnego świata.
Okrągły stół: polsko-azjatycka współpraca w dziedzinie nowych technologii
Jak polskie przedsiębiorstwa z sektora nowych technologii rozwijają współpracę z Azją? Jak polskie instytucje mogą wspierać ekspansję tych firm?
Forbes: Nowy azjatycki tygrys. Jak rozwijają się nowe technologie w Wietnamie
Wietnam przechodzi intensywną transformację cyfrową, stając się nie tylko coraz istotniejszym hubem dla start-upów i nowych technologii w krajach Azji Południowo-Wschodniej, ale także rozwijając sektor usług dla biznesu. Te zmiany są możliwe dzięki dostępności stosunkowo dobrze wykształconej i taniej kadry...
Patrycja PendrakowskaKurs on-line: “Conflict Resolution and Democracy”
Instytut Adama zaprasza do udziału w nowym kursie poświęconym rozwiązywaniu konfliktów i wspomaganiu procesów demokratycznych z pomocą metody Betzavta. Zajęcia prowadzone będą za pośrednictwem platformy ZOOM.
Tydzień w Azji #203: Nieoczekiwany wynik wyborów w Malezji szansą na nowe otwarcie
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Jak chronić znaki towarowe i wzory w Indiach?
Polskie firmy, dla których Indie są często największym rynkiem w Azji Południowej powinny tam chronić swoją własność intelektualną. Znaki towarowe (trademark) i wzory przemysłowe (design) należy rejestrować w indyjskich instytucjach jak najwcześniej.
Krzysztof ZalewskiBadania opinii publicznej a postprawda w polityce indonezyjskiej
(Subiektywny) przegląd wybranych artykułów badawczych dotyczących stosunków międzynarodowych w regionie Azji i Pacyfiku publikowanych w wiodących czasopismach naukowych.
Anna GrzywaczWstęp Krzysztofa Zalewskiego do polskiego wydania książki "Indie i geopolityka Azji. Historia i teraźniejszość" autorstwa Shivshankara Menona
Krzysztof ZalewskiAzjatech #215: Japońskie firmy chcą technologiami przełamać bariery językowe
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Chokepoints, czyli wnioski płynące z wypadku „Ever Given”
Tygodniowa blokada Kanału Sueskiego przypomniała nam o wrażliwości systemu globalnego handlu. Istnieje kilka punktów na świecie, których kontrola pozwala ustalać zasady globalnej wymiany. Gdzie leżą te chokepoints i jak zabezpieczać się przed ryzykami z nimi związanymi?
Krzysztof ZalewskiProgram obejmował również udział w VIII Globalnym Forum Bezpieczeństwa Energetycznego w Pekinie oraz Warsztacie Zrównoważonego Rozwoju Korporacyjnego i Innowacyjnego Zarządzania w Szanghaju.
Zespół Instytutu BoymaTydzień w Azji #132: Talibowie z wizytą w Chinach. Co mogą ugrać Chińczycy?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Z radością informujemy, iż analityczka Instytutu Boyma dr Anna Grzywacz została zwyciężczynią finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki konkursu Miniatura 4.
Anna GrzywaczTradycyjny lek czy groźny narkotyk? Marihuana w Korei Południowej
Pod koniec 2018 roku w Korei Południowej wprowadzono do obrotu leki na bazie konopi (Cannabis sativa, Cannabis indica). Korea jest pierwszym krajem w konserwatywnej pod tym względem Azji Wschodniej, który odważył się na taki krok. Pacjenci muszą jednak mierzyć się z uciążliwym prawem, wysokimi cenami i przede wszystkim silną stygmatyzacją społeczną.
Roman HusarskiForbes: Wielka Brytania po brexicie chce wrócić na Pacyfik
W przeszłości Wielka Brytania dominowała nad wodami i wybrzeżami Indopacyfiku jako kolonialne imperium, nad którym nigdy nie zachodziło słońce. (...) Dzisiaj, już po definitywnym opuszczeniu Unii Europejskiej, poszukując nowej roli na arenie międzynarodowej Wielka Brytania stara się wrócić na Indopacyfik
Waldemar JaszczykForbes: Hongkong jeszcze bliżej Pekinu. Zagraniczny kapitał powoli wycofuje się z regionu
Pekin umacnia kontrolę nad Hongkongiem, uzależniając miasto od władzy centralnej. Przegłosowane niedawno nowe prawo o bezpieczeństwie narodowym (...) może znacząco ograniczyć zagwarantowaną po 1997 roku niezależność miasta i swobody obywatelskie jego mieszkańców
Karolina ZałęgowskaJoin us for the Adam Institute’s Latest Online Course
Conflict resolution models have been primarily crafted and codified by men. The Adam Institute for Democracy and Peace invites you to be part of that much-needed change through an experiential and innovative Online Course "Conflict Resolution in the Context of Gender".
Azjatech #7: Chiny rozwijają inteligentne technologie identyfikacji ludzi
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze najświeższe wiadomości o technologiach z Chin, Izraela oraz Tajlandii.
Azja – integracja. Wokół polityki Polski wobec Azji
Serdecznie zapraszamy na kolejne spotkanie Instytutu Boyma, na którym zastanowimy się, jak powinniśmy lepiej wykorzystywać polskie szanse w Azji oraz jakie cele i środki powinna mieć polska polityka względem krajów i regionów kontynentu.
[POLEMIKA] Czy na pewno konfucjanizm? Przeciwko orientalizacji Korei
W nowym tekście dr Wioletta Małota, autorka książki Korea Południowa. Gospodarka, społeczeństwo, K-kultura, analityczka, z którą współtworzę Instytut Boyma, podkreśla przewodnią rolę konfucjanizmu w sukcesie Korei Południowej w walce z Covid-19. Nie zgadzam się z tą tezą...
Roman HusarskiPrzegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Review: China in Central Europe. Seeking Allies, Creating Tensions by Gabriela Pleschová
Gabriela Pleschová's book "China in Central Europe: Seeking Allies, Creating Tensions" provides valuable insights into how post-communist countries, and EU members since 2004, navigate the complexity of their relations with China.
Patrycja PendrakowskaTydzień w Azji #148: Niemcy rozpychają się w Azji Centralnej
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.