Analizy

„Obyś była matką tysiąca synów” – status kobiety w społeczeństwie indyjskim

Konstytucja Indii z 1950 roku wprowadziła zasadę równości szans płci, która przyznaje kobietom i mężczyznom takie same prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Dlaczego zatem prawie czterdzieści procent dziewczynek w wieku 15-17 lat nie uczęszcza do szkół, wciąż kultywuje się zwyczaj przekazywania posagu a prenatalna selekcja płci to nadal ogromny społeczny problem?

Instytut Boyma 22.04.2021

Konstytucja Indii z 1950 roku wprowadziła zasadę równości szans płci, która przyznaje kobietom i mężczyznom takie same prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Dlaczego zatem prawie czterdzieści procent dziewczynek w wieku 15-17 lat nie uczęszcza do szkół, wciąż kultywuje się zwyczaj przekazywania posagu a prenatalna selekcja płci to nadal ogromny społeczny problem? Próba ujrzenia szerszego kontekstu konfliktu prawa i tradycji jest szansą na głębsze zrozumienie pozycji kobiety w indyjskim społeczeństwie.

Dialog dotyczący statusu kobiet w społeczeństwie indyjskim pojawia się na Zachodzie zazwyczaj wtedy, gdy docierają informacje o skandalicznych wydarzeniach związanych z brutalną przemocą lub gdy ofiarą padają Europejki. Historia z 2012 roku – zbiorowego gwałtu i zabójstwa studentki w autobusie w New Delhi – skierowała uwagę zachodniego świata na wciąż trudny temat dotyczący praw kobiet. 

Znaczące zmiany w statusie indyjskich kobiet nastąpiły po uzyskaniu przez Indie niepodległości. Na mocy Konstytucji mogą one uczestniczyć we wszystkich obszarach, takich jak edukacja, polityka, media, sztuka i kultura, sektor usług, nauka i technologia, itp. Konstytucja Indii gwarantuje równość wszystkich kobiet w Indiach (art. 14), zakaz dyskryminacji ze strony państwa (art. 15 ust. 1), równość szans (art. 16), równe wynagrodzenie za taką samą pracę (art. 39 lit. d). W Konstytucji zawarte są także szczególne postanowienia jakie państwo ma przyjąć na korzyść kobiet i dzieci (art. 15 ust. 3) i postulaty dotyczące zrzeczenia się praktyk uwłaczających godności kobiet (art. 51 ust. A lit. e). Państwo ma także zapewnić sprawiedliwe i humanitarne warunki pracy oraz zasiłek macierzyński (art. 42). Chociaż pozycja kobiet została podniesiona w oczach prawa, nadal występują ogromne dysproporcje. Kobiety we współczesnych Indiach poczyniły znaczne postępy w każdej sferze życia, jednak wciąż muszą walczyć z głęboko zakorzenionym w społeczeństwie patriarchalizmem. Obecnie kwestia statusu indyjskich kobiet osadzona jest na gruncie konfliktu prawa i tradycji (Staniszewska, 2013: 42). Ujrzenie szerszego kontekstu społecznego pozwala na głębsze zrozumienie tego złożonego problemu. 

Między tradycją a nowoczesnością 

System społeczny dawnych Indii ukształtowany został na gruncie koncepcji „varṇāśrama dharma” czyli „dharma klasy i okresu życia.” Dzielił on społeczeństwo na klasy społeczne, którym zadania i funkcje były jasno przypisane, każdy znał swoje powinności i mógł w pełni poświęcać się obowiązkom. Celem tego systemu było zapewnienie struktury, która pozwoli ludziom pracować zgodnie z ich naturalnymi skłonnościami i tak zorganizować społeczeństwo, aby każdy, niezależnie od zajmowanej pozycji mógł rozwijać się duchowo. Wypełnianie bowiem swoich obowiązków miało służyć Najwyższemu Panu. Hierarchia społeczna to cecha najbardziej charakterystyczna dla starożytnej socjologii indyjskiej. Rodzina natomiast to podstawowa jednostka społeczeństwa, o której losie decydował pan domu. Do obowiązków rodziny należało bycie mu posłusznym. Miejsce kobiety również zostało jasno zaznaczone i opisane przez dawne autorytatywne teksty prawnicze, które przedstawiają ją jako istotę permanentnie niepełnoletnią:

 

„Niczego – nawet w głębi swojego domu – 

nie powinna czynić z własnej woli.

w dzieciństwie poddana ojcu,

w młodości – mężowi,

a gdy mąż umrze – swoim synom,

niechże nigdy nie ma woli własnej…” (Basham, 1964: 234)

 

Pozycja społeczna kobiety zależała od mężczyzny. Kobieta powinna go czcić niezależnie od cech jakie posiadał. Fakt bycia mężczyzną miał być w pełni wystarczający: 

 

„Nie baczą, czy mąż jest piękny,

Ni wagi nie przywiązują

Do lat, które sobie liczy,

Rozkoszują się z przystojnym

I urody pozbawionym,

Byle tylko był mężczyzną” (Stępień, 2007: 80)

 

Pomimo wyolbrzymionego obowiązku posłuszeństwa, pozycja kobiety w małżeństwie nie była pozbawiona chwalebnych elementów. Istnieją teksty, które podkreślają godność kobiet:

 

„Żona jest połową swego męża, 

najlepszym z przyjaciół,

korzeniem trzech celów życia

i wszystkiego, co pomoże mu na tamtym świecie.

Mając żonę u boku, mąż wielkich czynów dokona…

dzięki niej żyje w nim odwaga.

Żona to najlepsze dlań oparcie…

(…)

Bo niewiasta jest polem wieczystym,

Na którym atman się rodzi.” (Basham, 1964: 235)

 

Pomimo pełnego sprzeczności stosunku do kobiet w starożytnych Indiach, nie ulega wątpliwości fakt, że Indie pozostały społeczeństwem patriarchalnym, gdzie rola kobiety jako żony i matki jest wysoce pożądana.

„Obyś była matką tysiąca synów”

„Obyś była matką tysiąca synów” to życzenia, które składają sobie indyjskie kobiety w dniu ślubu. Stanowią formę błogosławieństwa. Mimo znacznych zmian w społecznej mentalności, w wielu indyjskich domach, dziewczynki wciaż stanowią ciężar dla rodziny i są postrzegane jako problem. Trzeba je bowiem wykształcić, wydać za mąż, wcześniej zbierając odpowiedni posag. Z materialnego punktu widzenia jest to nieopłacalne, ponieważ po wyjściu za mąż kobieta opuszcza dom. Rodziny często decydują się więc na wydanie dziewczynek za mąż w bardzo młodym wieku. Z tego powodu tylko 55% dziewczynek w wieku 15-17 lat uczęszcza do szkoły (dla porównania 65% chłopców) na terenach wiejskich. Zawarcie małżeństwa to dla dziewczynek główny powód braku możliwości edukacji, zarówno w mieście – dotyczy 7,4% dziewczynek i 0,1% chłopców – jak i na wsiach 8,1% dz. oraz 0,3% chł. (NFHS-4, 2015-16: 51). Selektywna aborcja oraz porzucanie dziewczynek zaraz po urodzeniu to wciąż wielki społeczny problem Indii. W roku 1994 rząd wprowadził ustawę zakazującą prenatalnych technik diagnostycznych służących do określania płci płodu. Lekarze również nie mają prawa informować rodziców o płci dziecka. W rzeczywistości jednak ponad jedna czwarta (26%) aborcji przeprowadzana jest przez kobiety w domu. Wiele dzieci poniżej piątego roku życia wciąż nie jest rejestrowanych po urodzeniu, jednakże odsetek zgłoszonych narodzin wzrósł o ponad 50 punktów procentowych w latach od roku 2005 głównie w północnych Indiach (NFHS-4, 2015-16: 18).

Patrząc z innej perspektywy, wiele wykształconych kobiet podejmuje dziś wszelkiego rodzaju zawody, które przypisywane były mężczyznom: inżynieria, medycyna, polityka, nauczanie itp. Wiele z nich dołącza do uniwersytetów i szkół wyższych. W rzeczywistości Indie mają największą populację pracujących kobiet na świecie i więcej lekarzy, chirurgów i profesorów niż Stany Zjednoczone (Sujata, 2014: 289).

Podsumowanie

Kwestia statusu kobiety we współczesnych Indiach występuje na gruncie konfliktu tradycji i prawa. Konflikt ten wywołuje silne napięcie w społeczeństwie ponieważ dawne zwyczaje i głęboko zakorzenione przekonania ścierają się z nowoczesnością (Staniszewska, 2013: 42). Postanowienia konstytucyjne nie wystarczą, aby uzyskać godną szacunku pozycję w społeczeństwie. Prawo nie jest w stanie natychmiast zmienić wielu lat tradycji czy przekonań głęboko zakorzenionych w umysłach nie tylko jednostki, a całego społeczeństwa. Zwiększona świadomość i edukacja są skutecznym narządziem do dokonywania tych zmian. Współczesne kobiety zaczęły dbać o swoje potrzeby społeczne, emocjonalne, kulturowe, religijne i ekonomiczne. Kobiety stały się narzędziem zmian społecznych w Indiach. Na przestrzeni lat zdecydowanie zyskały więcej praw, jednak ogólna sytuacja nie jest jeszcze zadowalająca. Cytując Swamiego Vivekanandę: „Nie można myśleć o dobrobycie świata, jeśli nie poprawi się kondycja kobiet” (MJSSH 2019: 258-266).

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 7/2021

Przypisy:

Bibliografia:

Staniszewska A. (2013). Status społeczno-polityczny kobiety w Indiach na przełomie XX i XXI wieku – konflikt tradycji i prawa

Basham A. L. (1964). Indie od początku dziejów do podboju muzułmańskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy 

Stępień J. (2007). Utopia Manu – współczesny powrót do mitycznej przeszłości, Księgarnia Akademicka

International Institute for Population Sciences (IIPS) and ICF (2017), National Family Health Survey (NFHS-4), 2015-16: India. Mumbai: IIPS

Sujata Mainwal (2014). Changing Status of Women in Modern India: A Sociological Study

Paranthaman G., Santhi S., Radha R, Poornima T. G. (2019), Indian Woman Status: A Historical Perspective, MJSSH Online (pages 258-266)

Magdalena Rybczyńska

Absolwentka Indologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Informatyki i Ekonometrii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Koordynatorka projektu naukowo-badawczego Szlakiem Gandhiego, zrealizowanego w 2008 roku w Indiach. Posiada bogate doświadczenie w branży outsourcingowej. Główne obszary zainteresowań: przeobrażenia zachodzące w Azji, mające wpływ na gospodarkę światową; związek filozofii z ekonomią i polityką. Pasjonatka jogi, zgłębiająca osadzenie jej praktyk w indyjskich tradycjach religijnych. Znajomość języków: angielski, sanskryt, hindi, urdu oraz podstawy tamilskiego.

czytaj więcej

Umierający Mekong i polityczny impas – katastrofa ekologiczna z hydropolityką w tle

Kraje Półwyspu Indochińskiego borykają się z problemem pogarszającego się stanu rzeki Mekong, coraz śmielej ujmowanego przez naukowców i publicystów w kategoriach katastrofy ekologicznej. Wśród największych zagrożeń, obok zmian klimatu, wymienia się już istniejące oraz powstające elektrownie wodne w Chinach i Laosie. Przedsięwzięcia te pogłębiają regionalny spór o rzekę kluczową dla społeczności liczących dziesiątki milionów ludzi.

Szczyt think tanków 17+1 w Lublanie, czyli czy Polska ma strategię wobec Chin?

6. edycja szczytu think tanków dotycząca 17+1 odbyła się 4 września w słoweńskiej Ljubljanie. Została zorganizowana we współpracy Chińskiej Akademii Nauk Społecznych i IEDC Bled School of Management, który stawia sobie za cel kształtowanie kadry menedżerskiej z naciskiem na wymiar etyczny biznesu. W szczycie wzięli również udział Minister Edukacji i wicepremier Słowenii Jernej Pikalo oraz były prezydent kraju Danilo Turk.

Forbes: Rok 2022. Co na nas czeka w Azji na styku gospodarki i polityki?

Pandemia dobitnie pokazała, że należy spodziewać się rzeczy pozornie niespodziewanych. Sygnały ostrzegające przed gwałtowną zmianą często pojawiają się z dużym wyprzedzeniem. Podobnie jednak jak z wróżbami wyroczni delfickiej, stają się zrozumiałe dopiero po fakcie. Dokąd zaprowadzą nas obserwowane obecnie trendy w przyszłym roku?

Azjatech #192: Nowe oblicze globalnej wojny chipowej

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Bieda jest kobietą. Indyjski rynek pracy wyjątkiem na skalę światową

Indie to jeden z nielicznych krajów świata, w którym współczynnik aktywności zawodowej kobiet maleje wraz z rozwojem gospodarczym kraju. Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Bank Światowy, w ciągu ostatnich 30 lat udział Indusek w rynku pracy spadł o blisko 10 proc.

Tydzień w Azji: K-pop, K-culture, K-money. Jak Korea z sukcesem sprzedaje produkty swojej kultury

W środę 15 października na południowokoreańskiej giełdzie (KOSPI) po raz pierwszy zanotowana została spółka Big Hit Entertainment. Jest to największa agencja muzyczna specjalizująca się w gatunku K-pop, czyli koreańskiej muzyce popularnej. 

Forbes: Jak Koreańczycy znaleźli kamień filozoficzny innowacji

O innowacyjności gospodarki decydują polityki publiczne oraz zarządzanie procesami biznesowymi. Wielu na świecie poszukuje idealnej formuły takiego połączenia government i biznesowego governance, która – niczym kamień filozoficzny w średniowieczu – obiecuje bogactwo, tym razem poprzez kontrolę nad kluczowymi technologiami...

Tydzień w Azji #72: Nowoczesna infrastruktura ma ożywić chińską gospodarkę po kryzysie

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Kwartalnik Boyma – nr 2 (12)/2022

W najnowszym Kwartalniku Boyma prezentujemy teksty poświęcone zmieniającej się pozycji Rosji w Azji Centralnej, chińskim inicjatywom w dziedzinie bezpieczeństwa i rozwoju, tajwańskiej perspektywie na wojnę w Ukrainie, negocjacjach UE-ASEAN oraz o "sinologii politycznej" w liście otwartym prof. Bogdana Góralczyka

Azjatech #12: Przegrzanie chińskiego sektora technologicznego

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #46: W testach PISA przebili wszystkich. Czy Azja Wschodnia odkryła patent na edukację?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #117: Korea chce dołączyć do militarnej czołówki świata

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #127: Singapurska wyspa poligonem doświadczalnym technologii 5G

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #78: Toyota dostarczy hybrydowy napęd dla chińskiego producenta samochodów GAC

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Eko-zagrożenia i biz-rozwiązania: eksperyment na chińskiej uczelni

Od dwóch lat badam, jak moi studenci na jednym z kantońskich uniwersytetów widzą miejsce kwestii środowiskowych w swojej karierze. Są to przyszli absolwenci studiów magisterskich na kierunku biznes międzynarodowy, w większości Chińczycy, ale także obcokrajowcy z innych krajów Azji, a nawet dalszych. Skutki są mieszane, zależnie od tego, jak wprowadzę temat – i jak rozumieć skuteczność.

Forbes: O co toczy się gra w sporze o chiński Big Tech

W marcu 2021 r. UC Browser, przeglądarka należąca do chińskiego holdingu technologicznego Alibaba, została czasowo wycofana z chińskich sklepów z aplikacjami. Jest to kolejny przejaw zmian zachodzących w otoczeniu Big Tech za Wielkim Murem...

Zagłosowali – znaczenie i skutki wyborów na Tajwanie 2024

W sobotę 13 stycznia 2024 Tajwańczycy udali się do lokali wyborczych, aby zagłosować w podwójnych wyborach: prezydenckich i parlamentarnych. Tegoroczne wybory stanowiły ważny moment w historii wyspy z kilku względów.

Internet, cryptocurrencies & blockchains in North Korea

North Korea is considered as a secretive state, but, paradoxically, the country is developing last trend technologies. With prohibitions restricting the flow of money, the country is turning to bitcoin and other cryptocurrencies to finance their programs, instead of coming under new pressure.

Azjatech #72: Huawei rzuca rękawicę Google

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Indie wspierają inwestycje produkcyjne. Mogą na tym skorzystać i polskie firmy

Rządowi Indii zależy na ściągnięciu do kraju inwestycji produkcyjnych. Tworzy więc bodźce dla rozwoju fabryk na Subkontynencie Indyjskim. Polskie przedsiębiorstwa eksportujące do Indii coraz częściej decydują się na wytwarzanie w tym kraju.

Azjatech #40: Pionowe lasy w mieście pomogą w walce ze smogiem?

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #37: Dżokej schodzi z konia, czyli co dalej z Hongkongiem?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Zielony biznes, złoty interes

Kiedy poprzednim razem miałem okazję przyjrzeć się świadomości ekologicznej przyszłych chińskich przedsiębiorców, to, co zobaczyłem, nie było zachęcające. Wobec skali zagrożeń środowiskowych przed jakimi stoi ludzkość oraz faktu, że każdy, w tym biznes, musi przyłączyć się do wysiłków na rzecz ich zażegnania, powiem więcej: było zatrważające.

Patrycja Pendrakowska dla Observer Research Foundation o sytuacji w Polsce w czasie pandemii

W swoim artykule Patrycja Pendrakowska opisuje najważniejsze wydarzenia w Polsce, towarzyszące pandemii koronawirusa.