
Zdjęcie: Foreign, Commonwealth & Development Office, Prime Minister Shinzo Abe of Japan receives a military Guard of Honour in London, 10 January 2019, Creative Commons, https://www.flickr.com/photos/foreignoffice/46013379884/
Gdy w 2007 r. Abe Shinzo po zaledwie 7 miesiącach urzędowania ustępował ze stanowiska premiera, pozostawił po sobie chaos w rządzie i zamęt w Partii Liberalno Demokratycznej (LDP), która dwa lata później poniosła miażdżącą porażkę z rąk opozycji. Abe, który w międzyczasie stał się najdłużej urzędującym premierem w historii kraju, doprowadzając LDP do zwycięstwa w wyborach 2012, 2014 i 2017 r., ponownie oddaje władzę w czasach kryzysu. Mimo niepowodzeń w zarządzaniu kryzysem epidemicznym, rzucających cień na ostatni rok premierostwa, przemyślane i dobrze rozegrane usunięcie się z urzędu złagodziło tegoroczne niepowodzenia.
O potencjalnej rezygnacji spekulowano jeszcze przed pierwszymi wizytami premiera w szpitalu, zwiastującymi jego odejście z powodu silnego nawrotu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego – choroby, która oficjalnie wymusiła na Abe rezygnację z premierostwa w 2007 roku. Wysokie poparcie dla rządu oscylujące wokół 60%, w trakcie pandemii spadło w okolice 30% – granicy, której przekroczenie w Japonii jest sygnałem budzącym wewnątrzpartyjne naciski na zmianę szefa rządu.
Mimo stosunkowo szybkiej reakcji na zetknięcie z nieznanym wirusem, niskiego wskaźnika zakażeń na tle innych krajów i tylko 1139 odnotowanych zgonów, rodzima opinia publiczna oceniła reakcję rządu najgorzej z większości państw. Rząd był krytykowany za późne wprowadzenia stanu zagrożenia ogłoszonego 7 kwietnia, brak wprowadzenia konkretnych obostrzeń, przerzucenie odpowiedzialności na samorządy i nierzeczowe komunikaty. Kontrapunktem dla Abe stała się Koike Yuriko – gubernator Tokio, stawiająca na ostrzejsze obostrzenia i rzeczową, częstą komunikację z tokijczykami. W efekcie tokijski samorząd cieszył się ponad 70% poparciem, podczas gdy jedynie 10% oceniało działania rządu pozytywnie.
Co więcej, w podejściu premiera dopatrywano się priorytetyzowania gospodarki nad zdrowie publiczne oraz bagatelizacji zagrożenia w celu przeprowadzenia Igrzysk Olimpijskich za wszelkę cenę. Przyczyn braku zaufania do rządu w kwestii rzetelnego informowania o stanie pandemii można szukać w zatajaniu newralgicznych informacji o katastrofie elektrowni atomowej w Fukushimie w 2011 roku – wydarzeniu, po którym zaufanie do japońskich mediów publicznych znacząco spadło.
Innym problem okazały się skandale wizerunkowe – projekt premiera obejmujący wysłanie każdemu gospodarstwu domowemu pary masek – przezwany „Abenomasuku” – spotkał się z rozczarowaniem społeczeństwa oczekującego konkretnych działań, które tylko pogłębiły się wraz dostawami wadliwych, brudnych i spleśniałych masek do domów Japończyków. Krytyka premiera nasiliła się wraz z odebraną jako „skok na sądy” planowaną reformą przedłużającą wiek emerytalny prokuratorów, co miałoby umożliwić przejęcie urzędu prokuratora generalnego przez przychylnego Abe Kurokawę Hiromu. Projekt upadł wraz z aresztowaniem Kurokawy w związku z hazardem, wywołując kolejny skandal.
W normalnych warunkach elektorat LDP przymykał oko na skandale związane z premierem w zamian za korzystną kondycję gospodarki. Jednak pandemia postawiła założenia „Abenomiki” w niewygodnej pozycji – próby pobudzenie krajowego popytu w czasach pandemii wysyłały sprzeczne wobec zaleceń dystansu społecznego. Rządowy program dofinansowania wewnątrzkrajowych podróży Go To Travel, mający na celu pobudzenie turystyki, został oceniony negatywnie przez ponad 70% przepytanych Japończyków.
Pakiet reform ekonomicznych, mających ożywić japońską gospodarkę po latach minimalnego wzrostu, był sztandarowym projektem Abe w polityce wewnętrznej. Ogłoszona w czerwcu 2013 „Strategia Rewitalizacji Japonii”, nazwana od nazwiska premiera „Abenomiką”, zakładała osiągnięcie w ciągu 10 lat wzrostu nominalnego PKB rzędu 3%. Realizacji tego zamierzenia służyć miały „trzy strzały”: złagodzenie polityki pieniężnej, wydatki fiskalne i reformy strukturalne, w tym deregulacja. Głównym wykonawcą i gwarantem łagodnej polityki monetarnej stał się nowy szef Banku Japonii, bliski współpracownik Abe, Kuroda Haruhiko, który zainicjował szeroki dopływ pieniądza na rynek. Stąd też monetarna część „Abenomiki” stała się znana jako „Kurodanomics”.
Ambitne plany zakończyły się fiaskiem. W 2013 roku na fali entuzjazmu związanego z reformami zanotowano realny wzrost PKB o 2,6%. Dalej było jednak tylko gorzej. Ani razu nie udało się osiągnąć wzrostu rzędu 2%, a w roku podatkowym 2019 odnotowano wzrost wysokości 0%. „Abenomice” nie udało się także przestawić gospodarki na zaspokajanie popytu wewnętrznego. Japonia nadal pozostaje uzależniona od eksportu. Dało to amunicję przeciwnikom Abe w łonie LDP, takim jak były sekretarz generalny partii Ishiba Shigeru. Zyskał on sporą popularność wśród partyjnych dołów i samorządowców, zarzucając rządowi troskę przede wszystkim o wielkie koncerny, a nie lokalna gospodarkę.
Zarzuty Ishiby nie są bezpodstawne. „Abenomika” została bardzo dobrze przyjęta przez giełdę i zagranicznych inwestorów, kiedy w rzeczywistości przez 7 lat „Abenomiki” realne płace pracowników spadły o ponad 3.5%. Od roku 2013 wartość tokijskiego indeksu giełdowego Nikkei wzrosła ponad dwukrotnie, osiągając wartość 23300 punktów. Z kolei zagraniczni inwestorzy tylko w roku 2013 wpompowali w japońską gospodarkę blisko 142 miliardy dolarów. Jednak z czasem i oni stracili entuzjazm. W roku 2018 zagraniczni udziałowcy sprzedali akcje japońskich firm o łącznej wartości ok. 50 miliardów jenów. Była to największa wyprzedaż od roku 1987 i szczytu japońsko-amerykańskiej wojny handlowej.
Mimo wszystko japoński biznes, a zwłaszcza giełda pozostały pozytywnie nastawione do polityki gospodarczej premiera. W piątek 28 sierpnia na wieść o rezygnacji Abe indeks Nikkei zareagował spadkiem o 2,6%, jednak w następnych dniach zaczęło się odrabianie strat. Już w poniedziałek akcje aż 90% notowanych spółek zanotowały wzrost, a do zamknięcia dnia indeks wzrósł o 2%. Na uspokojenie rynku wpłynęły dwa czynniki: zapowiedzi polityków z otoczenia Abe o kontynuacji „Abenomiki” oraz fakt, że Kuroda pozostanie na stanowisku do 2023 roku. Prezes Banku Japonii uważany jest za gwaranta kontynuacji dotychczasowej polityki monetarnej.
Niezadowolenie społeczeństwa budzą też inne poczynione w ramach “Abenomiki” deklaracje, które mimo szumnych zapowiedzi zakończyły się na poziomie pół kroków. W tej grupie znalazły się ograniczenie biurokracji, deregulacja rynku pracy i przede wszystkim zwiększenia roli kobiet w gospodarce i polityce (akcja „All women shine”). Sam premier dostarczał na tym polu słabego przykładu: w szczytowym momencie jesienią 2014 r. w skład rządu weszło pięć kobiet, co było historycznym rekordem. Dalej liczba kobiet w rządzie już tylko spadała. W ostatnim gabinecie były tylko dwie: minister spraw wewnętrznych Noda Seiko i minister sprawiedliwości Kamikawa Yōko.
Odkąd parlament zamknął sesję zwyczajną 17 czerwca, premier Abe unikał dłuższych wystąpień publicznych, jak i nie pojawiał się na cotygodniowych, pozasesyjnych obradach. Kolejne podejrzenia wzbudziły szpitalne wizyty premiera. Mimo zapewnień sekretarza gabinetu premiera i jego prawej ręki zarazem Sugi Yoshihide o dobrym stanie zdrowia szefa rządu, 28 sierpnia na zwołanej konferencji prasowej Abe złożył rezygnację z zajmowanego urzędu. W przemowie premier sugerował, że zwlekał z ogłoszeniem decyzji aż do skompletowania nowego pakiet antykoronawirusowego, ogłoszonego tego samego dnia. W skład pakietu wchodzi zwiększenie do zimy możliwości testowania do 200 tys. testów na dobę oraz zagwarantowanie szczepionek dla wszystkich obywateli wysp do pierwszego kwartału 2021 roku. Odejście premiera przypada na koniec drugiej fali epidemii, moment przestoju przed podjęciem bardziej agresywnych kroków.
Po ogłoszeniu rezygnacji ocena gabinetu premiera poszybowała w górę o 12 punktów procentowych. Inaczej niż w 2007 roku, Abe nie podjął się rekonstrukcji rządu przed odejściem, zostawiając zmiany przyszłemu następcy, którego wybór także pozostawił wewnątrzpartyjnym rozgrywkom. Chociaż LDP będzie głosować nad wyborem następcy dopiero 14 września, przyszły premier został już de facto wybrany. Dzięki poparciu wpływowych partyjnych frakcji, większość głosów trzyma w ręku bliski współpracownik premiera Suga Yoshihide, który jest uważany za przyszłego kontynuatora „Abenomiki”, przynajmniej do czasu kolejnych wyborów, które muszą zostać przeprowadzone do 22 października przyszłego roku. Przewiduje się, że główną misją premierostwa Sugi będzie opanowanie kryzysu pandemicznego. Nowy premier ma zostać wybrany przez parlament już 17 września.
Autorzy: Karolina Zdanowicz, Paweł Behrendt
czytaj więcej
RP: Niemiecka ustawa o nadzorze nad łańcuchami dostaw już na horyzoncie
1 stycznia 2023 r. wejdzie w życie niemiecka ustawa federalna, która ma zapobiegać naruszeniom praw człowieka i standardów ekologicznych w globalnych łańcuchach dostaw tworzonych przez koncerny RFN. Ma ona co najmniej 3 rodzaje konsekwencji dla polskich firm.
Krzysztof ZalewskiRozwój potencjału chińskich atomowych okrętów podwodnych
Chińska Republika Ludowa już w latach 60. XX w. podjęła działania zmierzające do pozyskania atomowych okrętów podwodnych. Pekin postrzega je jako krytyczny element potencjału odstraszania. Największe znaczenie strategiczne mają okręty podwodne o napędzie jądrowym zdolne do przenoszenia pocisków balistycznych (SSBN).
Grzegorz GleńAzjatech #70: Chińscy producenci samochodów elektrycznych w starciu z Teslą
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #237: Japonia robi kolejne podejście do własnego samolotu pasażerskiego
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #232: To pierwsza taka strategia wobec Chin. Niemcy zaostrzają kurs
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #330: Chiny ustawiły Unię Europejską w roli „petenta”. Ten szczyt wyraźnie to pokazał
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji: Inauguracja Centrum Badań Myśli Xi Jinpinga nad Dyplomacją
20 lipca br. Minister Spraw Zagranicznych Chin Wang Yi uroczyście zainaugurował otwarcie Centrum Badań Myśli Xi Jinpinga nad Dyplomacją. Co to oznacza w praktyce?
Patrycja PendrakowskaForbes: Policja może się zmienić. Korea z problemów zrobiła produkt eksportowy
Kojarzona zwykle z innowacjami technicznymi Korea Południowa realizuje w ostatnich dekadach inne programy rozwoju. Wspiera przemysły kreatywne, dzięki czemu nie tylko zarabia, ale podnosi także globalną siłę swojego oddziaływania, zwaną soft power...
Wioletta MałotaKwartalnik Boyma – nr 2 (16)/2023
Zachęcamy do lektury najnowszego wydania naszego kwartalnika dotyczącego spraw Azji w coraz bardziej azjatyckim świecie i refleksji nad tym, czemu współpraca Polski z tą dynamiczną gospodarczo i ważną politycznie częścią świata jest zaniedbywana.
Tydzień w Azji #246: Korea Południowa buduje sojusze gospodarcze na Bliskim Wschodzie
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #249: Wielkie pieniądze boją się chińskiej polityki
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Chińskie stulecie w Azji? Jakiej polityki azjatyckiej potrzebuje Polska
Zapis debaty odbywającej się na Igrzyskach Wolności w dniu 14 listopada 2020 r.
RP: Rok 2024 może stać się okresem nowego otwarcia w relacjach Polski z Uzbekistanem
Już od marca br. pasażerowie PLL LOT będą mogli latać z Warszawy do Taszkentu - stolicy Uzbekistanu. Ułatwi to współpracę gospodarczą i turystykę.
Magdalena Sobańska-CwalinaTydzień w Azji #145: Australia obiecuje neutralność klimatyczną. Ale bez pośpiechu
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #206: Chinom grozi exodus miliarderów
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
#Azjatech 52: Bez portfela, bez karty, bez kodu. Kolejny etap cyfrowej rewolucji w Korei
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #117: Tajwan ma problem i pomysł. Jak zatrzymać drenaż mózgów?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Członkowie Instytutu Boyma w „Podróży bez Paszportu”
Serdecznie zapraszamy do wysłuchania wystapień członków Instytutu Boyma, którzy gościli w programie Mateusz Grzeszczuka - "Podróż bez Paszportu", prowadzonym na platformie Youtube.
Kwartalnik Boyma – nr 1 (15)/2023
W nowym numerze Kwartalnika Boyma prezentujemy teksty poświęcone najwyższym kręgom władzy w Kazachstanie, relacjom albańsko-koreańskim, nauce dla Tajwanu z inwazji na Ukrainę, czy kryzysom nawozowym i gazowym.
Serdecznie zapraszamy do odsłuchania zapisu rozmowy analityka Instytutu Boyma Pawła Behrendta, który w rozmowie z dziennikarzem Polskiego Radia 24 Michałem Strzałkowskim skomentował wizytę Nancy Pelosi na Tajwanie.
Celem kursu będzie podniesienie kompetencji z zakresu krytycznego czytania tekstów filozoficzno-politycznych z kultur pozaeuropejskich oraz diagnozowania sposobów prowadzenia propagandy komunistycznej na potrzeby wewnętrzne i zewnętrzne w ChRL.
Tydzień w Azji #276: Ważna zmiana we władzach mocarstwa. Premier sprowokował muzułmanów i stracił
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji: Gulnora Karimowa – koniec marzeń, koniec nadziei
Gulnora Karimowa, córka byłego prezydenta Uzbekistanu Islama Karimowa, znów znalazła się w centrum uwagi mediów. Uzurpująca sobie pozycję następcy swojego ojca, który przez 27 lat bezwzględnie rządził republiką, Gulnora poniosła spektakularną porażkę w realizacji swoich nadmiernych ambicji.
Jerzy OlędzkiKsiążka “Krewetka między wielorybami. Półwysep Koreański w polityce mocarstw” w wolnym dostępie
Zapraszamy do pobrania wersji elektronicznej książki dr Oskara Pietrewicza, poświęconej Półwyspowi Koreańskiemu. Jest to kolejna pozycja wydawnictwa Asian Century udostępniona do przeczytania w wolnym dostępie.