Artykuły Tygodnia w Azji

Tydzień w Azji: Okoliczności odejścia premiera Abe

O potencjalnej rezygnacji spekulowano jeszcze przed pierwszymi wizytami premiera w szpitalu, zwiastującymi jego odejście z powodu silnego nawrotu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego – choroby, która oficjalnie wymusiła na Abe rezygnację z premierostwa w 2007 roku.

Instytut Boyma 07.09.2020

Zdjęcie: Foreign, Commonwealth & Development Office, Prime Minister Shinzo Abe of Japan receives a military Guard of Honour in London, 10 January 2019, Creative Commons, https://www.flickr.com/photos/foreignoffice/46013379884/

Gdy w 2007 r. Abe Shinzo po zaledwie 7 miesiącach urzędowania ustępował ze stanowiska premiera, pozostawił po sobie chaos w rządzie i zamęt w Partii Liberalno Demokratycznej (LDP), która dwa lata później poniosła miażdżącą porażkę z rąk opozycji. Abe, który w międzyczasie stał się najdłużej urzędującym premierem w historii kraju, doprowadzając LDP do zwycięstwa w wyborach 2012, 2014 i 2017 r., ponownie oddaje władzę w czasach kryzysu. Mimo niepowodzeń w zarządzaniu kryzysem epidemicznym, rzucających cień na ostatni rok premierostwa, przemyślane i dobrze rozegrane usunięcie się z urzędu złagodziło tegoroczne niepowodzenia.

O potencjalnej rezygnacji spekulowano jeszcze przed pierwszymi wizytami premiera w szpitalu, zwiastującymi jego odejście z powodu silnego nawrotu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego – choroby, która oficjalnie wymusiła na Abe rezygnację z premierostwa w 2007 roku. Wysokie poparcie dla rządu oscylujące wokół 60%, w trakcie pandemii spadło w okolice 30% – granicy, której przekroczenie w Japonii jest sygnałem budzącym wewnątrzpartyjne naciski na zmianę szefa rządu. 

Mimo stosunkowo szybkiej reakcji na zetknięcie z nieznanym wirusem, niskiego wskaźnika zakażeń na tle innych krajów i tylko 1139 odnotowanych zgonów, rodzima opinia publiczna oceniła reakcję rządu najgorzej z większości państw. Rząd był krytykowany za późne wprowadzenia stanu zagrożenia ogłoszonego 7 kwietnia, brak wprowadzenia konkretnych obostrzeń, przerzucenie odpowiedzialności na samorządy i nierzeczowe komunikaty. Kontrapunktem dla Abe stała się Koike Yuriko – gubernator Tokio, stawiająca na ostrzejsze obostrzenia i rzeczową, częstą komunikację z tokijczykami. W efekcie tokijski samorząd cieszył się ponad 70% poparciem, podczas gdy jedynie 10% oceniało działania rządu pozytywnie. 

Co więcej, w podejściu premiera dopatrywano się priorytetyzowania gospodarki nad zdrowie publiczne oraz bagatelizacji zagrożenia w celu przeprowadzenia Igrzysk Olimpijskich za wszelkę cenę. Przyczyn braku zaufania do rządu w kwestii rzetelnego informowania o stanie pandemii można szukać w zatajaniu newralgicznych informacji o katastrofie elektrowni atomowej w Fukushimie w 2011 roku – wydarzeniu, po którym zaufanie do japońskich mediów publicznych znacząco spadło.

Innym problem okazały się skandale wizerunkowe – projekt premiera obejmujący wysłanie każdemu gospodarstwu domowemu pary masek – przezwany „Abenomasuku” – spotkał się z rozczarowaniem społeczeństwa oczekującego konkretnych działań, które tylko pogłębiły się wraz dostawami wadliwych, brudnych i spleśniałych masek do domów Japończyków. Krytyka premiera nasiliła się wraz z odebraną jako „skok na sądy” planowaną reformą przedłużającą wiek emerytalny prokuratorów, co miałoby umożliwić przejęcie urzędu prokuratora generalnego przez przychylnego Abe Kurokawę Hiromu. Projekt upadł wraz z aresztowaniem Kurokawy w związku z hazardem, wywołując kolejny skandal. 

W normalnych warunkach elektorat LDP przymykał oko na skandale związane z premierem w zamian za korzystną kondycję gospodarki. Jednak pandemia postawiła założenia „Abenomiki” w niewygodnej pozycji – próby pobudzenie krajowego popytu w czasach pandemii wysyłały sprzeczne wobec zaleceń dystansu społecznego. Rządowy program dofinansowania wewnątrzkrajowych podróży Go To Travel, mający na celu pobudzenie turystyki, został oceniony negatywnie przez ponad 70% przepytanych Japończyków. 

Pakiet reform ekonomicznych, mających ożywić japońską gospodarkę po latach minimalnego wzrostu, był sztandarowym projektem Abe w polityce wewnętrznej. Ogłoszona w czerwcu 2013 „Strategia Rewitalizacji Japonii”, nazwana od nazwiska premiera „Abenomiką”, zakładała osiągnięcie w ciągu 10 lat  wzrostu nominalnego PKB rzędu 3%. Realizacji tego zamierzenia służyć miały „trzy strzały”: złagodzenie polityki pieniężnej, wydatki fiskalne i reformy strukturalne, w tym deregulacja. Głównym wykonawcą i gwarantem łagodnej polityki monetarnej stał się nowy szef Banku Japonii, bliski współpracownik Abe, Kuroda Haruhiko, który zainicjował szeroki dopływ pieniądza na rynek. Stąd też monetarna część „Abenomiki” stała się znana jako „Kurodanomics”.

Ambitne plany zakończyły się fiaskiem. W 2013 roku na fali entuzjazmu związanego z reformami zanotowano realny wzrost PKB o 2,6%. Dalej było jednak tylko gorzej. Ani razu nie udało się osiągnąć wzrostu rzędu 2%, a w roku podatkowym 2019 odnotowano wzrost wysokości 0%. „Abenomice” nie udało się także przestawić gospodarki na zaspokajanie popytu wewnętrznego. Japonia nadal pozostaje uzależniona od eksportu. Dało to amunicję przeciwnikom Abe w łonie LDP, takim jak były sekretarz generalny partii Ishiba Shigeru. Zyskał on sporą popularność wśród partyjnych dołów i samorządowców, zarzucając rządowi troskę przede wszystkim o wielkie koncerny, a nie lokalna gospodarkę.

Zarzuty Ishiby nie są bezpodstawne. „Abenomika” została bardzo dobrze przyjęta przez giełdę i zagranicznych inwestorów, kiedy w rzeczywistości przez 7 lat „Abenomiki” realne płace pracowników spadły o ponad 3.5%. Od roku 2013 wartość tokijskiego indeksu giełdowego Nikkei wzrosła ponad dwukrotnie, osiągając wartość 23300 punktów. Z kolei zagraniczni inwestorzy tylko w roku 2013 wpompowali w japońską gospodarkę blisko 142 miliardy dolarów. Jednak z czasem i oni stracili entuzjazm. W roku 2018 zagraniczni udziałowcy sprzedali akcje japońskich firm o łącznej wartości ok. 50 miliardów jenów. Była to największa wyprzedaż od roku 1987 i szczytu japońsko-amerykańskiej wojny handlowej.

Mimo wszystko japoński biznes, a zwłaszcza giełda pozostały pozytywnie nastawione do polityki gospodarczej premiera. W piątek 28 sierpnia na wieść o rezygnacji Abe indeks Nikkei zareagował spadkiem o 2,6%, jednak w następnych dniach zaczęło się odrabianie strat. Już w poniedziałek akcje aż 90% notowanych spółek zanotowały wzrost, a do zamknięcia dnia indeks wzrósł o 2%. Na uspokojenie rynku wpłynęły dwa czynniki: zapowiedzi polityków z otoczenia Abe o kontynuacji „Abenomiki” oraz fakt, że Kuroda pozostanie na stanowisku do 2023 roku. Prezes Banku Japonii uważany jest za gwaranta kontynuacji dotychczasowej polityki monetarnej.

Niezadowolenie społeczeństwa budzą też inne poczynione w ramach “Abenomiki” deklaracje, które mimo szumnych zapowiedzi zakończyły się na poziomie pół kroków. W tej grupie znalazły się ograniczenie biurokracji, deregulacja rynku pracy i przede wszystkim zwiększenia roli kobiet w gospodarce i polityce (akcja „All women shine”). Sam premier dostarczał na tym polu słabego przykładu: w szczytowym momencie jesienią 2014 r. w skład rządu weszło pięć kobiet, co było historycznym rekordem. Dalej liczba kobiet w rządzie już tylko spadała. W ostatnim gabinecie były tylko dwie: minister spraw wewnętrznych Noda Seiko i minister sprawiedliwości Kamikawa Yōko.

Odkąd parlament zamknął sesję zwyczajną 17 czerwca, premier Abe unikał dłuższych wystąpień publicznych, jak i nie pojawiał się na cotygodniowych, pozasesyjnych obradach. Kolejne podejrzenia wzbudziły szpitalne wizyty premiera. Mimo zapewnień sekretarza gabinetu premiera i jego prawej ręki zarazem Sugi Yoshihide o dobrym stanie zdrowia szefa rządu, 28 sierpnia na zwołanej konferencji prasowej Abe złożył rezygnację z zajmowanego urzędu. W przemowie premier sugerował, że zwlekał z ogłoszeniem decyzji aż do skompletowania nowego pakiet antykoronawirusowego, ogłoszonego tego samego dnia. W skład pakietu wchodzi zwiększenie do zimy możliwości testowania do 200 tys. testów na dobę oraz zagwarantowanie szczepionek dla wszystkich obywateli wysp do pierwszego kwartału 2021 roku. Odejście premiera przypada na koniec drugiej fali epidemii, moment przestoju przed podjęciem bardziej agresywnych kroków.

Po ogłoszeniu rezygnacji ocena gabinetu premiera poszybowała w górę o 12 punktów procentowych. Inaczej niż w 2007 roku, Abe nie podjął się rekonstrukcji rządu przed odejściem, zostawiając zmiany przyszłemu następcy, którego wybór także pozostawił wewnątrzpartyjnym rozgrywkom. Chociaż LDP będzie głosować nad wyborem następcy dopiero 14 września, przyszły premier został już de facto wybrany. Dzięki poparciu wpływowych partyjnych frakcji, większość głosów trzyma w ręku bliski współpracownik premiera Suga Yoshihide, który jest uważany za przyszłego kontynuatora „Abenomiki”, przynajmniej do czasu kolejnych wyborów, które muszą zostać przeprowadzone do 22 października przyszłego roku. Przewiduje się, że główną misją premierostwa Sugi będzie opanowanie kryzysu pandemicznego. Nowy premier ma zostać wybrany przez parlament już 17 września.

Autorzy: Karolina Zdanowicz, Paweł Behrendt

czytaj więcej

Rosja wobec załamania systemu bezpieczeństwa w Azji Centralnej

Atak Rosji na Ukrainę niesie za sobą konsekwencje w sferze międzynarodowego bezpieczeństwa nie tylko dla praktycznie całej Europy, ale również Azji, zwłaszcza dla tej jej części, w której rosyjskie wpływy są wciąż silne. Takim obszarem jest bez wątpienia Azja Centralna.

Tydzień w Azji #183: Innej reakcji być nie mogło. Nacjonaliści zdominowali „cyfrowe wyżyny” Chin

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Chińskie zaangażowanie ekonomiczne w regionie Kaukazu Południowego na tle konfliktu azersko-ormiańskiego

W niniejszym opracowaniu podjęto próbę analizy przyczyn oraz skutków wzrostu ekonomiczno-politycznego zaangażowania Chińskiej Republiki Ludowej na terytorium Armenii i Azerbejdżanu.

Adrian Zwoliński gościem podcastu Dział Zagraniczny

Analityk Instytutu Boyma opowiadał o ekonomicznej koncepcji Szczęścia Narodowego Brutto w Bhutanie, o jej ciemnej stronie oraz o gospodarczych uwarunkowaniach tego państwa.

Azjatech #186: Mikroprocesory z Indii? Przyjdzie na nie jeszcze poczekać

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #82: Indie wprowadzają platformę transparentnego opodatkowania

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji: Inna epidemia, czyli kryzys zdrowia psychicznego w Indiach

Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia ponad 90 milionów Indusów cierpi na zaburzenia psychiczne. (...) Dotyka to szczególnie młodych mieszkańców Subkontynentu. Jak podaje Lancet Global Health w 2016 r. główną przyczyną śmierci w Indiach wśród osób w przedziale wiekowym 15-39 lat było samobójstwo.

Forbes: Bezrobocie, kryzys i widmo wojny. Czy to koniec „chińskiego cudu”?

Słabe ożywienie gospodarcze po zniesieniu drakońskiej polityki zero covid, pełzający kryzys na rynku nieruchomości, który może rozlać się na inne sektory gospodarki. Czy to koniec ery szybkiego wzrostu Państwa Środka?

Azjatech #91: „Inteligentne okulary” Kuboty wyleczą krótkowzroczność?

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #164: Chiny „dobrą siłą” dla Ukrainy?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #185: Adidas otwiera w Chinach stadion wykonany ze starych butów

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Kuchenne rewolucje w Singapurze. Co wyróżnia tamtejszy rynek alternatywnych produktów spożywczych?

Miasto Lwa zachwyca nie tylko futurystycznym krajobrazem drapaczy chmur, ale także stopniem zaawansowania technologicznego.

Azjatech #13: Nowa metoda walki z malarią

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Odtajniona misja Johna Sweeneya. Recenzja książki „Korea Północna. Tajna misja w kraju wielkiego blefu”

Do reportażu „Korea Północna. Tajna misja w kraju wielkiego blefu” podchodziłem sceptycznie. Znałem dokument o Korei Północnej wyprodukowany dla BBC przez autora książki Johna Sweeneya. Film był zapisem z ośmiu dni podróży reportera w Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej, opatrzonej komentarzem samego twórcy i kilku ekspertów. Choć ten krótki dokument w kwestii Korei Północnej nie pokazywał zupełnie […]

Koleje Losu Mongolskich Kolei (część 1)

W czasach kiedy tak wiele uwagi skupiają zagadnienia związane z rozwojem inicjatyw w ramach Nowego Jedwabnego Szlaku (BRI), pozycja Mongolii w międzynarodowych planach wciąż pozostaje niepewna. Przykładowo już w 2015 r. Rosja i Chiny zatwierdziły plany budowy linii szybkiej kolei, które, mimo wcześniejszych zapewnień przeprowadzenia ich przez terytorium Mongolii, finalnie ominą kraj ze wschodu i […]

Azjatech #208: Azja Wschodnia kolebką innowacyjności

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #11: Uzbekistan wyprodukuje papier z kamienia

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Biznes po arabsku. WhatsApp zastąpił maila

Jak polskie firmy mogą osiągnąć sukces biznesowy w państwach Zatoki Arabskiej (Perskiej)? – z Agnieszką Klimczak, trenerką różnic kulturowych oraz autorką książki „Biznes po arabsku”, rozmawia dr Krzysztof M. Zalewski z Instytutu Boyma.

Azjatech #97: Korea Południowa ponownie światowym liderem innowacji

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

„Zachowanie twarzy” w dyplomacji ASEAN

(Subiektywny) przegląd wybranych artykułów badawczych dotyczących stosunków międzynarodowych w regionie Azji i Pacyfiku publikowanych w wiodących czasopismach naukowych.

Nowy premier Japonii – jaki kierunek obierze państwo pod rządami Ishiby w kontekście bezpieczeństwa narodowego?

27 września 2024 r. rządząca Japonią Partia Liberalno-Demokratyczna (LDP) wybrała swojego nowego przewodniczącego - Shigeru Ishibę, który 1 października został zaprzysiężony jako premier Kraju Kwitnącej Wiśni.

RP: Konflikt na Ukrainie komplikuje sytuację gospodarczą w Azji Centralnej

Styczniowe zamieszki w Kazachstanie zakłóciły dotychczasowy wizerunek kraju jako bezpiecznej przystani dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej. Atak Rosji na Ukrainę staje się kolejnym wyzwaniem. I to dla całego makroregionu.

Searching for Japan’s Role in the World Amid the Russia-Ukraine War

The G7 Hiroshima Summit concluded on May 21 with a communiqué reiterating continued support for Ukraine in face of Russia’s illegal war of aggression. Although Japan was perceived at the onset of the war as reluctant to go beyond condemning Russia at the expense of its own interests, it has since become one of the leading countries taking action during the war.

Psychohistoria w realnym świecie – czy czeka nas (Amerykę) katastrofa? Recenzja „Czasów ostatecznych. Elity, kontrelity i ścieżka dezintegracji politycznej” Petera Turchina.

Turchin, autor książki „Czasy ostateczne. Elity, kontrelity i ścieżka dezintegracji politycznej”, wydanej w Polsce nakładem wydawnictwa “Prześwity” w tłumaczeniu Michała Gładkiego, jest twórcą dyscypliny naukowej, którą nazwał kliodynamika.