
Zdjęcie: Foreign, Commonwealth & Development Office, Prime Minister Shinzo Abe of Japan receives a military Guard of Honour in London, 10 January 2019, Creative Commons, https://www.flickr.com/photos/foreignoffice/46013379884/
Gdy w 2007 r. Abe Shinzo po zaledwie 7 miesiącach urzędowania ustępował ze stanowiska premiera, pozostawił po sobie chaos w rządzie i zamęt w Partii Liberalno Demokratycznej (LDP), która dwa lata później poniosła miażdżącą porażkę z rąk opozycji. Abe, który w międzyczasie stał się najdłużej urzędującym premierem w historii kraju, doprowadzając LDP do zwycięstwa w wyborach 2012, 2014 i 2017 r., ponownie oddaje władzę w czasach kryzysu. Mimo niepowodzeń w zarządzaniu kryzysem epidemicznym, rzucających cień na ostatni rok premierostwa, przemyślane i dobrze rozegrane usunięcie się z urzędu złagodziło tegoroczne niepowodzenia.
O potencjalnej rezygnacji spekulowano jeszcze przed pierwszymi wizytami premiera w szpitalu, zwiastującymi jego odejście z powodu silnego nawrotu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego – choroby, która oficjalnie wymusiła na Abe rezygnację z premierostwa w 2007 roku. Wysokie poparcie dla rządu oscylujące wokół 60%, w trakcie pandemii spadło w okolice 30% – granicy, której przekroczenie w Japonii jest sygnałem budzącym wewnątrzpartyjne naciski na zmianę szefa rządu.
Mimo stosunkowo szybkiej reakcji na zetknięcie z nieznanym wirusem, niskiego wskaźnika zakażeń na tle innych krajów i tylko 1139 odnotowanych zgonów, rodzima opinia publiczna oceniła reakcję rządu najgorzej z większości państw. Rząd był krytykowany za późne wprowadzenia stanu zagrożenia ogłoszonego 7 kwietnia, brak wprowadzenia konkretnych obostrzeń, przerzucenie odpowiedzialności na samorządy i nierzeczowe komunikaty. Kontrapunktem dla Abe stała się Koike Yuriko – gubernator Tokio, stawiająca na ostrzejsze obostrzenia i rzeczową, częstą komunikację z tokijczykami. W efekcie tokijski samorząd cieszył się ponad 70% poparciem, podczas gdy jedynie 10% oceniało działania rządu pozytywnie.
Co więcej, w podejściu premiera dopatrywano się priorytetyzowania gospodarki nad zdrowie publiczne oraz bagatelizacji zagrożenia w celu przeprowadzenia Igrzysk Olimpijskich za wszelkę cenę. Przyczyn braku zaufania do rządu w kwestii rzetelnego informowania o stanie pandemii można szukać w zatajaniu newralgicznych informacji o katastrofie elektrowni atomowej w Fukushimie w 2011 roku – wydarzeniu, po którym zaufanie do japońskich mediów publicznych znacząco spadło.
Innym problem okazały się skandale wizerunkowe – projekt premiera obejmujący wysłanie każdemu gospodarstwu domowemu pary masek – przezwany „Abenomasuku” – spotkał się z rozczarowaniem społeczeństwa oczekującego konkretnych działań, które tylko pogłębiły się wraz dostawami wadliwych, brudnych i spleśniałych masek do domów Japończyków. Krytyka premiera nasiliła się wraz z odebraną jako „skok na sądy” planowaną reformą przedłużającą wiek emerytalny prokuratorów, co miałoby umożliwić przejęcie urzędu prokuratora generalnego przez przychylnego Abe Kurokawę Hiromu. Projekt upadł wraz z aresztowaniem Kurokawy w związku z hazardem, wywołując kolejny skandal.
W normalnych warunkach elektorat LDP przymykał oko na skandale związane z premierem w zamian za korzystną kondycję gospodarki. Jednak pandemia postawiła założenia „Abenomiki” w niewygodnej pozycji – próby pobudzenie krajowego popytu w czasach pandemii wysyłały sprzeczne wobec zaleceń dystansu społecznego. Rządowy program dofinansowania wewnątrzkrajowych podróży Go To Travel, mający na celu pobudzenie turystyki, został oceniony negatywnie przez ponad 70% przepytanych Japończyków.
Pakiet reform ekonomicznych, mających ożywić japońską gospodarkę po latach minimalnego wzrostu, był sztandarowym projektem Abe w polityce wewnętrznej. Ogłoszona w czerwcu 2013 „Strategia Rewitalizacji Japonii”, nazwana od nazwiska premiera „Abenomiką”, zakładała osiągnięcie w ciągu 10 lat wzrostu nominalnego PKB rzędu 3%. Realizacji tego zamierzenia służyć miały „trzy strzały”: złagodzenie polityki pieniężnej, wydatki fiskalne i reformy strukturalne, w tym deregulacja. Głównym wykonawcą i gwarantem łagodnej polityki monetarnej stał się nowy szef Banku Japonii, bliski współpracownik Abe, Kuroda Haruhiko, który zainicjował szeroki dopływ pieniądza na rynek. Stąd też monetarna część „Abenomiki” stała się znana jako „Kurodanomics”.
Ambitne plany zakończyły się fiaskiem. W 2013 roku na fali entuzjazmu związanego z reformami zanotowano realny wzrost PKB o 2,6%. Dalej było jednak tylko gorzej. Ani razu nie udało się osiągnąć wzrostu rzędu 2%, a w roku podatkowym 2019 odnotowano wzrost wysokości 0%. „Abenomice” nie udało się także przestawić gospodarki na zaspokajanie popytu wewnętrznego. Japonia nadal pozostaje uzależniona od eksportu. Dało to amunicję przeciwnikom Abe w łonie LDP, takim jak były sekretarz generalny partii Ishiba Shigeru. Zyskał on sporą popularność wśród partyjnych dołów i samorządowców, zarzucając rządowi troskę przede wszystkim o wielkie koncerny, a nie lokalna gospodarkę.
Zarzuty Ishiby nie są bezpodstawne. „Abenomika” została bardzo dobrze przyjęta przez giełdę i zagranicznych inwestorów, kiedy w rzeczywistości przez 7 lat „Abenomiki” realne płace pracowników spadły o ponad 3.5%. Od roku 2013 wartość tokijskiego indeksu giełdowego Nikkei wzrosła ponad dwukrotnie, osiągając wartość 23300 punktów. Z kolei zagraniczni inwestorzy tylko w roku 2013 wpompowali w japońską gospodarkę blisko 142 miliardy dolarów. Jednak z czasem i oni stracili entuzjazm. W roku 2018 zagraniczni udziałowcy sprzedali akcje japońskich firm o łącznej wartości ok. 50 miliardów jenów. Była to największa wyprzedaż od roku 1987 i szczytu japońsko-amerykańskiej wojny handlowej.
Mimo wszystko japoński biznes, a zwłaszcza giełda pozostały pozytywnie nastawione do polityki gospodarczej premiera. W piątek 28 sierpnia na wieść o rezygnacji Abe indeks Nikkei zareagował spadkiem o 2,6%, jednak w następnych dniach zaczęło się odrabianie strat. Już w poniedziałek akcje aż 90% notowanych spółek zanotowały wzrost, a do zamknięcia dnia indeks wzrósł o 2%. Na uspokojenie rynku wpłynęły dwa czynniki: zapowiedzi polityków z otoczenia Abe o kontynuacji „Abenomiki” oraz fakt, że Kuroda pozostanie na stanowisku do 2023 roku. Prezes Banku Japonii uważany jest za gwaranta kontynuacji dotychczasowej polityki monetarnej.
Niezadowolenie społeczeństwa budzą też inne poczynione w ramach “Abenomiki” deklaracje, które mimo szumnych zapowiedzi zakończyły się na poziomie pół kroków. W tej grupie znalazły się ograniczenie biurokracji, deregulacja rynku pracy i przede wszystkim zwiększenia roli kobiet w gospodarce i polityce (akcja „All women shine”). Sam premier dostarczał na tym polu słabego przykładu: w szczytowym momencie jesienią 2014 r. w skład rządu weszło pięć kobiet, co było historycznym rekordem. Dalej liczba kobiet w rządzie już tylko spadała. W ostatnim gabinecie były tylko dwie: minister spraw wewnętrznych Noda Seiko i minister sprawiedliwości Kamikawa Yōko.
Odkąd parlament zamknął sesję zwyczajną 17 czerwca, premier Abe unikał dłuższych wystąpień publicznych, jak i nie pojawiał się na cotygodniowych, pozasesyjnych obradach. Kolejne podejrzenia wzbudziły szpitalne wizyty premiera. Mimo zapewnień sekretarza gabinetu premiera i jego prawej ręki zarazem Sugi Yoshihide o dobrym stanie zdrowia szefa rządu, 28 sierpnia na zwołanej konferencji prasowej Abe złożył rezygnację z zajmowanego urzędu. W przemowie premier sugerował, że zwlekał z ogłoszeniem decyzji aż do skompletowania nowego pakiet antykoronawirusowego, ogłoszonego tego samego dnia. W skład pakietu wchodzi zwiększenie do zimy możliwości testowania do 200 tys. testów na dobę oraz zagwarantowanie szczepionek dla wszystkich obywateli wysp do pierwszego kwartału 2021 roku. Odejście premiera przypada na koniec drugiej fali epidemii, moment przestoju przed podjęciem bardziej agresywnych kroków.
Po ogłoszeniu rezygnacji ocena gabinetu premiera poszybowała w górę o 12 punktów procentowych. Inaczej niż w 2007 roku, Abe nie podjął się rekonstrukcji rządu przed odejściem, zostawiając zmiany przyszłemu następcy, którego wybór także pozostawił wewnątrzpartyjnym rozgrywkom. Chociaż LDP będzie głosować nad wyborem następcy dopiero 14 września, przyszły premier został już de facto wybrany. Dzięki poparciu wpływowych partyjnych frakcji, większość głosów trzyma w ręku bliski współpracownik premiera Suga Yoshihide, który jest uważany za przyszłego kontynuatora „Abenomiki”, przynajmniej do czasu kolejnych wyborów, które muszą zostać przeprowadzone do 22 października przyszłego roku. Przewiduje się, że główną misją premierostwa Sugi będzie opanowanie kryzysu pandemicznego. Nowy premier ma zostać wybrany przez parlament już 17 września.
Autorzy: Karolina Zdanowicz, Paweł Behrendt
czytaj więcej
Tydzień w Azji #184: Biznes szykuje się na wojnę o Tajwan. Powstają plany ewakuacji
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #203: Nieoczekiwany wynik wyborów w Malezji szansą na nowe otwarcie
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Guochao, czyli moda na chińskość
Po kilku dekadach zachłyśnięcia się kulturą materialną i wzorami Zachodu, obecnie w Państwie Środka popularność zyskuje „moda na chińskość”, zwana guochao lub China chick. Jak wykorzystać ten trend rynkowy?
Andrzej AndersAzjatech #133: Ładowanie smartfona tylko raz w tygodniu? Innowacyjny projekt Samsunga i IBM
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #121: Japonia ma pomysł na prąd. Stawia na energię z wnętrza Ziemi
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #302: Putin spogląda na kolejne państwo. Coraz więcej niepokojących znaków
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #74: Azja to kosztowny region dla ekspatów
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #108: Koreańska odbudowa gospodarcza dwóch prędkości
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Wspomnienia, czyli co to jest sinologia politologiczna
W odpowiedzi na niedawną publikację prasową prof. Bogdan Góralczyk zdecydował się opowiedzieć na naszych łamach bogatą historię swojego życia. Oddajmy więc głos Profesorowi i wysłuchajmy jego trudnej opowieści
Bogdan GóralczykAzjatech #97: Korea Południowa ponownie światowym liderem innowacji
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #236: Indie zainwestują przeszło miliard dolarów w rozwój sztucznej inteligencji
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Adrian Zwoliński uczestniczył w tegorocznych Igrzyskach Wolności w Łodzi.
Adrian ZwolińskiTydzień w Azji #151: Niemcy mają utwardzić stanowisko wobec Rosji i Chin
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #225: Chiny wpadły we własne sidła. Odpuszczą, czy będą walczyć o zachowanie twarzy?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #177: Chińczycy chcą i mogą coraz więcej. Planują aż 60 misji kosmicznych
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Głód akcji. Na giełdę trafia pierwszy indyjski jednorożec
Pierwotną ofertę akcji (IPO) wspierają tacy amerykańscy potentaci, jak bank Morgan Stanley oraz fundusze Tiger Global Management oraz Fidelity Investments. Jeśli globalny apetyt na akcje spółek technologicznych się utrzyma, za Zomato podążą kolejni. Indie na trwałe dołączą zaś do najgorętszych rynków gospodarki cyfrowej.
Krzysztof ZalewskiAzjatech #69: Japonia będzie uczyć się cyfryzacji od Indii
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Patronat medialny magazynu MILMAG
Wydarzenie "Ekonomia konfliktów zbrojnych – czy wojna się jeszcze opłaca?" objęte zostało patronatem medialnym magazynu MILMAG.
„Obyś była matką tysiąca synów” – status kobiety w społeczeństwie indyjskim
Konstytucja Indii z 1950 roku wprowadziła zasadę równości szans płci, która przyznaje kobietom i mężczyznom takie same prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Dlaczego zatem prawie czterdzieści procent dziewczynek w wieku 15-17 lat nie uczęszcza do szkół, wciąż kultywuje się zwyczaj przekazywania posagu a prenatalna selekcja płci to nadal ogromny społeczny problem?
Magdalena RybczyńskaTydzień w Azji #86: Honda żegna się z Europą
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Wszyscy znamy muzykę Fryderyka Chopina, prawie nikt z nas - urodzonej w 1823 r. polskiej kompozytorki – Tekli Bądarzewskiej - Baranowskiej. Obecnie - 160 lat po jej śmierci – Modlitwa Dziewicy jest prawdopodobnie najbardziej znanym „produktem made in Poland” w wielu państwach Azji. Choćby z tego względu Tekla Bądarzewska-Baranowska zasługuje na naszą pamięć. A być może także szersze wykorzystanie w promocji Polski w Azji Wschodniej.
Magdalena Sobańska-CwalinaAzjatech #93: Wietnam chce zawojować zagraniczne rynki samochodami elektrycznymi
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Jeśli Chiny pójdą na wojnę, czy Europa pozostanie neutralna?
Tajwan nie jest sprawą Europy i Stary Kontynent nie da się wciągnąć w żaden konflikt wokół wyspy. Tak opinia publiczna zrozumiała przesłanie wywiadu udzielonego przez prezydenta Emmanuela Macrona w przededniu jego wizyty w Chinach.
Paweł Behrendt