Tydzień w Azji: 2020 – wyjątkowy rok dla kinematografii Korei Południowej

Hallyuwood na wznoszącej fali – historia sukcesu filmu Parasite

Historia kinematografii koreańskiej liczy 100 lat i sięga roku 1919, kiedy po raz pierwszy pokazano koreański film „Walka o sprawiedliwość”. W sto lat później kino koreańskie może mówić o światowym sukcesie swoich filmów. W 2019 roku film „Parasite” (Pasożyt) reżysera Bong Joon-ho otrzymał nagrodę główną, „Złotą Palmę”, na Festiwalu Filmowym w Cannes we Francji. Była to pierwsza nagroda dla kinematografii koreańskiej na tym festiwalu. W 2019 roku film został zaproszony na 52 międzynarodowe festiwale filmowe i zdobył łącznie 30  nagród. 

Na  35-tym Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Incheon w Korei Południowej  (listopad 2019), film  “Parasite” otrzymał nagrody Blue Dragon Awards w 11 kategoriach  zgarniając prawie całą pulę nagród (przyznano 12). 

Film doceniono w Hollywood na 23-cim Hollywood Film Awards, gdzie otrzymał nagrodę dla najlepszego reżysera. Film nominowany w trzech kategoriach zdobył statuetkę Złotego Globu  2020 za najlepszy film zagraniczny.  Jest to również pierwsza nagroda zdobyta przez film koreański w tym konkursie. 

Ukoronowaniem triumfalnego marszu filmu po festiwalach było zdobycie roku czterech Oscarów za 2019 rok dla najlepszego filmu, najlepszego reżysera, najlepszego filmu nieanglojęzycznego oraz najlepszego oryginalnego scenariusza. “Parasite” jest pierwszym w historii Oscarów filmem, którym zdobył jednocześnie nagrodę za najlepszy  film i za najlepszy film nieanglojęzyczny. Film osiągnął nie tylko sukces artystyczny, ale także finansowy, zarabiając na świecie ponad 257 mln USD.

Kto jest pasożytem?

Film „Parasite” docenili również Polacy. Według Boxoffice.pl był on najchętniej oglądanym azjatyckim filmem w Polsce od czasów “Wejścia smoka” z Brucem Lee. Na 14. Azjatyckim Festiwalu Filmowym Pięć Smaków, który się odbył w grudniu 2020 w Polsce w formule on-line, problemy społeczne w Korei Południowej poruszono w sekcji Parasite, w ramach której pokazano 6 filmów koreańskich. Na spotkaniach ze znawcami kultury i filmu koreańskiego dyskutowano o nierównościach społecznych.  Kogo w można nazwać w przenośni pasożytem: czy bezrobotne osoby, które “kombinują”, aby przeżyć czy bogacze, którzy – wedle filmowej wizji – zarabiają ogromne pieniądze dzięki układom i koneksjom.

Dobra passa kina koreańskiego dotyczyła również filmu dokumentalnego. Film „Absence” („Nieobecność”)  w reżyserii Yi Seung-Jun został nominowany do Oscara. Przedstawia wydarzenia w dniu tragedii promu Sewol, w której zginęło ponad 300 osób, w tym głównie dzieci szkolne. Tytuł jest symboliczny, nawiązuje  on do braku obecności  ówcześnie rządzącej prezydent Park w akcji ratunkowej. Wydarzenie to stanowi największą współczesną traumę narodową społeczeństwa koreańskiego.

Koreańscy aktorzy w światowej lidze

Nagrody dla koreańskich filmów spowodowały także wzrost popularności aktorów z tego kraju. Najbardziej znanym koreańskim aktorem na świecie jest Song Kang-ho, odtwórca głównej roli w filmie „Parasite”. To  ulubiony odtwórca ról tego reżysera,  zagrał w jego czterech produkcjach. Jego wznosząca światowa fala zaczęła się od otrzymania w 2019 roku nagrody Excellence Award na  72-gim Festiwalu Locarno w Szwajcarii za całokształt twórczości. Było on pierwszym azjatyckim aktorem, który otrzymał tę nagrodę. Kolejna nagroda  to Nagroda Stowarzyszenia Krytyków Filmowych w Los Angeles dla najlepszego aktora drugoplanowego przyznana również w 2019 (za rolę w  “Parasite”). W 2020 roku otrzymał Nagrodę Gildii Aktorów Ekranowych  wraz z innymi kolegami za najlepszy zespół filmowy, także za tę produkcję. Aktor znalazł się na liście 25 najlepszych aktorów XXI wieku sporządzonej przez “New York Times” w listopadzie 2020 r. 

Oprócz Song Kang-ho na liście znalazła się również  aktorka Kim Min-hee. Grała ona w filmie reżysera Hong Sang-soo  “Right Now, Wrong Then”  (2016) oraz w filmie Park Chan-wooka „Służące” (2016). Doceniono jej warsztat artystyczny – przekazywanie w minimalistyczny sposób emocji oraz  różnorodność ról.

Hallyuwood  w Hollywood i nie tylko

Nagrody filmowe i aktorskie otrzymane w ostatnim roku to wielkie wyróżnienie dla kultury  koreańskiej. Potwierdzają one uznanie dla południowokoreańskich produkcji. O znaczeniu danej kinematografii na świecie stanowią zdobywane nagrody na festiwalach filmowych, ale również liczba filmów, do których zakupiono prawa do nakręcenia remaków. Amerykańskie studia filmowe zakupiły prawa do takich koreańskich filmów jak „Hide and Seek”, „Miss Granny”, „Merciless” oraz „Extreme job”. 

Nowym zjawiskiem w kinematografii koreańskiej jest współpraca producentów koreańskich ze studiami amerykańskimi w produkcji filmów koreańskich, do których zakupiono licencje. Wejście kinematografii kraju średniej wielkości, jakim jest Korea, na rynek kinematografii amerykańskiej, która stanowi 30% światowego rynku filmowego, jest dużym osiągnięciem. Podobna strategia ko-produkcji remaków filmów koreańskich okazała się sukcesem w krajach Azji Południowo-Wschodniej.  

Koreańczycy budują również swoje kina w USA, zaczęli od miast o dużych skupiskach ludności koreańskiej, Los Angeles, Hollywood i hrabstwie Orange w Kalifornii. Podobną strategię realizują również w Azji Południowo-Wschodniej, w której kultura koreańska jest znana i lubiana.

Sukces filmu Parasite niewątpliwie toruje drogę Korei Południowej do umacniania swojej pozycji w przemyśle kreatywnym, nie tylko jako producent filmów, ale także jako gracz w dystrybucji filmowej na wybranych rynkach.

Źródła sukcesu

Wraz z demokratyzacją kraju w latach osiemdziesiątych, zniesieniem cenzury oraz  wprowadzeniem zasad wolnej konkurencji w przemyśle kreatywnym,  nastąpił rozkwit kinematografii koreańskiej.  Od 1995 roku wielkie firmy koreańskie,  nazywane czebolami, zaczęły inwestować w produkcję filmów, następnie włożyły pieniądze  również w rozwój ich dystrybucji, budując na przykład sieci kin. Wedle badań Kim Mye hyuna w 1997 roku było  507,  a w 2005 już ponad trzykrotnie więcej (1 648). CJ Entertainment, Orion Corporation i Lotte  stworzyły wertykalny system łączący produkcję, dystrybucję i promocję filmów. Przy wsparciu rządu  utworzono  w 1999 roku fundusz kapitałowy, który pozyskiwał fundusze na na projekty filmowe, które znalazły się w jego portfolio. Również Korean Film Council (KOFIC) pozyskiwał prywatne fundusze aby przeznaczyć je produkcję filmów.  W 2019 roku wyprodukowano 609 filmów.

KIno  koreańskie swój sukces zawdzięcza  inwestycjom czeboli, wsparciu rządowych instytucji oraz twórcom, którzy potrafili w filmach przedstawiać problemy uniwersalne,  zrozumiałe dla widzów na całym świecie niezależnie od ich kultury.Koreańczycy zrozumieli, że przemyślane inwestycje w kulturę mają konkretne przełożenie na sukces gospodarczy, jednakże nie byłby on możliwy bez wolności twórczej, którą zapewniła  demokratyzacji kraju.

Wioletta Małota Analityk ds. Korei Południowej oraz trendów społecznych zachodzących w Azji. Doktor nauk ekonomicznych w dyscyplinie nauk o zarządzaniu na Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie, magister ekonomii specjalizacji handel zagraniczny w SGH w Warszawie. Wykładowca akademicki. Autorka książki o Korei Południowej ”Korea Południowa. Gospodarka. Społeczeństwo. K-kultura”. W latach 2015-2020 prezes Fundacji Polski Instytut Mentoringu. Zainteresowania naukowe: wpływ kultur narodowych na rozwój społeczeństwa oraz na kształtowanie międzykulturowych relacji biznesowych oraz soft power państw. Pasjonatka kina i fotografii ilustrujących zmiany zachodzące w społeczeństwach.