Artykuły Tygodnia w Azji

Tydzień w Azji: Kazachstan wybrał stabilizację

Wybory parlamentarne w Kazachstanie, które odbyły się 10 stycznia, nie przyniosły istotnych zmian politycznych. Brak protestów społecznych, podobnych do Białorusi czy Rosji może wskazywać, że Kazachowie nie oczekują zmian, a przede wszystkim aktywnej polityki społecznej, kontynuacji rozwoju gospodarczego oraz stabilności rządów.

Instytut Boyma 01.02.2021

Wybory parlamentarne w Kazachstanie, które odbyły się 10 stycznia, nie przyniosły istotnych zmian politycznych. Brak protestów społecznych, podobnych do Białorusi czy Rosji może wskazywać, że Kazachowie nie oczekują zmian, a przede wszystkim aktywnej polityki społecznej, kontynuacji rozwoju gospodarczego oraz stabilności rządów. 

Poruszane przez opozycję problemy dotyczące braków w demokratyzacji życia politycznego i społecznego nie zostały przez głosujących uznane za na tyle istotne i odczuwalne, by dokonywać zmian w istniejącej strukturze władzy. Ta z kolei wprowadza powolne, lecz konsekwentne reformy demokratyzujące system. W Kazachstanie brakuje opozycji jednego lidera, a elita władzy – mimo kryzysu – wydaje się nie tracić społecznej legitymacji.

Parlament i zasady procesu wyborczego

Izba niższa kazaskiego parlamentu (Mażylis) składa się ze 107 deputowanych, przy czym tylko 98 wybiera społeczeństwo, natomiast dziewięciu jest wskazywanych przez prezydenta spośród członków regionalnych zgromadzeń ludowych. Drugą, wyższą izbą parlamentu jest Senat, który tworzą deputowani, po dwóch z każdego z czternastu regionów kraju i trzech największych aglomeracji. Dodatkowych piętnastu senatorów wskazuje prezydent. Taka struktura izby wyższej ma w założeniu lepiej reprezentować interesy regionalne, na wzór niemieckich landów oraz potwierdza jego centralną rolę w systemie politycznym. Kadencja posła trwa 5 lat, natomiast senatora jest o rok dłuższa. Wybory do izby niższej parlamentu są połączone z wyborami do rad samorządowych (maslichat). W tym roku po raz pierwszy została zastosowana nowa formuła wyborów do samorządów według list partyjnych, czyli zgodnie z modelem proporcjonalnym, obowiązującym w większości krajów demokratycznych.

Termin wyborów został ustalony prezydenckim dekretem wydanym 21 października, a nad legalnością, transparentnością i uczciwością procesu wyborczego miała czuwać Centralna Komisja Wyborcza oraz Biuro Prokuratora Generalnego.

Warto wspomnieć, że po raz pierwszy wybory miały się odbywać w zmienionych warunkach politycznych, ukształtowanych na drodze politycznych reform, zapoczątkowanych przez Kassyma-Żomarta Tokajewa po objęciu przez niego urzędu prezydenta w marcu 2019 roku. Zmiany wprowadzono m.in. do ustaw o zgromadzeniach publicznych, wyborach i partiach politycznych.

Spośród istotnych zmian warto wymienić wprowadzenie obowiązku powiadamiania władz o zamiarze organizacji zgromadzeń i wieców, znosząc zarazem konieczność uzyskiwania pozwolenia na nie. W celu pogłębienia pluralizmu partyjnego obniżono też minimalną liczbę członków partii wymagana do jej rejestracji, z 40 tys. do 20 tys. osób. Dodatkowo zagwarantowano 30% miejsc w parlamencie osobom do 29. roku życia oraz kobietom.

Do walki o mandat poselski stanęło 312 kandydatów, w tym 90 kobiet, reprezentujących pięć partii: Ludowo-Demokratyczną Partię Nur-Otan, Ludową Partię Kazachstanu, Narodową Partię Kazachstanu Ak-Żoł, Narodowo-Demokratyczną Patriotyczną Partię Auil oraz Adal. Średni wiek kandydatów wyniósł 46.7 lat.

Zgodnie z przedwyborczym kalendarzem, 4 stycznia nastąpiło zakończenie procesu akredytacji zagranicznych obserwatorów. Łącznie CKW udzieliła 398 akredytacji, w tym 322 otrzymali obserwatorzy z 10 międzynarodowych organizacji, a 76 przyznano przedstawicielom 31 państw.

Dla 11.8 mln uprawnionych do głosowania Kazachów przygotowano 10 tysięcy lokali w kraju oraz 66 za granicą, w 53 państwach. Głosowanie odbywało się oczywiście w ścisłym reżimie sanitarnym, czyli z obowiązkowymi maseczkami, a każdy punkt wyposażono w środki dezynfekujące, maseczki i jednorazowe rękawiczki.

W parlamencie bez zmian

Wyniki podane 11 stycznia przez Centralną Komisję Wyborczą były potwierdzeniem przewidywań ekspertów. Zdecydowane zwycięstwo odniosła partia Nur Otan, kierowana przez byłego prezydenta Nursułtana Nazarbajewa, uzyskując 71 proc. głosów (76 miejsc). Ponadto do parlamentu weszły też dwie partie powszechnie uważane za prorządowe, Demokratyczna Partia Kazachstanu Ak Żoł zdobywając 10 proc. głosów (12 miejsc) oraz Ludowa Partia Kazachstanu, której zaufało 9 proc. wyborców (10 miejsc). Struktura parlamentu nie uległa więc zmianie, co nie wydaje się być dla nikogo zaskoczeniem.

Niespodzianką może być jedynie relatywnie niska frekwencja, która wyniosła 63%, co oznacza spadek o aż o 14 proc. w stosunku do poprzednich wyborów z roku 2016. Nieznaczne przesunięcia w liczbie miejsc zdobytych przez zwycięskie partie – w 2016 r. rozkład głosów wynosił odpowiednio 82.2 proc. (8 miejsc więcej niż obecnie), Ak Żoł 7.18 proc. (5 miejsc mniej niż obecnie) i 7.14 proc. (3 miejsca mniej niż obecnie), nie będą miały żadnego wpływu na proces rządzenia.

Całkowita porażka partii opozycyjnych, które ponownie nie wprowadziły do parlamentu żadnego kandydata, skłoniła ich przywódców do szukania przyczyn w nieuczciwości procesu przedwyborczego (o czym dalej). Międzynarodowi obserwatorzy przyznali, że władze Kazachstanu powinny kontynuować proces reform i wprowadzić więcej zmian, jeśli przyszły proces wyborczy ma przystawać do standardów demokratycznych, od ogłoszenia wyborów do ogłoszenia wyników. Niemniej, wyraźny, choć powolny jest postęp w procesie demokratyzacji republiki, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę, że jeszcze dziesięć lat temu na scenie politycznej była tylko jedna partia – Nur Otan.

Czego nie chce opozycja

27 listopada 2020 r. największa partia opozycyjna, Ogólnonarodowa Partia Socjaldemokratyczna, zbojkotowała wybory, zarzucając rządzącym brak równych szans dla wszystkich kandydatów, czyli w istocie faworyzowanie ugrupowań znajdujących się u władzy. Ponadto, przewodniczący partii, Askat Rakimżanow określił realizowany program reform politycznych jako zbyt mało pogłębiający proces demokratyzacji życia politycznego.

W istocie, zarzuty o brak równowagi w dostępie do mediów, faworyzowanie partii rządzących czy wykorzystywanie możliwości wynikających ze sprawowania władzy w celu promocji politycznej zarzuciła rządzącym m.in. OBWE. Należy jednak zwrócić uwagę na postępujący proces dostosowywania prawnych aspektów procesu wyborczego do standardów ogólnie przyjętych jako demokratyczne. Przykładem jest chociażby wprowadzenie instytucji opozycji parlamentarnej do ustawy konstytucyjnej O Parlamencie Republiki Kazachstanu i statusie jego deputowanych oraz O komitetach i komisjach Parlamentu Republiki Kazachstanu. Dzięki temu opozycja będzie miała realny wpływ m.in. na wybory jednego przewodniczącego i dwóch sekretarzy, inicjowania przesłuchań parlamentarnych co najmniej raz w ciągu jednej sesji czy określania porządku dziennego tzw. tury pytań do rządu co najmniej dwa razy podczas sesji.

Zdecydowanie bardziej agresywne działania przed- i powyborcze podjęły partie Oyan, Qazakstan (Przebudź się Kazachstanie) i nielegalnie działająca Demokratyczna Partia Kazachstanu, które zorganizowały szereg protestów w dużych miastach. Wyborcy w ośrodkach miejskich takich, jak Nur-Sułtan, Ałmaty czy Szymket, tradycyjnie w większym stopniu sprzyjają żądaniom całkowitego przemodelowania systemu władzy, głoszonym przez te partie.

Zarzuty opozycji dotyczyły też procesu monitoringu wyborów w lokalach, a konkretnie rezolucji CKW z dnia 4 grudnia, która ograniczała udział obserwatorów tylko do przedstawicieli organizacji pozarządowych (NGO) i to takich, które mają taką działalność wpisana w swoim statucie. Taka decyzja w istotny sposób ograniczyła możliwość kontroli transparentności wyborów przez opozycję, choć te przepisy nie wpłynęły na ograniczenie udziału obserwatorów zagranicznych (m.in. z OBWE czy UE). Opozycja wskazywała też na praktycznie eliminację możliwości dokumentowania potencjalnych nieprawidłowości wyborczych, wprowadzając zapis o obligatoryjnym uzyskania zgody osoby, która ma być nagrana w potencjalnym materiale dowodowym. Wobec tych obostrzeń, obawy o transparentność wyborów oficjalnie wyraziła OBWE i Ambasada USA w Nur-Sułtan.

OBWE krytycznie odniosła się do przepisów nakładających na partie, które nie przekroczyły 7% progu wyborczego, obowiązek wpłaty depozytu w wysokości 637 500 tengów (ok. 5 tys. PLN) za każdego rejestrowanego kandydata. Taki zapis stanowił istotną barierę finansową dla niektórych małych lub nowych partii, a stawiał w pozycji uprzywilejowanej trzy partie rządzące.

Dokąd zmierza Kazachstan

Pomimo licznych obaw o transparentność i uczciwość wyborów, poza przedstawionymi zarzutami dotyczącymi procesu przedwyborczego, obserwatorzy uznali je za przystające do standardów demokratycznych. W trakcie wyborów doszło do wywołanych przez opozycję rozruchów, które jednak zostały szybko opanowane przez policję, przy czym zatrzymania wedle dostępnych relacji mediów nie były brutalne, a użycie sił proporcjonalne do potrzeb wynikających z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa. Zarzuty wobec policji o otaczanie demonstrantów i uniemożliwienie im opuszczenia miejsca zgromadzenia wydają się dość absurdalne, zważywszy na trwające wybory parlamentarne. Trudno sobie wyobrazić, aby policja w jakimkolwiek państwie pozwoliła demonstrującym przenosić się z miejsca na miejsce, by mogli swobodnie zakłócać proces wyborczy.

Zapowiedziana przez prezydenta kontynuacja procesu zmian w nowej-starej rzeczywistości parlamentarnej będzie prawdopodobnie realizowana. Ogłoszony w prezydenckim orędziu z 1 września 2020 r. nowy model zarządzania państwem, który zawiera m.in. wprowadzenie wyborów bezpośrednich na akimów (sołtysów), a także działania na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego, edukacji, nowych technologii czy ekologii, pozwala Kazachom z optymizmem patrzeć w przyszłość. I to pomimo trudnego okresu gospodarczego spowolnienia w wyniku pandemii i utrzymywania się niskich cen światowych na surowce naturalne, główne źródło wpływów do kazaskiego budżetu. Reasumując, po powyborczym Kazachstanie nie należy oczekiwać zmian w procesie gospodarczym czy polityce zagranicznej i wewnętrznej, choć oczywiście pewne korekty będą niezbędne z uwagi na dynamicznie zmieniająca się rzeczywistość (pandemia).

15 stycznia, na pierwszej sesji Mażylisu w nowym składzie, prezydent Tokajew przedstawił pakiet reform. Jako szczególnie ważne wskazał kontynuowanie i rozszerzenie programów socjalnych do 2023 r., których celem jest złagodzenie skutków pandemii i wywołanego nią rosnącego bezrobocia. Drugim ważnym obszarem jest zapewnienie wsparcia dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw, na co mają zostać przeznaczone dodatkowe środki z budżetu oraz wsparcie ze strony Narodowego Banku Kazachstanu. Konieczne jest też wdrożenie długofalowej polityki pomocy dla dużych firm, napędzających proces innowacyjnych zmian w kazaskiej gospodarce. Wśród inicjatyw o charakterze politycznym, prezydent Tokajew wskazał na obniżenie progu wyborczego z 7% do 5% oraz dalsze ułatwienia dla kobiet i osób młodych w dostępie do urzędów i stanowisk politycznych. Choć pojawiły się głosy, że obniżenie progu wyborczego ma służyć przede wszystkim zabezpieczeniu udziału w rządzeniu przez dwie partie prorządowe, które nieznacznie przekroczyły 7%, to trzeba też zauważyć, że gdyby taki był próg w tych wyborach to do izby niższej weszłaby pierwsza partia opozycyjna Auil, która uzyskała 5.29% głosów (Adalat zdobył tylko 3.57% głosów). Wejście do parlamentu przedstawicieli wszystkich partii jest nie tylko korzystne dla pluralizmu i demokracji, ale także dla reprezentacji regionów w maslichacie.

Działanie prezydenta i nowych władz Kazachstanu wskazuje na dostrzeganie potrzeby kontynuacji procesu reform politycznych oraz podtrzymywanie kierunku rozwoju gospodarczego. Wedle przyjętego modelu, liberalizacja życia społecznego ma być stopniowa. Przyszłość pokaże, czy kierunek i tempo zmian dorówna aspiracjom młodego społeczeństwa kazachskiego.

Jerzy Olędzki

Doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, pracę doktorską złożył na Wydziale Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, magister ekonomii i europeistyki, absolwent Wydziału Zarządzania Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi (obecnie Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna) i Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2011 r. specjalizuje się w zagadnieniach geopolitycznych Azji Centralnej i aspektach polityczno-ekonomicznej oraz militarnej współpracy regionalnej. Autor książki "Mocarstwo z panazjatyckiej mozaiki. Geneza i ewolucja Szanghajskiej Organizacji Współpracy".

czytaj więcej

Ekonomia konfliktów zbrojnych – czy wojna się jeszcze opłaca?

Serdecznie zapraszamy na spotkanie 26 lutego w biurze WeWork Mennica Legacy Tower, przy ul. Prostej 20. Tematem debaty będzie ekonomia konfliktów zbrojnych i to, czy w dzisiejszym świecie wojna jeszcze się opłaca.

Azjatech #82: Japonia podwaja dotacje do samochodów elektrycznych zasilanych energią odnawialną

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Rekrutacja do Szkoły Prawa i Gospodarki Chin na Wydziale Prawa i Administracji UW

Zachęcamy do aplikowania o przyjęcie do grona słuchaczy Szkoły Prawa i Gospodarki Chin WPiA UW. Jest to wyjątkowy roczny program, który pozwala na zdobycie podstawowej, interdyscyplinarnej wiedzy z zakresu chińskiego prawa, kultury, ekonomii i otoczenia biznesowego.

Azjatech #96: Przesył energii bez kabla. Prace nad przełomową technologią

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #166: Xi Jinping jak Putin? Inwestycje w Chinach w cieniu wojny w Ukrainie

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #120: Co poszło nie tak w indyjskiej polityce walki z pandemią?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #186: Laos wpadł w pułapkę chińskiego zadłużenia

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #110: Decoupling z głową – USA szykują łańcuchy dostaw „wolnych od Chin”

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #155: Chiny wystrzeliły satelitę komunikacji kwantowej

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #151: Japońscy naukowcy pokryli robota żywą skórą

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Drug and Road Initiative, czyli Jedwabny Szlak narkotykowy

Prezentowane opracowanie podejmuje problematykę narkobiznesu w poradzieckiej Azji Centralnej, który to region odgrywa kluczową rolę w przerzucie zakazanych substancji z Azji (głównie Afganistan) do Europy. W opracowaniu dokonano krótkiej prezentacji obszarów składających się na obraz narkobiznesu w Azji Centralnej, zwracając uwagę na produkcję i dystrybucję. 

RP: Rodzi się szansa dla polskiego biznesu edukacyjnego w Indiach

W styczniu br. opublikowano w Indiach projekt zarządzenia liberalizującego zasady otwarcia w tym kraju kampusów przez zagraniczne uczelnie. Może to być szansa dla polskich instytucji edukacyjnych na znalezienie się na najbardziej perspektywicznym rynku edukacyjnym świata.

Azjatech #104: Chiński fenomen wideo na rynku e-commerce pod lupą partii

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Kurs on-line: “Conflict Resolution and Democracy”

Instytut Adama zaprasza do udziału w nowym kursie poświęconym rozwiązywaniu konfliktów i wspomaganiu procesów demokratycznych z pomocą metody Betzavta. Zajęcia prowadzone będą za pośrednictwem platformy ZOOM.

Azjatech #126: Nieudany start rakiety początkiem nowej ery południowokoreańskiego programu kosmicznego

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #186: Mikroprocesory z Indii? Przyjdzie na nie jeszcze poczekać

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #239: USA kuszą Samsunga miliardami dolarów. Tak chcą pokonać Chiny

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Koreański szamanizm jako wyzwanie dla badaczy

 „Problem szamanizmu był i pozostaje jednym z najtrudniejszych problemów w historii religii” pisał słynny rosyjski etnograf i religioznawca Siergiej Tokariew.  Być może żaden z przykładów nie jest tak wyraźnym potwierdzeniem tej tezy jak muism[1], czyli szamanizm koreański. Badania nad rodzimą religią kraju Spokojnego Poranka dostarczają bardzo wielu pytań, na które zazwyczaj trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi. […]

Qing Ming Jie – tegoroczne święto zmarłych dniem żałoby narodowej w Chinach

W Chinach na 24 godziny wstrzymano działalność wszystkich miejsc związanych z rozrywką. Producenci gier zostali zobowiązani do wyłączenia serwerów na dzień żałoby, a serwisy video zapełniły się materiałami o bohaterskiej walce personelu medycznego z koronawirusem.

Azjatech #129: Południowokoreański precedens Google

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #115: Czy Kirgistan zrenacjonalizuje wydobycie surowców?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji: 30-lecie chińskiego uczestnictwa w misjach pokojowych ONZ – analiza podejścia i motywacji Pekinu

Z ponad 2500 błękitnymi hełmami obecnie w służbie czynnej, z tym 13 na kluczowych stanowiskach dowódczych, Państwo Środka jest najliczniejszym uczestnikiem misji pokojowych ONZ spośród stałych członków RB ONZ. 

Forbes: Jeden stek, bez krwi, poproszę. Nowe specjały kuchni azjatyckiej

Najnowsze technologie pozwalają coraz wydajniej produkować mięso w laboratorium. Przedsiębiorcy z Azji znajdują się wśród najaktywniej poszukujących alternatywnych rozwiązań w dziedzinie technologii spożywczych i odważnie stawiają na nowinki w tej dziedzinie

Azjatech #227: Indonezja chce stać hubem elektromobilności. Pomóc mają zwolnienia podatkowe

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.