Analizy

Namaste – uprzejmość w czasach korony

Pandemia wywołała szereg zmian na płaszczyźnie społeczno-kulturowej, wymuszając przewartościowanie dotychczasowych norm i zwyczajów. Konieczność utrzymywania dystansu społecznego i unikania kontaktu fizycznego wyeliminowała z savoir-vivre’u kulturę uścisku dłoni.

Instytut Boyma 31.08.2020

Pandemia wywołała szereg zmian na płaszczyźnie społeczno-kulturowej, wymuszając przewartościowanie dotychczasowych norm i zwyczajów. Konieczność utrzymywania dystansu społecznego i unikania kontaktu fizycznego wyeliminowała z savoir-vivre’u kulturę uścisku dłoni. W obliczu koronawirusa indyjskie powitanie „Namaste” zdobyło uznanie wśród światowych liderów na arenie międzynarodowej. Bezpieczeństwo okazuje się być ważniejsze niż etykieta biznesowa.[1]

Słowo „namaste” pochodzi z sanskrytu i jest kombinacją słów namas – „ukłon, pokłon, pełne czci pozdrowienie, adoracja” oraz zaimka osobowego „te” – „Tobie”[2]

Polskie i zagraniczne media rozpisywaly się na temat wzrastającej popularności gestu „Namaste” na politycznej scenie. Nagłówki internetowych witryn błyszczały od tytułów: Namaste goes global, In coronavirus times, it’s goodbye handshake, welcome ‘namaste’ czy Namaste – powitanie w czasach zarazy.[3]

Prezydent Donald Trump oraz premier Irlandii Leo Vardakar zrezygnowali z uścisku dłoni podczas marcowego spotkania w Białym Domu. Przywitali się w indyjski tradycyjny sposób „Namaste” zasugerowany przez – mającego indyjskie korzenie – Vardakara. Brytyjczycy także pokłonili się starożytnej tradycji Indii. Materiał wideo[4], na którym Książę Karol wita się gestem złożonych dłoni  podczas uroczystości Prince’s Trust Awards, obiegł media społecznościowe i wywołał poruszenie wśród indyjskich internautów. Prezydent Francji Emmanuel Macron również posłużył się indyjskim powitaniem, przyjmując króla Hiszpanii Felipe VI i królową Letizię, podczas tegorocznej wizyty w Pałacu Elizejskim w Paryżu. Premier Izraela Binjamin Netanjahu zaapelował do swoich obywateli, aby ze względów bezpieczeństwa – zamiast uścisku dłoni – przyjęli indyjski sposób powitania.

Próby uniknięcia kontaktu fizycznego wzbudzały jednak zakłopotanie wśród światowych przywódców. Na dostępnych w internecie licznych filmach wideo łatwo dostrzec można niepewność i konsternację związaną z szybkim szukaniem spełniającej standardy alternatywy. Potencjalnych rozwiązań jest wiele: zderzenie łokciami – praktykowane przez wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych Mike’a Pence’a czy zderzenie butami (tzw. „footshake” lub „Wuhan shake”) – stosowane przez prezydenta Tanzanii Johna Magufuli’ego. Te tymczasowe metody – kreatywne i spontaniczne – w dłuższej perspektywie nie wydają się być jednak formalnym i profesjonalnym rozwiązaniem. Nie są uniwersalne, ponieważ nie uwzględniają różnic kulturowych – poszanowania orientacji hierarchicznej, dystansu władzy czy stopnia otwartości danej kultury. Wydawać by się mogło, że praktyka „Namaste” spełnia te wymagania – pozwala także uniknąć kontaktu fizycznego oraz umożliwia przywitanie się z szacunkiem.

W odpowiedzi na apel Netanjahu – członek Indyjskiego Kongresu Narodowego Shashi Tharoor, napisał w języku hindi na serwisie społecznościowym Twitter: „W każdej naszej [indyjskiej] tradycji [ukryta] jest wiedza [o świecie]. Dlatego właśnie Indie są wspaniałe.”  [Hamārī har paramparā mẽ vijñan hai. Tabhī to Bhārat mahān hai][5]. Wpis zakończył emotikonem Namaste.

Sekretarz Rządu Indii w Ministerstwie Spraw Zewnętrznych Sanjay Bhattacharyya w poście na portalu Twitter również podkreślił znaczenie indyjskiego powitania: „Czas, aby #namaskar stał się globalny! Ma głębsze znaczenie i w czasach #COVID19 najlepiej jest zamienić kontakt fizyczny na duchowy.”

Uścisk dłoni vs Namaste

Uścisk dłoni stał się globalny i stanowi istotę spotkań biznesowych. Zdaniem Shashi Tharoora: „To nie jest sprawa małej wagi, ponieważ przyjęty uścisk dłoni zapewnia światowym liderom możliwość robienia zdjęć, które są publikowane na całym świecie, aby udokumentować ich spotkania.” Bez wątpienia uścisk dłoni pozwala budować relacje biznesowe i jest oznaką profesjonalizmu. Od pierwszego wrażenia często zależy powodzenie negocjacji. Ten pozornie schematyczny gest jest ważnym tematem ekspertów komunikacji niewerbalnej i jest dokładnie przez nich obserowowany podczas spotkań czołowych liderów. Oszacowano, że Narendra Modi – podczas ceremonii zaprzysiężenia rządu w 2014 roku – trzymał rękę ówczesnego premiera Pakistanu Nawaza Sharifa przez pełne 26 sekund. Gest wywołał ogromne zdziwienie i był szeroko opisywany jako „ręka pokoju” czy „historyczny uścisk”. BBC News w nagłówku użyło nawet słowa „szok”.[6]

Uścisk dłoni, poprzez spełnianie wielu funkcji, również w Indiach stał się znaczącym elementem praktyk biznesowych. Męski wymiar indyjskiej kultury oraz wysoka hierarchiczność wymaga jednak dobrej znajomości etykiety. „Namaste” wydaje się być bezpieczniejszym rozwiązaniem.

Indyjskie „Namaste” jest czymś więcej niż zwykłym powitaniem lub powiedzeniem „dzień dobry”. Jest formą oddania czci, bezpretensjonalnym aktem wyrażającym oddanie, miłość, szacunek i pokorę. Dodaje przywitaniu pierwiastek duchowości, który na Zachodzie często jest marginalizowany.

„Namaste” w kulturze indyjskiej jest jedną z sześciu form pranamy (praṇāma) – pełnego szacunku pokłonu bóstwom. Reprezentuje też przekonanie, że w każdym z nas znajduje się boska iskra, która poprzez gest złożonych dłoni uznaje boskość drugiej istoty.

Ańdźali mudra

W Indiach każdy gest przeniknięty jest wewnętrznym znaczeniem, a specjalne ułożenia dłoni i palców – mudry (mudrā) – mają swoją symbolikę. Pierwszym tekstem, który naucza mudr jest Amritasiddhi (Amṛtasiddhi) z XI wieku n.e. Mudry zostały też opisane w późniejszych tekstach kluczowych dla tradycji hatha jogi. Jeden z nich – Gherandasanhita (Gheraṇḍasaṁhitā) – nadmienia, że nauki te nie były dostępne dla wszystkich:

Wiedza [o mudrach] nie powinna być dana komuś, kto jest pozbawiony oddania [guru] oraz wrogo nastawiony i pozbawiony zasad. Ze wszystkich sił niech będzie chroniona. [Wiedza o mudrach], dająca wyzwolenie i szczęście, powinna być dana osobie szczerej, o czystym umyśle, charakteryzującej się najwyższym oddaniem guru (…).

Układ rąk charakterystyczny dla powitania „Namaste” to ańdźali mudra (añjali mudrā). Wykonuje się ją łącząc dłonie i kierując w górę opuszki palców. Dłonie naciskają na siebie równomiernie. Najczęściej ręce złożone są na wysokości mostka, co ma wzbudzać miłość i współczucie, a pochylenie głowy – szacunek dla drugiej osoby z zachowaniem szacunku do siebie. Kiedy pozdrawiany jest guru, ręce mogą być umieszczone w punkcie między brwiami – miejscu przekazywania wiedzy i informacji. Gest można też wykonać unosząc ręce nad głową.

Połączenie rąk pełni ważną rolę – stanowią one jeden z organów działania (karmendriya) –  uruchamiają zmysł dotyku, wspierają równowagę wewnętrzną oraz równoważą pracę półkul mózgowych. Praktyka ta – świadoma i ciągła – przejawia się w spokojnej i harmonijnej postawie. Prowadzi też do wzrostu uprzejmości, szacunku i pokoju.

Podsumowanie

Czy zatem indyjskie powitanie na stałe wpisze się w globalne praktyki biznesowe? Wydaje się, że po nagłym debiucie zainteresowanie szybko zaczęło spadać, a temat zniknął z nagłówków gazet. Nie ulega jednak wątpliwości, że każdy kryzys posiada swój punkt zwrotny i ma bezpośredni wpływ na rozwój świata. Mobilizuje do wyciągania wniosków i szukania niekonwencjonalnych rozwiązań, które albo stają się nowym zwyczajem albo odchodzą w zapomnienie. Ten chwilowy trend „Namaste” pokazał jednak, że wzajemne powiązania złożonych systemów nigdy nie były bardziej widoczne. Z pewnością przyniósł też ze sobą refleksję o ponadczasowych wartościach – toleracji, wzajemnym wsparciu, szacunku i otwartości – istotnych nie tylko w niespokojnych czasach.

Kto by pomyślał, że uścisk dłoni może być niebezpieczny?

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 5/2020

Przypisy:

[1] W niniejszym artykule zwrot „indyjskie powitanie/gest Namaste” stanowi uproszczenie i rozumieć je należy jako powitanie za pomocą gestu złożonych dłoni, obecnego w indyjskich tradycjach religijnych i szeroko rozumianej indyjskiej duchowości.

[2] te – 2 os. liczby pojedynczej od zaimka osobowego tvad „ty”; dativus singularis

[3] BBC NEWS, Coronavirus: Indian greeting namaste goes global [dostęp 05/2020]

The Hindu, How 'namaste’ is going global  [dostęp 05/2020]

Times of India, ‘Namaste’ goes global amid Coronavirus outbreak. Here is why it was always important, The end of the handshake! [dostęp 05/2020]

India TV, Namaste goes global! Prince Charles, French President Emmanuel Macron ditch handshake amidst Coronavirus fear [dostęp 05/2020]

The Hindu, PM Netanyahu encourages Israelis to replace handshakes with ‘Namaste’ [dostęp 05/2020]

Financial Express, In coronavirus times, it’s goodbye handshake, welcome ‘namaste’  [dostęp 05/2020]

Puls Biznesu, Namaste – powitanie w czasach zarazy [dostęp 05/2020]

[4] Youtube, Prince Charles Greets Celebrities With Namaste Gesture at Prince’s Trust Awards [dostęp 05/2020]

[5] Twitter: [twitter.com/shashitharoor/status/1235263361345970176?lang=en]; [dostęp 05/2020]

[6] BBC News, India elections: Modi-Sharif handshake 'a shock’ [dostęp 05/2020]

Magdalena Rybczyńska

Absolwentka Indologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Informatyki i Ekonometrii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Koordynatorka projektu naukowo-badawczego Szlakiem Gandhiego, zrealizowanego w 2008 roku w Indiach. Posiada bogate doświadczenie w branży outsourcingowej. Główne obszary zainteresowań: przeobrażenia zachodzące w Azji, mające wpływ na gospodarkę światową; związek filozofii z ekonomią i polityką. Pasjonatka jogi, zgłębiająca osadzenie jej praktyk w indyjskich tradycjach religijnych. Znajomość języków: angielski, sanskryt, hindi, urdu oraz podstawy tamilskiego.

czytaj więcej

Newsletter Instytutu Boyma

Bądź na bieżąco. Newsletter Instytutu Boyma to wysyłany raz w miesiącu zbiór najważniejszych artykułów, analiz i wydarzeń związanych z polityką, gospodarką i innowacjami w państwach rozwijających się, ze szczególnym naciskiem na Azję

RP: Gospodarcza rywalizacja Uzbekistanu z Kazachstanem. Kogo wybiorą inwestorzy?

Dotychczas pozycja Kazachstanu jak lidera napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Azji Centralnej nie podlegała dyskusji. Teraz jednak o inwestorów mocno zabiega też sąsiedni Uzbekistan. Oba kraje zaczynają na tym polu mocno rywalizować.

Azjatech #202: Chińskie firmy zbrojeniowe ruszają po nowych klientów. Ucierpieć może głównie Rosja

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #104: Azjatyckie echa ataku na Kapitol

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości

Tydzień w Azji #155: Czy szczyt potęgi Chiny mają już za sobą?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Join us for the Adam Institute’s Latest Online Course

Conflict resolution models have been primarily crafted and codified by men. The Adam Institute for Democracy and Peace invites you to be part of that much-needed change through an experiential and innovative Online Course "Conflict Resolution in the Context of Gender".

Tydzień w Azji #39: Tlą się kolejne protesty w Korei. Czy wypłynie na nich miejscowy Trump?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Patrycja Pendrakowska w rozmowie z Agathą Kratz w ramach panelu EEC Talks w Katowicach

Tematem rozmowy był projekt, którego celem jest nakreślenie w nowy sposób zagrożeń i możliwości, związanych z ewoluującymi w ostatnich latach relacjami między Unią Europejską a Chinami.

Azjatech #72: Huawei rzuca rękawicę Google

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Are “Climate Refugees” (Just) About Climate?

As the awareness of the scale and pervasiveness of climate impacts on human societies keeps rising, so does the frequency with which the terms “climate refugees” and “climate migrants” are being used in the public discourse “to describe those who are being displaced due to adverse consequences related to climate change” (Atapattu, 2020). One might be forgiven to think these terms – given their apparent utility and ubiquity – are purely descriptive and conveniently straightforward. Not quite. And contesting their seeming obviousness is key to tackling the issues that they purport to describe.

Tydzień w Azji #214: Rząd Kanady chce wyjaśnić ingerencję Chin w ostatnie wybory

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Indonezja – między religią a demokracją

Indonezja jest największą muzułmańską demokracją na świecie. Około 88% ludności w Indonezji deklaruje wyznanie islamskie, ale mimo tej znaczącej dominacji Indonezja nie jest państwem religijnym.

Kwartalnik Boyma – nr 2 (20)/2024

Niniejszy Kwartalnik ma na celu uchwycenie złożoności nacjonalizmu w dynamicznie zmieniającym się globalnym porządku, pokazując jego różnorodne formy, motywacje i konsekwencje w regionie Azji.

Dzień indonezyjski 2025

80-ta rocznica Deklaracji Niepodległości Indonezji i 70-ta rocznica nawiązania stosunków dyplomatycznych Polska-Indonezja. 23 kwietnia, godz. 10:00, aula im. prof. Waldemara Michowicza, ul. Lindleya 5A, Łódź

Forbes: Australijskie wybory. Wątpliwy prezent na platynowy jubileusz Elżbiety II

Nowy rząd lewicy na antypodach obiecuje wiele zmian. Nieco niespodziewanie i tylnymi drzwiami wróciła jednak zapomniana sprawa ustroju: czy Australia stanie się republiką?

Kwartalnik Boyma – nr 2 (16)/2023

Zachęcamy do lektury najnowszego wydania naszego kwartalnika dotyczącego spraw Azji w coraz bardziej azjatyckim świecie i refleksji nad tym, czemu współpraca Polski z tą dynamiczną gospodarczo i ważną politycznie częścią świata jest zaniedbywana.

Azjatech #162: Apple stopniowo odwraca się od Chin

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #195: Chiny gonią USA w kwantowym wyścigu

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Przechodzimy dziś w Europie rewolucję technologiczną, którą Korea i Chiny mają już za sobą

Rynek detaliczny jest jednym z obszarów gospodarki, gdzie nowe technologie mają niezwykle widoczny wpływ na życie ludzi. Uwydatniła to pandemia Covid-19, w trakcie której konsumenci na całym świecie musieli zmienić swoje nawyki zakupowe.

Azjatech #92: Japończycy napromieniowują mandarynki

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Odtajniona misja Johna Sweeneya. Recenzja książki „Korea Północna. Tajna misja w kraju wielkiego blefu”

Do reportażu „Korea Północna. Tajna misja w kraju wielkiego blefu” podchodziłem sceptycznie. Znałem dokument o Korei Północnej wyprodukowany dla BBC przez autora książki Johna Sweeneya. Film był zapisem z ośmiu dni podróży reportera w Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej, opatrzonej komentarzem samego twórcy i kilku ekspertów. Choć ten krótki dokument w kwestii Korei Północnej nie pokazywał zupełnie […]

RP: Wietnam – jak robić tam biznes? Polski producent leków podbija wietnamski rynek

Wietnam może pochwalić się szybkim wzrostem PKB, a co za tym idzie – rosnącym zapotrzebowaniem na leki i produkty medyczne – mówi Michał Wieczorek, dyrektor generalny Davipharm z grupy Adamed w rozmowie z Krzysztofem M. Zalewskim (Instytut Boyma).

Internet, cryptocurrencies & blockchains in North Korea

North Korea is considered as a secretive state, but, paradoxically, the country is developing last trend technologies. With prohibitions restricting the flow of money, the country is turning to bitcoin and other cryptocurrencies to finance their programs, instead of coming under new pressure.

RP: Turkmenistan coraz mocniej pogrąża się w kryzysie

Optymistyczne prognozy dla gospodarek Azji Centralnej zdają się nie dotyczyć Turkmenistanu, którego polityka neutralności i izolacjonizmu doprowadziła do kryzysu. Aszchabad skutecznie blokuje informacje o stanie gospodarki, więc wszelkie analizy opierają się na danych szacunkowych.