Gra w Platona. Z Uki Maroshek-Klarman na temat metody “Betzavta” rozmawia Patrycja Pendrakowska

Patrycja Pendrakowska: Metoda grupowej facylitacji Instytutu Adama została stworzona około 30 lat temu w Jerozolimie. Chciałabym usłyszeć o samych początkach metody „Betzavta”. Jaka jest jej historia i jak się rozwinęła?

Uki Maroshek-Klarman: Wszystko zaczęło się w latach 80-tych. Wykładałam filozofię polityczną na Uniwersytecie w Tel Awiwie i jednocześnie prowadziłam kurs dla nauczycieli na temat nauczania filozofii. Zrozumiałam, że filozofia polityczna była nauczana w bardzo ortodoksyjny sposób, który nie pozwalał ludziom na wprowadzanie nowych idei w sferę społeczną. Kiedy szkoliłam nauczycieli jak uczyć filozofii, wydawało mi się, że filozofowie czasami używają niezwykle skomplikowanego języka, aby wyjaśnić bardzo proste rzeczy. Próbowałam tylko dowiedzieć się w jaki sposób mogę umożliwić dorosłym, młodzieży, a nawet małym dzieciom zajęcie się tymi kwestiami i uczynić je dostępnymi dla wszystkich.

Patrycjo, to długa historia jak doszłam do tego rozwiązania, ale moim celem było stworzenie zestawu gier, który pozwoliłby ludziom zająć się kwestiami polityczno-filozoficznymi. Z tego powodu napisałam książkę „Betzavta”, która zawierała kilka ćwiczeń. Starałam się zawrzeć w niej ważne dyskusje i debaty w historii filozofii. Być może było to zbyt ambitne, ale starałam się przeanalizować najważniejsze debaty, które odbywały się od czasów Platona do chwili obecnej. Celem było wciśnięcie ich w „gry”. I w ten sposób powstał pierwszy podręcznik Betzavty. W 1983 roku mój kolega, Emil Grunzweig, zginął podczas zgromadzenia protestując przeciwko wojnie w Libanie. Ta straszna rzecz posłużyła jako bodziec do stworzenia Instytutu Adama na rzecz Demokracji i Pokoju, aby zapobiec właśnie tego rodzaju tragicznym wydarzeniom w przyszłości – lub przynajmniej zminimalizować ryzyko ich wystąpienia. Naszym celem było kształcenie, w imię demokracji, ludzi z różnych środowisk w małych grupach „Betzavty”. Kiedy przeszłam od nauczania filozofii politycznej do edukacji, odkryłam, że gry są bardzo skuteczne. Obecnie stale rozwijam metody, które uważam za niezwykle owocne i skuteczne dla wychowawców, pracowników socjalnych, polityków, obywateli dbających o swoje społeczeństwo, a także dla komitetów szkolnych oraz innych, którzy podzielają te odczucia. Metoda „Betzavta” może być stosowana w każdej sferze, w której ludzie muszą zajmować się procesem partycypacji i rozwiązywania konfliktów.

PP: Czy mogłabyś nam powiedzieć, jakie kursy oferuje obecnie Instytut Adama?

UMK: Zakres kursów jest bardzo duży, ponieważ opracowujemy programy dostosowane do konkretnych grup i ich specyficznych potrzeb. Jesteśmy teraz w ekscytującej fazie rozwoju, dodajemy nowe tematy przez cały czas. Podam Ci tylko przykłady kursów, które realizowaliśmy w zeszłym roku, po to by dać przedsmak tego, co robimy.

Dziennikarstwo Pokojowe

 Obecnie prowadzimy duże seminarium z ponad siedemdziesięcioma uczestnikami, Żydami i Arabami, kobietami i mężczyznami, w wieku od 20 do 70 lat, którzy badają rolę dziennikarstwa w czasie pokoju i podczas wojny. Kurs ten łączący wiedzę teoretyczną, wykłady nauczycieli akademickich i praktyków oraz praktyczne szkolenia z zakresu dziennikarstwa, stwarza klimat, w którym może rozwijać się dziennikarstwo pokoju. Współpracujemy z Telewizją Społeczną, niezależną medialną organizacją pozarządową promującą zmiany społeczne poprzez treści wideo, rozpowszechnianie i szkolenia medialne dla działaczy społecznych. My uczymy części teoretycznej, a oni części praktycznej. Uczestnicy naszego kursu uczą się nowych sposobów myślenia, a także tworzą plik multimedialny, zazwyczaj wizualny klip, który może być później wykorzystany w celach edukacyjnych.

Wspieranie dialogu

Kolejnym programem, który właśnie ukończyliśmy, jest kurs grupowej facylitacji. Zorganizowaliśmy go w dwóch częściach. Grupa mieszana składała się z uczestników pochodzenia żydowskiego i arabskiego, osób religijnych oraz świeckich, kobiet i mężczyzn. Przedział wiekowy uczestników wynosił kilkadziesiąt lat. Seminarium koncentrowało się na tym, jak umożliwić ludziom z grup będących w konflikcie prowadzenie głębokiego i szczerego dialogu. Na początku musieli doświadczyć tego na sobie; seminarium miało ich nauczyć bycia facylitatorami dla innych grup. Większość z nich pochodzi z Jerozolimy, a jak wiadomo, jest to miasto o bardzo trudnej sytuacji, w którym konflikty pojawiają się wszędzie. Właśnie ukończyliśmy ten kurs i musieliśmy przeprowadzić jego zakończenie na ZOOM-ie. Tradycyjnie organizujemy ceremonię zakończenia twarzą w twarz. Jak wszystkich,  pandemia zmusiła nas do adaptacji.

Program przywództwa dla Beduinów w Negewie

Trzeci projekt, który wkrótce zakończymy, dotyczy wzmocnienia zdolności przywódczych młodzieży w nieuznawanych wioskach beduińskich w Izraelu. Dla tych, którzy nie znają tego tematu, ludność Beduinów w południowym Negewie liczy około 220,000 osób, z czego około 100,000 mieszka w nieuznawanych wioskach. Jest to jedna z najbardziej poszkodowanych mniejszości w Izraelu. Na peryferiach geograficznych, społecznych i ekonomicznych, wielu Beduinów z Negewu mieszka na spornych terenach, gdzie brakuje bieżącej wody, prądu i znajduje się masa śmieci. Pochodzą oni z plemienia półkoczowniczego i znajdują się w ciągłym sporze z Państwem Izrael. Nie zamierzam opisywać tu całej historii, ale państwo odmówiło ich uznania, więc nie mają dostępu do zasilania, wody etc.. Najistotniejsze jest to, że ludność ta żyje z deficytami strukturalnymi i brakiem dostępu do bardzo podstawowych usług. Muszę powiedzieć, że uważam to za haniebne. Nasz koordynator w sektorze beduińskim prowadził tego lata seminarium dla młodzieży w jednej z tych wiosek, aby umożliwić im bycie liderami jutra. Dowiedzieli się jakich metod mogą używać, oczywiście bez użycia przemocy, aby poprawić swoją sytuację. To trochę szokujące, że dzieje się to w Izraelu w 2020 roku, ale tak jest. Robimy wszystko, co w naszej mocy, by inspirować i dawać siłę do zmian.

Praca ze szkołami

Przygotowujemy również programy nauczania dla szkół. Zaktualizowaliśmy nasz bezpośredni system uczenia, dostosowując go do ZOOMa, od szkoły podstawowej do średniej. Nauczyciele mogą nadal uczyć, a uczniowie wciąż się uczyć tej metody w swoich domach. Dużo wysiłku wkładamy również w nasze międzynarodowe seminaria. To dla nas duże wyzwanie. Jedną z mocnych stron „metody facylitacji grupowej Instytutu Adama – Betzavta” jest to, że zyskujesz osobiste emocjonalne doświadczenie danej sytuacji, które pozwala ci myśleć w nowy sposób. Chcieliśmy zapewnić ten sam rodzaj doświadczeń na ZOOM-ie, więc włożyliśmy wiele wysiłku w oddanie żywiołowości, ekscytacji i zapału emocjonalnego. Cieszą mnie informacje zwrotne na temat wartości i oddziaływania tego doświadczenia edukacyjnego.

Seminaria o demokracji w czasach COVID-19

Do tej pory zajmowaliśmy się trzema głównymi tematami. Mamy jednak do czynienia z wieloma innymi pilnymi kwestiami i bieżącymi problemami. Jednym z tematów, który cieszy się dużym zainteresowaniem na całym świecie, jest kurs o demokracji w czasach COVID-19, który umożliwił uczestnikom aktywne połączenie relacji pomiędzy naszymi prawami jako obywateli a okolicznościami wynikłymi z pandemii. Obecnie widzimy, że sprzeczności pomiędzy różnymi prawami stały się bardzo trudnym zagadnieniem. Pytanie brzmi, jak możemy wykorzystać metodę „Betzavta” do rozwiązania i przezwyciężenia tych sprzeczności. Z jednej strony mamy swobodę przemieszczania się, a z drugiej prawo do bycia zdrowym. Izolacja jest rozwiązaniem dla zdrowia, a swobodne przemieszczanie się jej zaprzecza. Zazwyczaj trzeba wybierać pomiędzy nimi, ale w naszej metodzie zachęcamy do tworzenia nowych możliwości, które pozwolą zachować wiele praw i wolności. Organizowaliśmy te warsztaty z ludźmi z Niemiec, Nowej Zelandii, Włoch i Szwajcarii, na całym świecie. Mieliśmy kilka seminariów na ten temat.

Feminizm i demokracja

Drugi z nich dotyczy feminizmu, który jest najbardziej zajmującym tematem, ze względu na istnienie wielu zawodów, w których zatrudniane są głównie kobiety. Te dziedziny zawodowe nie były uważane za tak ważne przed pandemią. Pandemia spowodowała równoległą zmianę w relacjach pomiędzy mężczyznami i kobietami. Podczas izolacji i kwarantanny mężczyźni pozostali w domach i uczestniczyli w procesie wychowania dzieci. Jest to coś, czego wielu z nich nigdy wcześniej nie doświadczyło. Niektórzy z nich cieszyli się z tego ogromnie, podczas gdy inni odczuwali coś wręcz przeciwnego. To jeden z przykładów. Wiele zawodów w usługach społecznych jest uważanych za bardzo kobiece i są one postrzegane jako ważniejsze. W wyniku tej pandemii być może zmieni się cała perspektywa uznania poszczególnych zawodów. Relacja między mężem, żoną i dziećmi może się zmienić. Jednocześnie wiemy, że nastąpił wzrost przemocy wobec kobiet, ponieważ całe rodziny musiały pozostać w domu; przemoc domowa jest istotną i palącą kwestią. Uważam, że demokracja i feminizm to bardzo ważne wyzwania, którym musimy sprostać. Wiele z problemów, które wywołał koronawirus, zachęciło nas do myślenia w inny sposób o wielu procesach.

Osoby niepełnosprawne/ze specjalnymi potrzebami

Dostosowaliśmy również seminarium do potrzeb grupy pracującej z osobami o szczególnych potrzebach. Mieliśmy seminarium z młodymi ludźmi z Niemiec, którzy przysposabiali się do pracy z osobami niepełnosprawnymi z Anglii, Szkocji i Irlandii. Przygotowaliśmy dla nich seminaria na temat praw osób o szczególnych potrzebach, jak powinniśmy traktować różnice pomiędzy ludźmi z tej perspektywy.

Ogólnie rzecz biorąc należy podkreślić, że kiedy pracujesz z użyciem Betzavty w konkretnej grupie, zmienia się również Twój pomysł na pracę z innymi grupami. Pozwól, że dam Ci przykład. Kiedy się nad tym zastanowisz, każdy ma swoje specjalne potrzeby. W momencie, gdy zaczniesz zajmować się kwestią specjalnych potrzeb, możesz rozszerzyć ideę równości na całą populację.

Obecnie zgłębiamy projekty współpracy z Women Wage Peace (נשים עושות שלום), bardzo szerokim ruchem kobiet z różnych środowisk. Pracują one nad stworzeniem nowej narracji konfliktu izraelsko-palestyńskiego, z perspektywy kobiet – i jest to dość przekonujące. Od początku konfliktu izraelsko-palestyńskiego, tylko mężczyźni definiowali problemy i istotne kwestie. Oni też pisali historię. Obecna zmiana pozwala nam spojrzeć na to z naszej, kobiecej perspektywy; pozwala nam być bardzo kreatywnymi w poszukiwaniu nowych rozwiązań. Jesteśmy w trakcie tworzenia tej metody.

Kolejnym obszarem, którym się obecnie zajmujemy, jest seminarium na temat kwestii środowiskowych, które zamierzaliśmy zorganizować w Berlinie, ale które docelowo odbędzie się na Zoom-ie. W Izraelu współpracujemy również z uniwersytetami, które mają zarówno żydowskich, jak i arabskich studentów. Naszym celem jest stworzenie przestrzeni, w której będą mogli szczerze mówić o nurtujących ich kwestiach. Jednocześnie będą mogli dzielić się uczuciami na temat tego, jak to jest dla Żydów i Palestyńczyków być studentami izraelskiej uczelni.

PP: Dziękuję bardzo za wprowadzenie. Dla mnie osobiście światowy dialog jest zawsze kluczowy. Widzę, że na wielu szczeblach, także na tych oficjalnych, kiedy omawiamy pewne problemy, nie docieramy do osób, które naprawdę są nimi dotknięte. W Polsce nie prowadzimy dobrych debat i dyskusji na temat uchodźców i kwestii płci. Silna polaryzacja przeważa, co osłabia gotowość do budowania trwałego dialogu.

UMK: Problem polega na tym, że nie rozmawiamy ze sobą, unikamy siebie nawzajem.

PP: Być może mogłabyś podać nam również przykłady sukcesów Betzavty.

UMK: Jednym ze sposobów mierzenia naszego sukcesu jest obserwowanie tego, co ludzie, którzy ukończyli nasze seminaria, robią w późniejszym okresie swojego życia z tym doświadczeniem. Profesor Daphna Hacker, która kieruje programem studiów Kobiet i Płci na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu w Tel Awiwie, opublikowała kilka książek poświęconych problematyce płci i jedną z nich poświęciła metodzie „Betzavta”. Próbowała przekształcić konflikt w dylematy i stworzyła definicję tego problematycznego feminizmu, zakorzenionego w jednej z centralnych idei „Betzavty”. Mogę też przytoczyć przykłady studentów, którzy przyjechali na warsztaty Instytutu Adama i byli prawicowymi ekstremistami, pamiętam ich bardzo dobrze. Należeli do ruchu Kahane – skrajnie prawicowej organizacji. Byli studentami w kolegium nauczycielskim. W końcu stali się nauczycielami w demokratycznych szkołach – widać więc wyraźnie wpływ warsztatów, tej znacznej zmiany. Innym przykładem jest feedback, który otrzymałam od kobiety, która stworzyła mieszaną grupę izraelsko-palestyńską we Wschodniej Jerozolimie. Sama tworzy spotkania pomiędzy grupami znajdującymi się w konflikcie i kontynuuje swoją własną podróż z użyciem „Betzavty”. To tylko kilka przykładów.

PP: Zastanawiałam się, jaki zestaw umiejętności i szkoleń jest potrzebny, aby samodzielnie tworzyć grupy „Betzavty” i stać się facylitatorem?

UMK: Nie obchodzi nas, czy masz stopień naukowy, czy nie. Wierzymy, że jest wielu inteligentnych ludzi bez stopni naukowych, którzy być może po prostu nie mieli szans na ich zdobycie, ale nadal posiadają istotne zdolności. Jednocześnie mamy profesorów i lekarzy. Nie chodzi o stopień. To, co naprawdę musisz zrobić, to uczyć się tej metody w Instytucie Adama. Choć może być to możliwe w innych miejscach na świecie, myślę, że najlepszy i najskuteczniejszy sposób na to jest w Izraelu, ponieważ początki i istota tej teorii opierają się na Instytucie Adama dla Demokracji i Pokoju. Co więcej, rozwój odbywa się właśnie tutaj. Musisz naprawdę przejść przez ten proces, przećwiczyć go i poddać się weryfikacji. Możesz wtedy zostać członkiem naszego Instytutu, możesz zwrócić się do nas ze szczególnymi potrzebami konkretnej grupy, np. jeśli pracujesz w szpitalu z chorymi dziećmi. Mamy doświadczenie z tego typu rzeczami. Grupa dzieci, które uczęszczają do szkoły w szpitalu. Na przykład, w tej szkole mogą przebywać różnego rodzaju osoby, które są bardzo religijne lub nie są religijne, w tym samym pomieszczeniu i grupach. Masz bardzo konkretne problemy do rozwiązania, np. jedzenie koszerne czy halal. Personel szpitala chciał współpracować z nami nad tym problemem, aby stworzyć jak najlepszy sposób radzenia sobie z wyzwaniami związanymi z pracą z chorymi dziećmi w środowisku wielokulturowym. Od czterech lat pracujemy z tego rodzaju społecznością i populacją, pomagając im z satysfakcjonującym skutkiem.

Ludzie mogą podejść do nas z konkretnym problemem; chętnie stworzymy specjalne kursy. Pracujemy teraz również nad kursem dla policji, aby lepiej rozumiała swoją rolę w społeczeństwie. Naprawdę, lista jest niekończąca się, a możliwości są nieograniczone.

PP: Odnoszę wrażenie, że „Betzavta – metoda grupowej facylitacji Instytutu Adama” tworzy lokalnie rozwiązania dla problemów, które występują na całym świecie: konflikty międzyreligijne, konflikty militarne, brak demokracji w niektórych instytucjach itp. Czy „Betzavta” zajmuje się też jakimiś globalnymi problemami?

UMK: Oczywiście. Obecnie zajmujemy się migracją i problemami środowiskowymi.

PP: Moje ostatnie pytanie: Dlaczego jako kolejny krok w nauczaniu metody „Betzavta” chcecie rozwijać się w Polsce?

UMK: Prawdę mówiąc, współpraca z partnerami w Polsce była planowana już od dawna. Kiedy zaczynaliśmy tę pracę wiele lat temu, mieliśmy dużą konferencję z ekspertami w dziedzinie demokracji z kilkudziesięciu krajów. Część z nich pochodziła z Polski, a my staraliśmy się nawiązać współpracę z polskimi partnerami. Krótki podręcznik „Betzavta” został przetłumaczony na język polski. Jednak w ostatnich latach współpraca jakoś ustała. Z drugiej strony, współpracowaliśmy i szkoliliśmy wielu facylitatorów „Betzavty”, którzy urodzili się w Polsce. Ostatnio myśleliśmy nad tym, że powinniśmy wrócić do Polski. Dla nas bardzo interesujące jest kontynuowanie tego, co zaczęliśmy wiele lat temu. Jednocześnie cała kwestia stosunków polsko-izraelskich może być czasami skomplikowana. Moim zdaniem izraelska praktyka podróży uczniów do Polski, odwiedzania obozów koncentracyjnych, spotykania się z Polakami i chodzenia na imprezy jest rzeczywiście ciekawa. Uznają oni tą szaloną kombinację za sposób na poznanie kogoś. Albo w barze albo w obozie koncentracyjnym? Dla mnie to brzmi trochę schizofrenicznie. Nie da się poradzić sobie z historią bez szerszego spojrzenia na historię kraju, który odwiedzasz. Oczywiście, wymiana między Polską a Izraelem istnieje cały czas, ale przede wszystkim z perspektywy Holokaustu. Nadal nie mamy zbyt dobrej perspektywy na to, jak budować nasze przyszłe relacje. I to powinno się zmienić.

Osobiście mam powiązania rodzinne z Polską; mój mąż wychowywał się we Wrocławiu i przed tą pandemią odwiedzałam Polskę każdego roku. Z jednej strony bardzo ważne jest, aby nie zapomnieć o tym, co wydarzyło się podczas Holokaustu. Z drugiej strony politycy i obywatele, zwłaszcza młodsze pokolenie, powinni zastanowić się nad przyszłością. I uważam, że przyszłe problemy mogą być zupełnie inne niż te, które miały miejsce wcześniej, dlatego powinniśmy opracować narzędzia do pracy z nimi. Osobiście jestem niezwykle entuzjastycznie nastawiona i podekscytowana rozwojem naszych relacji z ludźmi w Polsce z powodów politycznych, edukacyjnych i osobistych. My w Instytucie Adama wierzymy, że owocna współpraca leży w przyszłości. Podchodzimy do tego z dużą dozą pozytywnego nastawienia; mocno wierzę, że wszyscy mamy co zyskać.

Niezwykle satysfakcjonujące jest to, że absolwenci naszych kursów docierają do mnie i mówią, że metoda Betzavty nauczyła ich, jak badać otoczenie społeczne ze świeżym spojrzeniem i budować społeczność w nowy sposób. Mówią, że studiując metodę Betzvata, zdobyli umiejętności i uczyli się rzeczy, które przyniosły im korzyści zawodowe i osobiste. Cieszymy się, że możemy podzielić się z profesjonalistami, praktykantami i studentami wszystkich rodzajów najnowszymi kursami Betzvaty na ZOOM-ie. Jestem pewna, że my w Betzavcie także możemy się od ciebie czegoś nauczyć.

PP: Dziękuję bardzo za rozmowę.

UMK: Przyjemność po mojej stronie. Dziękuję Ci.

Chcielibyśmy wyrazić naszą wdzięczność dla Ruth Ebenstein za zredagowanie tego wywiadu oraz Wiktorowi Nyczowi za tłumaczenie na język polski.

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 6/2020

Patrycja Pendrakowska Założycielka i prezes zarządu Instytutu Boyma oraz analityk polityki zagranicznej i gospodarki Chin. Z ramienia Instytutu zajmuje się relacjami UE-ASEAN w ramach projektu EANGAGE koordynowanego przez KAS Singapore oraz metodą Betzavta z Instytutem Adama na rzecz Pokoju i Demokracji w Jerozolimie. Jest jednym z członków założycieli rady biznesowej WICCI w Indiach-UE z siedzibą w Bombaju. Koordynowała także transkulturową grupę badawczą dot. Inicjatywy Pasa i Szlaku zorganizowaną przez Leadership Excellence Institute Zeppelin. Jest doktorantką na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie, gdzie prowadzi badania nad filozofią polityczną w Chinach. Ukończyła studia licencjackie na Wydziale Sinologii, Socjologii i Filozofii na Uniwersytecie Warszawskim oraz posiada dwa tytuły magistra prawa finansowego oraz etnografii i antropologii kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.