Boym na świecie

Jak prowadzić badania społeczne w Chinach? – subiektywny przewodnik po pobycie w CASS

Mimo rosnącego zainteresowania Państwem Środka, ciągle  niewielu polskich naukowców decyduje się na prowadzenie badań za Wielkim Murem.

Instytut Boyma 18.09.2019

W Zakładzie Filozofii Zachodniej w Instytucie Filozofii na Chińskiej Akademii Nauk Społecznych (CASS) spędziłam pełny miesiąc. Mogę pisać jedynie o osobistych doświadczeniach, ponieważ każdy pobyt dostosowany jest do indywidualnych potrzeb i przedstawionego wcześniej planu. Mam nadzieję, że refleksje okażą się przydatne dla osób rozważających prowadzenie badań w tej instytucji, lub w innych chińskich placówkach naukowych. Mimo rosnącego zainteresowania Państwem Środka, ciągle  niewielu polskich naukowców decyduje się na prowadzenie badań za Wielkim Murem.

Finansowanie

O finansowanie badań w Chinach można ubiegać się na różne sposoby, w tym u partnerów chińskich. W moim przypadku sprawa była o tyle prosta, że pobyt nie był finansowany przez żadną instytucję powiązaną z Chinami, lecz przez program NAWA ‘Mosty do Azji’ Uniwersytetu Warszawskiego. Z tego względu sprawy finansowe przy organizowaniu pobytu nie były brane pod uwagę. Dzięki temu samo prowadzenie badań miało charakter w pełni autonomiczny. Wspomniany program wspierający mobilność i umożliwiający prowadzenie badań w Azji jest ważnym znakiem, że Uniwersytet Warszawski dostrzegł rosnącą rolę Dalekiego Wschodu i aktywnie włączył się w umożliwienie młodym badaczom wyjazdów studyjnych. To bardzo dobra inicjatywa pozytywnie działająca na korzyść wizerunku Polski w świecie akademickim, nie tylko chińskim.

Ubiegając się o możliwość prowadzenia badań w CASS, trzeba przygotować dokładny plan pobytu i wybrać tutora-opiekuna, z którym konsultować się będzie kolejne etapy prac. Cały proces komunikacji i ustalenia szczegółów pobytu od strony merytorycznej trwa dosyć długo, z tego powodu warto zaplanować swoje badania na wiele miesięcy przed datą wyjazdu.

Jaką instytucję wybrać?

W moim przypadku sprawa była jasna. CASS posiada drugie po Bibliotece Narodowej w Pekinie zbiory książek, co sprawia, że instytucja jest atrakcyjnym miejscem do prowadzenia badań. Instytut Filozofii posiada swoją odrębną bibliotekę na dziewiątym piętrze zaopatrzoną w dzieła filozofów chińskich i zagranicznych. Można dostać wiele dzieł poświęconych idealizmowi niemieckiemu, marksizmowi, szkole frankfurckiej, etc. Wśród autorów królują między innymi Kant, Foucault, Hegel, Husserl, Habermas, Kierkegaard, Nietsche oraz Marks w oryginałach i tłumaczeniach na chiński. Warto zaznaczyć, że również dzieła wielu współczesnych filozofów są tłumaczone na język chiński, w tym Axel Honneth czy Charles Taylor. Daje to pewne wyobrażenie o krajobrazie intelektualnym chińskich partnerów i dostępności wielu ważnych pozycji chińskim badaczom.

Współpraca z tutorem

 Ze względu na tematykę moich badań (przygotowywanie rozprawy doktorskiej pt. Recepcja Hegla w Chinach: tradycja i współczesność) poszukiwałam przede wszystkim tłumaczeń i prac He Lina, Wang Jiuxinga i książek Zhang Shiyinga. Niestety nie wszystkie były na miejscu. Tutorka wspierająca mój pobyt wszystkie potrzebne książki sprowadziła dla mnie przez internet. Co więcej, zapoznawszy się z tematem przygotowywanej przeze mnie pracy, doradziła mi kilka innych tytułów, które również specjalnie dla mnie zakupiła. Z jednej strony żyjemy w świecie błyskawicznych przepływów informacji za sprawą Internetu, z drugiej istnieje jednak wiele barier w dostępie do tekstów i książek chińskich — nasze światy wcale nie są tak dobrze skomunikowane, jak się nam pozornie wydaje. Komunikacja w humanistyce jest w dalszym ciągu dość utrudniona, ze względu na bariery językowe, niedofinansowania tych gałęzi wiedzy oraz ograniczenia polityczne.

Mocną stroną praktyk był ciągły kontakt z tutorem, z którym łączyłam się i rozmawiałam przez Wechat, chiński serwis społecznościowy. Generalnie pracownicy naukowi w Chińskiej Akademii Nauk Społecznych są zobowiązani do przychodzenia do pracy raz w tygodniu, choć mogą częściej. Z tego względu znamienita większość pracuje z domu. Głównym kanałem kontaktu pozostał więc Wechat, poprzez który większość filozoficznych i bibliograficznych wskazówek otrzymywałam o każdej porze dnia i nocy. W Polsce takie udogodnienia i pełne aktywności zaangażowanie należą raczej do rzadkości.

Ciekawym elementem funkcjonowania Instytutu są odbywające się w trybie jednodniowym co tydzień lub co miesiąc translatoria skupiające się na poznawaniu i skrupulatnym tłumaczeniu dzieł wybranych filozofów zachodnich. Często odbywają się całodniowe warsztaty poświęcone na przykład Foucault (przynajmniej raz w miesiącu). Ze względu na moje akademickie zainteresowania związane z tematem doktoratu zaproszono mnie na całodziennie seminarium z Hegla, podczas którego porównywano chińskie tłumaczenia z oryginalną wersją „Wissenschaft der Logik” („Nauka logiki”). Obecni byli na nim pracownicy naukowi uniwersytetów w Xi’anie i Szanghaju czy szkoły partyjnej, którzy specjalnie przyjeżdżają na te seminaria z różnych stron Chin.

Udogodnienia

Do ciekawych udogodnień należy możliwość przyprowadzania do CASS dzieci, które podczas wakacyjnego okresu stanowią dla pracujących rodziców pewne obciążenie. Otóż zadziwiło mnie, że dzieci były bardzo przyjaźnie traktowane i stanowiły integralną część instytutów. W bibliotekach przygotowano dla nich specjalne miejsca, a w każdym zakładzie, w którym przebywałam, była mała półka z zabawkami. Myślę, że to udogodnienie jest bardzo komfortowe dla chińskich matek i ojców, w polskich realiach często spotkać się można z komentarzami: „Albo kariera naukowa, albo dzieci”, ewentualnie: „Weźmie pani urlop na kilka lat”. W sprawach dzieci, a także jak się okazało udogodnień żywieniowych (świetna stołówka ze świeżo gotowanymi potrawami i możliwość ich wzięcia do domu), CASS wywiązuje się świetnie.

Wolność naukowa i jej granice

Osobną kwestią nurtującą zachodnich wizytujących badaczy jest wolność prowadzenia badań i swobody wypowiedzi. Z jednej strony pracownicy mają pewną dozę niezależności, z drugiej jednak nie ma co ukrywać – nauka ma być pożyteczna dla społeczeństwa i ideologii państwowej, stąd też znajduje się na usługach rządzących. W zamkniętych salach toczą się jednak zacięte dyskusje o Foucault, sinizacji marksizmu, pojęciu lęku u Kirkegaarda czy Krytyce czystego rozumu.

Dyskutuje się wiele, czasami w sferze niedopowiedzeń, aluzji czy metafor. Pierwszy obraz, który mam w pamięci z pobytu w instytucie, to widok zatopionego w fotelu chińskiego filozofa w kapeluszu z leżącą obok lekturą Rok 1984 Orwella. Pracownicy Instytutu Filozofii dali się poznać jako świetni specjaliści wyedukowani na zachodnich uniwersytetach. Dla przykładu  jedna z osób towarzyszących mi w trakcie badań ukończyła studia doktoranckie w Belgii (Kant), tutorka świetnie mówiła po angielsku, czytała również w oryginale dzieła po niemiecku i duńsku. Zapoznana filozof pracująca w Akademii Marksizmu odbyła prestiżowe studia w Waszyngtonie, gdzie zajmowała się Marksem i Heglem.

Konkluzje

Jeśli planujemy wyjazd na badania do Chin przede wszystkim dobrze zadbać o to, aby znaleźć się pod opieką osoby, która proaktywnie podejdzie do naszego pobytu w chińskiej instytucji. Warto przygotować szczegółowy plan badawczy, omówić go z potencjalnym tutorem i uzbroić się w cierpliwość. Dzięki temu można uniknąć wielu nieporozumień i zadbać o jak najlepiej wykorzystany za granicą czas. Po drugie, znajomość języka chińskiego wydaje się bardzo ważna — niestety nie wszyscy mówią po angielsku w stopniu komunikatywnym, przez co może być trudno ustalić pewne sprawy w bibliotece czy z administracją. To przede wszystkim od naszego własnego zaangażowania zależy powodzenia badań, ponieważ nikt nie poda nam gotowych rozwiązań na talerzu, ani nie będzie organizował pobytu. Warto uzbroić się w cierpliwość i pokorę wobec odmiennego systemu kulturowego. Niestety wielokrotnie będąc w Chinach, miałam okazję obserwować szowinistyczne zachowania wobec Chińczyków. Trzeba sobie zdawać sprawę, że choć z perspektywy etycznej Chińczycy mogą wydawać się „ideowym monolitem”, to w perspektywie emicznej mają różnorodne poglądy na sprawy społeczne i polityczne.

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 2/2019

Patrycja Pendrakowska

Założycielka i prezes zarządu Instytutu Boyma oraz analityk polityki zagranicznej i gospodarki Chin. Z ramienia Instytutu zajmuje się relacjami UE-ASEAN w ramach projektu EANGAGE koordynowanego przez KAS Singapore oraz metodą Betzavta z Instytutem Adama na rzecz Pokoju i Demokracji w Jerozolimie. Jest jednym z członków założycieli rady biznesowej WICCI w Indiach-UE z siedzibą w Bombaju. Koordynowała także transkulturową grupę badawczą dot. Inicjatywy Pasa i Szlaku zorganizowaną przez Leadership Excellence Institute Zeppelin. Jest doktorantką na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie, gdzie prowadzi badania nad filozofią polityczną w Chinach. Ukończyła studia licencjackie na Wydziale Sinologii, Socjologii i Filozofii na Uniwersytecie Warszawskim oraz posiada dwa tytuły magistra prawa finansowego oraz etnografii i antropologii kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.

czytaj więcej

Park Geun-hye na krawędzi

Według magazynu Korean Times w ostatnią sobotę w Seulu został pobity kolejny rekord pod względem wielkości manifestacji w historii kraju – demonstrować miało aż 1,9 miliona osób. Ta ocena różni się od policyjnej, która oszacowała ilość protestujących na 270 000. Różnice w kalkulacji nie wzięły się przez przypadek. Emocje sięgają wyżyn. Celem manifestujących jest obecna […]

Czy interwencja humanitarna w Azji jest możliwa?

(Subiektywny) przegląd wybranych artykułów badawczych dotyczących stosunków międzynarodowych w regionie Azji i Pacyfiku publikowanych w wiodących czasopismach naukowych.

Tydzień w Azji #115: Czy Kirgistan zrenacjonalizuje wydobycie surowców?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Działania charytatywne Wietnamczyków w Polsce: ich zakres i źródła

Skala pomocy udzielanej medykom przez społeczność wietnamską w czasie pandemii 2020 roku wzbudza podziw i wdzięczność. Wynika z poczucia przynależności do Polski oraz z głęboko zakorzenionego w kulturze nakazu udzielania pomocy potrzebującym i spłacenia długu zaczerpniętego w czasie, gdy sami tej pomocy potrzebowali.

Tydzień w Azji #127: Ofensywa OZE na Wschodzie. Kazachstan liderem

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Patrycja Pendrakowska panelistką w debacie „Czy technologie wpędzają nas w zimną wojnę?” na Igrzyskach Wolności

Patrycja Pendrakowska uczestniczyła w tegorocznych Igrzyskach Wolności w Łodzi.

Forbes: Kryzys jednego z największych funduszy inwestycyjnych. Jack Ma opuszcza zarząd SoftBanku

25 czerwca chiński miliarder Jack Ma opuścił zarząd japońskiego holdingu finansowego SoftBank Group Corp. Tego samego dnia prezes SoftBanku, Masayoshi Son, ogłosił że ustąpi z zarządu Alibaby (...)

Zrobieni w dżucze. Recenzja książki „North Korea’s juche myth” B.R. Myersa

Nowa książka B.R. Myersa reklamowana była pochlebną recenzją Christophera Hitchensa. Podobnie, jak słynny neoateista Myers znany jest ze swojego ostrego języka, stanowczych i kontrowersyjnych tez, błyskotliwych spostrzeżeń oraz świetnego pióra. Wszystko to w najlepszej odsłonie ukazuje najnowsza książka badacza Korei Północnej: North Korea’s juche myth. Myers rozpoczyna swoją pracę, od krytyki innych ekspertów tematu. Zarzuca […]

Azjatech #125: Młode kobiety w Uzbekistanie wykluczone cyfrowo

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Gra w Platona. Z Uki Maroshek-Klarman na temat metody “Betzavta” rozmawia Patrycja Pendrakowska

Wywiad z Uki Maroshek-Klarman - Dyrektorką Naukową Instytutu Adama dla Demokracji i Pokoju w Izraelu, twórczynią metody "Betzavta", która została stworzona z myślą o podwyższeniu partycypacji ludzi w społeczeństwie i ułatwieniu rozwiązywania konfliktów.

Instytut Boyma partnerem programu NATO Youth Delegate of Poland

Młodzieżowy Delegat RP do NATO uzyska m.in. możliwość wzięcia udziału w szeregu konferencji, warsztatów i akademii tematycznych, a także okazję do poznania europejskiej klasy ekspertów oraz sposobu funkcjonowania instytucji Sojuszu Północnoatlantyckiego.

RP: Wojna w Ukrainie uderza w kazachską dystrybucję

Ograniczenia eksportowe i importowe w związku z sankcjami na Rosję i Białoruś, załamanie kursów walut powiązanych z rublem i destabilizacja systemów finansowych to tylko niektóre skutki napaści Rosji na Ukrainę uderzające w gospodarki Azji Centralnej.

Zwroty, wzloty i upadki. Japońska tarcza, czyli jak bronić się przed atakiem rakietowym?

Ku wielkiemu zaskoczeniu obserwatorów 15 czerwca 2020 japoński minister obrony Tarō Kōno poinformował o anulowaniu procesu pozyskania systemu Aegis Ashore. Dwa stanowiska radarów dalekiego zasięgu miały być podstawowym elementem obrony przeciwrakietowej kraju. Co istotne, decyzja o anulowaniu projektu została ostatecznie sformalizowana 24 czerwca przez Radę Bezpieczeństwa Narodowego, co oznacza zgodę premiera oraz ministrów obrony i spraw zagranicznych.

Forbes: AUKUS. W Azji kształtuje się nowy ład

Ameryka w ten sposób dokonuje realnego zwrotu w stronę Azji, pociągając za sobą najbardziej zaufanych aliantów. Gra toczy się nie tylko o kwestie bezpieczeństwa, ale też o ład gospodarczy i supremację technologiczną

Tydzień w Azji #26 : Globalny problem – gdzie wylądują toksyczne śmieci?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #69: Indie odbudowują gospodarkę na pięciu filarach

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: O co toczy się gra w sporze o chiński Big Tech

W marcu 2021 r. UC Browser, przeglądarka należąca do chińskiego holdingu technologicznego Alibaba, została czasowo wycofana z chińskich sklepów z aplikacjami. Jest to kolejny przejaw zmian zachodzących w otoczeniu Big Tech za Wielkim Murem...

Wybory 2019: Polska wobec Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej

Spotkanie Instytutu Boyma poświęcone proponowanej przez polityków polityce Polski wobec Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej odbędzie się 4 października 2019 r. o godzinie 19:00.

Wywiad: Po co nam „17+1”?

Z Michałem Wójcikiem, Dyrektorem Departamentu Współpracy Międzynarodowej Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (DWM MGMiŻŚ),  rozmawiał Krzysztof M. Zalewski.

Plastikoza – wstydliwy problem Korei Południowej

W Korei panuje szalona „plastikoza”.  Przybyszom z Europy ciężko tego nie zauważyć. Plastik jest wszędzie, poczynając od plastikowych gadżetów, opakowań, rurek, torebek, kubków… to tylko część problemu. Kraj, który lubi chwalić się ekologicznymi innowacjami i technologiami, ma poważny ekologiczny kryzys, którego nie może dłużej ignorować.

Tydzień w Azji #48: Uzbekistan krajem 2019 roku. Reformy kuszą międzynarodowych graczy

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #160: USA ogłosiły swoją strategię dla Indopacyfiku. Liczą na sojuszników i partnerów

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Patrycja Pendrakowska z wywiadem dla Balkan Development Support: „Państwa Europy Zachodniej skorzystały najbardziej na chińskim kapitale”

Na łamach portalu Financial Intelligence ukazał się wywiad z Patrycją Pendrakowską dla Balkan Development Support.

Wizje utopii w Europie i Chinach: od konfucjanizmu i Platona do transformacji technologicznej w ChRL – kurs na Uniwersytecie Otwartym UW

Zamierzonym efektem kursu jest podniesienie kompetencji z zakresu międzykulturowej analizy dzieł filozoficzno-politycznych.