
W Zakładzie Filozofii Zachodniej w Instytucie Filozofii na Chińskiej Akademii Nauk Społecznych (CASS) spędziłam pełny miesiąc. Mogę pisać jedynie o osobistych doświadczeniach, ponieważ każdy pobyt dostosowany jest do indywidualnych potrzeb i przedstawionego wcześniej planu. Mam nadzieję, że refleksje okażą się przydatne dla osób rozważających prowadzenie badań w tej instytucji, lub w innych chińskich placówkach naukowych. Mimo rosnącego zainteresowania Państwem Środka, ciągle niewielu polskich naukowców decyduje się na prowadzenie badań za Wielkim Murem.
Finansowanie
O finansowanie badań w Chinach można ubiegać się na różne sposoby, w tym u partnerów chińskich. W moim przypadku sprawa była o tyle prosta, że pobyt nie był finansowany przez żadną instytucję powiązaną z Chinami, lecz przez program NAWA ‘Mosty do Azji’ Uniwersytetu Warszawskiego. Z tego względu sprawy finansowe przy organizowaniu pobytu nie były brane pod uwagę. Dzięki temu samo prowadzenie badań miało charakter w pełni autonomiczny. Wspomniany program wspierający mobilność i umożliwiający prowadzenie badań w Azji jest ważnym znakiem, że Uniwersytet Warszawski dostrzegł rosnącą rolę Dalekiego Wschodu i aktywnie włączył się w umożliwienie młodym badaczom wyjazdów studyjnych. To bardzo dobra inicjatywa pozytywnie działająca na korzyść wizerunku Polski w świecie akademickim, nie tylko chińskim.
Ubiegając się o możliwość prowadzenia badań w CASS, trzeba przygotować dokładny plan pobytu i wybrać tutora-opiekuna, z którym konsultować się będzie kolejne etapy prac. Cały proces komunikacji i ustalenia szczegółów pobytu od strony merytorycznej trwa dosyć długo, z tego powodu warto zaplanować swoje badania na wiele miesięcy przed datą wyjazdu.
Jaką instytucję wybrać?
W moim przypadku sprawa była jasna. CASS posiada drugie po Bibliotece Narodowej w Pekinie zbiory książek, co sprawia, że instytucja jest atrakcyjnym miejscem do prowadzenia badań. Instytut Filozofii posiada swoją odrębną bibliotekę na dziewiątym piętrze zaopatrzoną w dzieła filozofów chińskich i zagranicznych. Można dostać wiele dzieł poświęconych idealizmowi niemieckiemu, marksizmowi, szkole frankfurckiej, etc. Wśród autorów królują między innymi Kant, Foucault, Hegel, Husserl, Habermas, Kierkegaard, Nietsche oraz Marks w oryginałach i tłumaczeniach na chiński. Warto zaznaczyć, że również dzieła wielu współczesnych filozofów są tłumaczone na język chiński, w tym Axel Honneth czy Charles Taylor. Daje to pewne wyobrażenie o krajobrazie intelektualnym chińskich partnerów i dostępności wielu ważnych pozycji chińskim badaczom.
Współpraca z tutorem
Ze względu na tematykę moich badań (przygotowywanie rozprawy doktorskiej pt. Recepcja Hegla w Chinach: tradycja i współczesność) poszukiwałam przede wszystkim tłumaczeń i prac He Lina, Wang Jiuxinga i książek Zhang Shiyinga. Niestety nie wszystkie były na miejscu. Tutorka wspierająca mój pobyt wszystkie potrzebne książki sprowadziła dla mnie przez internet. Co więcej, zapoznawszy się z tematem przygotowywanej przeze mnie pracy, doradziła mi kilka innych tytułów, które również specjalnie dla mnie zakupiła. Z jednej strony żyjemy w świecie błyskawicznych przepływów informacji za sprawą Internetu, z drugiej istnieje jednak wiele barier w dostępie do tekstów i książek chińskich — nasze światy wcale nie są tak dobrze skomunikowane, jak się nam pozornie wydaje. Komunikacja w humanistyce jest w dalszym ciągu dość utrudniona, ze względu na bariery językowe, niedofinansowania tych gałęzi wiedzy oraz ograniczenia polityczne.
Mocną stroną praktyk był ciągły kontakt z tutorem, z którym łączyłam się i rozmawiałam przez Wechat, chiński serwis społecznościowy. Generalnie pracownicy naukowi w Chińskiej Akademii Nauk Społecznych są zobowiązani do przychodzenia do pracy raz w tygodniu, choć mogą częściej. Z tego względu znamienita większość pracuje z domu. Głównym kanałem kontaktu pozostał więc Wechat, poprzez który większość filozoficznych i bibliograficznych wskazówek otrzymywałam o każdej porze dnia i nocy. W Polsce takie udogodnienia i pełne aktywności zaangażowanie należą raczej do rzadkości.
Ciekawym elementem funkcjonowania Instytutu są odbywające się w trybie jednodniowym co tydzień lub co miesiąc translatoria skupiające się na poznawaniu i skrupulatnym tłumaczeniu dzieł wybranych filozofów zachodnich. Często odbywają się całodniowe warsztaty poświęcone na przykład Foucault (przynajmniej raz w miesiącu). Ze względu na moje akademickie zainteresowania związane z tematem doktoratu zaproszono mnie na całodziennie seminarium z Hegla, podczas którego porównywano chińskie tłumaczenia z oryginalną wersją „Wissenschaft der Logik” („Nauka logiki”). Obecni byli na nim pracownicy naukowi uniwersytetów w Xi’anie i Szanghaju czy szkoły partyjnej, którzy specjalnie przyjeżdżają na te seminaria z różnych stron Chin.
Udogodnienia
Do ciekawych udogodnień należy możliwość przyprowadzania do CASS dzieci, które podczas wakacyjnego okresu stanowią dla pracujących rodziców pewne obciążenie. Otóż zadziwiło mnie, że dzieci były bardzo przyjaźnie traktowane i stanowiły integralną część instytutów. W bibliotekach przygotowano dla nich specjalne miejsca, a w każdym zakładzie, w którym przebywałam, była mała półka z zabawkami. Myślę, że to udogodnienie jest bardzo komfortowe dla chińskich matek i ojców, w polskich realiach często spotkać się można z komentarzami: „Albo kariera naukowa, albo dzieci”, ewentualnie: „Weźmie pani urlop na kilka lat”. W sprawach dzieci, a także jak się okazało udogodnień żywieniowych (świetna stołówka ze świeżo gotowanymi potrawami i możliwość ich wzięcia do domu), CASS wywiązuje się świetnie.
Wolność naukowa i jej granice
Osobną kwestią nurtującą zachodnich wizytujących badaczy jest wolność prowadzenia badań i swobody wypowiedzi. Z jednej strony pracownicy mają pewną dozę niezależności, z drugiej jednak nie ma co ukrywać – nauka ma być pożyteczna dla społeczeństwa i ideologii państwowej, stąd też znajduje się na usługach rządzących. W zamkniętych salach toczą się jednak zacięte dyskusje o Foucault, sinizacji marksizmu, pojęciu lęku u Kirkegaarda czy Krytyce czystego rozumu.
Dyskutuje się wiele, czasami w sferze niedopowiedzeń, aluzji czy metafor. Pierwszy obraz, który mam w pamięci z pobytu w instytucie, to widok zatopionego w fotelu chińskiego filozofa w kapeluszu z leżącą obok lekturą Rok 1984 Orwella. Pracownicy Instytutu Filozofii dali się poznać jako świetni specjaliści wyedukowani na zachodnich uniwersytetach. Dla przykładu jedna z osób towarzyszących mi w trakcie badań ukończyła studia doktoranckie w Belgii (Kant), tutorka świetnie mówiła po angielsku, czytała również w oryginale dzieła po niemiecku i duńsku. Zapoznana filozof pracująca w Akademii Marksizmu odbyła prestiżowe studia w Waszyngtonie, gdzie zajmowała się Marksem i Heglem.
Konkluzje
Jeśli planujemy wyjazd na badania do Chin przede wszystkim dobrze zadbać o to, aby znaleźć się pod opieką osoby, która proaktywnie podejdzie do naszego pobytu w chińskiej instytucji. Warto przygotować szczegółowy plan badawczy, omówić go z potencjalnym tutorem i uzbroić się w cierpliwość. Dzięki temu można uniknąć wielu nieporozumień i zadbać o jak najlepiej wykorzystany za granicą czas. Po drugie, znajomość języka chińskiego wydaje się bardzo ważna — niestety nie wszyscy mówią po angielsku w stopniu komunikatywnym, przez co może być trudno ustalić pewne sprawy w bibliotece czy z administracją. To przede wszystkim od naszego własnego zaangażowania zależy powodzenia badań, ponieważ nikt nie poda nam gotowych rozwiązań na talerzu, ani nie będzie organizował pobytu. Warto uzbroić się w cierpliwość i pokorę wobec odmiennego systemu kulturowego. Niestety wielokrotnie będąc w Chinach, miałam okazję obserwować szowinistyczne zachowania wobec Chińczyków. Trzeba sobie zdawać sprawę, że choć z perspektywy etycznej Chińczycy mogą wydawać się „ideowym monolitem”, to w perspektywie emicznej mają różnorodne poglądy na sprawy społeczne i polityczne.
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 2/2019

Patrycja Pendrakowska Założycielka i wiceprezes zarządu Instytutu Boyma oraz analityk polityki zagranicznej i gospodarki Chin. Z ramienia Instytutu zajmuje się relacjami UE-ASEAN w ramach projektu EANGAGE koordynowanego przez KAS Singapore oraz metodą Betzavta z Instytutem Adama na rzecz Pokoju i Demokracji w Jerozolimie. Jest jednym z członków założycieli rady biznesowej WICCI w Indiach-UE z siedzibą w Bombaju. Koordynowała także transkulturową grupę badawczą dot. Inicjatywy Pasa i Szlaku zorganizowaną przez Leadership Excellence Institute Zeppelin. Jest doktorantką na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie, gdzie prowadzi badania nad filozofią polityczną w Chinach. Ukończyła studia licencjackie na Wydziale Sinologii, Socjologii i Filozofii na Uniwersytecie Warszawskim oraz posiada dwa tytuły magistra prawa finansowego oraz etnografii i antropologii kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.
czytaj więcej
‘Nigdy więcej nie przegramy z Japonią’, czyli o konflikcie koreańsko – japońskim
Jadąc na rowerze w Jeonju, mijam plakaty z przekreśloną twarzą premiera Japonii. „No Abe” to slogan, który wybija rytm ostatnich miesięcy. Widać go w telewizji i gazetach. Słychać go na ulicy. W sklepach wywieszane są napisy „nie sprzedajemy japońskich produktów”. Im większy, tym lepszy. Konflikt z Japonią to nie tylko symboliczne prężenie muskułów, ale poważne ekonomiczne problemy. Straty finansowe rosną po obu stronach, ale rząd Moon Jae-ina jest stanowczy. Zwłaszcza, że antyjaponizm mobilizuje naród w sposób, jaki nie widziano w Korei Południowej od protestów przeciwko Park Geyun-hee w 2017 roku.
Roman HusarskiKwartalnik Boyma – nr 1 (15)/2023
W nowym numerze Kwartalnika Boyma prezentujemy teksty poświęcone najwyższym kręgom władzy w Kazachstanie, relacjom albańsko-koreańskim, nauce dla Tajwanu z inwazji na Ukrainę, czy kryzysom nawozowym i gazowym.
“Gospoda Polska” Association in Harbin 1907-1947. Part One.
This is the first part of an article about Gospoda Polska, a Polish association in Harbin. It is an extraordinary account of the Polish diaspora that lived in Harbin before the Second World War. It was written by Jerzy Czajewski, and we are very grateful that he chose our think tank and foundation to publish his work.
Jerzy CzajewskiAzjatech #87: Indusi odkrywają prawdziwsze oblicze Świętego Mikołaja
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #260: Piąta gospodarka świata ucieka Polsce. Można to jednak zmienić
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Przyspieszenie prywatyzacji w Uzbekistanie
Prezydent Uzbekistanu Szawkat Mirzijojew stara się przyspieszyć prywatyzację majątku państwowego. Uzbecy zapraszają potencjalnych inwestorów na marcowe forum w swej stolicy - Taszkencie.
Magdalena Sobańska-CwalinaTydzień w Azji #241: Wybory w trzeciej demokracji globu przyciągają uwagę świata
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
W jakim zakresie zmienił się charakter międzynarodowego zaangażowania w wojny domowe po 1989 roku?
Od końca drugiej wojny światowej to wojny domowe, a nie międzypaństwowe konflikty, stały się dominującą i najbardziej wyniszczającą formą zorganizowanej przemocy w ramach systemu międzynarodowego. Jak zmieniła się ich charakterystyka na przestrzeni lat?
Waldemar JaszczykAzja Centralna: Kręta droga do regionalnej integracji
Celem opracowania jest przedstawienie aktualnego poziomu zintegrowania republik Azji Centralnej oraz dokonanie analizy kierunków i dynamiki tego procesu w przyszłości. W opracowaniu dokonano również identyfikacji czynników, które mogą wzmacniać procesy integracyjne lub je hamować, a także przedstawiono przyczyny i skutki integracji w odniesieniu do tego regionu.
Jerzy OlędzkiKryzys kina niezależnego w Korei?
W 2015 roku za sprawą sukcesów takich blockbasterów jak Weteran (베테랑, Ryoo Seung-wan ) i Zabójstwo (암살, Choi Dong-hoon) Korea po raz kolejny pobiła swój rekord przychodów w box office. W zeszłym roku padł również rekord w historii kraju pod względem wyprodukowanych filmów. W seulskiej fabryce snów powstało aż 1208 obrazów. Kolejne rekordy sprawiają wrażenie dynamicznego […]
Roman HusarskiTydzień w Azji: Indyjski rynek farmaceutyczny w czasie pandemii COVID-19
Masowe rozprzestrzenianie się koronawirusa sprawiło, że Indie stanęły do wyścigu z czasem, którego zwieńczeniem ma być stworzenie szczepionki na tę chorobę. Indyjski rynek farmaceutyczny może odegrać kluczową rolę w tym przedsięwzięciu.
Iga BielawskaAzjatech #240: Krzemowa Dolina Wschodu dołącza do wyścigu o intratną branżę. Ma asa w rękawie
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Od kiedy świat pogrążył się w pandemicznych lockdownach i kryzysie, wycena jego majątku wzrosła ponad 15-krotnie.
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji #105: Koniec ery kanclerz Merkel. Jak zmieni się niemiecka polityka zagraniczna?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Spotkanie dyskusyjne on-line wokół Kwartalnika Boyma nr 3/2020
W najnowszym Kwartalniku Boyma nasi analitycy poruszyli szereg zagadnień związanych z COVID-19, w tym stan epidemii w Azji Centralnej i w Korei Południowej, relacje na linii Pekin-Waszyngton, a także uwagi dotyczące tzw. „dyplomacji maseczkowej” uprawianej przez Chiny.
Azjatech #101: Zabawa w podglądanie. Wielki handel prywatnymi nagraniami wideo
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Projekt Nowy Kazachstan. Szanse i zagrożenia społeczno-polityczne
Projekt Nowy Kazachstan, przedstawiony 16 marca przez prezydenta Kasym-Żomarta Tokajewa, w założeniu ma wyznaczać kierunek zmian w polityce wewnętrznej. Wskazano w projekcie kluczowe obszary, w których planowane są zmiany. Ich przeprowadzenie powinno zdemokratyzować system władzy.
Jerzy OlędzkiTydzień w Azji: Awicenna, czyli uzbecki pomysł na turystykę w czasach zarazy
Turystyka po objęciu prezydentury przez Szawkata Mirzjojojewa została uznana za ważny dział gospodarki o niewykorzystanym dotąd potencjale. COVID-19 dodał do istniejących, strukturalnych problemów branży w Uzbekistanie kolejne wyzwania.
Magdalena Sobańska-CwalinaZacieśniająca się współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa między Indiami i Japonią
Na początku maja 2025 r. ministrowie obrony Indii i Japonii ogłosili zamiar utworzenia dwustronnego ciała konsultacyjnego ds. współpracy obronnej. Jest to kolejny przejaw zacieśniającej się kooperacji indyjsko-japońskiej w dziedzinie bezpieczeństwa, która ma swoje źródło m.in. we wzroście agresywnej polityki Chin na Indo-Pacyfiku.
Jakub WitczakW niniejszym opracowaniu podjęto próbę analizy przyczyn oraz skutków wzrostu ekonomiczno-politycznego zaangażowania Chińskiej Republiki Ludowej na terytorium Armenii i Azerbejdżanu.
Mariusz CiecierskiAzjatech #114: Miasto-państwo buduje światową stolicę innowacji
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #234: Indie otworzą trzy strategiczne fabryki, by stać się elektroniczną potęgą
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Nowy azjatycki tygrys. Jak rozwijają się nowe technologie w Wietnamie
Wietnam przechodzi intensywną transformację cyfrową, stając się nie tylko coraz istotniejszym hubem dla start-upów i nowych technologii w krajach Azji Południowo-Wschodniej, ale także rozwijając sektor usług dla biznesu. Te zmiany są możliwe dzięki dostępności stosunkowo dobrze wykształconej i taniej kadry...
Patrycja Pendrakowska