Publicystyka

„Business Sutra: Bardzo indyjskie podejście do zarządzania” – Utopia czy realizm?

„Bardzo indyjskie podejście do biznesu ujawnia lukę w podstawowych założeniach, które definiują nauki o zarządzaniu [i przywództwie], nauczane współcześnie (...) Znajomość mitologii może pomóc menedżerom i liderom lepiej rozumieć zachowania ich inwestorów, (...) pracodawców, pracowników, konkurentów i klientów. W końcu mitologia jest mapą ludzkiego umysłu.”

Instytut Boyma 01.02.2020

„Bardzo indyjskie podejście do biznesu ujawnia lukę w podstawowych założeniach, które definiują nauki o zarządzaniu [i przywództwie], nauczane współcześnie (…). Celebruje moją prawdę i twoją prawdę, a także ludzką zdolność rozwijania umysłu dzięki wyobraźni. (…) Znajomość mitologii może pomóc menedżerom i liderom lepiej rozumieć zachowania ich inwestorów, (…) pracodawców, pracowników, konkurentów i klientów. W końcu mitologia jest mapą ludzkiego umysłu.”

Postępujące procesy globalizacyjne przenikają świat na wielu płaszczyznach i niosą ze sobą liczne konsekwencje. Nie sposób pominąć ich oddziaływania na charakter praktyk biznesowych w organizacjach ponad- i międzynarodowych, w szczególności ponadnarodowych korporacjach. W przeciwieństwie do kultur zachodnich religia w Indiach w dalszym ciągu jest sposobem na życie, a starożytne nurty kultury indyjskiej wciąż mają istotny wpływ na współczesne nawyki. Niezależnie od zajmowanego miejsca w firmowej hierarchii – dla nawiązania satysfakcjonującej współpracy – kwestie te potrzebują być uwzględnione i uszanowane w relacjach biznesowych.

A gdyby na chwilę porzucić utarte sposoby myślenia i przestać odmierzać świat europejską linijką? Zachęca do tego Devdutt Pattanaik – indyjski mitolog, przedsiębiorca i autor, który w publikacji „Business Sutra: A Very Indian Approach To Management” proponuje kompleksowe podejście do zarządzania, biznesu i przywództwa w coraz bardziej spolaryzowanym świecie. Umiejętnie integruje praktyki biznesowe współczesnego świata z indyjską mitologią, wychwytując archetypy przynoszące głębsze zrozumienie i poczucie sensu biznesowych działalności. Rysuje obraz biznesu opartego na podmiotowości i różnorodności, nie oczekując od jednostki pełnego dostosowania się do „instytucji bez twarzy”- zważając natomiast na indywidualne wierzenia, przekonania i emocje człowieka.

„Business Sutra” podąża za zachodnimi koncepcjami z użyciem ​​indyjskiego słownictwa. Zakłada istnienie obiektywnej prawdy w ludzkich sprawach.

Sutra – nić łącząca wiarę z biznesem

Sanskryckie słowo sutra (sūtra) oznacza „nić, przędzę, sznurek, linię, sznur, drut”. W indyjskich tradycjach literackich odnosi się m.in. do aforyzmu lub zbioru aforyzmów w formie podręcznika, mogącego zawierać nauki z dowolnej dziedziny wiedzy. Sutra biznesu (Business Sutra) ma zatem wskazywać nie tylko na istnienie związku między wiarą czy indywidualnymi przekonaniami a praktykami biznesowymi, lecz także przedstawiać związaną z tym ideologię i koncepcje.

Jak pisze Pattanaik „wiara jest prawdą subiektywną, moją prawdą i waszą prawdą, soczewką, przez którą rozumiemy świat”. Ustanawia pojęcia prawdy (satya), szczęścia i dobrobytu (śiva) oraz piękna (sundara), dzięki którym ludzie określają siebie i podejmują decyzje. Dlatego właśnie wiara, rozumiana jako system przekonań człowieka, odgrywa w biznesie kluczową rolę – determinuje wybory i napędza decyzje kupujących i sprzedających, inwestorów i przedsiębiorców, pracodawców i pracowników. Określa także sposób prowadzenia działalności oraz wyznacza charakter i zasady wzajemnej współpracy.

Pattanaik krytykuje podejście zachodnich szkół zarządzania, które kładą większy nacisk na wzrost organizacji niż na indywidualny rozwój: „Nauka o zarządzaniu nie pozwala jednak na wiarę. Dziecko rewolucji naukowej i ery industrialnej unika tego co niematerialne, subiektywne i niemierzalne. Przywiązuje większą wagę do tego, co obiektywne. Dlatego większe znaczenie mają wartości instytucji, do których zespół dochodzi na drodze konsensusu po logicznym procesie. Nie należą one do nikogo, ale każdy członek instytucji jest umownie zobowiązany do ich przestrzegania, nawet kosztem osobistych przekonań, przynajmniej w godzinach pracy”.

Autor zaznacza, że takie założenie pozwala pretendentowi prosperować w korporacjach, ale tylko do momentu gdy jest uprzejmy, zważa na procedury i szanuje zasady – nie wyrażając jednak swoich przekonań czy wierzeń. Uważa, że taki sposób działania unieważnia osobowość, premiuje profesjonalistę oraz tworzy podział na pracę i życie. Upatruje w tym przyczyny wielu problemów, z którymi zmagają się organizacje: braku inicjatywy, braku etyki, niewrażliwości kulturowej, pozorów pracy zespołowej czy feudalnego sposobu myślenia pod instytucjonalnymi fasadami.

Bardzo indyjskie podejście do biznesu ujawnia lukę w podstawowych założeniach, które definiują nauki o zarządzaniu [i przywództwie], nauczane współcześnie (…). Celebruje moją prawdę i twoją prawdę, a także ludzką zdolność rozwijania umysłu dzięki wyobraźni”.

Dostrzega jednocześnie soczewki, przez które Indie patrzą na Zachód i odwrotnie. Indyjski filtr postrzega Zachód jako materialistyczny, w którym ceni się bardziej rzeczy niż myśli. Zachód natomiast widzi w Indiach egzotykę, gdzie symbolika ważniejsza jest niż dosłowność. Pattanaik przestrzega jednak przed zbyt szybkim definiowaniem różnic, gdyż taka próba grozi „spaleniem statku w porcie, zanim rozpocznie się eksploracja”.

Zorientowanie na cel – rozwiązanie czy problem?

Pattanaik zwraca uwagę na fakt osadzenia nauki o zarządzaniu w „subiektywnej prawdzie Zachodu”, której zarzuca obsesję na punkcie celów we współczesnych praktykach biznesowych: „Najpierw są cele, potem zadania, potem ludzie”. Podważa przekonanie, że zorientowanie na cel jest logiczne, dlatego stanowi uniwersalne rozwiązanie wszystkich problemów biznesowych. Twierdzi, że w indyjskiej kulturze ten sposób myślenia postrzegany jest jako problem, a nie rozwiązanie:

„Zastanawiałem się, jakie byłoby bardzo indyjskie podejście do zarządzania. Ponieważ najpopularniejszy sposób wyrażania się w Indiach był mityczny, postanowiłem czerpać mądrość biznesową z wielkiej układanki opowiadań, symboli i rytuałów, które powstały i kwitły na subkontynencie indyjskim, szczególnie w doktrynach hinduizmu, dźinizmu, buddyzmu i sikhizmu”.

Zaznacza jednak, że indyjskie systemy gospodarcze, polityczne i edukacyjne są również zakorzenione w zachodnich przekonaniach –  ale sami Indusi nie są.

Porzucając koncepcję celu i przy użyciu subiektywnego lub mitycznego obiektywu, autor odsłania luki światopoglądowe, które według niego stanowią w organizacjach przyczynę konfliktu, frustracji i braku motywacji. Wśród nich wyróżnia przewagę obiektywnej prawdy instytucjonalnej czy prawdy właściciela nad prawdami indywidualnymi, postrzeganie ludzi jako zasobów, którymi należy zarządzać przez kontrolę, wynagrodzenie i motywację. Taki sposób zarządzania nie stanie się satysfakcjonujący dla obu stron, ponieważ ignorowane czy odrzucane potrzeby jednostek nie znikają.

„Uświadomiłem sobie, że znajomość mitologii może pomóc menedżerom i liderom lepiej zrozumieć zachowanie ich inwestorów i organów regulacyjnych, pracodawców, pracowników, konkurentów i klientów. W końcu mitologia jest mapą ludzkiego umysłu”.

Na tej podstawie wyłonił się model zarządzania, który bardziej niż cel ceni perspektywę i światopogląd, a zamiast ujednolicania proponuje porozumienie.

Biznesowa transakcja vs rytuał ofiarniczy

Pattanaik zestawia współczesny obraz biznesowych transakcji z wedyjskim kultem ofiarnym. Celem takiego porównania jest z jednej strony odkrycie archetypu, który może służyć lepszemu zrozumieniu biznesowych transakcji, z drugiej natomiast porzucenie znanych schematów myślenia i ujrzenie nowej perspektywy.

Biznes porównywany jest do aktu kultu bóstwa (składania ofiary) i określany terminem jadźńa (yajña). Jest to rytuał opisywany w najstarszych i najbardziej poważanych pismach Rigwedy (Ṛgveda). Zarówno biznes, jak i sens rytuału ofiarniczego polegają na zasadzie wymiany – zawiera się umowę czy składa ofiarę, aby coś otrzymać w zamian.

Strona, która inicjuje transakcję porównywana jest do osoby ponoszącej koszty ofiary i nazywana jadźamana (yajamāna). Ofiara składana jest w ogniu (agni) wraz z okrzykiem „swaha (svāhā)” oraz nadzieją na zadowolenie wybranego bóstwa (devatā), które da mu to, czego zapragnie z okrzykiem „więc niech będzie” tathastu (tathāstu).  Swaha jest wszystkim tym, co inwestuje strona transakcji: towary, usługi, pomysły, czas, wysiłek. Swaha porównywane jest do kosztów utopionych – czyli wkładu ponoszonego na początku danego przedsięwzięcia, kiedy nie jest jeszcze znana jego zyskowność; stanowią znaczącą część kosztów inwestycji. Tathastu natomiast to zwrot z inwestycji: przychody, wynagrodzenie płacone przez pracodawcę. Role jadźamana są elastyczne i mogą zamieniać się w zależności od tego, kto inicjuje transakcję.

W odniesieniu do współczesnego biznesu, pracodawca uważa, że jego pracownik wykonuje dobrze swoja pracę, ponieważ zapewnia mu satysfakcjonujące wynagrodzenie. W tym przypadku pracodawca jest w roli jadźamana, a pracownik dewata. Pracownik twierdzi jednak, że to jego umiejętności zapewniają mu wysokie zarobki – w swoim wyobrażeniu pełni funkcję jadźamana, natomiast pracodawca dewaty. Obydwoje czynią swaha co przynosi im satysfakcjonujące tathastu.

Jadźńię – czyli zarówno biznes jak i ofiarę – uznaje się za sukces tylko wtedy, gdy wprowadza bogactwo i dobrobyt. Wszyscy zgadzają się wtedy, że Lakshmi [bogini bogactwa i patronka pomyślności] przybyła.

Każda wymiana czy transakcja obarczona jest ryzykiem wystąpienia nieporozumień i problemów. Pierwszym z nich jest ciężar oczekiwań i obowiązków. Jadźamana (strona transkacji) ma oczekiwania, gdy ofiaruje swaha (wkład), a dewata (druga strona transakcji) ma obowiązki, gdy go otrzyma. Wymiana może stworzyć długi i stworzyć pożyczkobiorców lub pożyczkodawców. Pojawia się możliwość zostania uwięzionym w labiryncie dawania i brania, który porównać można do samsary (saṃsāra) – rozumianej jako transmigracja czy kołowrót życia i śmierci, którego celem jest wyzwolenie – mukti.

Pattanaik podkreśla, że kluczem do jadźny [biznesu] jest podjęcie decyzji – „chęć wlania swaha do ognia”. Jest to proces nieodwracalny i niewiele osób chce wziąć odpowiedzialność za wniesienie wkładu i nieprzewidywalne konsekwencje inwestycji. Zaznacza, że człowiek to jedyne żywe stworzenie, które „proces podejmowania decyzji może i oddaje w outsourcing”.

Mędrcy we wzroście gospodarczym pozbawionym rozwoju osobistego upatrywali katastrofy. Twierdzili, że wtedy Lakszmi przybyłaby ze swoją siostrą Alakszmi – boginią konfliktu, i stworzyła znaczną liczbę kłótni i nieporozumień.

Spojrzenie autora na prowadzenie praktyk biznesowych i nauki o zarządzaniu jest subiektywne, co podkreśla w swojej publikacji, odpierając jednocześnie potencjalną krytykę naukowców dotyczącą dekodowania mitologii czy weryfikowania naukowych i religijnych poglądów.  „Celem nie jest czerpanie wiedzy z przeszłości ani poszukiwanie konsensusu innych myślicieli, ale odkrywanie niewidzialnych dźwigni, które odgrywają kluczową rolę w sukcesie lub porażce biznesowej”.

Puentę stanowić może refleksja dotycząca podejścia do majątku i dobrobytu: „Gdy bogactwo trzeba ścigać, miejsce pracy staje się polem bitewnym inwestorów, (…) pracodawców, pracowników, sprzedawców, konkurentów i klientów; jeśli uważamy, że należy przyciągać bogactwo, miejsce pracy staje się placem zabaw, gdzie wszyscy są szczęśliwi”.

Wątpiącym, którzy kierują się przekonaniem, że istnieje tylko jedna prawda, sugeruje znalezienie spokoju i zauważenie, że:

„W nieskończonych mitach kryje się wieczna prawda. Kto to wszystko widzi?

Waruna [wszechwiedzący i wszechwidzący bóg nieba, strażnik kosmicznego ładu] ma tylko tysiąc oczu, Indra [władca piorunów i opiekun wojowników] – sto.

Ty i ja, tylko dwoje”.

Magdalena Rybczyńska

Absolwentka Indologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Informatyki i Ekonometrii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Koordynatorka projektu naukowo-badawczego Szlakiem Gandhiego, zrealizowanego w 2008 roku w Indiach. Posiada bogate doświadczenie w branży outsourcingowej. Główne obszary zainteresowań: przeobrażenia zachodzące w Azji, mające wpływ na gospodarkę światową; związek filozofii z ekonomią i polityką. Pasjonatka jogi, zgłębiająca osadzenie jej praktyk w indyjskich tradycjach religijnych. Znajomość języków: angielski, sanskryt, hindi, urdu oraz podstawy tamilskiego.

czytaj więcej

Tydzień w Azji #101: Chiński rok 2020. Centrum świata przesuwa się nad (Indo)Pacyfik

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości

Tydzień w Azji: 30-lecie chińskiego uczestnictwa w misjach pokojowych ONZ – analiza podejścia i motywacji Pekinu

Z ponad 2500 błękitnymi hełmami obecnie w służbie czynnej, z tym 13 na kluczowych stanowiskach dowódczych, Państwo Środka jest najliczniejszym uczestnikiem misji pokojowych ONZ spośród stałych członków RB ONZ. 

Tydzień w Azji: Indyjski rynek walentynkowy, czyli szybka westernizacja młodego pokolenia klasy średniej

14 lutego miliony ludzi na całym świecie celebrują święto zakochanych. Zgodnie z panującym zwyczajem tego dnia wysyła się kartki z wyznaniami miłosnymi, kwiaty oraz upominki. Indie pod tym względem nie są wyjątkiem...

Taxi driver w Gwangju. O historycznym kinie protestu w Korei Południowej

„Kto kontroluje przeszłość, kontroluje przyszłość. Kto kontroluje teraźniejszość, kontroluje przeszłość” pisał Orwell w swoim słynnym dziele. Częściej brytyjskim klasykiem obrazuje się sytuacje w Korei Północnej niż Południowej. Rzeczywiście spostrzeżenie Orwella najjaskrawiej uwidacznia się w kontekście systemów totalitarnych. Jednak sam mechanizm jest dużo bardziej uniwersalny i widoczny szczególnie na gruncie ideologii – od Polski po Koree […]

Potrzebujemy nowej polityki azjatyckiej – LIST OTWARTY

Azja odgrywa ważną i stale rosnącą rolę w polityce i gospodarce światowej. Dlatego wychodzimy do Państwa z apelem, aby tak dziennikarze, politycy i wszyscy inni, którzy kształtują opinię publiczną, częściej i odważniej podejmowali debatę na temat roli tego kontynentu dla Polski w wielu dziedzinach życia.

Tydzień w Azji #164: Chiny „dobrą siłą” dla Ukrainy?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tekla z Mławy czy jednak warszawskiej Pragi? Tajemnica dotycząca daty i miejsca narodzin Tekli Bądarzewskiej rozwiązana

Krótka kwerenda internetowa wykazała jak mało wiadomo o Tekli Bądarzewskiej i o jej rodzinie. Najwięcej zaś kontrowersji wzbudza kwestia daty i miejsca jej narodzin.

Azjatech #19: Jak niepowodzenie lądowania na Księżycu wpłynie na indyjski program kosmiczny?

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #49: Izraelskie innowacje w walce z koronawirusem

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Paweł Behrendt dla PR24 o wizycie Nancy Pelosi na Tajwanie: była wygodna dla Xi Jinpinga i jego otoczenia

Serdecznie zapraszamy do odsłuchania zapisu rozmowy analityka Instytutu Boyma Pawła Behrendta, który w rozmowie z dziennikarzem Polskiego Radia 24 Michałem Strzałkowskim skomentował wizytę Nancy Pelosi na Tajwanie.

RP: Rolnictwo i doradztwo – Uzbekistan może być ciekawym kierunkiem

Polska i Uzbekistan mają szansę na pogłębienie współpracy w dziedzinie rolnictwa. Dotyczy to edukacji wyższej i certyfikacji produktów, eksportu i produkcji w Uzbekistanie maszyn rolniczych, jak i wdrażania technik pozwalających na oszczędność wody.

Powrót Lewantu – jak rozwój sieci kolejowych na Bliskim Wschodzie może zmienić globalne sieci handlowe

Przez tysiące lat Lewant był miejscem spotkania cywilizacji Europy, Azji i Afryki. Rolę jednak stracił 500 lat temu gdy Europejczycy postanowili poszukać dróg handlu z Azją bez pośrednictwa muzułmańskich władców regionu.

Azjatech #184: Alibaba do podziału. To może być pogrzeb chińskiego giganta

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

„Przywództwo” w organizacjach regionalnych: relacja między interesami a tożsamością kolektywną – projekt Anny Grzywacz

Z radością informujemy, iż analityczka Instytutu Boyma dr Anna Grzywacz została zwyciężczynią finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki konkursu Miniatura 4.

Tydzień w Azji #144: Po 68 latach Air India wraca do grupy Tata

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Idee polityczne w Chinach w XX i XXI w.: od Sun Yat-sena do Xi Jinpinga – kurs na Uniwersytecie Otwartym UW

Celem kursu będzie podniesienie kompetencji z zakresu krytycznego czytania tekstów filozoficzno-politycznych z kultur pozaeuropejskich oraz diagnozowania sposobów prowadzenia propagandy komunistycznej na potrzeby wewnętrzne i zewnętrzne w ChRL.

Tydzień w Azji #28: Uzbekistan – szansą dla przedsiębiorstw zagranicznych

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Pierwsze spotkanie biznesowe w Indiach

W zeszłorocznym raporcie PwC opracowanym we współpracy z PFR TFI Indie znalazły się na pierwszym miejscu wśród najbardziej obiecujących kierunków inwestycji zagranicznych dla polskich firm.

Forbes: Przechodzimy dziś w Europie rewolucję technologiczną, którą Korea i Chiny mają już za sobą

Rynek detaliczny jest jednym z obszarów gospodarki, gdzie nowe technologie mają niezwykle widoczny wpływ na życie ludzi. Uwydatniła to pandemia Covid-19, w trakcie której konsumenci na całym świecie musieli zmienić swoje nawyki zakupowe.

Tradycyjny lek czy groźny narkotyk? Marihuana w Korei Południowej

Pod koniec 2018 roku w Korei Południowej wprowadzono do obrotu leki na bazie konopi (Cannabis sativa, Cannabis indica). Korea jest pierwszym krajem w konserwatywnej pod tym względem Azji Wschodniej, który odważył się na taki krok. Pacjenci muszą jednak mierzyć się z uciążliwym prawem, wysokimi cenami i przede wszystkim silną stygmatyzacją społeczną. 

Indyjscy guru. Kiedy duchowość rozczarowuje

W tradycji indyjskiej guru odgrywa kluczową rolę w procesie rozwoju duchowego człowieka. Z czasem jednak globalizacja duchowości zmieniła jego rolę i usytuowanie społeczne. Obecnie wizerunek duchowego przywódcy kojarzy się z mężczyzną w szafranowych szatach, którego zdjęcia  stanowią wystrój licznych sal modlitewnych, przedsiębiorstw czy prywatnych samochodów. Wyznawców przyciąga różnorodnymi „nadprzyrodzonymi” zdolnościami...

Tydzień w Azji: Korea Południowa w światowym wyścigu technologicznym- standard 6G już w 2026 roku?

Na początku sierpnia tego roku premier Korei Południowej Chung Se-kyun przedstawił rządową strategię wsparcia krajowego przemysłu technologicznego w badaniach nad rozwojem kolejnej generacji sieci komórkowej, mającej zastąpić dopiero co wprowadzony standard 5G.

Tydzień w Azji #148: Niemcy rozpychają się w Azji Centralnej

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Relacja video ze spotkania autorskiego z profesorem Góralczykiem

27 czerwca odbyło się spotkanie autorskie z profesorem Bogdanem Góralczykiem dotyczące jego książki "Wielki renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje".