
Hongkong powrócił do Chin w 1997 roku. Dla goniącej za rozwojem ekonomicznym Chińskiej Republiki Ludowej był furtką do świata biznesu i handlu, wzorem nowoczesności. Dominował nad kontynentem nie tylko w kwestii rozwoju gospodarczego, ale także kulturowego. Zmęczone wydarzeniami poprzednich dekad Chiny dopiero co zaczynały budować swoje współczesne dziedzictwo kulturowe, coś, co można by dzisiaj nazwać fundamentami „soft power”. W Hongkongu zaś kwitł przemysł filmowy i muzyczny, tamtejsze produkcje odnosiły sukces nie tylko lokalnie, ale i w skali globalnej. Do dziś wielu Chińczyków jest w stanie zaśpiewać dawne hongkońskie hity nie znając nawet języka kantońskiego. Filmy z lat 80. I 90., kultowe postaci takie jak Bruce Lee i Jackie Chan zapisały się na dobre na kartach historii światowej popkultury. Przez wiele lat funkcjonowania pod rządami Brytyjczyków, Hongkong wykształcił odrębność od kontynentu nie tylko w wymiarze polityczno-systemowym, ale i kulturowym. Te czynniki znacząco wpłynęły na kształt rynku hongkońskiego oraz chińskiego, wybory i preferencje konsumentów i, co za tym idzie, sukces lub porażkę różnych korporacji. Co więcej, przez kilkadziesiąt lat to produkty z Hongkongu wędrowały na kontynent. Dziś jest zgoła inaczej.
W drugiej dekadzie XXI wieku, dobie niemal totalnej cyfryzacji naszego życia, Internet oraz to, co w nim robimy stanowi niezwykle istotną część rynku. Nie inaczej jest w Chinach. To w Państwie Środka najbogatszy jego obywatel jest twórcą i właścicielem największej platformy internetowej obejmującej sprzedaż detaliczną oraz B2B – mowa tu oczywiście o Alibabie. Strony takie jak Taobao, T-mall, czy popularne na zachodzie Aliexpress przyniosły Jackowi Ma niezaprzeczalny sukces. Można posunąć się nawet do stwierdzenia, iż zrewolucjonizowały chiński rynek nie tylko pod względem nowego modelu kupna i sprzedaży, ale także pod względem popularyzacji transakcji bezgotówkowych. Oprócz giganta takiego jak Alipay furorę robi Wechat z funkcją „wechat pay” należący do firmy Tencent. Wygoda, bezpieczeństwo i szybkość transakcji sprawiły, że w Chinach kontynentalnych mało kto już używa gotówki. Takie ujednolicenie systemu płatności oraz aplikacje, które zrzeszają niemal całe Chiny (do prawdy ciężko znaleźć na kontynencie osobę, która nie używałaby aplikacji WeChat) budzą też podejrzenia, a czasem krytykę – kontrowersje wzbudził system „Zhima Credit” stosowany w aplikacjach Alibaby. Zbierano dane o użytkownikach i na ich podstawie obliczano wynik – im wyższy, tym łatwiej dostać kredyt lub cieszyć się profilem zaufanego sprzedawcy np. w serwisie Taobao. Alipay podejrzewano o dzielenie się danymi z chińskim rządem, choć przedstawicielstwo AFSG (spółka-córka Alibaby) stanowczo temu zaprzeczyło. Podobne kontrowersje nie omijają grupy Tencent, której WeChat znany jest z cenzurowania wpisów i blokowania „wywrotowych” kont, a czasem nawet zbierania danych o użytkownikach[1].
Pomimo tego, produkty obu potentatów cieszą się ogromną popularnością na kontynencie, nie tylko wśród rodowitych Chińczyków, ale i wśród obcokrajowców mieszkających w ChRL. W Hongkongu WeChat i AliPay przegrywały do tej pory z używanymi codziennie przez mieszkańców wyspy aplikacją WhatsApp i kartami bankowymi lub wielofunkcyjną kartą „Octopus”. Wraz z ułatwieniem procedury otrzymywania pozwolenia na wjazd do Hongkongu i masowym napływem turystów z Chin kontynentalnych aplikacje Tencent i Alibaby zaczęły robić się coraz popularniejsze. Hongkoński rynek stał się dla tych gigantów cennym łupem do zdobycia. Powodem są nie tylko turyści z ChRL wydający w Hongkongu mnóstwo pieniędzy. W obliczu ostatnich wydarzeń i coraz większej niechęci mieszkańców wyspy wobec Pekinu, Internet stał się ważnym źródłem chińskiego „soft power”. Promowanie chińskich aplikacji w Hongkongu i konkurowanie z zachodnimi może pozwolić na ułatwienia przepływu środków pomiędzy wyspą a kontynentem, wzmocnić pozycję firm kontynentalnych na hongkońskim rynku, a nawet zbliżyć do siebie dwa społeczeństwa – mowa tu przecież o komunikatorach, czatach online i portalach społecznościowych.
W ciągu kilku ostatnich lat można zauważyć znaczący wzrost popularności chińskich aplikacji, zwłaszcza tych, które służą do transakcji bezgotówkowych. Jeszcze niedawno nie były one dostosowane do hongkońskiego konsumenta – niektóre z nich nie obsługiwały kart kredytowych (bardzo popularnych w HK), problemem była także waluta, a także częste błędy aplikacji[2]. Z czasem chińskie giganty zaczęły wychodzić naprzeciw klientom – Tencent dodał możliwość połączenia konta WeChat z kartami VISA oraz kartami kredytowymi[3]. Obecnie AliPay i WeChat Pay walczą o użytkowników w Hongkongu nie tylko poprzez udogodnienia, ale także poprzez atrakcyjne promocje. W sklepach typu convinience store czy popularnych drogeriach takich jak np. sieć Sasa oferowane są atrakcyjne zniżki, jeżeli należności za zakupy uiści się za pomocą jednej z chińskich aplikacji. Z jednej strony jest to „przynęta” na turystów z kontynentu, z drugiej dość dobra promocja transakcji bezgotówkowych – kto bowiem nie chciałby skorzystać z rabatu i nieco zaoszczędzić? Podobnie w okresie chińskiego nowego roku użytkownicy WeChat w HK otrzymywali elektroniczne „czerwone koperty” – tradycyjne drobne podarunki w postaci pieniędzy. Tencent przeprowadził tę kampanię promocyjną we współpracy z właścicielami lokalnych centrów handlowych[4]. Pod koniec zeszłego roku płatności bezgotówkowe z AliPay i WeChat Pay umożliwiono nawet w taksówkach. Jest to dość zaskakujące, bo taksówkarze w Hongkongu słyną ze swojego tradycjonalizmu i niezmienności od lat. Do tej pory kierowcy można było zapłacić tylko i wyłącznie gotówką, w grę nie wchodziły nawet karty bankowe[5]. W systemie metra MTR również umożliwiono zakup biletów i doładowanie karty Octopus za pomocą aplikacji WeChat[6].
Wśród użytkowników płatności bezgotówkowych wciąż dominuje Octopus Card oraz karty kredytowe lub debetowe. Z badań w raporcie „AlipayHK Smart Payment Popularity Index 2018H1” wynika, że najbardziej przychylnymi płatnościom mobilnym są użytkownicy w przedziale wiekowym 25-34 lat, a najmniej respondenci w wieku 50-64 lat. Jako zalety transakcji mobilnych wymieniano ich szybkość, łatwość transferu pieniędzy oraz brak konieczności noszenia drobnych. Wśród powodów, przez które respondenci nie chcą używać płatności mobilnych punktowano głównie nieznajomość procesu transakcji oraz obawy o kwestie związane z bezpieczeństwem i prywatnością.


Jak wynika z powyższego zestawienia, większość mobilnych portfeli jest dostępna po obu stronach granicy, jednak do tej pory mieszkańcy Hongkongu najczęściej wybierali usługi Android i Apple Pay. Obecnie na rynku prowadzi WeChat Pay wraz z AliPay. Odpowiednia strategia marketingowa chińskich firm przyniosła efekty.
Co ciekawe, Alibaba nie ogranicza się jedynie do rynku finansowego i udzielania platformy chińskim sprzedawcom. W 2015 roku spółka wykupiła aktywa grupy SCMP, właściciela South China Morning Post – gazety mającej ponad stuletnią historię. Wydawnictwo często poruszało tematy na kontynencie kontrowersyjne i podlegające cenzurze. Pojawiły się opinie, że Alibaba może zmienić charakter publikowanych w gazecie artykułów, zwłaszcza tych nieprzychylnych Pekinowi. Spółka o tak silnych chińskich korzeniach faktycznie mogłaby mieć w tym interes. Niektórzy jednak stawali w obronie Alibaby i wskazywali na to, że dziennik od wielu lat dokonywał swego rodzaju auto-cenzury, by nie urazić Pekinu 6. Do tej pory ogólny styl South China Morning Post nie uległ zmianie, a w dziennik tchnięto nową energię i wprowadzono nowoczesne rozwiązania[7]. Zakup majątku SCMP przez Alibabę należy więc, na razie, rozpatrywać jako zagranie czysto biznesowe.
Alibaba oraz Tencent walczą nie tylko o lokalnego klienta, ale także o zwycięstwo w konkurencji z zachodnimi rozwiązaniami takimi jak Apple Pay (które odpowiada za 30% transakcji bezgotówkowych w HK). Rynek płatności mobilnych w Hongkongu wciąż nie jest zbyt duży, a transakcje za pomocą telefonu nadal nie cieszą się popularnością taką jak w Chinach kontynentalnych. Dlatego też jedno jest pewne: chińscy giganci mają szansę zrewolucjonizować i ukształtować rynek płatności w Hongkongu i stać się przyszłością tamtejszych transakcji bezgotówkowych, a także mediów społecznościowych i komunikacji. To oczywiście wzmocni wpływy ChRL na niepokornej ostatnio wyspie i może mieć wpływ nie tylko o charakterze gospodarczym, ale i politycznym.
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 1/2019
Zdjęcie: Pixabay
Przypisy:
1 https://fortune.com/2019/06/08/how-chinas-most-popular-app-spies-on-users-for-beijing/ dostęp 8.07.2019
2 https://www.ecommercestrategychina.com/column/wechat-launched-hong-kong-wallet-to-promote-mobilepayment dostęp 9.07.2019
3 https://www.marketing-interactive.com/how-tencent-leads-hong-kong-on-the-road-to-a-cashless-future/ dostęp 9.07.2019
4 https://www.scmp.com/news/hong-kong/community/article/2145405/will-e-payment-war-hong-kong-taxisbreak-new-ground-cash, dostęp 10.07.2019.
5 https://www.scmp.com/news/hong-kong/economy/article/2121330/contactless-competition-wechat-paycoming-hong-kongs-mtr dostęp 10.07.2019.
6 https://www.nytimes.com/2018/03/31/world/asia/south-china-morning-post-hong-kong-alibaba.html dostęp 5.07.2019
7 Tamże.

Karolina Załęgowska Absolwentka sinologii oraz stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Warszawskim. Aktualnie wiceprezes i ekspertka Instytutu Boyma ds. Chin kontynentalnych i Hongkongu. W kręgu jej zainteresowań badawczych znajdują się stosunki międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku, historia i kultura Chin oraz językoznawstwo wschodnioazjatyckie.
czytaj więcej
RP: Guochao, czyli moda na chińskość
Po kilku dekadach zachłyśnięcia się kulturą materialną i wzorami Zachodu, obecnie w Państwie Środka popularność zyskuje „moda na chińskość”, zwana guochao lub China chick. Jak wykorzystać ten trend rynkowy?
Andrzej AndersTydzień w Azji #265: W uwielbianym przez Polaków kraju toczy się gra o tron
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Kryzys jednego z największych funduszy inwestycyjnych. Jack Ma opuszcza zarząd SoftBanku
25 czerwca chiński miliarder Jack Ma opuścił zarząd japońskiego holdingu finansowego SoftBank Group Corp. Tego samego dnia prezes SoftBanku, Masayoshi Son, ogłosił że ustąpi z zarządu Alibaby (...)
Paweł BehrendtJaponia, dotychczas powstrzymując się od otwartej krytyki ChRL, wobec ostatnich wydarzeń decyduje się na podjęcie odważniejszych, ale nie otwarcie konfrontacyjnych dyplomatycznych środków wobec Chin.
Karolina ZdanowiczMaj w Europie Północnej i Wschodniej był w tym roku raczej chłodny. Często w takich sytuacjach, kiedy nauka i statystyka wydają się przeczyć codziennym doświadczeniom, zapominamy o długotrwałych i stałych przeobrażeniach, jakie wymuszą globalne zmiany klimatu
Krzysztof ZalewskiO podróżach, turystyce i przemyśle filmowym w Korei Północnej – rozmowa z Nickiem Bonnerem
Roman Husarski: Z powodu wirusa Ebola Korea Północna zamknęła swoje granice dla turystów. Co to oznacza dla twojej pracy? Nicholas Bonner*: To nie pierwszy raz, kiedy taka sytuacja ma miejsce. W 2003 na przykład zamknięto chwilowo granice z powodu SARS. To wydarzenie jest trochę bezprecedensowe. Zazwyczaj to Chiny bywały pierwsze w podejmowaniu decyzji… jeśli wiesz, […]
Roman HusarskiWodne wyzwania Azji Centralnej szansą dla rozwoju współpracy biznesowej z regionem
Celem niniejszego opracowania jest w oparciu o analizy przypadków zwrócenie uwagi na możliwości biznesowe jakie wynikają z nierozwiązanego póki co problemu wodnego Azji Centralnej.
Magdalena Sobańska-CwalinaTydzień w Azji #45: Tajwan szykuje się do wyborów a Chiny oskarżone o ingerencję
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #184: Biznes szykuje się na wojnę o Tajwan. Powstają plany ewakuacji
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Gra w Platona. Z Uki Maroshek-Klarman na temat metody “Betzavta” rozmawia Patrycja Pendrakowska
Wywiad z Uki Maroshek-Klarman - Dyrektorką Naukową Instytutu Adama dla Demokracji i Pokoju w Izraelu, twórczynią metody "Betzavta", która została stworzona z myślą o podwyższeniu partycypacji ludzi w społeczeństwie i ułatwieniu rozwiązywania konfliktów.
Patrycja PendrakowskaTydzień w Azji #157: Znów wrzenie na granicy kirgisko-tadżyckiej
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #22: Biznes boi się ekstradycji do Chin
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze wiadomości z Hongkongu, Turkmenistanu, Kirgistanu, Australii oraz Chin.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #242: Tajwan buduje własną sieć satelitów. W trosce o bezpieczeństwo
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Konsekwencje zamachu Aum Shinrikyo w 1995 r. – kosze na śmieci, nadzór religii i 9/11
Trzęsienie ziemi w Kobe pochłonęło ponad 6 i pół tysiąca ofiar, a ponad 300 tysięcy pozostawiło bez dachu nad głową. Zamach terrorystyczny z użyciem sarinu w tokijskim metrze przeprowadzony przez Aum shinrikyo pozbawił życia dwunastu. Oba zdarzenia miały miejsce w 1995 roku. Mimo niewspółmierności w zniszczeniach, Haruki Murakami (2003) równo zestawia oba wydarzenia jako dwa kamienie milowe, które odcisnęły się na psychice ówczesnego Japończyka.
Karolina ZdanowiczRP: Niemiecka ustawa o nadzorze nad łańcuchami dostaw już na horyzoncie
1 stycznia 2023 r. wejdzie w życie niemiecka ustawa federalna, która ma zapobiegać naruszeniom praw człowieka i standardów ekologicznych w globalnych łańcuchach dostaw tworzonych przez koncerny RFN. Ma ona co najmniej 3 rodzaje konsekwencji dla polskich firm.
Krzysztof ZalewskiKwartalnik Boyma – nr 3 (25)/2025
Z ogromną przyjemnością prezentujemy Wam, naszym czytelnikom, najnowszy numer Kwartalnika Boyma i bardzo serdecznie zapraszamy do lektury numeru!
Zespół Instytutu BoymaPrzegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #333: Chiny coraz śmielej wchodzą w role mediatora. Europa powinna się temu przyjrzeć
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Drug and Road Initiative, czyli Jedwabny Szlak narkotykowy
Prezentowane opracowanie podejmuje problematykę narkobiznesu w poradzieckiej Azji Centralnej, który to region odgrywa kluczową rolę w przerzucie zakazanych substancji z Azji (głównie Afganistan) do Europy. W opracowaniu dokonano krótkiej prezentacji obszarów składających się na obraz narkobiznesu w Azji Centralnej, zwracając uwagę na produkcję i dystrybucję.
Jerzy OlędzkiPatrycja Pendrakowska uczestniczyła w tegorocznych Igrzyskach Wolności w Łodzi.
Patrycja PendrakowskaNewsweek: Indie zaczną się dystansować, gdy Rosja osłabnie.
Indie najbardziej obawiają się, że dojdzie do użycia broni jądrowej w trakcie wojny w Ukrainie. I to jest coś, o czym potrafią rozmawiać nawet z Chinami, dla których to także jest czerwona linia.
Krzysztof ZalewskiAzjatech #103: Chipowy kryzys dotknął gigantów rynku
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Uzbekistan – usługi mają być motorem rozwoju gospodarki
Uzbekistan stawia na usługi. Władze kraju oczekują, że do 2023 r. wartość usług zwiększy się dwukrotnie względem poziomu z 2020 r., w którym to wyniosła w przeliczeniu prawie 76,2 mld zł.
Magdalena Sobańska-Cwalina