Publicystyka

W poszukiwaniu własnej kultury. Historie rdzennych Tajwańczyków #3

Tajwan zamieszkuje 16 odrębnych kulturowo grup Aborygenów: Amis, Atayal, Bunun, Hla’alua, Kavalan, Kanakanavu, Paiwan, Puyuma, Rukai, Saisiyat, Sakizaya, Seediq, Tao, Thao, Tsou i Truku. W sumie to trochę ponad 600 tysięcy osób, lub ok. 2,5% populacji wyspy. A przynajmniej tak twierdzi lokalny rząd. W rzeczywistości liczba ta może wynosić nawet ponad 980 tysięcy. Spośród wymienionych […]

Instytut Boyma 10.03.2025

Tajwan zamieszkuje 16 odrębnych kulturowo grup Aborygenów: Amis, Atayal, Bunun, Hla’alua, Kavalan, Kanakanavu, Paiwan, Puyuma, Rukai, Saisiyat, Sakizaya, Seediq, Tao, Thao, Tsou i Truku. W sumie to trochę ponad 600 tysięcy osób, lub ok. 2,5% populacji wyspy. A przynajmniej tak twierdzi lokalny rząd. W rzeczywistości liczba ta może wynosić nawet ponad 980 tysięcy.

Spośród wymienionych powyżej grup, tylko jedna zaliczana jest do tzw. Pingpu 平埔 – “ludzi z płaskowyżu”. Pozostałe, nazywane zbiorczo Gaoshan 高山, zamieszkują natomiast trudniej dostępne, górskie tereny. Mimo wprowadzenia kilkunastu różnych przepisów stanowiących krok w kierunku pluralistycznego podejścia i zwiększonego samostanowienia Aborygenów w przeciągu ostatnich trzech dekad, liczne grupy rdzenne dla Tajwanu wciąż walczą o oficjalne uznanie. Zgodnie z wyrokiem nr. 17 Sądu Konstytucyjnego z dnia 28 października 2022 roku o oficjalne uznanie mogą starać się grupy etniczne, które zachowały własną kulturę i zwyczaje, posiadają materialne dowody oraz oficjalne zapiski dowodzące ich odrębności etnicznej. Co ważne, jedynie oficjalnie uznane grupy mogą starać się o wsparcie finansowe od rządu, pozwalające np. na budowę ośrodków czy muzeów pozwalających na zachowanie ich kultury i języka. I choć zapis wydaje się być sensowny, to stanowi spory problem właśnie dla przedstawicieli Pingpu.

Zamieszkiwane przez nich nizinne tereny na zachodzie i południu wyspy podlegały większym i znacznie silniejszym wpływom zewnętrznym od samego początku kolonialnej historii Tajwanu. Za przykład niech posłuży nam Makatao – grupa, która oryginalnie zamieszkiwała nizinę Chianan w okolicy Kaohsiungu, a w późniejszym czasie emigrowała w okolice dzisiejszego Pingtungu. Choć istnieją historyczne dowody na ich istnienie i pochodzenie, jak np. XVII-wieczne zapiski holenderskich marynarzy, to legalnie Makatao nie mogli zostać uznani przez… brak odrębności kulturowej. Lata kolonizacji znacząco wpłynęły na ich język, który zaczął mieszać się z językami napływowymi, a później został kompletnie zdominowany przez japoński i mandaryński. Mimo starań członków społeczności, póki co udało odtworzyć się jedynie kilka piosenek w języku Makatao. W podobny sposób utracone zostały stroje ludowe oraz inne tzw. materialne elementy kultury. W tym przypadku częściowo zachowały się jedynie tradycyjne hafty, skrupulatnie odtwarzane i przekazywane dalej przez młodych członków plemienia. Na tej podstawie odszukano kilka elementów strojów ludowych i podjęto próbę ich odtworzenia, po raz pierwszy ukazaną publicznie w 2018 roku. Kolejną przeszkodą było błędne uznanie Makatao za podgrupę innej społeczności – Siraya. Przez lata błędnie twierdzono, że Siraya, Makatao oraz Taivoan to jedna grupa, posługująca się tym samym językiem. Prowadzone jednak w ostatnich latach badania nad językami austronezyjskimi Tajwanu dowiodły, iż są to trzy, oddzielne języki pomimo częściowego podobieństwa w słownictwie i gramatyce. Dowiedziono również, że między grupami istnieją wyraźne różnice społeczno-kulturowe w m.in. budownictwie, życiu rodzinnym, metodach polowania czy hierarchii społecznej.

Największym problemem był jednak brak świadomości samych członków społeczności co do ich pochodzenia. Dla większość z nich pierwszym językiem jest mandaryński lub tajwański. Także w kwestii wyglądu nie różnią się oni znacząco od Hanów oraz innych grup z Chin kontynentalnych, łatwo więc o pomyłkę. Pan Qian-ming, jeden z aktywistów pracujących nad odrestaurowaniem kultury Makatao, przez pierwsze 30 lat swojego życia uważał się za osobę pochodzenia Han. Prawdę odkrył, dzięki przypadkowo znalezionej książce opisującej Tajwan za czasów dynastii Qing. W szczególności zainteresował go fragment o Pingpu i kiedy zapytał swoją ciotkę o historię ich rodziny, ta niechętnie potwierdziła, iż są oni fanzai 番仔 – potomkami “barbarzyńców”. Znak fan 番 oznacza bowiem w języku mandaryńskim barbarzyńcę; już od czasów dynastii Qing Aborygenów określano pejoratywnie jako shengfan 生番, “surowi barbarzyńcy”, a dosłownie “dzikusy”, lub shufan 熟番 co możemy przetłumaczyć jako “ugotowanych barbarzyńców”, czyli zasymilowanych Aborygenów. Potwierdzał to także znak shu znajdujący w rejestrze rodzinnym Pan Qian-minga z czasów japońskiej okupacji. Mimo początkowego szoku, postanowił on jednak szukać dalej. Rozmawiał z lokalną starszyzną, poszukiwał książek o historii regionu, aż w końcu odnalazł on dawne badania japońskich antropologów, które opisywały społeczność Makatao, która przed laty zamieszkiwała jego rodzime strony. W przeciągu ostatnich 30 lat, społeczność rozrosła się do ok. 1800 przedstawicieli, którzy dalej poszukują i odtwarzają kolejne elementy swojej kultury. W ostatnich latach pałeczkę przejęła młodsza część społeczności, która aktywnie działa w internecie; swoimi znaleziskami i pytaniami dzielą się oni m.in. poprzez grupę na Facebooku, “Pingpu zuqun – Makadao 平埔族群 – 馬卡道”.

Ich ciężka praca przez ostatnie 30 lat nie poszła na marne. W październiku 2024, Makatao złożyli wniosek o przyznanie im oficjalnego statusu rdzennych mieszkańców wyspy przed Radą ds. Rdzennej Społeczności, który został zaakceptowany. Przedstawiciele plemienia liczą, że zostanie on zweryfikowany do czerwca tego roku i pozwoli Makatao na otwarcie placówek poświęconych zachowaniu i ochronie ich kultury.

Przeczytaj więcej: Co łączy plemienne imiona z bejsbolem? Historie rdzennych Tajwańczyków #1

Przeczytaj więcej: Walka o dom, która trwała 27 lat. Historie rdzennych Tajwańczyków #2

Tajwan południe plaża

Karolina Kodrzycka

Ukończyła studia licencjackie z Kulturoznawstwa (specjalizacja Kultura Dalekiego Wschodu) na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Obecnie studiuje na Uniwersytecie Albrechta i Ludwika we Fryburgu na kierunku Modern China Studies. Stypendystka Huayu Enrichment Scholarship w roku akademickim 2021/2022, dzięki któremu odbyła 9-cio miesięczny kurs j. mandaryńskiego na National Taiwan Normal University. Zwyciężczyni konkursu tłumaczeniowego podczas drugiej edycji festiwalu “Za kulisami. Toruńskie spotkania wokół dramatu”, w ramach którego we współpracy z dr. Maciejem Szatkowskim przełożyła na j. polski sztukę “China Dream” autorstwa Sun Huizhu i Fei Chunfang. Obecnie przebywa na wymianie uczelnianej na National Sun Yat-sen University w Kaohsiungu. Interesuje się folklorem, folkloryzmem oraz popkulturą krajów chińskojęzycznych, w szczególności Tajwanu. Bliskie są jej także tematy związane z feminizmem, sytuacją kobiet oraz prawami mniejszości seksualnych w regionie Azji Wschodniej.

czytaj więcej

Tydzień w Azji #78: Liberalizacja po chińsku: pierwsza prywatna rafineria może eksportować

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #151: Niemcy mają utwardzić stanowisko wobec Rosji i Chin

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #202: Chińskie firmy zbrojeniowe ruszają po nowych klientów. Ucierpieć może głównie Rosja

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Wywiad z Amal Isaevą

Dr Magdalena Sobańska-Cwalina przeprowadziła wywiad z Amal Isaevą. Opowiedziała ona m.in. o swoim udziale w procesie otwierania się Uzbekistanu na świat, o tym czemu warto odwiedzić ten środkowoazjatycki kraj, a także o podobieństwach i różnicach między Polską a Uzbekistanem

Tekla z Mławy czy jednak warszawskiej Pragi? Tajemnica dotycząca daty i miejsca narodzin Tekli Bądarzewskiej rozwiązana

Krótka kwerenda internetowa wykazała jak mało wiadomo o Tekli Bądarzewskiej i o jej rodzinie. Najwięcej zaś kontrowersji wzbudza kwestia daty i miejsca jej narodzin.

WICCI’s India-EU Business Council – a new platform for women in business

Interview with Ada Dyndo, President of WICCI's India-EU Business Council and Principal Consultant of European Business and Technology Centre

Kurs on-line: “Conflict Resolution and Democracy”

Instytut Adama zaprasza do udziału w nowym kursie poświęconym rozwiązywaniu konfliktów i wspomaganiu procesów demokratycznych z pomocą metody Betzavta. Zajęcia prowadzone będą za pośrednictwem platformy ZOOM.

Azjatech #236: Indie zainwestują przeszło miliard dolarów w rozwój sztucznej inteligencji

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Nowoczesne mieszkanie po pandemii

Pandemia może spowodować zmianę trendu na rynku mieszkaniowym (...). Rightmove, brytyjski portal nieruchomości, odnotował znaczny wzrost liczby osób poszukujących domów położonych z dala od centrów miast, z większymi ogrodami i miejscem na domowe biuro.

Tydzień w Azji #240: Kolejny kraj zakazuje eksportu cennych surowców

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #48: Jak walczyć z epidemią i nie naruszać prywatności?

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Fotoniczne czipy szyte na miarę trafiają z Polski na cały świat

Współczesna gospodarka, szczególnie w obszarze wysokich technologii, jest mocno zglobalizowana. Celujemy w cały świat. Obecnie jednak najwięcej inwestujemy w USA. Tam technologie fotoniczne znajdują wiele zastosowań - mówi Adam Piotrowski, prezes VIGO.

Azjatech #57: Japonia namawia firmy do rezygnacji ze sprzętu chińskich telekomów

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #41: Zacierali ręce, gdy USA pokłóciły się z Chinami. Teraz zrzedły im miny

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #297: Polska firma podbija Azję. Tam kraj producenta nie ma znaczenia. Liczy się coś zupełnie innego

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Indie. Nieoczywista potęga kosmiczna

Indie stworzyły pierwszego ziemskiego orbitera z radziecką pomocą w 1975 r. Pierwsza rakieta indyjskiej produkcji wyniosła kolejne satelity pięć lat później. Głośnym echem odbiła się misja Chandrayaan-1 w 2008 roku, w wyniku której lądownik przyniósł wieści o możliwości istnienia lodu na Księżycu. Czy w 2021 roku doczekamy się pierwszego indyjskiego lotu załogowego w kosmosie?

Tydzień w Azji #152: Putin jedzie do Indii. Przyjaźń na każdą pogodę?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #235: Chińczycy szykują konkurencję dla Androida. Chcą wypchnąć Amerykanów z rynku

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #315: BMW i Mercedes muszą się dostosować. Inaczej nie przetrwają na chińskim rynku

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Dlaczego Ormianie są przekonani, że to Azerowie jako pierwsi zaatakowali Górski Karabach?

27 września po raz kolejny wybuchły poważne starcia w Górskim Karabachu, co można już nazwać wojną na dużą skalę. (...) W tym artykule chcę przedstawić fakty i analizy, które udowodnią, że to Azerbejdżanowi było na rękę zaatakować Górski Karabach (Arcach). 

Tydzień w Azji: Nacjonalizm i woda. Starcia na pograniczu tadżycko-kirgiskim

Ważnym aspektem tych wydarzeń jest sprawa dostępu do wody, której zasoby kurczą się  w Azji Centralnej. Podobnych konfliktów na znacznie większą skalę można się spodziewać w kolejnych latach.

Tydzień w Azji #294: Chiny szykują nową przynętę na inwestorów, ale jest haczyk

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Polska firma produkuje w Indiach w krainie „dobrego Maharadży”

W czasie II wojny światowej maharadża Digvijaysinhji otoczył w swych włościach opieką polskie sieroty ewakuowane ze Związku Radzieckiego. Od kilku lat polska firma MB Pneumatyka produkuje nieopodal podzespoły samochodowe z lokalnymi partnerami.

Azjatech #79: Koreańczycy umacniają dominację na światowym rynku półprzewodników

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.