
Hongkong powrócił do Chin w 1997 roku. Dla goniącej za rozwojem ekonomicznym Chińskiej Republiki Ludowej był furtką do świata biznesu i handlu, wzorem nowoczesności. Dominował nad kontynentem nie tylko w kwestii rozwoju gospodarczego, ale także kulturowego. Zmęczone wydarzeniami poprzednich dekad Chiny dopiero co zaczynały budować swoje współczesne dziedzictwo kulturowe, coś, co można by dzisiaj nazwać fundamentami „soft power”. W Hongkongu zaś kwitł przemysł filmowy i muzyczny, tamtejsze produkcje odnosiły sukces nie tylko lokalnie, ale i w skali globalnej. Do dziś wielu Chińczyków jest w stanie zaśpiewać dawne hongkońskie hity nie znając nawet języka kantońskiego. Filmy z lat 80. I 90., kultowe postaci takie jak Bruce Lee i Jackie Chan zapisały się na dobre na kartach historii światowej popkultury. Przez wiele lat funkcjonowania pod rządami Brytyjczyków, Hongkong wykształcił odrębność od kontynentu nie tylko w wymiarze polityczno-systemowym, ale i kulturowym. Te czynniki znacząco wpłynęły na kształt rynku hongkońskiego oraz chińskiego, wybory i preferencje konsumentów i, co za tym idzie, sukces lub porażkę różnych korporacji. Co więcej, przez kilkadziesiąt lat to produkty z Hongkongu wędrowały na kontynent. Dziś jest zgoła inaczej.
W drugiej dekadzie XXI wieku, dobie niemal totalnej cyfryzacji naszego życia, Internet oraz to, co w nim robimy stanowi niezwykle istotną część rynku. Nie inaczej jest w Chinach. To w Państwie Środka najbogatszy jego obywatel jest twórcą i właścicielem największej platformy internetowej obejmującej sprzedaż detaliczną oraz B2B – mowa tu oczywiście o Alibabie. Strony takie jak Taobao, T-mall, czy popularne na zachodzie Aliexpress przyniosły Jackowi Ma niezaprzeczalny sukces. Można posunąć się nawet do stwierdzenia, iż zrewolucjonizowały chiński rynek nie tylko pod względem nowego modelu kupna i sprzedaży, ale także pod względem popularyzacji transakcji bezgotówkowych. Oprócz giganta takiego jak Alipay furorę robi Wechat z funkcją „wechat pay” należący do firmy Tencent. Wygoda, bezpieczeństwo i szybkość transakcji sprawiły, że w Chinach kontynentalnych mało kto już używa gotówki. Takie ujednolicenie systemu płatności oraz aplikacje, które zrzeszają niemal całe Chiny (do prawdy ciężko znaleźć na kontynencie osobę, która nie używałaby aplikacji WeChat) budzą też podejrzenia, a czasem krytykę – kontrowersje wzbudził system „Zhima Credit” stosowany w aplikacjach Alibaby. Zbierano dane o użytkownikach i na ich podstawie obliczano wynik – im wyższy, tym łatwiej dostać kredyt lub cieszyć się profilem zaufanego sprzedawcy np. w serwisie Taobao. Alipay podejrzewano o dzielenie się danymi z chińskim rządem, choć przedstawicielstwo AFSG (spółka-córka Alibaby) stanowczo temu zaprzeczyło. Podobne kontrowersje nie omijają grupy Tencent, której WeChat znany jest z cenzurowania wpisów i blokowania „wywrotowych” kont, a czasem nawet zbierania danych o użytkownikach[1].
Pomimo tego, produkty obu potentatów cieszą się ogromną popularnością na kontynencie, nie tylko wśród rodowitych Chińczyków, ale i wśród obcokrajowców mieszkających w ChRL. W Hongkongu WeChat i AliPay przegrywały do tej pory z używanymi codziennie przez mieszkańców wyspy aplikacją WhatsApp i kartami bankowymi lub wielofunkcyjną kartą „Octopus”. Wraz z ułatwieniem procedury otrzymywania pozwolenia na wjazd do Hongkongu i masowym napływem turystów z Chin kontynentalnych aplikacje Tencent i Alibaby zaczęły robić się coraz popularniejsze. Hongkoński rynek stał się dla tych gigantów cennym łupem do zdobycia. Powodem są nie tylko turyści z ChRL wydający w Hongkongu mnóstwo pieniędzy. W obliczu ostatnich wydarzeń i coraz większej niechęci mieszkańców wyspy wobec Pekinu, Internet stał się ważnym źródłem chińskiego „soft power”. Promowanie chińskich aplikacji w Hongkongu i konkurowanie z zachodnimi może pozwolić na ułatwienia przepływu środków pomiędzy wyspą a kontynentem, wzmocnić pozycję firm kontynentalnych na hongkońskim rynku, a nawet zbliżyć do siebie dwa społeczeństwa – mowa tu przecież o komunikatorach, czatach online i portalach społecznościowych.
W ciągu kilku ostatnich lat można zauważyć znaczący wzrost popularności chińskich aplikacji, zwłaszcza tych, które służą do transakcji bezgotówkowych. Jeszcze niedawno nie były one dostosowane do hongkońskiego konsumenta – niektóre z nich nie obsługiwały kart kredytowych (bardzo popularnych w HK), problemem była także waluta, a także częste błędy aplikacji[2]. Z czasem chińskie giganty zaczęły wychodzić naprzeciw klientom – Tencent dodał możliwość połączenia konta WeChat z kartami VISA oraz kartami kredytowymi[3]. Obecnie AliPay i WeChat Pay walczą o użytkowników w Hongkongu nie tylko poprzez udogodnienia, ale także poprzez atrakcyjne promocje. W sklepach typu convinience store czy popularnych drogeriach takich jak np. sieć Sasa oferowane są atrakcyjne zniżki, jeżeli należności za zakupy uiści się za pomocą jednej z chińskich aplikacji. Z jednej strony jest to „przynęta” na turystów z kontynentu, z drugiej dość dobra promocja transakcji bezgotówkowych – kto bowiem nie chciałby skorzystać z rabatu i nieco zaoszczędzić? Podobnie w okresie chińskiego nowego roku użytkownicy WeChat w HK otrzymywali elektroniczne „czerwone koperty” – tradycyjne drobne podarunki w postaci pieniędzy. Tencent przeprowadził tę kampanię promocyjną we współpracy z właścicielami lokalnych centrów handlowych[4]. Pod koniec zeszłego roku płatności bezgotówkowe z AliPay i WeChat Pay umożliwiono nawet w taksówkach. Jest to dość zaskakujące, bo taksówkarze w Hongkongu słyną ze swojego tradycjonalizmu i niezmienności od lat. Do tej pory kierowcy można było zapłacić tylko i wyłącznie gotówką, w grę nie wchodziły nawet karty bankowe[5]. W systemie metra MTR również umożliwiono zakup biletów i doładowanie karty Octopus za pomocą aplikacji WeChat[6].
Wśród użytkowników płatności bezgotówkowych wciąż dominuje Octopus Card oraz karty kredytowe lub debetowe. Z badań w raporcie „AlipayHK Smart Payment Popularity Index 2018H1” wynika, że najbardziej przychylnymi płatnościom mobilnym są użytkownicy w przedziale wiekowym 25-34 lat, a najmniej respondenci w wieku 50-64 lat. Jako zalety transakcji mobilnych wymieniano ich szybkość, łatwość transferu pieniędzy oraz brak konieczności noszenia drobnych. Wśród powodów, przez które respondenci nie chcą używać płatności mobilnych punktowano głównie nieznajomość procesu transakcji oraz obawy o kwestie związane z bezpieczeństwem i prywatnością.


Jak wynika z powyższego zestawienia, większość mobilnych portfeli jest dostępna po obu stronach granicy, jednak do tej pory mieszkańcy Hongkongu najczęściej wybierali usługi Android i Apple Pay. Obecnie na rynku prowadzi WeChat Pay wraz z AliPay. Odpowiednia strategia marketingowa chińskich firm przyniosła efekty.
Co ciekawe, Alibaba nie ogranicza się jedynie do rynku finansowego i udzielania platformy chińskim sprzedawcom. W 2015 roku spółka wykupiła aktywa grupy SCMP, właściciela South China Morning Post – gazety mającej ponad stuletnią historię. Wydawnictwo często poruszało tematy na kontynencie kontrowersyjne i podlegające cenzurze. Pojawiły się opinie, że Alibaba może zmienić charakter publikowanych w gazecie artykułów, zwłaszcza tych nieprzychylnych Pekinowi. Spółka o tak silnych chińskich korzeniach faktycznie mogłaby mieć w tym interes. Niektórzy jednak stawali w obronie Alibaby i wskazywali na to, że dziennik od wielu lat dokonywał swego rodzaju auto-cenzury, by nie urazić Pekinu 6. Do tej pory ogólny styl South China Morning Post nie uległ zmianie, a w dziennik tchnięto nową energię i wprowadzono nowoczesne rozwiązania[7]. Zakup majątku SCMP przez Alibabę należy więc, na razie, rozpatrywać jako zagranie czysto biznesowe.
Alibaba oraz Tencent walczą nie tylko o lokalnego klienta, ale także o zwycięstwo w konkurencji z zachodnimi rozwiązaniami takimi jak Apple Pay (które odpowiada za 30% transakcji bezgotówkowych w HK). Rynek płatności mobilnych w Hongkongu wciąż nie jest zbyt duży, a transakcje za pomocą telefonu nadal nie cieszą się popularnością taką jak w Chinach kontynentalnych. Dlatego też jedno jest pewne: chińscy giganci mają szansę zrewolucjonizować i ukształtować rynek płatności w Hongkongu i stać się przyszłością tamtejszych transakcji bezgotówkowych, a także mediów społecznościowych i komunikacji. To oczywiście wzmocni wpływy ChRL na niepokornej ostatnio wyspie i może mieć wpływ nie tylko o charakterze gospodarczym, ale i politycznym.
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 1/2019
Zdjęcie: Pixabay
Przypisy:
1 https://fortune.com/2019/06/08/how-chinas-most-popular-app-spies-on-users-for-beijing/ dostęp 8.07.2019
2 https://www.ecommercestrategychina.com/column/wechat-launched-hong-kong-wallet-to-promote-mobilepayment dostęp 9.07.2019
3 https://www.marketing-interactive.com/how-tencent-leads-hong-kong-on-the-road-to-a-cashless-future/ dostęp 9.07.2019
4 https://www.scmp.com/news/hong-kong/community/article/2145405/will-e-payment-war-hong-kong-taxisbreak-new-ground-cash, dostęp 10.07.2019.
5 https://www.scmp.com/news/hong-kong/economy/article/2121330/contactless-competition-wechat-paycoming-hong-kongs-mtr dostęp 10.07.2019.
6 https://www.nytimes.com/2018/03/31/world/asia/south-china-morning-post-hong-kong-alibaba.html dostęp 5.07.2019
7 Tamże.

Karolina Załęgowska Absolwentka sinologii oraz stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Warszawskim. Aktualnie wiceprezes i ekspertka Instytutu Boyma ds. Chin kontynentalnych i Hongkongu. W kręgu jej zainteresowań badawczych znajdują się stosunki międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku, historia i kultura Chin oraz językoznawstwo wschodnioazjatyckie.
czytaj więcej
Azjatech #158: Najpopularniejszy telefon świata będzie produkowany gdzie indziej, niż dotąd
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #126: Nowa umowa atomowa Kazachstanu z Chinami
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
23 października miała miejsce 70-ta rocznica chińskiej interwencji w wojnę koreańską. Tegoroczne obchody zaskoczyły obserwatorów skalą upamiętnienia tzw. „zapomnianej wojny”.
Waldemar JaszczykTydzień w Azji #87: Czego spodziewać się po nowym premierze Japonii?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #171: Korea Południowa szykuje nowe otwarcie na Japonię
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Współpraca ponad podziałami w walce z kryzysem energetycznym – list otwarty
Mimo podziałów istniejących w naszym społeczeństwie, dramatyczny w skutkach konflikt rosyjsko-ukraiński pokazał, że w chwilach zagrożenia możemy działać wspólnie. Nie możemy stracić tego cennego kapitału zbudowanego od lutego br.
Ruszyła rekrutacja do IV edycji Szkoły Prawa i Gospodarki Chin
Zachęcamy do udziału w kolejnej edycji corocznego programu edukacyjno-biznesowego organizowanego przez Polskie Centrum Badań nad Prawem i Gospodarką Chin (WPiA UW).
Tydzień w Azji #31: Jak dochodzić do prawidłowych danych o gospodarce ChRL
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #162: Apple stopniowo odwraca się od Chin
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Chińscy katolicy wychodzą z cienia? Starania Watykanu o zjednoczenie Kościoła
Kiedy w 1989 r. papież Jan Paweł II leciał z wizytą do Korei Południowej, władze chińskie nie zezwoliły na przelot nad terytorium Chińskiej Republiki Ludowej. Papieski samolot musiał wydłużyć trasę przez sowiecką przestrzeń powietrzną. Wielokrotnie podkreślane przez Ojca Świętego pragnienie nawiązania relacji Kościoła z Pekinem i przekucie jej w konkretne formy współpracy zatrzymało się na etapie nieoficjalnych działań na płaszczyźnie dyplomatycznej. 25 lat później Franciszek jako pierwszy w historii papież wysłał telegram z pozdrowieniami dla przywódcy Chin z pokładu samolotu przelatującego nad ChRL.
Sabina RakoczyDelegacja z China Network for International Exchange
Od 22 do 31 października miałam przyjemność być częścią delegacji przedstawicielskiej NGOs z Europy Środkowo-Wschodniej w Chinach.
Karolina ZałęgowskaAzjatech #137: Ciekłe złoto i śmierdzący problem. Oto pomysł na „zero waste” w nawozach
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Do reportażu „Korea Północna. Tajna misja w kraju wielkiego blefu” podchodziłem sceptycznie. Znałem dokument o Korei Północnej wyprodukowany dla BBC przez autora książki Johna Sweeneya. Film był zapisem z ośmiu dni podróży reportera w Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej, opatrzonej komentarzem samego twórcy i kilku ekspertów. Choć ten krótki dokument w kwestii Korei Północnej nie pokazywał zupełnie […]
Roman HusarskiForbes: Ciemne chmury nad Chinami. Zostają coraz bardziej w tyle
Chińska branża półprzewodników — czyli produktów, na których opiera się cała nowoczesna gospodarka — notuje kolejne sukcesy. Jednak wiele z nich ma powierzchowny charakter, a chińskie firmy tak samo jak inne są podatne na geopolityczne zawirowania i wstrząsy.
Paweł BehrendtCiasteczko z wróżbą o chińskim PKB 2023
Najsłynniejszy cel gospodarczy ogłaszany przez władze CHRL – wzrost chińskiego PKB - ma wynieść ok. 5% w 2023 r.
Adrian ZwolińskiForbes: Klan nietykalnych, czyli ciemna strona południowokoreańskich czeboli
Szefowie Samsunga nie zawsze grali czysto. Zarówno syn jak i wnuk założyciela słynnego czebola mają na swoich kontach bogatą historię skandali gospodarczo-korupcyjnych, które za każdym razem mocno wstrząsały opinią publiczną.
Andrzej PieniakTydzień w Azji #179: Zgrzyty w chińskim sektorze finansowym. Małe banki z dużymi kłopotami
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Patrycja Pendrakowska panelistką w debacie „Politics of Power and Disinformation” w Karpaczu
Prezes Instytutu Boyma Patrycja Pendrakowska uczestniczyła w tegorocznym, XXX Forum Ekonomicznym w Karpaczu.
Patrycja PendrakowskaSzanowni Państwo! Jako zespół Instytutu Boyma pragniemy życzyć spokojnych i radosnych Świąt Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku.
Tydzień w Azji #23: Długa droga do czystej wody. Kryzys i szansa w Indiach
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze wiadomości z Indii, Tadżykistanu, Japonii oraz Australii.
Indyjski speed dating, czyli małżeństwa aranżowane
Serdecznie zapraszamy na spotkanie na temat małżeństw aranżowanych w Indiach już 2 marca w biurze WeWork Mennica Legacy Tower, przy ul. Prostej 20. Spotkanie poprowadzi analityczka ds. Indii Instytutu Boyma, Iga Bielawska.
Styczniowa rebelia. Wydarzenia w Kazachstanie i reakcja na nie Rosji, Chin i państw Azji Centralnej
Po 30 latach od stworzenia państwowości, Kazachstan stał się areną wybuchu społecznych niepokojów, wewnętrznych starć, chaosu i politycznej destabilizacji. O ile jednak same społeczne protesty miały silne podłoże ekonomiczne i nie były dużym zaskoczeniem dla obserwatorów sytuacji w republice, o tyle już nagły wybuch przemocy - zwłaszcza atak na członków służb mundurowych, obiekty administracji publicznej, lotnisko i posterunki policji - zaskoczyły prawdopodobnie na równi władze państwa oraz ekspertów na świecie.
Jerzy OlędzkiTydzień w Azji #192: Kazachstan coraz dalej od Rosji
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
The Boym Institute message to Chinese policymakers and analysts
The EU-China relations require common perspective on Russia’s invasion on Ukraine