Kazachstan

Czy Kazachstanowi uda się wykreować silnego niskokosztowego przewoźnika lotniczego?

W Kazachstanie linie lotnicze wychodzą naprzeciw oczekiwaniu sprawnego transportu w przystępnej cenie, sprzyjając zwiększeniu mobilności ludności pomiędzy regionami.

Instytut Boyma 17.07.2019

Maj był ważnym miesiącem dla lotnictwa cywilnego Kazachstanu w związku z faktem, iż w tym właśnie miesiącu kazachstańska marka niskobudżetowa – FlyArystan rozpoczęła wykonywanie swoich pierwszych lotniczych przewozów pasażerskich. Uruchomiła połączenia pomiędzy dawną stolicą kraju – Ałmaty a: obecną zwaną od niedawna Nur-Sułtan (d. Astana), jak również położonymi w Kazachstanie miastami: Taraz, Uralsk, Karaganda, Pawłodar i Szymkent (patrz rysunek).

Rysunek 1 Źródło: opracowanie własne (polska wersja językowa) na podstawie mapy siatki połączeń zamieszczonej na stronie FlyArystan: https://flyarystan.com/destinations

 

W maju najniższe ceny  biletów oferowane przez FlyArystan z Ałmaty wynosiły odpowiednio 3999 tenge czyli ok. 40 PLN do Taraz, 4999 tenge czyli prawie 50 PLN  do Szymkentu, 6999 tenge czyli mniej niż 70 PLN do Pawłodaru. FlyArystan do końca bieżącego roku planuje przewieźć milion pasażerów. FlyArystan ma ambicje znacznie szersze niż krajowe. W przyszłości firma chciałaby rozszerzyć siatkę połączeń o punkty znajdujące się na terytoriach krajów ościennych takich jak: Uzbekistan, Kirgistan a nawet Rosja.

 

FlyArystan to spółka–córka powstałego w 2001 r. narodowego przewoźnika Kazachstanu – AirAstana. 51 % udziałów w AirAstana należy do powiązanego z rządem Kazachstanu Samruk-Kazyna National Welfare Fund JSC,  a pozostałe 49% jest własnością brytyjskiej firmy BAE Systems PLC[1]. Air Astana posiada umowy o dzieleniu kodu (code share) z następującymi liniami lotniczymi: Air India, Air France, Asiana Airlines, Bangkok Airways, Cathay Pacific, Etihad Airways, KLM Royal Dutch Airlines, Lufthansa, PLL LOT,  Turkish Airlines[2].

 

Utworzenie FlyArystan przez AirAstana wywołuje u niektórych ekspertów obawę wzmocnienia monopolistycznej pozycji narodowego przewoźnika w Kazachstanie. W 2017 r. udział Air Astana w krajowym rynku przewozów lotniczych wyniósł aż 51%. Drugie miejsce zajęły wówczas SCAT Airlines ( 24%), trzecie Bek Air (19%)[3]. FlyArystan póki co wykonuje operacje w oparciu o certyfikat Air Astana i dopiero w planach ma pozyskanie własnego. Właśnie od AirAstany FlyArystan otrzymał dwa 180 – osobowe samoloty marki Airbus, które na chwile obecną stanowią całość floty, która w ostatnim kwartale br. ma zostać zwiększona jeszcze o dwie jednostki, a do 2022 r. składać się z 15 statków powietrznych. Nowa marka powstała prawdopodobnie na polecenie samego Nursułtana Nazarbajewa – pierwszego prezydenta Kazachstanu, który w 2018 r. zasugerował, że w kraju powinien działać przewoźnik, oferujący tanie pasażerskie przewozy lotnicze[4]. Rekomendacja prezydenta szybko została wcielona w życie. Model działalności FlyArystan oparto na wzorcach międzynarodowych tanich linii lotniczych takich jak Easyjet, Indigo, Cebu Pacific, Air Asia. Prezesem spółki został Tim Jordan, który przez ponad 15 lat pracował dla tajlandzkiej linii Cebu Pacific i australijskiej Virgin Blue. Inicjatywa powołania FlyArystan wydaje się być bardzo interesująca i perspektywiczna. Opublikowane na początku czerwca br. przez Ministerstwo Przemysłu i Rozwoju Infrastrukturalnego Kazachstanu dane statystyczne dot. lotnictwa cywilnego wskazują, że w ostatnich latach obserwowano w tym kraju rozwój rynku lotniczego (patrz wykres). W 2018 r. w portach lotniczych tego kraju obsłużono 15 mln. osób., podczas gdy w roku 2014 – 10,7 mln. W 2018 r. linie kazachstańskie przewiozły  7,9 mln. pasażerów, a w całym 2014 r. – 5,5 mln. Te pozytywne tendencje sprawiają, że kazachstańskim rynkiem lotniczym interesują się również inwestorzy zagraniczni. W maju br. podczas tegorocznej edycji Kazakhstan Global Investment Roundtable turecki YDA Holding podpisał umowę z akimatem regionu Turkiestanu na budowę i eksploatację międzynarodowego portu lotniczego. Wydarzenie to jest o tyle istotne, iż dotyczy pierwszego lotniska w historii Kazachstanu, którego budowa rozpocznie się od podstaw. Na tym samym forum JSC „NC” KAZAKH INVEST ”a rosyjską korporacja AEON ” podpisały umowę dot. utworzenia centrum logistycznego na bazie międzynarodowego portu lotniczego w Aktobe. Celem tej inwestycji jest stworzenie dodatkowego hubu lotniczego na zachodzie kraju oraz nowej trasy multimodalnego transportu ładunków w kierunku Europa-Azja[5]. Duży obszarowo kraj, zajmujący pod względem wielkości terytorium 9 miejsce na świecie, zamieszkały przez relatywnie niezamożną ludność potrzebuje sprawnego transportu o przystępnej dla przeciętnego obywatela cenie. Tanie linie lotnicze wychodzą naprzeciw temu oczekiwaniu, sprzyjając zwiększeniu mobilności ludności pomiędzy regionami.

Wykres 1 Zródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych Ministerstwa Przemysłu i Rozwoju Infrastrukturalnego Republiki Kazachstanu: http://aviation.miid.gov.kz/ru/pages/osnovnye-pokazateli-po-otrasli-grazhdanskoy-aviacii

 

W momencie uruchomienia pierwszych połączeń lotniczych przez FlyArystan,  Kazachstan posiadał bezpośrednie połączenia lotnicze z 27 krajami na 97 trasach międzynarodowych[6]. Jeżeli chodzi o połączenia międzynarodowe Kazachstanu, w 2018 r. 52 % udziału w ruchu pasażerskim przypadało na linie zagraniczne, 38 % – AirAstana, 10% – SCAT.  Od kwietnia br. trzecim podmiotem z Kazachstanu, który realizuje połączenia tego typu stały się linie Qazaq Air, uruchamiając regularne połączenia z Biszkekiem w Kirgistanie i Astrachaniem w Rosji.  W czerwcu 2019 r. lotnisko w Nur-Sułtanie miało bezpośrednie połączenia lotnicze z następującymi portami lotniczymi na terenie UE: Warszawa, Wilno, Frankfurt nad Menem, Paryż, Londyn, Amsterdam, Budapeszt[7].  Natomiast dawna stolica Kazachstanu – Ałmaty w sezonie letnim 2019 r. była skomunikowana z: Rygą, Frankfurtem nad Menem[8]. Wydaje się, że nawiązanie współpracy z FlyArystan przez przewoźników oferujących loty do głównych miast Kazachstanu mogłoby być ciekawym dopełnieniem ich oferty i znacząco ułatwiłoby ich klientom podróże po tym kraju. Przy czym nie zawsze dopasowanie własnych połączeń do siatki połączeń FlyArystan może być łatwe, ponieważ niektórzy zagraniczni przewoźnicy tak ustalili grafik swoich połączeń z Kazachstanem aby ułatwić jego mieszkańcom skorzystanie z ich połączeń dalekodystansowych np. z miastami leżącymi w Stanach Zjednoczonych Ameryki.

 

Sukces FlyArystan będzie wymagał od władz spółki szeregu działań, wyciągnięcia również konstruktywnych wniosków z działalności wcześniej działających przewoźników kazachstańskich. FlyArystan ma być docelowo piątym w historii Kazachstanu przewoźnikiem związanym ze strukturami państwowymi. Wszystkie podmioty tego rodzaju doświadczyły problemów finansowych. Barierą w ich rozwoju były zjawiska niegospodarności, w tym również te dotyczące kosztów leasingu statków powietrznych[9]. Kolejnym elementem negatywnie rzutującym na dotychczasowe losy przewoźników kazachstańskich jest kwestia sprostania standardom bezpieczeństwa. W 1996 r. samolot Air Kazakhstan w indyjskiej przestrzeni powietrznej zderzył się z maszyną należącą do floty Arabii Saudyjskiej powodując śmierć 349 osób. W późniejszym okresie linie lotnicze z Kazachstanu wielokrotnie trafiały na tzw. czarną listę przewoźników lotniczych UE, co z jednej strony świadczyło o nieprzestrzeganiu przez nie standardów bezpieczeństwa, a z drugiej w praktyce utrudniało ich ekspansję na rynku europejskim.

 

Rozwój połączeń międzynarodowych przez FlyArystan będzie możliwy tylko dzięki umiejętnemu zawarciu sojuszy z podmiotami z krajów ościennych. Wydaje się, że kraje Azji Centralnej uzmysłowiły sobie już potrzebę współpracy w zakresie transportu lotniczego, czego wyrazem jest m.in. fakt, iż w połowie maja 2019 r. po raz pierwszy udało się im zorganizować obrady Okrągłego Stołu Linii Lotniczych Azji Centralnej[10]. Przyszłość FlyArystan wydaje się właśnie być związana z obsługiwaniem oprócz połączeń krajowych, tras do krajów sąsiadujących – leżących w regionie Azji Centralnej. Można powątpiewać, że któryś z portów lotniczych w Kazachstanie stanie się hubem łączącym kraje Europy z Dalekim Wschodem. Na rynku jest już bowiem duża konkurencja w tym zakresie. Jeżeli chodzi o najbliższych sąsiadów nie należy się spodziewać, że np. rosyjski Aerofłot z historycznie dobrze rozbudowaną siatką połączeń z wieloma punktami w krajach byłego ZSRR pozwoliłby przewoźnikowi z Kazachstanu na stanie się wiodącym łącznikiem pomiędzy krajami Europy a Azją Centralną czy Kaukazem. Aerofłot obecnie lata do takich miast w Kazachstanie jak: Aktobe, Ałmaty, Aktau, Atyrau, Karaganda, Kostanaj, Kyzyłorda, Nur-Sułtan, Szymkent, do Biszkeku i Osz w Kirgistanie, Taszkentu i Samarkandy w Uzbekistanie oraz do Erywania w Armenii, a także Baku w Azerbejdżanie[11]. Warto również zauważyć, że do Grupy Aerofłot należy tania marka – Pobieda, która swój dziewiczy lot zrealizowała w grudniu 2014 r. jako następca prawny „Dobrolotu”. Ten ostatni, kilka miesięcy wcześniej  zakończył realizację połączeń w związku z sankcjami UE skierowanymi przeciwko Rosji[12]. Według informacji samego przewoznika widniejacych na jego stronie na początku czerwca 2019 r.  Pobieda  dysponowała bogatą ofertą tanich połączeń w obrębie samej Rosji, wykonywała również regularne bezpośrednie połączenia z punktami zlokalizowanymi m.in. na terytorium: Słowacji, Włoch, RFN, Turcji, Gruzji[13]. W jej flocie znajdowało się aż 29 nowoczesnych i komfortowych samolotów Boeing 737-800, których średni wiek wynosił zaledwie 2,5 roku[14]. Zatem FlyArystan w porównaniu do Pobiedy póki co wydaje się być przedsięwzięciem bardzo skromnym.

 

Decyzja o utworzeniu nowej marki FlyArystan w kraju bogatym w surowce mineralne może wywoływać skojarzenia z dynamicznym rozwojem przewoźników lotniczych w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Kataru czyli innych eksporterów lub pośredników w obrocie ropą naftową, którzy zbudowali linie lotnicze bazując na korzystnych cenach paliwa, które to stanowią ważną część kosztów linii lotniczych. Wydaje się jednak, że m.in. z uwagi na silną konkurencję międzynarodową Kazachstan raczej nie stanie się krajem dysponującym dużymi hubami I obsługującymi je własnymi przewoźnikami łączącymi Azję z Europą. FlyArystan ma raczej szansę zachęcić uboższe warstwy społeczeństwa Kazachstanu do częstszego niż do tej pory korzystania z transportu lotniczego w zakresie poruszania się po kraju, a w przyszłości być może również poza jego granicami.

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 1/2019

Przypisy:

Magdalena Sobańska-Cwalina

Analityk ds. Azji Centralnej, członek Zarządu Fundacji Instytut Studiów Azjatyckich i Globalnych im. Michała Boyma, doktor nauk ekonomicznych (temat rozprawy doktorskiej: „Instytucjonalne uwarunkowania działalności polskich przedsiębiorstw przemysłu materiałów budowlanych na rynkach wschodnich”). Prywatnie pasjonatka muzyki klasycznej.

czytaj więcej

Energetyka, rolnictwo, infrastruktura. Kazachstan stawia na rozwój

Kazachstan jest uznawany za lidera „zielonej transformacji” w regionie Azji Centralnej i przedstawiany również w Europie jako przykład dynamicznych zmian proekologicznych i skutecznej polityki w tym zakresie.

Tydzień w Azji #175: Największy eksporter LNG i węgla robi zielony zwrot

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #195: Wybuchowa granica. Konflikt Tadżykistanu z Kirgistanem może się rozlać

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Wywiad: Perspektywy i bariery polsko-chińskiej współpracy badawczej

Prof. Marcin Jacoby w rozmowie z Eweliną Horoszkiewicz opowiada o niespełnionych nadziejach związanych z unijnym projektem China Horizons, a także barierach skutkujących niewykorzystanym potencjałem ekspertów w Polsce.

Kwadryga na Indopacyfiku – ani sojusz, ani efemeryda

Czterostronna współpraca Japonii, Australii, Indii i Stanów Zjednoczonych znana jest jako Czterostronny Dialog w dziedzinie Bezpieczeństwa. Wedle założeń projektu, Japonia, USA, Australia i Indie miałyby tworzyć azjatycką oś pokoju, a dialog wzmacniać istniejące bilateralne i trilateralne formaty współpracy między nimi. 

Azjatech #199: Autonomiczne shinkanseny coraz bliżej

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #250: Japońsko-wietnamskie partnerstwo strategiczne. W tle zagrożenia bezpieczeństwa

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #238: Sztuczna inteligencja pomaga policji ścigać przestępców. Ma już na koncie pierwsze sukcesy

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Indie wspierają inwestycje produkcyjne. Mogą na tym skorzystać i polskie firmy

Rządowi Indii zależy na ściągnięciu do kraju inwestycji produkcyjnych. Tworzy więc bodźce dla rozwoju fabryk na Subkontynencie Indyjskim. Polskie przedsiębiorstwa eksportujące do Indii coraz częściej decydują się na wytwarzanie w tym kraju.

Forbes: Chińczycy tracą w Polsce wpływy polityczne. Czy warto nadal z nimi współpracować?

W 2012 r. z inicjatywy Pekinu rozpoczęto spotkania reprezentantów ChRL z ich odpowiednikami w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Dziesięć lat później kolejne stolice wycofują się jednak ze współpracy w tym formacie. Do Wilna, które odeszło w zeszłym roku, dołączyły ostatnio Tallin i Ryga

Wybory 2019: Polska wobec Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej

Spotkanie Instytutu Boyma poświęcone proponowanej przez polityków polityce Polski wobec Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej odbędzie się 4 października 2019 r. o godzinie 19:00.

Azjatech #168: Indie biorą się za porządkowanie mediów społecznościowych

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Korea Południowa w oczekiwaniu na Joe Bidena. Jak zmiana prezydenta USA wpłynie na Półwysep Koreański?

Zmiana na stanowisku Prezydenta USA będzie miała ogromny wpływ także na sytuację wielu pozostałych państw świata, w których Amerykanie odgrywają ważną rolę. Nie inaczej jest w przypadku Korei Południowej, gdzie zarówno rządzący jak i świat biznesu przygotowują się do nowego formatu relacji z największym mocarstwem świata.

Will 2023 be the year of improving relations between Albania and South Korea?

In April 2021, the 30 years of establishing diplomatic relations between the Republic of Korea (ROK) and Albania was officially organized in the South Korean embassy in Athens, the capital of Greece. The localization of these official festivities perfectly pictured the nature of the relations between these two countries.

Strategia Polski wobec państw Azji

Zespół Instytutu Boyma wypracował serię rekomendacji dla polskiej polityki zagranicznej. Motywacją jest podzielenie się refleksjami o relacjach Polska-Azja, na które składa się również głos polskich przedsiębiorców funkcjonujących w Azji. Seria składa się z rekomendacji dla relacji Polski z Indiami, Korea Południowa i Japonią, Azją Centralną i Chinami

Kolejne rozmowy USA-Chiny: droga do utrzymania stabilności?

W dniach 27-29 sierpnia 2024 roku doradca ds. bezpieczeństwa narodowego USA Jake Sullivan odbył wizytę w Chinach, spotykając się z chińskim ministrem spraw zagranicznych Wangiem Yi oraz sekretarzem generalnym Komunistycznej Partii Chin (KPCh) Xi Jinpingiem.

Tydzień w Azji #241: Wybory w trzeciej demokracji globu przyciągają uwagę świata

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #83: Huawei szykuje rewolucję w fotografii mobilnej

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Indie – cyfrowy kolos zwalnia, prognozy w dół. Winne nie tylko parabanki

W ostatnich latach Indie należały do najszybciej rozwijających się państw globu. Kraj dokonał imponującego cyfrowego skoku. Czemu w ostatnich kwartałach znacznie spowolnił wzrost tej trzeciej wedle parytetu siły nabywczej i piątej w wartościach bezwzględnych gospodarki świata? I gdzie może tkwić jej siła, by przezwyciężyć obecne trudności?

Tydzień w Azji #91: Indie przyciągają inwestycje zagraniczne. Nie wszyscy korzystają tak samo

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #169: Chiny ratyfikują dwie międzynarodowe konwencje pracy

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tekla z Mławy czy jednak warszawskiej Pragi? Tajemnica dotycząca daty i miejsca narodzin Tekli Bądarzewskiej rozwiązana

Krótka kwerenda internetowa wykazała jak mało wiadomo o Tekli Bądarzewskiej i o jej rodzinie. Najwięcej zaś kontrowersji wzbudza kwestia daty i miejsca jej narodzin.

Tydzień w Azji #252: Polska prześpi wielką szansę, jeśli nie dojdzie do politycznego zwrotu

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Rok 2024 może stać się okresem nowego otwarcia w relacjach Polski z Uzbekistanem

Już od marca br. pasażerowie PLL LOT będą mogli latać z Warszawy do Taszkentu - stolicy Uzbekistanu. Ułatwi to współpracę gospodarczą i turystykę.