Analizy

Indonezja jako promotor demokracji – spójność wizerunku

Artykuł jest polskojęzyczną i skróconą wersją artykułu: Democracy in Indonesian Strategic Narratives. A New Framework of Coherence Analysis, Journal of Current Southeast Asian Affairs 2020, no. 2.

Instytut Boyma 14.04.2020

Wzrost znaczenia Indonezji, nie tylko w regionie Azji i Pacyfiku, jest zauważalny przynajmniej od pierwszych demokratycznych wyborów w tym państwie, czyli od 2004 roku. Konsolidacja demokracji sprawiła, że Indonezja zaczęła wykorzystywać swoje doświadczenia w polityce zagranicznej – rzeczywiście „czynnik demokratyczny” jest relatywnie często analizowany w literaturze (zob. np. Acharya 2014; Karim 2017; Rüland 2017).

Indonezja, jako promotor demokracji, jest krytykowana za nieefektywność (lub ograniczoną efektywność) swoich inicjatyw, szczególnie w kontekście organizowania Forum Demokracji na Bali (Bali Democracy Forum, BDF). Badania w tym zakresie dotyczą przede wszystkim intencji działań dyplomacji indonezyjskiej (dlaczego promowana jest demokracja) oraz jak Indonezja jest oceniana jako promotor demokracji (np. Weatherbee 2013; Poole 2015). W mojej pracy zwracam uwagę na inny, narracyjny, aspekt wizerunku Indonezji analizując czy wizerunek Indonezji jako promotora demokracji jest spójny? Spójność wizerunku może być badana przy użyciu różnych podejść analitycznych. W tym artykule wykorzystana jest koncepcja narracji strategicznych.

Czym są narracje strategiczne?

Badaczem, który rozpoczął badania nad wykorzystaniem „narracji” był Lawrence Freedman (2006). Uważał on, że narracje można wykorzystać, aby przekonać innych o słuszności i zasadności podejmowanych decyzji militarnych. Kilka lat później grupa badaczy, Alister Miskimmon, Laura Roselle i Ben O’Loughlin (2014; 2017), zaproponowała całościowy sposób badania narracji strategicznych. Badacze uznali m.in., że narracje są tworzone na trzech poziomach: (1) systemowym, (2) tożsamościowym, (3) problemowym, zaś konstrukcję można badać trójstopniowo (tworzenie, projekcja, odbiór). Narracje są „strategiczne” bowiem są zaplanowane i kontrolowane, a ich tworzenie jest świadome (Ibidem).

James Pamment (2013) zauważył, że strategiczne narracje służą podmiotowi stosunków międzynarodowych m.in. w kreowaniu pożądanego wizerunku. W pewnym uproszczeniu, narracja pomaga stworzyć opowieść, która ma przekonać inne podmioty, że działania w polityce podejmowane przez podmiot tworzący narracje są właściwe. Jeśli mają być one przekonujące, powinny być spójne. Jednak badania spójności narracji strategicznych nie są rozwinięte (por. van Noort 2018). W tej pracy, spójność analizowana jest poprzez analizę „deklaratywnej” części polityki zagranicznej (założenia polityki zagranicznej oraz wypowiedzi najważniejszych polityków indonezyjskich z lat 2005–2018).

Demokracja w założeniach polityki zagranicznej

Pewne zasady polityki zagranicznej Indonezji się nie zmieniają – są to niezależność i aktywność (politik luar negera bebas–aktif). Zasady te są różnie interpretowane, ale zawsze obecne. Po 2004 roku założenia polityki zagranicznej Indonezji przedstawiono kilka razy. Priorytetowo traktuje się współpracę w ramach ASEAN, dyplomację ekonomiczną czy budowę przywódczej roli w regionie Azji i Pacyfiku, ale w dokumentach poruszono również kwestię demokracji. W dokumencie Direction of Indonesian Foreign Policy (2009) wpisano „ukształtowanie bardziej pozytywnego wizerunku Indonezji poprzez rozwój demokracji i praw człowieka, a także ochronę dziedzictwa kulturowego”. Zapisano również wspieranie procesów demokratyzacji w Azji oraz potrzebę „promowania pozytywnego wizerunku” Indonezji. W innym dokumencie (długoterminowym planie rozwoju na lata 2005–2025) zapisano potrzebę „promowania kompatybilności islamu z demokracją na podstawie doświadczeń indonezyjskich”[1] oraz „wzmocnieniu wizerunku Indonezji jako państwa demokratycznego z większością muzułmańską” (Programs…, 2009). Od 2014 roku, czyli objęcia władzy przez Joko Widodo, kwestia demokracji nie jest poruszana w dokumentach omawiających cele polityki zagranicznej. Oznacza to, że Indonezja traktuje promocję demokracji w kategoriach pragmatycznych, pomaga ona wzmocnić „wizerunek” Indonezji jako odpowiedzialnego podmiotu w stosunkach międzynarodowych, a także wizerunek ten powinien być wzmacniany poprzez odwoływanie się do własnych doświadczeń, w tym elementu religijnego.

Demokracja w przemowach politycznych

Susilo Bambang Yudhoyono był pierwszym demokratycznie wybranym prezydentem. Sprawował tę funkcję przez dziesięć lat. Sam Yudhoyono, jak i ministrowie spraw zagranicznych jego kadencji, czyli Hassan Wirajuda (2001–2009) i Marty Natalegawa (2009–2014), używali terminu demokracja relatywnie często i na różnych forach. Co do zasady, system demokratyczny przedstawiany był w kategoriach wartości, ale zdarzało się, że i pragmatycznych – jako ważny element pomagający budować wizerunek odpowiedzialnego państwa. W latach 2004–2014, oprócz wydarzeń promujących demokrację, temat ten najczęściej był poruszany podczas spotkań Ruchu Państw Niezależnych (Non-Aligned Movement, NAM). W przemowach, demokracja najczęściej omawiana była w kontekście ekonomicznym, religijnym i współpracy międzynarodowej. Znaczenie tego systemu omawiane jest najczęściej w kontekście Azji i Pacyfiku, z podkreśleniem, że demokratyzacja jest trudnym, długotrwałym procesem, który nie może być narzucany. Kolejną cechą charakterystyczną przemów tego okresu jest odwoływanie się do doświadczeń Indonezji, w tym podkreślanie czynnika religijnego, tolerancji i znaczenia różnorodności w rozwoju społecznym, gospodarczym i politycznym.

Joko Widodo i minister spraw zagranicznych od 2014 roku, Retno Marsudi, zdecydowanie rzadziej poruszają temat demokracji w swoich wystąpieniach. J. Widodo odnosił się do kompatybilności systemu demokratycznego z islamem na forum BDF oraz Organizacji Współpracy Islamskiej (Organization of Islamic Cooperation, OIC), ale jest politykiem mniej aktywnym niż S. B. Yudhoyono i mierzy się z krytyką związaną ze spadkiem jakości demokracji, która nasiliła się po objęciu przez J. Widodo urzędu prezydenta (zob. Power, 2018). Retno Marsudi porusza znaczenie systemu demokratycznego podobnie jak S. B. Yudhoyono, odnosi się do transformacji politycznej Indonezji, znaczenia otwartej debaty o demokracji, tolerancji, ale i porusza kwestię pomijaną przez jej poprzedników – wpływ młodzieży i kobiet na rozwój społeczeństwa obywatelskiego.

Spójność wizerunku Indonezji jako promotora demokracji

Analiza porównawcza narracji o demokracji w założeniach polityki zagranicznej, a także przemowach politycznych z lat 2003–2018 wskazuje, że wizerunek Indonezji jako promotora demokracji jest generalnie niespójny, choć z wyjątkami. Niespójność wizerunku można podzielić na dwie kategorie: (1) między założeniami a przemowami politycznymi; (2) w ramach przemów politycznych (zob. wykres 1).

W ramach tej pierwszej kategorii zauważalne jest, że: (1) promowanie demokracji zostało wpisane jako element poprawiający wizerunek i relacje Indonezji przede wszystkim z państwami Zachodu, zaś przemowy polityczne kierowane są w głównej mierze do tzw. państw Południa (państw rozwijających się); (2) założenia polityki zagranicznej koncentrują się wokół „wizerunku” promotora demokracji i potrzeby „promowania” demokracji, co wskazuje na to pragmatyczne (i instrumentalne) rozumienie demokracji, choć w przemowach politycznych obecne są dwa podejścia – demokracja jako element wizerunku oraz demokracja jako wartość sama w sobie. W drugiej kategorii niespójność pojawia się: (1) w liczbie przemów poruszających znaczenie demokracji – S. B. Yudhoyono i ministrowie spraw zagranicznych jego kadencji debatowali na ten temat znacznie częściej niż J. Widodo i R. Marsudi; (2) J. Widodo rzadko włącza temat demokracji do swych przemów, i jeśli to robił to w kontekście religijnym (szerzej Grzywacz, 2020).

Narracje strategiczne są również spójne w zakresie: (1) ochrony koncepcji otwartego dialogu na temat znaczenia systemu demokratycznego; (2) kompatybilności islamu z systemem demokratycznym; czy (3) podkreślania doświadczenia indonezyjskiego w zakresie transformacji politycznej.

Niniejszy materiał znajdą Państwo Kwartalniku Boyma nr – 4/2020

Przypisy:

[1] Cel ten został wpisany w punkcie dotyczącym wzmocnienia relacji z Europą i Amerykami.

Bibliografia:

Acharya, A. (2014). Indonesia Matters: Asia’s Emerging Democratic Power. Singapore: World Scientifics.

Direction of Indonesian Foreign Policy. (2009). Pobrane z: www.kemlu.go.id/en/kebijakan/landasan-visi-misi-polugri/Pages/Direction-of-Indonesian-Foreign-Policy.aspx (10.10.2018).

Freedman, L. (2006). The Transformation of Strategic Affairs. London: International Institute for Strategic Studies.

Grzywacz, A. (2020). Democracy in Indonesian Strategic Narratives. A New Framework of             Coherence Analysis. Journal of Current Southeast Asian Affairs 2, s. 1–20. DOI:            10.1177/1868103420903594.

Karim, M. F. (2017). Role conflict and the limits of state identity: the case of Indonesia in              democracy promotion. The Pacific Review 30(3), s. 385–404.

Liow, J. C. (2018). Can Indonesia fulfill its aspirations to regional leadership? W: G.       Rozman. J. C. Liow (red.), International Relations and Asia’s International                 Relations and Asia’s Southern Tier. ASEAN, Australia, and India (s. 175–188). Singapore: Springer Nature.

Miskimmon, A., O’Loughlin, B., Roselle, L. (2014). Strategic Narratives: Communication Power and the New World Order. New York: Routledge.

Miskimmon, A., O’Loughlin, B., Roselle, L. (red). (2017). Forging the World: Strategic    Narratives and International Relations. Ann Arbor: University of Michigan Press.

Pamment, J. (2013). Strategic narratives in US public diplomacy: a critical geopolitics.   Popular Communication: The International Journal of Media and Culture 12(1), s.    48–64.

Poole, A. (2015), The foreign policy nexus: national interests, political values and identity.            W: C. Roberts. A. Habir. L. Sebastian (red.), Indonesia’s Ascent: Power, Leadership, and the Regional Order (s. 155–176). Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan.

Power, T. P. (2018). Jokowi’s authoritarian turn and Indonesia’s democratic decline. Bulletin        of Indonesian Economic Studies 54(3), s. 307–338.

Programs, direction, policies, and strategies of the Ministry of Foreign Affairs (2009).   Pobrane z: www.kemlu.go.id/en/kebijakan/landasan-visi-misi-polugri/Pages/Programs,-Direction,-Policies,-and-Strategies-of-The-Ministry-of-Foreign-Affairs.aspx             (10.10.2018).

Rüland, J. (2017). Democratizing foreign-policy making in Indonesia and the democratization        of ASEAN: a role theory analysis. TRaNS: Trans-Regional and -National Studies of   Southeast Asia 5(1): s. 49–73.

Van Noort, C. E. (2018). The strategic narratives of the BRICS: a coherent story? PhD    Thesis,University of Otago, New Zealand.

Weatherbee, D. (2013). Indonesia in ASEAN. Vision and Reality. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies.

Anna Grzywacz

Doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, adiunktka w Instytucie Studiów Politycznych PAN. Laureatka konkursów Narodowego Centrum Nauki oraz stypendium Ministra Edukacji i Nauki dla wybitnych młodych naukowców (2022–2025). Jej zainteresowania naukowe: stosunki międzynarodowe w Azji Południowo-Wschodniej, ASEAN, średnie potęgi i polityka dyskursywna.

czytaj więcej

Dr Nicolas Levi z wykładem w Seulu

24 maja dr Nicolas Levi wygłosił referat o planie Balcerowicza w kontekście Korei Północnej. Wystąpienie odbyło się w ramach seminarium "Analyzing the Possibility of Reform and its Impact on Human Rights in North Korea".

Krzysztof Zalewski dla portalu Wnet.fm: Indie mają dość wysoki dług publiczny, nie są przygotowane do przejęcia roli fabryki świata

Tematem rozmowy były wysiłki władz indyjskich w zakresie walki z koronawirusem i ich konsekwencje dla obywateli, a także o wielkich wygranych pandemii oraz sytuacji w Kaszmirze.

Yasukuni: W cieniu kami

Wbrew wysiłkom rodziny cesarskiej oraz pacyfistycznie nastawionej dużej części społeczeństwa, u schyłku „cichej, burzliwej ery Heisei” polityka historyczna ponownie stała się orężem we wschodnioazjatyckiej rywalizacji, a świątynia Yasukuni nieustannie budzi kontrowersje i wzburza opinię publiczną.

Debata: Wyzwania w Azji

Zapraszamy na debatę związaną z naszą ostatnią publikacją "Raport: Wyzwania w Azji".

RP: Kazachstan – jakie wnioski wyciągnie zagraniczny biznes ze styczniowej rewolty?

Styczeń zachwiał wypracowanym przez dekady wizerunkiem Kazachstanu jako bezpiecznej przystani dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej. Najpierw przez kraj przetoczyła się krwawa rewolta, a następnie region dotknął blackout. Co na to międzynarodowy biznes?

Forbes: Hongkong jeszcze bliżej Pekinu. Zagraniczny kapitał powoli wycofuje się z regionu

Pekin umacnia kontrolę nad Hongkongiem, uzależniając miasto od władzy centralnej. Przegłosowane niedawno nowe prawo o bezpieczeństwie narodowym (...) może znacząco ograniczyć zagwarantowaną po 1997 roku niezależność miasta i swobody obywatelskie jego mieszkańców

Azjatech #15: Japoński statek na baterie

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Online Course: „Educational tools for addressing the effects of war”

The Adam Institute for Democracy and Peace is offering “Betzavta” facilitators, middle school and high school educators, social activists, communal activists and those assisting refugees an online seminar to explore educational issues related to wartime.

Tydzień w Azji: Sprzeciw wobec wizyty Xi Jinpinga w Japonii – nowy etap w japońsko-chińskich relacjach?

Japonia, dotychczas powstrzymując się od otwartej krytyki ChRL, wobec ostatnich wydarzeń decyduje się na podjęcie odważniejszych, ale nie otwarcie konfrontacyjnych dyplomatycznych środków wobec Chin. 

Azjatech #120: Po wodę na księżyc, czyli kosmiczne plany Japonii

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Jak po pandemii może zmienić się przestrzeń wokół nas?

Wielu dziennikarzy, ekspertów i naukowców na całym świecie publikuje obecnie szereg artykułów, opracowań dotyczących tego jak po epidemii może się zmienić się przestrzeń wokół nas. Trudno przewidzieć przyszłość, ale warto wsłuchiwać się w głosy próbujące zdiagnozować czekające nas wyzwania. To właśnie one podpowiadają nam jakie mogą być trendy w zakresie planowania przestrzennego i budownictwa.

Zielone wyspy na mapie Indii

W wielu krajach rozwijających się postępujący proces degradacji środowiska naturalnego jest jedną z negatywnych oznak rozwoju ekonomicznego. Indie doskonale to potwierdzają. (...) Czy rządzący mają pomysł na poprawę stanu nie tylko indyjskiego ekosystemu, ale także warunków życia milionów Indusów?

Podsumowanie debaty przedwyborczej „Wybory 2019: Polska wobec Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej”

Już za parę dni wybory parlamentarne — kolejne, którym nie towarzyszy jakakolwiek debata dotycząca miejsca i strategii Polski w międzynarodowych wyzwaniach XXI wieku. Jako Instytut Boyma postanowiliśmy to zmienić i zaprosić polityków do dyskusji.

Tydzień w Azji#19: Kontrolowana zmiana władzy w Kazachstanie

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze piszemy między innymi o przedterminowych wyborach prezydenckich w Kazachstanie, wynikach wyborów w Indiach oraz o potencjalnej konkurencji dla Chin w obróbce metali ziem rzadkich.

RP: Uzbekistan – są perspektywy dla przedsiębiorców, ale rośnie i ryzyko

Władze Uzbekistanu chcą ściągnąć inwestycje zagraniczne, ale zdają sobie sprawę, że w aktualnej sytuacji geopolitycznej ich przyciągnięcie może okazać się trudniejsze niż dotąd przewidywano. Kraj może się stać teraz wrotami do sankcjonowanej Rosji.

Krytyka Polityczna: Ambasada w Pradze, czyli potrzeba systemu

W sprawie wywiadu udzielonego przez polskiego ambasadora w Pradze portalowi Deutsche Welle i następujących po nim wieściach o odwołaniu dyplomaty, opinia publiczna w Polsce zareagowała w przewidywalny sposób.

Tydzień w Azji #82: Indie wprowadzają platformę transparentnego opodatkowania

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #89: Koniec masztów? Japoński SoftBank pracuje nad powietrznymi przekaźnikami 5G

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #28: Strefa innowacji środowiskowych i technologii w regionie Aralu

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Zielony biznes, złoty interes

Kiedy poprzednim razem miałem okazję przyjrzeć się świadomości ekologicznej przyszłych chińskich przedsiębiorców, to, co zobaczyłem, nie było zachęcające. Wobec skali zagrożeń środowiskowych przed jakimi stoi ludzkość oraz faktu, że każdy, w tym biznes, musi przyłączyć się do wysiłków na rzecz ich zażegnania, powiem więcej: było zatrważające.

Korea Północna – kraina jednorożców i niedomówień

Korea Północna wydaje się być jednym z najbardziej medialnych krajów całego Dalekiego Wschodu. W tym przypadku magazyny informacyjne mają ułatwione zadanie – zazwyczaj nie trzeba się specjalnie przejmować uczciwością dziennikarską, wszystkie chwyty są dozwolone. Obecnie odbiorcy nie tylko przywykli do fantastycznych newsów z najbardziej zamkniętego kraju świata, ale też rzadko wykazują potrzebę krytycznego myślenia w […]

AzjaTech#2: nadchodzi przełom w technologiach uznawanych za przyszłość informatyki

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze piszemy m.in. kamerach samochodowych Hitachi, nowym rekordzie wydajności fotonowej pamięci kwantowej oraz pomysłach na przeniesienie stolicy Indonezji.

ASEAN pod przewodnictwem Wietnamu – wnioski i perspektywy

Wietnam od lat zabiega o dynamiczną i bardziej zunifikowaną współpracę regionalną w ramach formatu ASEAN. Jednym z flagowych celów Hanoi jest utrzymanie pokoju na Morzu Południowochińskim i zabezpieczenie spornych terytoriów przed roszczeniami wysuwanymi przez Pekin.

Azjatech #116: Linie lotnicze JAL zamierzają wejść na rynek latających samochodów

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.