Analizy

Indonezja jako promotor demokracji – spójność wizerunku

Artykuł jest polskojęzyczną i skróconą wersją artykułu: Democracy in Indonesian Strategic Narratives. A New Framework of Coherence Analysis, Journal of Current Southeast Asian Affairs 2020, no. 2.

Instytut Boyma 14.04.2020

Wzrost znaczenia Indonezji, nie tylko w regionie Azji i Pacyfiku, jest zauważalny przynajmniej od pierwszych demokratycznych wyborów w tym państwie, czyli od 2004 roku. Konsolidacja demokracji sprawiła, że Indonezja zaczęła wykorzystywać swoje doświadczenia w polityce zagranicznej – rzeczywiście „czynnik demokratyczny” jest relatywnie często analizowany w literaturze (zob. np. Acharya 2014; Karim 2017; Rüland 2017).

Indonezja, jako promotor demokracji, jest krytykowana za nieefektywność (lub ograniczoną efektywność) swoich inicjatyw, szczególnie w kontekście organizowania Forum Demokracji na Bali (Bali Democracy Forum, BDF). Badania w tym zakresie dotyczą przede wszystkim intencji działań dyplomacji indonezyjskiej (dlaczego promowana jest demokracja) oraz jak Indonezja jest oceniana jako promotor demokracji (np. Weatherbee 2013; Poole 2015). W mojej pracy zwracam uwagę na inny, narracyjny, aspekt wizerunku Indonezji analizując czy wizerunek Indonezji jako promotora demokracji jest spójny? Spójność wizerunku może być badana przy użyciu różnych podejść analitycznych. W tym artykule wykorzystana jest koncepcja narracji strategicznych.

Czym są narracje strategiczne?

Badaczem, który rozpoczął badania nad wykorzystaniem „narracji” był Lawrence Freedman (2006). Uważał on, że narracje można wykorzystać, aby przekonać innych o słuszności i zasadności podejmowanych decyzji militarnych. Kilka lat później grupa badaczy, Alister Miskimmon, Laura Roselle i Ben O’Loughlin (2014; 2017), zaproponowała całościowy sposób badania narracji strategicznych. Badacze uznali m.in., że narracje są tworzone na trzech poziomach: (1) systemowym, (2) tożsamościowym, (3) problemowym, zaś konstrukcję można badać trójstopniowo (tworzenie, projekcja, odbiór). Narracje są „strategiczne” bowiem są zaplanowane i kontrolowane, a ich tworzenie jest świadome (Ibidem).

James Pamment (2013) zauważył, że strategiczne narracje służą podmiotowi stosunków międzynarodowych m.in. w kreowaniu pożądanego wizerunku. W pewnym uproszczeniu, narracja pomaga stworzyć opowieść, która ma przekonać inne podmioty, że działania w polityce podejmowane przez podmiot tworzący narracje są właściwe. Jeśli mają być one przekonujące, powinny być spójne. Jednak badania spójności narracji strategicznych nie są rozwinięte (por. van Noort 2018). W tej pracy, spójność analizowana jest poprzez analizę „deklaratywnej” części polityki zagranicznej (założenia polityki zagranicznej oraz wypowiedzi najważniejszych polityków indonezyjskich z lat 2005–2018).

Demokracja w założeniach polityki zagranicznej

Pewne zasady polityki zagranicznej Indonezji się nie zmieniają – są to niezależność i aktywność (politik luar negera bebas–aktif). Zasady te są różnie interpretowane, ale zawsze obecne. Po 2004 roku założenia polityki zagranicznej Indonezji przedstawiono kilka razy. Priorytetowo traktuje się współpracę w ramach ASEAN, dyplomację ekonomiczną czy budowę przywódczej roli w regionie Azji i Pacyfiku, ale w dokumentach poruszono również kwestię demokracji. W dokumencie Direction of Indonesian Foreign Policy (2009) wpisano „ukształtowanie bardziej pozytywnego wizerunku Indonezji poprzez rozwój demokracji i praw człowieka, a także ochronę dziedzictwa kulturowego”. Zapisano również wspieranie procesów demokratyzacji w Azji oraz potrzebę „promowania pozytywnego wizerunku” Indonezji. W innym dokumencie (długoterminowym planie rozwoju na lata 2005–2025) zapisano potrzebę „promowania kompatybilności islamu z demokracją na podstawie doświadczeń indonezyjskich”[1] oraz „wzmocnieniu wizerunku Indonezji jako państwa demokratycznego z większością muzułmańską” (Programs…, 2009). Od 2014 roku, czyli objęcia władzy przez Joko Widodo, kwestia demokracji nie jest poruszana w dokumentach omawiających cele polityki zagranicznej. Oznacza to, że Indonezja traktuje promocję demokracji w kategoriach pragmatycznych, pomaga ona wzmocnić „wizerunek” Indonezji jako odpowiedzialnego podmiotu w stosunkach międzynarodowych, a także wizerunek ten powinien być wzmacniany poprzez odwoływanie się do własnych doświadczeń, w tym elementu religijnego.

Demokracja w przemowach politycznych

Susilo Bambang Yudhoyono był pierwszym demokratycznie wybranym prezydentem. Sprawował tę funkcję przez dziesięć lat. Sam Yudhoyono, jak i ministrowie spraw zagranicznych jego kadencji, czyli Hassan Wirajuda (2001–2009) i Marty Natalegawa (2009–2014), używali terminu demokracja relatywnie często i na różnych forach. Co do zasady, system demokratyczny przedstawiany był w kategoriach wartości, ale zdarzało się, że i pragmatycznych – jako ważny element pomagający budować wizerunek odpowiedzialnego państwa. W latach 2004–2014, oprócz wydarzeń promujących demokrację, temat ten najczęściej był poruszany podczas spotkań Ruchu Państw Niezależnych (Non-Aligned Movement, NAM). W przemowach, demokracja najczęściej omawiana była w kontekście ekonomicznym, religijnym i współpracy międzynarodowej. Znaczenie tego systemu omawiane jest najczęściej w kontekście Azji i Pacyfiku, z podkreśleniem, że demokratyzacja jest trudnym, długotrwałym procesem, który nie może być narzucany. Kolejną cechą charakterystyczną przemów tego okresu jest odwoływanie się do doświadczeń Indonezji, w tym podkreślanie czynnika religijnego, tolerancji i znaczenia różnorodności w rozwoju społecznym, gospodarczym i politycznym.

Joko Widodo i minister spraw zagranicznych od 2014 roku, Retno Marsudi, zdecydowanie rzadziej poruszają temat demokracji w swoich wystąpieniach. J. Widodo odnosił się do kompatybilności systemu demokratycznego z islamem na forum BDF oraz Organizacji Współpracy Islamskiej (Organization of Islamic Cooperation, OIC), ale jest politykiem mniej aktywnym niż S. B. Yudhoyono i mierzy się z krytyką związaną ze spadkiem jakości demokracji, która nasiliła się po objęciu przez J. Widodo urzędu prezydenta (zob. Power, 2018). Retno Marsudi porusza znaczenie systemu demokratycznego podobnie jak S. B. Yudhoyono, odnosi się do transformacji politycznej Indonezji, znaczenia otwartej debaty o demokracji, tolerancji, ale i porusza kwestię pomijaną przez jej poprzedników – wpływ młodzieży i kobiet na rozwój społeczeństwa obywatelskiego.

Spójność wizerunku Indonezji jako promotora demokracji

Analiza porównawcza narracji o demokracji w założeniach polityki zagranicznej, a także przemowach politycznych z lat 2003–2018 wskazuje, że wizerunek Indonezji jako promotora demokracji jest generalnie niespójny, choć z wyjątkami. Niespójność wizerunku można podzielić na dwie kategorie: (1) między założeniami a przemowami politycznymi; (2) w ramach przemów politycznych (zob. wykres 1).

W ramach tej pierwszej kategorii zauważalne jest, że: (1) promowanie demokracji zostało wpisane jako element poprawiający wizerunek i relacje Indonezji przede wszystkim z państwami Zachodu, zaś przemowy polityczne kierowane są w głównej mierze do tzw. państw Południa (państw rozwijających się); (2) założenia polityki zagranicznej koncentrują się wokół „wizerunku” promotora demokracji i potrzeby „promowania” demokracji, co wskazuje na to pragmatyczne (i instrumentalne) rozumienie demokracji, choć w przemowach politycznych obecne są dwa podejścia – demokracja jako element wizerunku oraz demokracja jako wartość sama w sobie. W drugiej kategorii niespójność pojawia się: (1) w liczbie przemów poruszających znaczenie demokracji – S. B. Yudhoyono i ministrowie spraw zagranicznych jego kadencji debatowali na ten temat znacznie częściej niż J. Widodo i R. Marsudi; (2) J. Widodo rzadko włącza temat demokracji do swych przemów, i jeśli to robił to w kontekście religijnym (szerzej Grzywacz, 2020).

Narracje strategiczne są również spójne w zakresie: (1) ochrony koncepcji otwartego dialogu na temat znaczenia systemu demokratycznego; (2) kompatybilności islamu z systemem demokratycznym; czy (3) podkreślania doświadczenia indonezyjskiego w zakresie transformacji politycznej.

Niniejszy materiał znajdą Państwo Kwartalniku Boyma nr – 4/2020

Przypisy:

[1] Cel ten został wpisany w punkcie dotyczącym wzmocnienia relacji z Europą i Amerykami.

Bibliografia:

Acharya, A. (2014). Indonesia Matters: Asia’s Emerging Democratic Power. Singapore: World Scientifics.

Direction of Indonesian Foreign Policy. (2009). Pobrane z: www.kemlu.go.id/en/kebijakan/landasan-visi-misi-polugri/Pages/Direction-of-Indonesian-Foreign-Policy.aspx (10.10.2018).

Freedman, L. (2006). The Transformation of Strategic Affairs. London: International Institute for Strategic Studies.

Grzywacz, A. (2020). Democracy in Indonesian Strategic Narratives. A New Framework of             Coherence Analysis. Journal of Current Southeast Asian Affairs 2, s. 1–20. DOI:            10.1177/1868103420903594.

Karim, M. F. (2017). Role conflict and the limits of state identity: the case of Indonesia in              democracy promotion. The Pacific Review 30(3), s. 385–404.

Liow, J. C. (2018). Can Indonesia fulfill its aspirations to regional leadership? W: G.       Rozman. J. C. Liow (red.), International Relations and Asia’s International                 Relations and Asia’s Southern Tier. ASEAN, Australia, and India (s. 175–188). Singapore: Springer Nature.

Miskimmon, A., O’Loughlin, B., Roselle, L. (2014). Strategic Narratives: Communication Power and the New World Order. New York: Routledge.

Miskimmon, A., O’Loughlin, B., Roselle, L. (red). (2017). Forging the World: Strategic    Narratives and International Relations. Ann Arbor: University of Michigan Press.

Pamment, J. (2013). Strategic narratives in US public diplomacy: a critical geopolitics.   Popular Communication: The International Journal of Media and Culture 12(1), s.    48–64.

Poole, A. (2015), The foreign policy nexus: national interests, political values and identity.            W: C. Roberts. A. Habir. L. Sebastian (red.), Indonesia’s Ascent: Power, Leadership, and the Regional Order (s. 155–176). Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan.

Power, T. P. (2018). Jokowi’s authoritarian turn and Indonesia’s democratic decline. Bulletin        of Indonesian Economic Studies 54(3), s. 307–338.

Programs, direction, policies, and strategies of the Ministry of Foreign Affairs (2009).   Pobrane z: www.kemlu.go.id/en/kebijakan/landasan-visi-misi-polugri/Pages/Programs,-Direction,-Policies,-and-Strategies-of-The-Ministry-of-Foreign-Affairs.aspx             (10.10.2018).

Rüland, J. (2017). Democratizing foreign-policy making in Indonesia and the democratization        of ASEAN: a role theory analysis. TRaNS: Trans-Regional and -National Studies of   Southeast Asia 5(1): s. 49–73.

Van Noort, C. E. (2018). The strategic narratives of the BRICS: a coherent story? PhD    Thesis,University of Otago, New Zealand.

Weatherbee, D. (2013). Indonesia in ASEAN. Vision and Reality. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies.

Anna Grzywacz

Doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, adiunktka w Instytucie Studiów Politycznych PAN. Laureatka konkursów Narodowego Centrum Nauki oraz stypendium Ministra Edukacji i Nauki dla wybitnych młodych naukowców (2022–2025). Jej zainteresowania naukowe: stosunki międzynarodowe w Azji Południowo-Wschodniej, ASEAN, średnie potęgi i polityka dyskursywna.

czytaj więcej

Konferencja „Kierunek Azja – polskie szanse i biznesowy potencjał”

Konferencja ma na celu popularyzowanie kierunku azjatyckiego jako bardzo perspektywicznej destynacji dla polskich przedsiębiorców. Została objęta patronatem Instytutu Boyma.

Tydzień w Azji #238: Węgrzy chcą na nowo sporządzić mapę gazową Europy

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #110: Roboty sterowane przez niepełnosprawnych obsłużą klientów restauracji

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #155: Chiny wystrzeliły satelitę komunikacji kwantowej

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Patrycja Pendrakowska z wykładem pt. „Chińska myśl polityczna: przeszłość i teraźniejszość”

Prezes naszej organizacji opowiedziała o ewolucji chińskiej myśli politycznej, okolicznościach jej rozwoju oraz istniejących w przeszłości jak i obecnie prądach dominujących w tej sferze.

Forbes: Czy NATO przygotowuje się na wrogi atak? „Musimy być gotowi na dwa scenariusze”

Obecnie sojusznicy są podzieleni w sprawie przyszłości Ukrainy. W 2008 r. obiecano Kijowowi możliwość przystąpienia do NATO, ale bez żadnych planów bądź zobowiązań.

Chińskie zaangażowanie ekonomiczne w regionie Kaukazu Południowego na tle konfliktu azersko-ormiańskiego

W niniejszym opracowaniu podjęto próbę analizy przyczyn oraz skutków wzrostu ekonomiczno-politycznego zaangażowania Chińskiej Republiki Ludowej na terytorium Armenii i Azerbejdżanu.

Ciasteczko z wróżbą o chińskim PKB 2023

Najsłynniejszy cel gospodarczy ogłaszany przez władze CHRL – wzrost chińskiego PKB - ma wynieść ok. 5% w 2023 r.

Azjatech #226: Księżyc zdobyty, teraz Słońce. Tak rośnie kolejna potęga kosmiczna

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #264: Kolejny europejski kraj otwiera się na Tajwan. Może sporo ugrać

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji: Korea Południowa w obliczu największego wyzwania gospodarczego od czasu Azjatyckiego Kryzysu Finansowego

W drugim kwartale b. r. odnotowano w tym kraju spadek PKB  wysokości 3,3%, czego głównymi przyczynami są drastyczne zahamowanie eksportu oraz spadek konsumpcji gospodarstw domowych.

Azjatech #95: Egzotyczny owoc zastąpi wieprzowinę?

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Debata „Cała w prawo – jak Indyjska Partia Ludowa (BJP) premiera N. Modiego wygrała wybory i co to oznacza dla świata?” [nagranie]

Debata poruszająca kwestie wyników ostatnich wyborów parlamentarnych w Indiach odbyła się w czwartek 6 czerwca 2019 w siedzibie Instytutu Boyma.

Tydzień w Azji #111: Energetyka łączy sąsiadów Chin i Rosji. Powstaje historyczny projekt

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #203: Nieoczekiwany wynik wyborów w Malezji szansą na nowe otwarcie

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Polska firma pomoże zmierzyć Himalaje

Stara się wesprzeć bezpieczeństwo i niezależności energetyki Indii od satelitarnego systemu GPS (GNSS). Wywiad z Tomaszem Widomskim, członkiem rady nadzorczej Elproma Elektronika Sp. z o.o., w rozmowie z Krzysztofem M. Zalewskim.

Krytyka Polityczna: Koniec świata przełożony na (trochę) później

Pamiętacie ten scenariusz? Ceny mieszkań rosną, ich kupno wydaje się żelazną inwestycją, więc buduje się ich coraz więcej, w sektorze nadyma się bańka, potem nagle pęka, wszyscy zostają z długami, a krach rozlewa się po całej gospodarce. W Chinach udało się go uniknąć o włos, ale na razie to tylko odroczenie kryzysu.

Zmiany na Jedwabnym Szlaku: dokąd zmierza Azja Centralna? [nagranie + fotorelacja]

Debata Instytutu Boyma poświęcona miejscu Azji Centralnej w światowej gospodarce i możliwościach Polski zaistnienia w tym regionie odbyła się w poniedziałek 28 października 2019 w Warszawie.

Relacje Polska-Uzbekistan. Ponad 30 lat współpracy.

Wywiad z J.E. doktorem Bahromem Babajewem – Ambasadorem Nadzwyczajnym i Pełnomocnym Republiki Uzbekistanu w Polsce. Przeprowadziła doktor Magdalena Sobańska-Cwalina, członek zarządu Fundacji Instytut Studiów Azjatyckich i Globalnych im. Michała Boyma

Czy jest nam potrzebna „chińska szkoła” myślenia o stosunkach międzynarodowych?

(Subiektywny) przegląd wybranych artykułów badawczych dotyczących stosunków międzynarodowych w regionie Azji i Pacyfiku publikowanych w wiodących czasopismach naukowych.

Szanghajska Organizacja Współpracy – alternatywa dla świata Zachodu?

Serdecznie zapraszamy na spotkanie autorskie z dr Jerzym Olędzkim wokół książki „Geneza i ewolucja Szanghajskiej Organizacji Współpracy" w budynku głównym Szkoły Głównej Handlowej 23 stycznia.

Tydzień w Azji #259: Wojna stworzyła nowe strategiczne okazje dla Polski

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Kontrowersje związane z japońskimi podręcznikami do historii

W drugiej połowie XX i na początku XXI wieku jedną z kwestii powodujących napięcia między Japonią a innymi krajami azjatyckimi była historia okupacji i kolonizacji, a konkretnie podejście do nich współczesnych japońskich elit politycznych. Kontrowersje dotyczyły także podręczników szkolnych, które opisywały historię Japonii w sposób okrojony. Pomijały niewygodne dla Japończyków fakty, takie jak między innymi masakra w Nankinie, kwestia "pocieszycielek" i okrucieństwa popełnione przez wojska japońskie podczas inwazji na Chiny i wojny na Pacyfiku.

Azjatech #150: Chiny kontra Starlinki Elona Muska

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.