
Konstytucja Indii z 1950 roku wprowadziła zasadę równości szans płci, która przyznaje kobietom i mężczyznom takie same prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Dlaczego zatem prawie czterdzieści procent dziewczynek w wieku 15-17 lat nie uczęszcza do szkół, wciąż kultywuje się zwyczaj przekazywania posagu a prenatalna selekcja płci to nadal ogromny społeczny problem? Próba ujrzenia szerszego kontekstu konfliktu prawa i tradycji jest szansą na głębsze zrozumienie pozycji kobiety w indyjskim społeczeństwie.
Dialog dotyczący statusu kobiet w społeczeństwie indyjskim pojawia się na Zachodzie zazwyczaj wtedy, gdy docierają informacje o skandalicznych wydarzeniach związanych z brutalną przemocą lub gdy ofiarą padają Europejki. Historia z 2012 roku – zbiorowego gwałtu i zabójstwa studentki w autobusie w New Delhi – skierowała uwagę zachodniego świata na wciąż trudny temat dotyczący praw kobiet.
Znaczące zmiany w statusie indyjskich kobiet nastąpiły po uzyskaniu przez Indie niepodległości. Na mocy Konstytucji mogą one uczestniczyć we wszystkich obszarach, takich jak edukacja, polityka, media, sztuka i kultura, sektor usług, nauka i technologia, itp. Konstytucja Indii gwarantuje równość wszystkich kobiet w Indiach (art. 14), zakaz dyskryminacji ze strony państwa (art. 15 ust. 1), równość szans (art. 16), równe wynagrodzenie za taką samą pracę (art. 39 lit. d). W Konstytucji zawarte są także szczególne postanowienia jakie państwo ma przyjąć na korzyść kobiet i dzieci (art. 15 ust. 3) i postulaty dotyczące zrzeczenia się praktyk uwłaczających godności kobiet (art. 51 ust. A lit. e). Państwo ma także zapewnić sprawiedliwe i humanitarne warunki pracy oraz zasiłek macierzyński (art. 42). Chociaż pozycja kobiet została podniesiona w oczach prawa, nadal występują ogromne dysproporcje. Kobiety we współczesnych Indiach poczyniły znaczne postępy w każdej sferze życia, jednak wciąż muszą walczyć z głęboko zakorzenionym w społeczeństwie patriarchalizmem. Obecnie kwestia statusu indyjskich kobiet osadzona jest na gruncie konfliktu prawa i tradycji (Staniszewska, 2013: 42). Ujrzenie szerszego kontekstu społecznego pozwala na głębsze zrozumienie tego złożonego problemu.
Między tradycją a nowoczesnością
System społeczny dawnych Indii ukształtowany został na gruncie koncepcji „varṇāśrama dharma” czyli „dharma klasy i okresu życia.” Dzielił on społeczeństwo na klasy społeczne, którym zadania i funkcje były jasno przypisane, każdy znał swoje powinności i mógł w pełni poświęcać się obowiązkom. Celem tego systemu było zapewnienie struktury, która pozwoli ludziom pracować zgodnie z ich naturalnymi skłonnościami i tak zorganizować społeczeństwo, aby każdy, niezależnie od zajmowanej pozycji mógł rozwijać się duchowo. Wypełnianie bowiem swoich obowiązków miało służyć Najwyższemu Panu. Hierarchia społeczna to cecha najbardziej charakterystyczna dla starożytnej socjologii indyjskiej. Rodzina natomiast to podstawowa jednostka społeczeństwa, o której losie decydował pan domu. Do obowiązków rodziny należało bycie mu posłusznym. Miejsce kobiety również zostało jasno zaznaczone i opisane przez dawne autorytatywne teksty prawnicze, które przedstawiają ją jako istotę permanentnie niepełnoletnią:
„Niczego – nawet w głębi swojego domu –
nie powinna czynić z własnej woli.
w dzieciństwie poddana ojcu,
w młodości – mężowi,
a gdy mąż umrze – swoim synom,
niechże nigdy nie ma woli własnej…” (Basham, 1964: 234)
Pozycja społeczna kobiety zależała od mężczyzny. Kobieta powinna go czcić niezależnie od cech jakie posiadał. Fakt bycia mężczyzną miał być w pełni wystarczający:
„Nie baczą, czy mąż jest piękny,
Ni wagi nie przywiązują
Do lat, które sobie liczy,
Rozkoszują się z przystojnym
I urody pozbawionym,
Byle tylko był mężczyzną” (Stępień, 2007: 80)
Pomimo wyolbrzymionego obowiązku posłuszeństwa, pozycja kobiety w małżeństwie nie była pozbawiona chwalebnych elementów. Istnieją teksty, które podkreślają godność kobiet:
„Żona jest połową swego męża,
najlepszym z przyjaciół,
korzeniem trzech celów życia
i wszystkiego, co pomoże mu na tamtym świecie.
Mając żonę u boku, mąż wielkich czynów dokona…
dzięki niej żyje w nim odwaga.
Żona to najlepsze dlań oparcie…
(…)
Bo niewiasta jest polem wieczystym,
Na którym atman się rodzi.” (Basham, 1964: 235)
Pomimo pełnego sprzeczności stosunku do kobiet w starożytnych Indiach, nie ulega wątpliwości fakt, że Indie pozostały społeczeństwem patriarchalnym, gdzie rola kobiety jako żony i matki jest wysoce pożądana.
„Obyś była matką tysiąca synów”
„Obyś była matką tysiąca synów” to życzenia, które składają sobie indyjskie kobiety w dniu ślubu. Stanowią formę błogosławieństwa. Mimo znacznych zmian w społecznej mentalności, w wielu indyjskich domach, dziewczynki wciaż stanowią ciężar dla rodziny i są postrzegane jako problem. Trzeba je bowiem wykształcić, wydać za mąż, wcześniej zbierając odpowiedni posag. Z materialnego punktu widzenia jest to nieopłacalne, ponieważ po wyjściu za mąż kobieta opuszcza dom. Rodziny często decydują się więc na wydanie dziewczynek za mąż w bardzo młodym wieku. Z tego powodu tylko 55% dziewczynek w wieku 15-17 lat uczęszcza do szkoły (dla porównania 65% chłopców) na terenach wiejskich. Zawarcie małżeństwa to dla dziewczynek główny powód braku możliwości edukacji, zarówno w mieście – dotyczy 7,4% dziewczynek i 0,1% chłopców – jak i na wsiach 8,1% dz. oraz 0,3% chł. (NFHS-4, 2015-16: 51). Selektywna aborcja oraz porzucanie dziewczynek zaraz po urodzeniu to wciąż wielki społeczny problem Indii. W roku 1994 rząd wprowadził ustawę zakazującą prenatalnych technik diagnostycznych służących do określania płci płodu. Lekarze również nie mają prawa informować rodziców o płci dziecka. W rzeczywistości jednak ponad jedna czwarta (26%) aborcji przeprowadzana jest przez kobiety w domu. Wiele dzieci poniżej piątego roku życia wciąż nie jest rejestrowanych po urodzeniu, jednakże odsetek zgłoszonych narodzin wzrósł o ponad 50 punktów procentowych w latach od roku 2005 głównie w północnych Indiach (NFHS-4, 2015-16: 18).
Patrząc z innej perspektywy, wiele wykształconych kobiet podejmuje dziś wszelkiego rodzaju zawody, które przypisywane były mężczyznom: inżynieria, medycyna, polityka, nauczanie itp. Wiele z nich dołącza do uniwersytetów i szkół wyższych. W rzeczywistości Indie mają największą populację pracujących kobiet na świecie i więcej lekarzy, chirurgów i profesorów niż Stany Zjednoczone (Sujata, 2014: 289).
Podsumowanie
Kwestia statusu kobiety we współczesnych Indiach występuje na gruncie konfliktu tradycji i prawa. Konflikt ten wywołuje silne napięcie w społeczeństwie ponieważ dawne zwyczaje i głęboko zakorzenione przekonania ścierają się z nowoczesnością (Staniszewska, 2013: 42). Postanowienia konstytucyjne nie wystarczą, aby uzyskać godną szacunku pozycję w społeczeństwie. Prawo nie jest w stanie natychmiast zmienić wielu lat tradycji czy przekonań głęboko zakorzenionych w umysłach nie tylko jednostki, a całego społeczeństwa. Zwiększona świadomość i edukacja są skutecznym narządziem do dokonywania tych zmian. Współczesne kobiety zaczęły dbać o swoje potrzeby społeczne, emocjonalne, kulturowe, religijne i ekonomiczne. Kobiety stały się narzędziem zmian społecznych w Indiach. Na przestrzeni lat zdecydowanie zyskały więcej praw, jednak ogólna sytuacja nie jest jeszcze zadowalająca. Cytując Swamiego Vivekanandę: „Nie można myśleć o dobrobycie świata, jeśli nie poprawi się kondycja kobiet” (MJSSH 2019: 258-266).
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 7/2021
Przypisy:
Bibliografia:
Staniszewska A. (2013). Status społeczno-polityczny kobiety w Indiach na przełomie XX i XXI wieku – konflikt tradycji i prawa
Basham A. L. (1964). Indie od początku dziejów do podboju muzułmańskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy
Stępień J. (2007). Utopia Manu – współczesny powrót do mitycznej przeszłości, Księgarnia Akademicka
International Institute for Population Sciences (IIPS) and ICF (2017), National Family Health Survey (NFHS-4), 2015-16: India. Mumbai: IIPS
Sujata Mainwal (2014). Changing Status of Women in Modern India: A Sociological Study
Paranthaman G., Santhi S., Radha R, Poornima T. G. (2019), Indian Woman Status: A Historical Perspective, MJSSH Online (pages 258-266)

Magdalena Rybczyńska Absolwentka Indologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Informatyki i Ekonometrii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Koordynatorka projektu naukowo-badawczego Szlakiem Gandhiego, zrealizowanego w 2008 roku w Indiach. Posiada bogate doświadczenie w branży outsourcingowej. Główne obszary zainteresowań: przeobrażenia zachodzące w Azji, mające wpływ na gospodarkę światową; związek filozofii z ekonomią i polityką. Pasjonatka jogi, zgłębiająca osadzenie jej praktyk w indyjskich tradycjach religijnych. Znajomość języków: angielski, sanskryt, hindi, urdu oraz podstawy tamilskiego.
czytaj więcej
RP: Kazachstan – jakie wnioski wyciągnie zagraniczny biznes ze styczniowej rewolty?
Styczeń zachwiał wypracowanym przez dekady wizerunkiem Kazachstanu jako bezpiecznej przystani dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej. Najpierw przez kraj przetoczyła się krwawa rewolta, a następnie region dotknął blackout. Co na to międzynarodowy biznes?
Magdalena Sobańska-CwalinaTydzień w Azji #125: Azja Centralna wymyka się Chinom z rąk
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #79: Koreańczycy umacniają dominację na światowym rynku półprzewodników
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Transport kolejowy drobnicy z Chin – Webinar Morskiej Agencji Gdynia
Potrzeba coraz szybszego sprowadzenia towaru z Chin w rozsądnej cenie to częste wyzwanie importerów. Jak nie wypaść z rynku i jak skutecznie na nim zaistnieć – podpowiadamy, jak transport kolejowy z Chiny może w tym pomóc i dlaczego nie należy się go bać.
Patronat medialny magazynu MILMAG
Wydarzenie "Ekonomia konfliktów zbrojnych – czy wojna się jeszcze opłaca?" objęte zostało patronatem medialnym magazynu MILMAG.
Czy chińscy giganci płatności mobilnych zmienią Hongkong?
Hongkong powrócił do Chin w 1997 roku. Dla goniącej za rozwojem ekonomicznym Chińskiej Republiki Ludowej był furtką do świata biznesu i handlu, wzorem nowoczesności. Dominował nad kontynentem nie tylko w kwestii rozwoju gospodarczego, ale także kulturowego. Zmęczone wydarzeniami poprzednich dekad Chiny dopiero co zaczynały budować swoje współczesne dziedzictwo kulturowe, coś, co można by dzisiaj nazwać […]
Karolina ZałęgowskaCzy walka o równouprawnienie kobiet w Korei Południowej jest wyjątkowa?
Celem artykułu jest pokazanie walki kobiet południowokoreańskich o równouprawnienie w społeczeństwie, przedstawienie czynników budujących ruch feministyczny, omówienie aktualnego stanu prawnego dotyczącego zabezpieczenia praw kobiet jak również pokazanie rzeczywistej sytuacji zawodowej kobiet w Korei Południowej w 2020 roku.
Wioletta MałotaKurs podstaw języka chińskiego dla dorosłych
Jeżeli interesujesz się kulturą i językiem Chin, marzysz o rozpoczęciu nauki języka chińskiego i chciałabyś lub chciałbyś mile zaskoczyć partnera biznesowego o być może w końcu nadszedł TEN moment!
Tydzień w Azji #92: Hojniejsi niż Hollywood. Nowa siła może przesądzić o prezydenturze w USA
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #135: Tajwańskie startupy w Las Vegas
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #20: Niepewna przyszłość trzeciej gospodarki świata
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze piszemy o wygranych przez BJP wyborach parlamentarnych w Indiach, wyzwaniach dla nowego rządu i perspektywach współpracy międzynarodowej.
Roman Husarski w wywiadzie dla Nowej Konfederacji o książce „Kraj niespokojnego poranka”
W rozmowie z Jakubem Kamińskim nasz analityk opowiedział o realiach politycznych, społecznych, kulturalnych, religijnych na Półwyspie Koreańskim.
Roman HusarskiSprawozdanie z pobytu w Korei (5-10 listopada 2019)
Między 5 a 9 listopada 2019 przebywałem w Korei Południowej, gdzie miałem zaszczyt wygłosić referat pt. The case of North Korean women who worked in Poland between 2000 and 2018: an empirical study podczas szóstej edycji konferencji TPIC (Trans-Pacific International Conference).
Nicolas LeviAzjatech #33: Kto ma najwięcej kamer monitoringu w przeliczeniu na mieszkańca?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #82: Japonia podwaja dotacje do samochodów elektrycznych zasilanych energią odnawialną
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #66: Japońskie start-upy szukają mocniejszych akumulatorów
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Decyzją milionów Amerykanów Joe Biden z ramienia Partii Demokratycznej 20 stycznia 2021 r. zostanie zaprzysiężony na 46. prezydenta USA. Wraz z nim stery w zarządzaniu państwem przejmuje Kamala Harris.
Iga BielawskaForbes: Wszystkie role Tenzina Gjaco. Nowego Dalajlamy nie będzie?
„Miłość to brak oceniania”. „Szczęście to nie jest gotowy produkt. To skutek Twoich działań”. (...). Jeśli wy, wasi rodzice lub dziadkowie byliście hipisami lub przynajmniej słuchaliście Bitelsów, znacie prawdopodobnie któryś z tych cytatów od wczesnej młodości.
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji #135: Pekin daje swoim prowincjom czerwone kartki za klimat
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Patrycja Pendrakowska w rozmowie z Agathą Kratz w ramach panelu EEC Talks w Katowicach
Tematem rozmowy był projekt, którego celem jest nakreślenie w nowy sposób zagrożeń i możliwości, związanych z ewoluującymi w ostatnich latach relacjami między Unią Europejską a Chinami.
Patrycja PendrakowskaForbes: Hongkong jeszcze bliżej Pekinu. Zagraniczny kapitał powoli wycofuje się z regionu
Pekin umacnia kontrolę nad Hongkongiem, uzależniając miasto od władzy centralnej. Przegłosowane niedawno nowe prawo o bezpieczeństwie narodowym (...) może znacząco ograniczyć zagwarantowaną po 1997 roku niezależność miasta i swobody obywatelskie jego mieszkańców
Karolina ZałęgowskaTydzień w Azji #133: Niemiecka fregata Bayern budzi emocje Pekinu
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #163: Powyborcze przetasowania w Azji. Zyskają USA, stracą Chiny
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Kwartalnik Instytutu Boyma – nr 1/2019
Zapraszamy Państwa do lektury pierwszego wydania Kwartalnika Boyma – próby utworzenia czasopisma inicjującego debatę na istotne tematy związane z Azją Centralną, Azją Południową, Azją Południowo-Wschodnią i Azją Wschodnią.