
Konstytucja Indii z 1950 roku wprowadziła zasadę równości szans płci, która przyznaje kobietom i mężczyznom takie same prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Dlaczego zatem prawie czterdzieści procent dziewczynek w wieku 15-17 lat nie uczęszcza do szkół, wciąż kultywuje się zwyczaj przekazywania posagu a prenatalna selekcja płci to nadal ogromny społeczny problem? Próba ujrzenia szerszego kontekstu konfliktu prawa i tradycji jest szansą na głębsze zrozumienie pozycji kobiety w indyjskim społeczeństwie.
Dialog dotyczący statusu kobiet w społeczeństwie indyjskim pojawia się na Zachodzie zazwyczaj wtedy, gdy docierają informacje o skandalicznych wydarzeniach związanych z brutalną przemocą lub gdy ofiarą padają Europejki. Historia z 2012 roku – zbiorowego gwałtu i zabójstwa studentki w autobusie w New Delhi – skierowała uwagę zachodniego świata na wciąż trudny temat dotyczący praw kobiet.
Znaczące zmiany w statusie indyjskich kobiet nastąpiły po uzyskaniu przez Indie niepodległości. Na mocy Konstytucji mogą one uczestniczyć we wszystkich obszarach, takich jak edukacja, polityka, media, sztuka i kultura, sektor usług, nauka i technologia, itp. Konstytucja Indii gwarantuje równość wszystkich kobiet w Indiach (art. 14), zakaz dyskryminacji ze strony państwa (art. 15 ust. 1), równość szans (art. 16), równe wynagrodzenie za taką samą pracę (art. 39 lit. d). W Konstytucji zawarte są także szczególne postanowienia jakie państwo ma przyjąć na korzyść kobiet i dzieci (art. 15 ust. 3) i postulaty dotyczące zrzeczenia się praktyk uwłaczających godności kobiet (art. 51 ust. A lit. e). Państwo ma także zapewnić sprawiedliwe i humanitarne warunki pracy oraz zasiłek macierzyński (art. 42). Chociaż pozycja kobiet została podniesiona w oczach prawa, nadal występują ogromne dysproporcje. Kobiety we współczesnych Indiach poczyniły znaczne postępy w każdej sferze życia, jednak wciąż muszą walczyć z głęboko zakorzenionym w społeczeństwie patriarchalizmem. Obecnie kwestia statusu indyjskich kobiet osadzona jest na gruncie konfliktu prawa i tradycji (Staniszewska, 2013: 42). Ujrzenie szerszego kontekstu społecznego pozwala na głębsze zrozumienie tego złożonego problemu.
Między tradycją a nowoczesnością
System społeczny dawnych Indii ukształtowany został na gruncie koncepcji „varṇāśrama dharma” czyli „dharma klasy i okresu życia.” Dzielił on społeczeństwo na klasy społeczne, którym zadania i funkcje były jasno przypisane, każdy znał swoje powinności i mógł w pełni poświęcać się obowiązkom. Celem tego systemu było zapewnienie struktury, która pozwoli ludziom pracować zgodnie z ich naturalnymi skłonnościami i tak zorganizować społeczeństwo, aby każdy, niezależnie od zajmowanej pozycji mógł rozwijać się duchowo. Wypełnianie bowiem swoich obowiązków miało służyć Najwyższemu Panu. Hierarchia społeczna to cecha najbardziej charakterystyczna dla starożytnej socjologii indyjskiej. Rodzina natomiast to podstawowa jednostka społeczeństwa, o której losie decydował pan domu. Do obowiązków rodziny należało bycie mu posłusznym. Miejsce kobiety również zostało jasno zaznaczone i opisane przez dawne autorytatywne teksty prawnicze, które przedstawiają ją jako istotę permanentnie niepełnoletnią:
„Niczego – nawet w głębi swojego domu –
nie powinna czynić z własnej woli.
w dzieciństwie poddana ojcu,
w młodości – mężowi,
a gdy mąż umrze – swoim synom,
niechże nigdy nie ma woli własnej…” (Basham, 1964: 234)
Pozycja społeczna kobiety zależała od mężczyzny. Kobieta powinna go czcić niezależnie od cech jakie posiadał. Fakt bycia mężczyzną miał być w pełni wystarczający:
„Nie baczą, czy mąż jest piękny,
Ni wagi nie przywiązują
Do lat, które sobie liczy,
Rozkoszują się z przystojnym
I urody pozbawionym,
Byle tylko był mężczyzną” (Stępień, 2007: 80)
Pomimo wyolbrzymionego obowiązku posłuszeństwa, pozycja kobiety w małżeństwie nie była pozbawiona chwalebnych elementów. Istnieją teksty, które podkreślają godność kobiet:
„Żona jest połową swego męża,
najlepszym z przyjaciół,
korzeniem trzech celów życia
i wszystkiego, co pomoże mu na tamtym świecie.
Mając żonę u boku, mąż wielkich czynów dokona…
dzięki niej żyje w nim odwaga.
Żona to najlepsze dlań oparcie…
(…)
Bo niewiasta jest polem wieczystym,
Na którym atman się rodzi.” (Basham, 1964: 235)
Pomimo pełnego sprzeczności stosunku do kobiet w starożytnych Indiach, nie ulega wątpliwości fakt, że Indie pozostały społeczeństwem patriarchalnym, gdzie rola kobiety jako żony i matki jest wysoce pożądana.
„Obyś była matką tysiąca synów”
„Obyś była matką tysiąca synów” to życzenia, które składają sobie indyjskie kobiety w dniu ślubu. Stanowią formę błogosławieństwa. Mimo znacznych zmian w społecznej mentalności, w wielu indyjskich domach, dziewczynki wciaż stanowią ciężar dla rodziny i są postrzegane jako problem. Trzeba je bowiem wykształcić, wydać za mąż, wcześniej zbierając odpowiedni posag. Z materialnego punktu widzenia jest to nieopłacalne, ponieważ po wyjściu za mąż kobieta opuszcza dom. Rodziny często decydują się więc na wydanie dziewczynek za mąż w bardzo młodym wieku. Z tego powodu tylko 55% dziewczynek w wieku 15-17 lat uczęszcza do szkoły (dla porównania 65% chłopców) na terenach wiejskich. Zawarcie małżeństwa to dla dziewczynek główny powód braku możliwości edukacji, zarówno w mieście – dotyczy 7,4% dziewczynek i 0,1% chłopców – jak i na wsiach 8,1% dz. oraz 0,3% chł. (NFHS-4, 2015-16: 51). Selektywna aborcja oraz porzucanie dziewczynek zaraz po urodzeniu to wciąż wielki społeczny problem Indii. W roku 1994 rząd wprowadził ustawę zakazującą prenatalnych technik diagnostycznych służących do określania płci płodu. Lekarze również nie mają prawa informować rodziców o płci dziecka. W rzeczywistości jednak ponad jedna czwarta (26%) aborcji przeprowadzana jest przez kobiety w domu. Wiele dzieci poniżej piątego roku życia wciąż nie jest rejestrowanych po urodzeniu, jednakże odsetek zgłoszonych narodzin wzrósł o ponad 50 punktów procentowych w latach od roku 2005 głównie w północnych Indiach (NFHS-4, 2015-16: 18).
Patrząc z innej perspektywy, wiele wykształconych kobiet podejmuje dziś wszelkiego rodzaju zawody, które przypisywane były mężczyznom: inżynieria, medycyna, polityka, nauczanie itp. Wiele z nich dołącza do uniwersytetów i szkół wyższych. W rzeczywistości Indie mają największą populację pracujących kobiet na świecie i więcej lekarzy, chirurgów i profesorów niż Stany Zjednoczone (Sujata, 2014: 289).
Podsumowanie
Kwestia statusu kobiety we współczesnych Indiach występuje na gruncie konfliktu tradycji i prawa. Konflikt ten wywołuje silne napięcie w społeczeństwie ponieważ dawne zwyczaje i głęboko zakorzenione przekonania ścierają się z nowoczesnością (Staniszewska, 2013: 42). Postanowienia konstytucyjne nie wystarczą, aby uzyskać godną szacunku pozycję w społeczeństwie. Prawo nie jest w stanie natychmiast zmienić wielu lat tradycji czy przekonań głęboko zakorzenionych w umysłach nie tylko jednostki, a całego społeczeństwa. Zwiększona świadomość i edukacja są skutecznym narządziem do dokonywania tych zmian. Współczesne kobiety zaczęły dbać o swoje potrzeby społeczne, emocjonalne, kulturowe, religijne i ekonomiczne. Kobiety stały się narzędziem zmian społecznych w Indiach. Na przestrzeni lat zdecydowanie zyskały więcej praw, jednak ogólna sytuacja nie jest jeszcze zadowalająca. Cytując Swamiego Vivekanandę: „Nie można myśleć o dobrobycie świata, jeśli nie poprawi się kondycja kobiet” (MJSSH 2019: 258-266).
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 7/2021
Przypisy:
Bibliografia:
Staniszewska A. (2013). Status społeczno-polityczny kobiety w Indiach na przełomie XX i XXI wieku – konflikt tradycji i prawa
Basham A. L. (1964). Indie od początku dziejów do podboju muzułmańskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy
Stępień J. (2007). Utopia Manu – współczesny powrót do mitycznej przeszłości, Księgarnia Akademicka
International Institute for Population Sciences (IIPS) and ICF (2017), National Family Health Survey (NFHS-4), 2015-16: India. Mumbai: IIPS
Sujata Mainwal (2014). Changing Status of Women in Modern India: A Sociological Study
Paranthaman G., Santhi S., Radha R, Poornima T. G. (2019), Indian Woman Status: A Historical Perspective, MJSSH Online (pages 258-266)

Magdalena Rybczyńska Absolwentka Indologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Informatyki i Ekonometrii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Koordynatorka projektu naukowo-badawczego Szlakiem Gandhiego, zrealizowanego w 2008 roku w Indiach. Posiada bogate doświadczenie w branży outsourcingowej. Główne obszary zainteresowań: przeobrażenia zachodzące w Azji, mające wpływ na gospodarkę światową; związek filozofii z ekonomią i polityką. Pasjonatka jogi, zgłębiająca osadzenie jej praktyk w indyjskich tradycjach religijnych. Znajomość języków: angielski, sanskryt, hindi, urdu oraz podstawy tamilskiego.
czytaj więcej
Korea Południowa w fazie post-COVIDOWEJ
Rząd po wygranej bitwie – zahamowaniu epidemii do marca 2020, wdraża zasady zorganizowania społecznego, aby wygrać wojnę z COVID-19, mając na uwadze prognozy wirusologów o kolejnej fali epidemii prognozowanej na jesień.
Wioletta MałotaForbes: Idee na użytek władz. Jak Chiny budują swoje opowieści o świecie
Promocja chińskiej myśli politycznej leży w interesie Komunistycznej Partii Chin. Dzięki tworzeniu nowych pojęć władza wzmacnia przekaz tworzący opowieść o sukcesie Państwa Środka. To ułatwia zaś pozyskiwanie kolejnych partnerów i budowanie relacji, czyli tzw. guanxi
Patrycja PendrakowskaAzjatech #214: Chiny chcą stać się super mocarstwem w produkcji robotów
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #222: Polska przypomniała sobie o Mongolii
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #36: Niepokojące sygnały z gospodarek Singapuru i Hongkongu
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #193: Sprężone powietrze ma pomóc w rozwoju OZE w Chinach
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Globalne wyzwania ekologiczne i premiera Kwartalnika Boyma 1(3)/2020
Zapraszamy na premierę trzeciego numeru Kwartalnika Boyma oraz debatę związaną z problematyką ochrony środowiska w Azji. WeWork, Mennica Legacy Tower, ul. Prosta 20, 3 lutego, godzina 18:00.
Forbes: Jeśli ta wojna ujdzie Moskwie na sucho, Chiny staną się agresywne
Azja w większości nie zajmuje zdecydowanego stanowiska w wojnie ukraińskiej, przyjmując pozycję wyczekującą. W miarę upływu czasu i rosnącego wpływu konfliktu na globalne perspektywy gospodarcze, największe stolice przyglądają się jednak z rosnącym niepokojem europejskiej wojnie.
Zespół Instytutu BoymaChińskie prace nad wojskowym wykorzystaniem sztucznej inteligencji
Intensywna modernizacja i chęć dorównania siłom zbrojnym Stanów Zjednoczonych sprawiły, że w Chinach rośnie zainteresowanie militarnym zastosowaniem futurystycznych technologii.
Paweł BehrendtTydzień w Azji #128: Chiny przykręcają śrubę prywatnym rafineriom
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #169: Chińczycy zamierzają wykorzystać zakaz dla aut spalinowych w Europie
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #325: Azja reaguje na ataki na Iran. Na wojnie zyska mocny przeciwnik Amerykanów?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Głód akcji. Na giełdę trafia pierwszy indyjski jednorożec
Pierwotną ofertę akcji (IPO) wspierają tacy amerykańscy potentaci, jak bank Morgan Stanley oraz fundusze Tiger Global Management oraz Fidelity Investments. Jeśli globalny apetyt na akcje spółek technologicznych się utrzyma, za Zomato podążą kolejni. Indie na trwałe dołączą zaś do najgorętszych rynków gospodarki cyfrowej.
Krzysztof ZalewskiChiny – USA na Morzu Południowochińskim
Wojna handlowa jest tylko jednym z aspektów konfrontacji między Stanami Zjednoczonymi i Chińską Republiką Ludową. Wiele aspektów tej rywalizacji zbiega się na Morzu Południowochińskim.
Paweł BehrendtForbes: Nowy azjatycki tygrys. Jak rozwijają się nowe technologie w Wietnamie
Wietnam przechodzi intensywną transformację cyfrową, stając się nie tylko coraz istotniejszym hubem dla start-upów i nowych technologii w krajach Azji Południowo-Wschodniej, ale także rozwijając sektor usług dla biznesu. Te zmiany są możliwe dzięki dostępności stosunkowo dobrze wykształconej i taniej kadry...
Patrycja PendrakowskaTydzień w Azji #269: Sukcesu nie było. Echa wizyty kanclerza Niemiec w Chinach
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
„Nowa doktryna Pentagonu a środowisko geopolityczne Azji Wschodniej” – wykład Pawła Behrendta
Zapraszamy serdecznie na wykład Pawła Behrendta "Nowa doktryna Pentagonu a środowisko geopolityczne Azji Wschodniej". Po wykładzie odbędzie się spotkanie na którym goście będą mogli uraczyć się kieliszkiem zimnego prosecco i schłodzić w naszych klimatyzowanych pomieszczeniach.
RP: Kazachstan pokazuje jak dbać o małych i średnich inwestorów
Małe i średnie firmy inwestujące w Kazachstanie otrzymają bezpośrednią pomoc administracyjną opartą na ujednoliconych przepisach i procedurach.
Jerzy OlędzkiPrzegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #70: Współpraca w ASEAN, a nie izolacja, gwarancją bezpieczeństwa żywieniowego
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich, tworzony we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #115: USA układają na nowo cyfrowe puzzle na Indopacyfiku
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Na początku roku Siły Zbrojne Republiki Armenii świętowały kolejną rocznicę powstania, która datuje się dokładnie na 28 stycznia 1992 roku. Przez ostatnie 28 lat armia armeńska przeżyła różne momenty przełomowe, z których, można powiedzieć, że wyszła zwycięsko.
Ani MinasyanRP: Jak dobrze zaplanować wizytę biznesową w Chinach?
Chińskie realia różnią się od europejskich, choćby systemy płatności są inne niż w Europie, co sprawia, że nawet proste zakupy mogą być wyzwaniem. Bariera językowa, tłumy ludzi oraz korki mogą spowodować trudności w poruszaniu się po miastach.
Azjatech #186: Mikroprocesory z Indii? Przyjdzie na nie jeszcze poczekać
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.