Analizy

Utrata twarzy na rzecz maseczki – chińska dyplomacja maseczkowa

Trudno wyobrazić sobie inny symbol pandemii Covid-19 niż maseczka ochronna. Niepozorny kawałek materiału stwarza nie tylko poczucie bezpieczeństwa i ochrony przed wirusem, ale także staje się elementem polityki zagranicznej. Czy dyplomacja maseczkowa spełni pokładane w niej nadzieje, a może przyczyni się do utraty twarzy Chin na arenie międzynarodowej?

Instytut Boyma 31.08.2020

Trudno wyobrazić sobie inny symbol pandemii Covid-19 niż maseczka ochronna. Niepozorny kawałek materiału stwarza nie tylko poczucie bezpieczeństwa i ochrony przed wirusem, ale także staje się elementem polityki zagranicznej. Czy dyplomacja maseczkowa spełni pokładane w niej nadzieje, a może przyczyni się do utraty twarzy Chin na arenie międzynarodowej?

Współczesna rola maseczek w Azji ukształtowała się w Japonii. Maseczka chirurgiczna pojawiła się na azjatyckich twarzach w latach 20. ubiegłego wieku, za sprawą pandemii grypy hiszpanki. Wkrótce po ustaniu grypy – w 1923 roku Japonia została dotknięta trzęsieniem ziemi w Kanto. Na skutek trzęsienia i zniszczeń, niebo nad Kanto było zanieczyszczone przez wiele tygodni – wówczas ponownie maseczki stały się pomocne. Kolejne wydarzenia, które przyczyniły się do tego, że maseczka została stałym elementem azjatyckiej codzienności to kolejna epidemia grypy w 1934 roku i zanieczyszczenie powietrze jako efekt szybkiego rozwoju gospodarczego Japonii w latach 50. Podobne okoliczności popularyzacji maseczek, można obserwować w Chinach – pierwsze użycie maseczek podczas plagi w Mandżurii w 1910-1911, pomysł podpatrzony w brytyjskich szpitalach przez doktora Wu Lien-teh. Opracował on maskę z gazy i bawełny, którą kilkukrotnie owijano twarz. Lecz prawdziwym kamieniem milowym jest epidemia SARS w 2003, a także świńska grypa w 2009 oraz wzrost świadomości skali zanieczyszczeń po latach ekstensywnego wzrostu gospodarczego w Chinach.

Gdy w Azji Wschodniej – noszenie maseczki jest nieodłącznym elementem codzienności – w kręgu kultury Zachodniej maseczka dostrzeżona w tłumie nierzadko uruchamia poczucie zagrożenie oraz niepewność. Różnice w percepcji kawałka materiału na twarzy jest tak silne, że Azjaci raczej nie decydują się na używanie ich podczas podróży czy życia na Zachodzie – w celu uniknięcia stygmatyzacji czy przejawów ksenofobii.

Proszę Czytelnika o krótką pauzę i zastanowieniu się jak mogła być odbierana osoba nosząca maseczkę w Polsce na długo przed wybuchem pandemii Covid-19. A teraz – jak jest odbierana osoba bez maseczki w szczycie pandemii, również w Polsce. Cóż za zmiana, prawda?

W porównaniu z potrzebą naukowego uzasadnienia stosowanie maseczek w krajach Zachodu, podejście azjatyckie do noszenia maseczki jest bardziej emocjonalne, częściowo również wynika z uwarunkowań społeczno-kulturowych. Nawet w dobie obecnej pandemii, istnieją dwie szkoły podejścia do noszenia i efektywności maseczek – co jest częściowo rezultatem ograniczonych dowodów badawczych, ale również ukazuje dwojakie – zachodnie i azjatyckie – podejście do decyzji władz i samego stosunku do władzy i dostosowania się do odgórnych zaleceń.  Różnica perspektyw pojawia się w wielu sferach – chociażby w wyznaczaniu granic strefy osobistej w przestrzeni publicznej, czy podejścia do prywatności.

Czy w erze powszechnego zbierania danych o ruchu użytkownika w Internecie, a także powszechnej kontroli / powszechnego monitoringu w świecie wirtualnym i koegzystencji świata online-offline, kawałek materiału na twarzy ma szansę uchronić pewną dozę prywatności? System rozpoznawania twarzy, coraz częściej spotykany w chińskiej codzienności, rozpoznaje również osoby zakryte maseczką. Chiny są zdecydowanym liderem w sferze systemu rozpoznawania twarzy – odpowiedzialne za blisko połowę globalnego biznesu w 2018[1]. Algorytmy rozpoznają twarz mierząc odległość między oczami, głębokość oczodołu, kształt i długość kości policzkowych, a także szerokość nosa.  Precyzja rozpoznawania zakrytej osoby wynosi 30%, w zależności od stopnia zakrycia twarzy przez maseczkę lub czapkę wskaźnik rozpoznawalności twarzy może być 70%, choć niektóre firmy przedstawiają wskaźnik około 95% trafności identyfikacji zakrytej twarzy[2]. Dodatkowymi danymi stają się rozpoznawanie stylu i maniery chodzenia, w tym również miara i kształt ciała, kąt układu stóp, długość kroku, tempo chodu. Taki rozszerzony system rozpoznawania, był już testowany przez policję w Pekinie, Szanghaju czy Chongqing’u[3]. Wybuch pandemii oraz powszechnie używane maseczki przyspieszyły prace nad zastosowaniem tego typu systemów, ze względu na zgłaszane zapotrzebowanie przez szpitale i policję[4].

Powody noszenia maseczek nie tylko związane są z higieną i zdrowiem, dodatkowymi czynnikami są te społeczno-kulturowe. W Azji Wschodniej mając na uwadze odpowiedzialność grupową, maseczka jest używana podczas choroby w celu ochrony innych, co jest postrzegane nawet jako obowiązek wobec otoczenia. Maseczka to nie tylko narzędzie ochronne, ale również symbol solidarności i odpowiedzialności grupowej. Jak zauważa socjolog Peter Baehr na przykładzie wybuchu SARS w Hong Kongu w 2003 roku – noszenie maski stanowiło wspólne działanie[5]. Zakrycie twarzy jednostki tym samym nadaje większą wagę tożsamości kolektywnej i aktywowało (czy też reaktywowało) poczucie wspólnego losu. Twierdzi on również, że rytuał społeczny jakim jest noszenie maski wymaga w pewien sposób wysiłku i ukazuje podjęcie osobistej walki z przeciwnościami, które dotykają grupy. W dobie pandemii, zanieczyszczenia powietrza czy też chorób noszenie maski staje się wbrew pozorom symbolem integracji społecznej.

Jednym z elementów wspólnej kultury Azji Wschodniej jest taoizm i tradycyjna chińska medycyna, w których to głównym elementem jest oddech qi – określane jako „życiowe tchnienie”, czy „kosmiczna energia”. Jakość powietrza i samego oddechu jest krytyczna do utrzymania dobrego qi w ciele – a także powstrzymanie rozwoju chorób.

Maska na twarzy nie tylko daje poczucie ochrony, zapewnia również anonimowość – choć jak już wiemy przed okiem kamery ukryjemy się tylko częściowo. Maseczka pozwala na stworzenie społecznej bariery, stać się niezauważalnym w tłumie na azjatyckich ulicach. Ponadto, zwalnia z porannego makijażu, a także zakrywa niedoskonałości albo wręcz przeciwnie staje się elementem stroju – japońska sieć. Uniqlo wprowadza maseczki na sklepowe półki[6].
Jak pokazały wydarzenia ostatnich miesięcy, maseczka również może stać się ważnym elementem stosunków międzynarodowych. Masowe dostawy sprzętu medycznego czy środków ochrony osobistej stały się elementem chińskiej polityki zagranicznej w dobie pandemii Covid-19. Liczby określające pomoc Chin dla świata uruchamiają wyobraźnię odbiorcy. Tylko Hiszpania zakupiła sprzęt medyczny (m.in.; maseczki, testy, respirator i rękawiczki) za 467$ mln[7].
Efekty dyplomacji maseczkowej przenikają się z doniesieniami o wątpliwej jakości sprzętu medycznego, czy nawet uznaniem części dostaw za bezużyteczny. Mimo, wielu zmian pod płaszczykiem dobrze zorganizowanej produkcji i logistyki chińskich produktów dalej jawi się znak Made In China. Nie tylko Chiny niosą pomoc, pozostałe kraje w geście solidarności (również jako komponent polityki wpływu) wymieniają się pomocą. Jednak, to właśnie chińskie działania są tymi najczęściej śledzonymi i promowanymi.  Sprawna dostawa setek ton między innymi maseczek ochronnych, ma na celu przedstawienie Chin jako globalnego lidera – lidera, na którego można liczyć w dobie kryzysu i potrzeby.

Niemniej jednak, to świat w marcu i kwietniu 2020 r. desperacko potrzebował gogli, rękawiczek, maseczek, a w kwestii takich dostaw zależy od chińskich fabryk. Przed wybuchem pandemii COVID-19, to Chiny odpowiadały za połowę światowej produkcji maseczek – dzienna produkcja to 20 mln sztuk[8]. Jak podaje „The Economist” między 1 Marca a 4 kwietnia, Chiny dostarczyły 4 miliardy masek za granicę, wysyłając sprzęt medyczny do 127 krajów[9]. Eksport milionów ton produktów do walki z COVID-19 o łącznej wartości 10 miliardów dolarów (tylko marzec i kwiecień) sprawił, że Chiny odnotowały wzrost o 3,5% w stosunku do kwietnia 2019[10].

Zdecydowanie, Chiny mają zdolności do szybkiej reakcji i przystosowania linii produkcyjnych do wytwarzania znacznych ilości sprzętu ochronnego. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na rosnącą sprzedaż maseczek produkowanych w Chinach, są ograniczenia wprowadzone przez inne kraje. WTO ogłosiło, że 80 krajów wprowadziło limit eksportu maseczek i podobnych sprzętów, sprawiając, że to chińskie produkty stały się jedną z niewielu możliwych opcji.

Warto podkreślić, że producentami środków ochronnych głównie są firmy zachodnie produkujące w Chinach, takiej jak 3M, Medicom, Honeywell. Niemniej jednak, to reorganizacja produkcji w celu spełnienie globalnego zapotrzebowania dotyczyła wszelkiego rodzaju chińskich przedsiębiorstw, również takich jak gigant wydobywczy Sinopec[11], czy producent komponentów elektronicznych Foxconn[12]. Obok technologicznych firm jak Oppo, Xiaomi to przedstawiciele Huawei wysłali maseczki do szpitali w Polsce, Hiszpanii, Holandii, Włoszech czy Grecji zaprzeczając jednocześnie, że nie stanowi to elementu wpływu na politykę tych państw wobec chińskich gigantów technologicznych[13]. Nie tylko koncerny zmodyfikowały swoją produkcję na potrzeby świata. Ponad 100 chińskich firm sprzedaje testy i sprzęt medyczny do Europy. W Chinach tylko firm związanych z handlem i produkcją maseczek zarejestrowano 38 tysięcy w 2020 roku. W roku poprzednim takich podmiotów było zarejestrowanych ponad 8 tysięcy[14]. Na zgłoszenia zastrzeżeń co do jakości produktów przez kraje jak Hiszpania, Turcja, Kanada, Norwegia, Czechy, Słowacja, Holandia, Chiny zareagowały natychmiastowym zakazem eksportu sprzętu medycznego produkowanych przez nielicencjonowane firmy[15].

Brak kontroli eksportowanych towarów, zachwiał ideą dyplomacji maseczkowej i wpłynął na wizerunek Chin. Masowa pomoc Pekinu i wysyłka maseczek mogą być niewystarczające w zachowaniu twarzy wobec zarzutów o ignorowanie początkowej fazy wybuchu epidemii i dalszych tego konsekwencji.

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 5/2020

Przypisy:

[1]Yuan Yang, Facial recognition: how China cornered the surveillance market, Financial Times https://www.ft.com/content/6f1a8f48-1813-11ea-9ee4-11f260415385  [dostęp:24.05.2020]

[2] Martin Pollard, Even mask-wearers can be ID’s, China facial recognition firm says, Reuters https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-facial-recognition/even-mask-wearers-can-be-idd-china-facial-recognition-firm-says-idUSKBN20W0WL [dostęp:24.05.2020]

[3] Sarah Dai, Chinese police test gait-recognition technology from AI start-up Watrix that identifies people based on how they walk, South China Morning Post https://www.scmp.com/tech/start-ups/article/2187600/chinese-police-surveillance-gets-boost-ai-start-watrix-technology-can [dostęp:24.05.2020]

[4] Martin Pollard, Even mask-wearers can be ID’s, China facial recognition firm says, Reuters https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-facial-recognition/even-mask-wearers-can-be-idd-china-facial-recognition-firm-says-idUSKBN20W0WL [dostęp:24.05.2020]

[5] Baehr, P. (2005). Social extremity, communities of fate, and the sociology of SARS

[6]Uniqlo to debut ‘cool and dry’ face masks, Nikkei Asian Review https://asia.nikkei.com/Business/Companies/Uniqlo-to-debut-cool-and-dry-face-masks [dostęp:24.05.2020]

[7]David Hutt, EU split over China’s ‘face mask’ diplomacy, Asia Times  https://asiatimes.com/2020/03/eu-split-over-chinas-face-mask-diplomacy/ [dostęp:24.05.2020]

[8] Keith Bradsher, Ana Swanson, The U.S. Needs China’s Masks, as Acrimony Grows, The New York Times, https://www.nytimes.com/2020/03/23/business/coronavirus-china-masks.html [dostęp:24.05.2020]

[9] „The Economist” 18.04-24.04.2020, Is China winning , str.7,

[10] Huileng Tan, China says exports rose 3,5% in April crushing expectations for a decline of 15,7%, CNBC

https://www.cnbc.com/2020/05/07/china-reports-april-2020-trade-data-exports-imports.html [dostęp:24.05.2020]

[11]Sinopec, http://www.sinopecgroup.com/group/en/Sinopecnews/20200403/news_20200403_587828567580.shtml [dostęp:24.05.2020]

[12]Coronavirus: iPhone manufacturer Foxconn to make masks, BBS  https://www.bbc.com/news/business-51410700 [dostęp:24.05.2020]

[13] Janosch Delcker, Huawei joins China’s Big Tech donation spree in Europe, Politico https://www.politico.eu/article/huawei-joins-chinas-big-tech-donation-spree-in-europe/ [dostęp:24.05.2020]

[14] Finbarr Bermingham, Cissy Zhou, Coronavirus: inside China’s ‘Wild West’, where ‘mask machines are like cash printers’, South China Morning Post, https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3080378/coronavirus-inside-chinas-wild-west-where-mask-machines-are [dostęp:24.05.2020]

[15] Stuart Lau, Netherlands recalls 600,000 face masks from China due to low quality, South China Morning Post, https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3077428/netherlands-recalls-600000-face-masks-china-due-low-quality [dostęp:24.05.2020]

Marcin Świerzyna

Marcin Świerzyna Absolwent ekonomii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu oraz stosunków międzynarodowych (specjalizacja wschodnioazjatycka) na Uniwersytecie Warszawskim. Zainteresowania naukowe to stosunki międzynarodowe w Azji Wschodniej, azjatycka kultura biznesu, wartości azjatyckie, polityka wewnętrzna i zagraniczna Chin. Uczestnik rządowego stypendium na Uniwersytecie Syczuańskim.

czytaj więcej

Tydzień w Azji #297: Polska firma podbija Azję. Tam kraj producenta nie ma znaczenia. Liczy się coś zupełnie innego

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Kwartalnik Boyma – nr 3 (17)/2023

Oddajemy w Państwa ręce Kwartalnik Boyma poświęcony konfliktowi na Morzu Południowochińskim, ewolucji wpływów politycznych Rosji w Azji Centralnej, , a także sytuacji demograficznej w Państwie Środka

Tydzień w Azji #46: W testach PISA przebili wszystkich. Czy Azja Wschodnia odkryła patent na edukację?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #290: Chiny zagrażają liderowi, znalazły niszę. Polska w tym wyścigu nie ma szans

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #73: Pierwszy kodeks cywilny w dziejach Chińskiej Republiki Ludowej

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #123: MarCoPay, czyli filipiński fintech dla marynarzy

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #174: Węgiel może być czysty. Japonia już to testuje

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #55: Pandemia uderza w prywatność

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

5G – witajcie w świecie science-fiction

Telefonia piątej generacji, nazywana w skrócie 5G, zaistniała w szerszej świadomości za sprawą konfrontacji między Stanami Zjednoczonymi i Chinami, a przede wszystkim amerykańskich działań wymierzonych w koncern Huawei. Tym samym kwestia technologiczna stała się globalnym problemem geopolitycznym i ekonomicznym. Dlaczego tak się stało? Jakie szanse oraz zagrożenia stwarza 5G dla gospodarki i funkcjonowania państwa, społeczeństwa oraz sił zbrojnych? Jak bardzo zaawansowane są prace nad 5G w Chinach i czy rzeczywiście Państwo Środka jest tutaj światowym liderem?

Azjatech #38: Viettel przeprowadził pierwsze połączenie 5G wykorzystując infrastrukturę made in Vietnam

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #10 Szanghaj: segreguj odpady lub płać

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #260: Piąta gospodarka świata ucieka Polsce. Można to jednak zmienić

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Rekrutacja do Szkoły Prawa i Gospodarki Chin na Wydziale Prawa i Administracji UW

Zachęcamy do aplikowania o przyjęcie do grona słuchaczy Szkoły Prawa i Gospodarki Chin WPiA UW. Jest to wyjątkowy roczny program, który pozwala na zdobycie podstawowej, interdyscyplinarnej wiedzy z zakresu chińskiego prawa, kultury, ekonomii i otoczenia biznesowego.

Adrian Zwoliński panelistą w debacie „Swobody gospodarcze i otwarte społeczeństwo: sprzeczności czy para z konieczności?” na Igrzyskach Wolności

Adrian Zwoliński uczestniczył w tegorocznych Igrzyskach Wolności w Łodzi.

Tydzień w Azji #254: Indyjski Sąd Najwyższy zdecydował. Kaszmir bez autonomii

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Południowokoreański biznes i kultura. Jak przygotować się do spotkania?

Polskie firmy coraz częściej mają możliwość budowania relacji z południowokoreańskimi przedsiębiorcami. Pomimo zmian w ostatnich dekadach, w Korei nadal jest ważna hierarchia, wykonywane gesty i koncepcja „zachowania twarzy” w relacjach biznesowych.

Tydzień w Azji #199: Drogi Niemiec i Chin zaczynają się rozchodzić

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Chiny kopiują unijne rozwiązanie. Przełomowe zmiany na rynku gazu i ropy

(...) Wydzielenie systemu rurociągów do osobnej spółki jest najbardziej doniosłą reformą w chińskim sektorze energetycznym od dziesięcioleci. Jak może wpłynąć na krajową produkcję, z udziałem chińskich i zagranicznych inwestycji?

Tydzień w Azji #91: Indie przyciągają inwestycje zagraniczne. Nie wszyscy korzystają tak samo

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Szanghajska Organizacja Współpracy – alternatywa dla świata Zachodu?

Serdecznie zapraszamy na spotkanie autorskie z dr Jerzym Olędzkim wokół książki „Geneza i ewolucja Szanghajskiej Organizacji Współpracy" w budynku głównym Szkoły Głównej Handlowej 23 stycznia.

Świąteczne Życzenia od Zespołu Instytutu Boyma

Wszystkiego Najlepszego na Święta Bożego Narodzenia i Nowy Rok!

Dr Nicolas Levi z wykładem w Seulu

24 maja dr Nicolas Levi wygłosił referat o planie Balcerowicza w kontekście Korei Północnej. Wystąpienie odbyło się w ramach seminarium "Analyzing the Possibility of Reform and its Impact on Human Rights in North Korea".

RP: Uzbekistan zachęca polskie firmy do udziału w prywatyzacji

– Uzbekistan jest ważnym i perspektywicznym partnerem gospodarczym Polski w Azji Centralnej. Główne atuty tego kraju to dynamiczne i młode społeczeństwo, bogate zasoby naturalne oraz determinacja władz w zakresie poprawy klimatu inwestycyjnego – stwierdził Robert Tomanek, wiceminister rozwoju, pracy i technologii.

Tydzień w Azji #249: Wielkie pieniądze boją się chińskiej polityki

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.