
Na początku maja 2025 r. ministrowie obrony Indii i Japonii ogłosili zamiar utworzenia dwustronnego ciała konsultacyjnego ds. współpracy obronnej. Jest to kolejny przejaw zacieśniającej się kooperacji indyjsko-japońskiej w dziedzinie bezpieczeństwa, która ma swoje źródło m.in. we wzroście agresywnej polityki Chin na Indo-Pacyfiku. Podobne postrzeganie Pekinu jako zagrożenia dla „wolnego i otwartego” Indo-Pacyfiku, który ma kluczowe znaczenie dla obu stron, sprawia, że dwustronna współpraca będzie nadal pogłębiana.
Spotkanie ministrów obrony
Na początku maja 2025 r. minister obrony Japonii Gen Nakatani udał się z wizytą do Indii, gdzie spotkał się ze swoim indyjskim odpowiednikiem Rajnathem Singhem. Podkreślono, że w obliczu zmieniającego się i coraz bardziej nieprzewidywalnego środowiska międzynarodowego Japonii i Indii oba państwa powinny wzmacniać bilateralną współpracę i wspólne działania na polu obronności. Ministrowie uzgodnili, że Tokio i New Delhi będą pogłębiać kooperację w zakresie sztucznej inteligencji oraz w domenie cybernetycznej i kosmicznej, jak również dalej organizować wspólne ćwiczenia wojskowe. Rozmowy dotyczyły także współpracy w zakresie sprzętu i technologii obronnych.
Najważniejszą decyzją, która została ogłoszona, jest zamiar powołania osobnego kanału dialogu i współpracy obronnej na szczeblu wyższych oficerów. Zadaniem nowego ciała konsultacyjnego byłoby koordynowanie ogólnej współpracy między Indyjskimi Siłami Zbrojnymi oraz Japońskimi Siłami Samoobrony. Mimo że szczegóły działania tego ciała mają być dopiero dopracowane, to deklaracja ministrów pokazuje wolę obu państw do dalszego zacieśniania relacji w dziedzinie bezpieczeństwa.
Współpraca dwustronna w XXI w.
Początek współpracy Indii i Japonii w dziedzinie bezpieczeństwa sięga pierwszej dekady XXI w. W trakcie wizyty indyjskiej premiera Manmohana Singha w Japonii w grudniu 2006 r. stosunki dwustronne podniesiono do statusu „Globalnego i Strategicznego Partnerstwa” (wcześniej od 2000 r. było to „Globalne Partnerstwo)”. W 2007 r. miały miejsce trzy ważne wydarzenia: premier Japonii Shinzo Abe wygłosi przed parlamentem indyjskim słynne przemówienie Confluence of the Two Seas, w którym nakreślił zbieżność interesów obu państw i potrzebę wspólnego działania w dziedzinie bezpieczeństwa, Japońskie Morskie Siły Samoobrony wzięły udział po raz pierwszy w indyjsko-amerykańskich ćwiczeniach „Malabar” oraz doszło do pierwszego spotkania w ramach formatu Quad (Czterostronnego Dialogu Bezpieczeństwa). W 2008 r. zawarto „Wspólną Deklarację w sprawie Współpracy w zakresie Bezpieczeństwa między Japonią a Indiami”, która wymieniała obszary współpracy, w tym wymianę informacji oraz współpracę straży wybrzeża. W 2014 r. Japonia dołączyła do manewrów „Malabar” już jako stały uczestnik, a premier Japonii Abe i premier Indii Narendra Modi doprowadzili do podniesienia relacji do „Specjalnego Strategicznego i Globalnego Partnerstwa”, wzmacniając potencjał współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa.
Obecnie współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa między Indiami i Japonią odbywa się w kilku wymiarach. Przedstawiciele obu państw regularnie spotykają się, aby omawiać kwestie związane z bezpieczeństwem i obronnością w formatach, takich jak spotkania ministrów obrony i spraw zagranicznych (tzw. spotkania 2+2), coroczny Dialog Ministrów Obrony czy Dialog między Strażami Wybrzeża. Siły zbrojne Indii i Japonii organizują także dwustronne manewry wojskowe „Dharma Guardian” czy „Veer Guardian”, a współpraca obronno-wojskowa została znacznie ułatwiona i wzmocniona podpisanym w 2020 r. porozumieniem Acquisition and Cross-Servicing Agreement (pol. Umowa przejęcia i wzajemnej obsługi), które zapewnia możliwość sprawnego świadczenia dostaw i usług między siłami obu państw. Kluczowym formatem współpracy pozostaje Quad, w którym obok Japonii i Indii partycypują USA i Australia. Mimo funkcjonowania jako luźna niezinstytcjonalizowana inicjatywa, odgrywa on istotną rolę w architekturze bezpieczeństwa Indo-Pacyfiku, umożliwiając regionalny dialog i koordynowanie strategii bezpieczeństwa państw.
Dwustronna współpraca obejmuje również temat sprzętu i technologii obronnych. W listopadzie 2024 r. Japonia i Indie zawarły porozumienie o wdrożeniu wspólnej produkcji Zintegrowanych Kompleksowych Anten Radiowych (ang. UNICORN – Unified Complex Radio Antenna), które mają być instalowane na okrętach marynarki wojennej Indii. Stanowi to ważny krok naprzód we wzmacnianiu kooperacji obronno-wojskowej. Japonia, która w ostatnich latach znacznie poluzowała pacyfistyczne przepisy ograniczające transfer technologii obronnych i szuka możliwości zwiększenia ich eksportu, może dzięki temu realizować swój cel, a w przypadku Indii wpisuje się to w strategię dywersyfikacji dostawców uzbrojenia. Jeśli faktycznie dojdzie do przekazania technologii Indiom, będzie to pierwszy przypadek eksportu sprzętu w ramach zawartego w 2015 r. porozumienia indyjsko-japońskiego o transferze sprzętu i technologii obronnych. Należy podkreślić, że zamiar pogłębiania współpracy przy technologii wzmacniającej zdolności świadomości sytuacyjnej w domenie morskiej jest wyrazem zaangażowania obu państw na rzecz bezpieczeństwa regionalnego na Indo-Pacyfiku.
W kontekście sprzętu wojskowego, warto dodać, że współpraca Indii i Japonii przynosi korzyści w postaci umożliwienia zdobywania doświadczenia operacyjnego. W ramach wspomnianych wyżej ćwiczeń „Veer Guardian”, czyli wspólnych ćwiczeń myśliwców, których pierwsza edycja odbyła się w 2023 r., Indie zaangażowały cztery myśliwce Suchoj Su-30MKI. Podobne maszyny są używane przez Rosję i Chiny, więc możliwość zapoznania się z samolotami używanymi przez państwa postrzegane jako zagrożenie przez Tokio stanowi cenne źródło wiedzy i doświadczenia dla Japońskich Powietrznych Sił Samoobrony.
Wspólna wizja i zagrożenia
Współpraca Indii i Japonii w dziedzinie bezpieczeństwa jest możliwa dzięki zbieżności interesów obu państw na Indo-Pacyfiku oraz wspólnej wizji tego, jak powinien wyglądać region. Zarówno Tokio, jak i New Delhi należą do państw promujących i wspierających koncepcję „wolnego i otwartego Indo-Pacyfiku” (tzw. FOIP – Free and Open Indo-Pacific). U podstaw strategii obu państw leżą takie zasady jak poszanowanie suwerenności i nienaruszalności terytorialnej państw, wolność żeglugi i przelotu, wolność handlu czy przestrzeganie prawa międzynarodowego. Japonii i Indiom zależy na utrzymaniu stabilności i pokoju w regionie, w tym bezpieczeństwa szlaków morskich oraz łańcuchów dostaw. Tokio i New Delhi angażują się w działania mające zachować obecne status quo w regionie.
Obok wspólnych interesów, dodatkowym czynnikiem, który katalizuje współpracę między państwami, jest podobna percepcja zagrożeń. Mimo tego, że Indie i Japonia usytuowane są w dwóch odległych rejonach Indo-Pacyfiku, oba państwa postrzegają Chiny jako główne zagrożenie dla swojego bezpieczeństwa. Po pierwsze, Państwo Środka ma z obydwoma spory terytorialne: z Indiami o terytoria w Himalajach, w tym w regionie Ladakh, gdzie w 2020 r. w wyniku starć między indyjskimi i chińskimi żołnierzami doszło do pierwszych od ponad czterdziestu lat ofiar śmiertelnych dwustronnych napięć o sporną granicę, a z Japonią o Wyspy Senkaku (w chińskim nazewnictwie Diaoyu) leżące na Morzu Wschodniochińskim. Po drugie, zarówno Tokio, jak i New Delhi dostrzegają wyzwania wynikające ze wzrostu potęgi Chin oraz prowadzonej przez nie asertywnej polityki w regionie. Z ich perspektywy, działania Chin na Morzu Południowochińskim oraz wokół Tajwanu są przejawem agresywnej i destabilizującej polityki, zagrażającej bezpieczeństwu międzynarodowemu na Indo-Pacyfiku. Indie obawiają się także wzrastającej obecności chińskiej marynarki wojennej na Oceanie Indyjskim, który uważają za swoją naturalna strefę wpływów. W tym kontekście należy więc postrzegać współpracę indyjsko-japońską jako wysiłki na rzecz wzmacniania bezpieczeństwa i odpowiedź na regionalną ekspansję Chin.
Wnioski i perspektywy
Współpraca między Indiami i Japonią w ostatnich latach wyraźnie się zacieśnia, co widać na przykładzie kooperacji obu państw w ramach formatów wielostronnych, takich jak Quad, organizacji ćwiczeń wojskowych czy zawieranych kolejnych porozumień w obszarze współpracy sił zbrojnych. Głównymi czynnikami zbliżenia jest przywiązanie obu państw do idei „wolnego i otwartego Indo-Pacyfiku” (premier Indii Narendra Modi dodał do tego również określenie „inkluzywny”) i zasad idących razem z tą wizją, jak również wspólne postrzeganie Chin jako zagrożenia dla bezpieczeństwa i stabilności regionu.
Pomysł stworzenia dwustronnego ciała konsultacyjnego ds. współpracy obronnej przedstawiony podczas majowego spotkania ministrów może być rozumiany jako zapowiedź dalszego pogłębiania kooperacji między Tokio i New Delhi w dziedzinie bezpieczeństwa. W przypadku faktycznego powołania organu byłoby to przełomowe działanie w kierunku instytucjonalizacji bilateralnej współpracy. Możliwe, że w przyszłości będzie ona szczególnie zauważalna w obszarze sprzętu i technologii obronnych, co można by wywnioskować z doniesień o propozycji Japonii, by Indie dołączyły do brytyjsko-włosko-japońskiego Globalnego Programu Walki Powietrznej (ang. GCAP – Global Combat Air Programme), którego owocem ma być myśliwiec szóstej generacji.
Mimo zbliżenia Tokio i New Delhi, nie dojdzie jednak do zawarcia formalnego sojuszu wojskowego między oboma państwami. Jest bowiem kilka kwestii, które ograniczają indyjsko-japońską współpracę wojskowo-obronną. Mimo wspólnego postrzegania Chin jako wyzwania, Indie oficjalnie zajmują zdecydowanie mniej stanowcze stanowisko niż Japonia w kwestii określania Pekinu jako zagrożenia dla regionalnego bezpieczeństwa. To, jak również prowadzona od dekad przez New Delhi polityka niezaangażowania, przekładają się na sposób współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa. Indie nie chcą wchodzić w żadne formalne struktury współpracy skierowane przeciwko Chinom i nie wiadomo również, jak by się zachowały w przypadku konfliktu między USA a Chinami, gdzie Japonia najprawdopodobniej stanęłaby po stronie Waszyngtonu.

Jakub Witczak Koordynator Projektów w Instytucie Boyma. Student stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Warszawskim. Członek Forum Młodych Dyplomatów oraz założyciel koła naukowego Koło Państw Obszaru Pacyficznego. Zainteresowania badawcze obejmują bezpieczeństwo transatlantyckie, bezpieczeństwo międzynarodowe na Indo-Pacyfiku, międzynarodowe stosunki wojskowe, politykę bezpieczeństwa Japonii, Tajwan, relacje chińsko-amerykańskie oraz historię stosunków międzynarodowych w Azji i Pacyfiku.
czytaj więcej
RP: Kazachstan pokazuje jak dbać o małych i średnich inwestorów
Małe i średnie firmy inwestujące w Kazachstanie otrzymają bezpośrednią pomoc administracyjną opartą na ujednoliconych przepisach i procedurach.
Jerzy OlędzkiRP: Region Ałmaty liderem w pozyskiwaniu inwestorów
Kazachstan jest, i raczej jeszcze długo pozostanie, niekwestionowanym liderem w pozyskiwaniu inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej. Sprzyja temu stały rozwój gospodarczy, stabilna scena polityczna oraz specjalne strefy ekonomiczne oferujące atrakcyjne warunki inwestowania.
Jerzy OlędzkiTydzień w Azji #124: Ukryty smok. Pekin chce podbić branżę chipów
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Wpływ COVID-19 na rozwój technologii w Chinach
Od czasu ogłoszenia programu Made in China 2025 w maju 2015 roku, Chiny aspirują na pozycję światowego lidera w dziedzinie nowych technologii. Z ,,fabryki świata”, gdzie zlokalizowana jest ogromna część zakładów produkujących części i komponenty w globalnym łańcuchu dostaw, stają się promotorem innowacyjnych rozwiązań technologicznych. (...) Pojawienie się wirusa COVID-19 stało się motorem rozwoju w tej branży i przyczyniło się do powstania urządzeń i robotów, które do dziś pozostawały jedynie w sferze futurystycznych wizji.
Ewelina Horoszkiewicz“Nowa doktryna Pentagonu a środowisko geopolityczne Azji Wschodniej” – nagranie
24 czerwca 2019 roku odbył się organizowany przez Instytut Boyma wykład Pawła Behrendta pt. "Nowa doktryna Pentagonu a środowisko geopolityczne Azji Wschodniej”. Wszystkim gościom dziękujemy za przybycie.
Azjatech #33: Kto ma najwięcej kamer monitoringu w przeliczeniu na mieszkańca?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Jeden stek, bez krwi, poproszę. Nowe specjały kuchni azjatyckiej
Najnowsze technologie pozwalają coraz wydajniej produkować mięso w laboratorium. Przedsiębiorcy z Azji znajdują się wśród najaktywniej poszukujących alternatywnych rozwiązań w dziedzinie technologii spożywczych i odważnie stawiają na nowinki w tej dziedzinie
Sabina RakoczyOnline Course: “Feminism and Democracy: a Deep Dive”
The course will be taught via interactive workshops, employing the Adam Institute’s signature “Betzavta – the Adam Institute’s Facilitation Method“, taught by its creator, Dr. Uki Maroshek-Klarman. The award-winning “Betzavta” method is rooted in an empirical approach to civic education, interpersonal communication and conflict resolution.
Trwający kryzys energetyczny to olbrzymie wyzwanie dla poszczególnych przedsiębiorstw i całych gospodarek, także polskiej i rodzimych firm. Może on jednak stać się szansą na rozwój nowych technologii i rynków.
Magdalena Sobańska-CwalinaAzjatech #55: Pandemia uderza w prywatność
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #211: Ostatnie bastiony demokracji padają w Kambodży
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Jeśli pandemiczne ograniczenia mogą być symbolem samoizolacji Chin, to ostra retoryka w polityce zagranicznej świadczy o coraz mniej skrywanych agresywnych planach wobec sąsiedztwa.
Zespół Instytutu BoymaW poszukiwaniu własnej kultury. Historie rdzennych Tajwańczyków #3
Tajwan zamieszkuje 16 odrębnych kulturowo grup Aborygenów: Amis, Atayal, Bunun, Hla’alua, Kavalan, Kanakanavu, Paiwan, Puyuma, Rukai, Saisiyat, Sakizaya, Seediq, Tao, Thao, Tsou i Truku. W sumie to trochę ponad 600 tysięcy osób, lub ok. 2,5% populacji wyspy. A przynajmniej tak twierdzi lokalny rząd. W rzeczywistości liczba ta może wynosić nawet ponad 980 tysięcy. Spośród wymienionych […]
Karolina KodrzyckaPrzegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Kwartalnik Boyma – nr 4 (18)/2023
Zapraszamy do lektury najnowszego numeru Kwartalnika Boyma, poświęconego sytuacji na Bliskim Wschodzie, a także chińskiej presji na sąsiadów w regionie.
Kontrowersje związane z japońskimi podręcznikami do historii
W drugiej połowie XX i na początku XXI wieku jedną z kwestii powodujących napięcia między Japonią a innymi krajami azjatyckimi była historia okupacji i kolonizacji, a konkretnie podejście do nich współczesnych japońskich elit politycznych. Kontrowersje dotyczyły także podręczników szkolnych, które opisywały historię Japonii w sposób okrojony. Pomijały niewygodne dla Japończyków fakty, takie jak między innymi masakra w Nankinie, kwestia "pocieszycielek" i okrucieństwa popełnione przez wojska japońskie podczas inwazji na Chiny i wojny na Pacyfiku.
Wiktor NyczAzja Centralna: Czy możliwy jest trwały pokój?
Dyskusja wokół książki dr Jerzego A. Olędzkiego „Geneza i ewolucja Szanghajskiej Organizacji Współpracy”.
Forbes: Miasto samowystarczalne. Jak projekt z udziałem Polki uwiódł serca Chińczyków
Projekt „Miasto samowystarczalne” firmy Guallart Architects z siedzibą w Barcelonie wygrał w sierpniu 2020 r. organizowany w Chinach międzynarodowy konkurs architektoniczny. Wśród twórców koncepcji znalazła się również Polka, Honorata Grzesikowska...
Magdalena Sobańska-CwalinaHelp! Czyli dlaczego Korea Południowa potrzebuje Korei Północnej?
Słynny utwór Beatlesów pt. „Help” z 1965 roku stał się pretekstem do napisania poniższego komentarza. W latach 80. i przede wszystkim 90. to Korea Północna prosiła o pomoc gospodarczą, kiedy Korea Południowa błysnęła na arenie międzynarodowej dzięki wzrostowi gospodarczemu (według Światowego Banku około 4% w stosunku rocznym między 2000 a 2009). Sytuacja gospodarcza nieco się […]
Nicolas LeviTydzień w Azji #116: W strategicznej branży Chiny i USA gonią Koreę i Tajwan. Bez efektów
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Od prawie dwóch lat analizujemy trendy, wskazujemy problemy i ich możliwe rozwiązania. Dziękujemy Czytelniczkom i Czytelnikom serwisu wnp.pl i Instytutu Boyma, że są Państwo z nami w tym wspólnym przedsięwzięciu!
Tydzień w Azji #310: BRICS rośnie w siłę, a Rosja zaciera ręce. Tak Putin chce omijać sankcje
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Wietnam jako kierunek eksportu? Oto bariery i perspektywy
Decyzje polityczne o odważnym włączeniu się w globalny obieg handlowy sprawiają, że socjalistyczny Wietnam stanowi coraz atrakcyjniejsze miejsce dla inwestorów i eksporterów. Co może czekać polskich przedsiębiorców na tym rynku?
Patrycja Pendrakowska