Publicystyka

Kazachstan w przededniu wyborów

19 marca Kazachowie udadzą się do urn wyborczych. Tym razem wybierać będą posłów do Mażylisu (niższej izby parlamentu) oraz do maslichatów (rad samorządowych). W odróżnieniu od poprzednich wyborów, które odbyły się w styczniu 2021, te mają być bardziej transparentne, równoprawne i wielopartyjne.

Instytut Boyma 16.03.2023

19 marca Kazachowie udadzą się do urn wyborczych. Tym razem wybierać będą posłów do Mażylisu (niższej izby parlamentu) oraz do maslichatów (rad samorządowych). W odróżnieniu od poprzednich wyborów, które odbyły się w styczniu 2021, te mają być bardziej transparentne, równoprawne i wielopartyjne. Prezydent Kasym-Żomart Tokajew realizuje w ten sposób postulaty zawarte w ogłoszonym w marcu zeszłego roku programie Nowy Kazachstan. Zobowiązał się w nim do demokratyzacji życia politycznego i budowania społeczeństwa obywatelskiego. To z kolei wiąże się z koniecznością zniesienia barier i utrudnień nie tylko przy zakładaniu partii politycznych i rejestrowaniu komitetów wyborczych oraz kandydatów, ale również w równoprawnym dostępie do mediów.

Zmiany w systemie wyborczym

Przyspieszone wybory zostały ogłoszone przez prezydenta już 1 września, a konkretny termin podany do wiadomości 19 stycznia. To oznaczało ponad półroczny okres na przygotowanie partii do wyborów. Do 18 lutego trwało rejestrowanie kandydatów. Istotne zmiany w procesie wyborczym wprowadzono już w 2019 r. do ustaw O zgromadzeniach pokojowych, O wyborach i O partiach politycznych, obniżono m.in. minimalną liczbę członków partii wymaganą do jej rejestracji z 40 tys. do 20 tys. osób. Dodatkowo 30 proc. miejsc w parlamencie zagwarantowano młodym do 29. roku życia, kobietom i osobom z niepełnosprawnościami.

Doświadczenia poprzednich wyborów i krytyczne opinie organizacji międzynarodowych skłoniły władze do ponownego zmniejszenia liczby osób wymaganych do zarejestrowania partii politycznej do 5 tys. oraz minimalnej reprezentacji regionalnej z 600 do 200 członków. Próg wejścia do Mażylisu obniżono z 7 do 5 proc. Ciekawostką jest wprowadzenie na karcie wyborczej kolumny „przeciwko wszystkim”. Dzięki wprowadzeniu w lipcu 2022 r. poprawki do konstytucji zmianie uległ system wybierania przedstawicieli na proporcjonalno-większościowy, w którym 70 proc. kandydatów będzie wybierane z list wyborczych, a 30 proc. w okręgach jednomandatowych. W poprzednich wyborach 98 posłów było wybieranych w wyborach proporcjonalnych a 9 wskazywał prezydent spośród członków regionalnych zgromadzeń ludowych.

Podobny do parlamentarnego mieszany system wyborczy będzie zastosowany w wyborach do maslichatów, z tym, że podział będzie wynosił 50/50. Okręgi jednomandatowe będą obowiązywać w wyborach do maslichatów dystryktów i najważniejszych miast. Nowy system praktycznie eliminuje ingerencję prezydenta w strukturę władzy ustawodawczej i samorządowej, czyli spełniony został postulat, którego domagali się protestujący w styczniu 2022 r.

Scena polityczna

Ostatecznie swój udział w wyborach zarejestrowało 7 partii politycznych: liberalno-konserwatywna Demokratyczna Partia Kazachstanu Ak-Żoł, lewicowa Ludowa Partia Kazachstanu, socjaldemokratyczna Narodowo-Demokratyczna Patriotyczna Partia Auil, liberalna Amanat, ukierunkowana na aspekty środowiskowe Baitak, centrolewicowa Narodowo-Socjalistyczna Partia Demokratyczna. Nowymi partiami są Baitak, zarejestrowana 30 listopada 2022 i Republika, zarejestrowana 18 stycznia 2023.

Ze sceny zniknęła Ludowo-Demokratyczna Partia Nur-Otan, zwycięzca poprzednich wyborów, na czele której stał były prezydent Nursułtan Nazarbajew. To skutek rozruchów społecznych, do których doszło w styczniu 2022 r. i które były pretekstem do odsunięcia od władzy N. Nazarbajewa oraz rozbicia stworzonego przez niego nieformalnego układu polityczno-biznesowego.

Spośród startujących partii tylko trzy wzięły udział w poprzednich wyborach. Jedną z nich jest Ak-Żoł, który w 2021 zdobył 12 mandatów. Na kongresie partii 1 lutego zatwierdzono 54 kandydatów na posłów z list partyjnych i 23 w okręgach jednomandatowych. 652 członków otrzymało nominacje do startu do maslichatów wszystkich szczebli. Przewodniczący partii Azat Peruszew w swoim wystąpieniu podkreślał potrzebę wzmocnienia roli parlamentu jako naczelnego organu demokratycznego państwa i reprezentującego interesy narodu. To wyzwanie ma być pierwszym etapem na drodze przekształcania systemu politycznego Kazachstanu w republikę parlamentarną.

Nie oznacza to jednak dążenia do osłabienia władzy prezydenckiej, bowiem silne przywództwo prezydenta wedle programu partii ma być drogą do budowania silnego państwa. Stronnictwo deklaruje podjęcie działań na rzecz wypracowania mechanizmów zachowania równowagi między władzą wykonawczą a interesami społeczeństwa, a także dążenie do demonopolizacji sceny politycznej i zapewnienie uczciwej konkurencji między partiami. Ak-Żoł domaga się też zapewnienia pełnej transparentności wpływów i wydatków budżetowych.

Amanat jest spadkobiercą Nur-Otan, zwycięskiej partii z ostatnich wyborów, w których uzyskała aż 76 miejsc w Mażylisie. Amanat przejęła struktury swojej poprzedniczki i jest największą partią na scenie politycznej republiki. Na kongresie partii 7 lutego zatwierdzono 90 kandydatów na posłów z listy partyjnej, 29 w okręgach jednomandatowych i 3821 do maslichatów wszystkich szczebli. Amanat stanął przed poważnym wyzwaniem, jakim jest zdecydowane odcięcie się od powiązań z kierowaną przez byłego prezydenta N. Nazarbajewa Nur-Otan oraz przekonanie wyborców, że jest w istocie nowym bytem na scenie politycznej republiki.

Narodowo-Demokratyczna Patriotyczna Partia Auil w ostatnich wyborach była jedną z partii opozycyjnych wobec władzy, które nie dostały się do parlamentu, bowiem nie przekroczyły progu 7%. Gdyby obecne wybory zakończyła tym samym wynikiem, co 2 lata temu, jej posłowie znaleźli by się w ławach Mażylisu, gdyż uzyskała ona 5,25% głosów. Podczas kongresu 4 lutego nominację uzyskało 9 kandydatów na posłów w okręgach jednomandatowych. Auil pozostaje wierna socjaldemokratycznym korzeniom, a swój program kieruje przede wszystkim do mieszkańców obszarów wiejskich (Auil oznacza wioskę), którzy stanowią ponad połowę populacji republiki. Priorytetem dla działań partii jest zapewnienie rozwoju rolnictwa i przemysłu agrarnego.

Nową, choć nie najmłodszą partią na scenie politycznej jest Baitak, zarejestrowana w listopadzie 2022 r. To pierwsza partia, która została zarejestrowana w Kazachstanie od prawie 20 lat. Zgłoszono 20 kandydatów na posłów, którzy wystartują z listy partyjnej.

Program partii jest odzwierciedleniem ruchów „zielonych”, a więc skupia się przede wszystkim na kwestiach ekologii i ochrony środowiska. Założyciel Baitaka, Azamaczan Amirtai, podkreśla konieczność większej dbałości o coraz bardziej zdegradowane środowisko naturalne Kazachstanu, choć dostrzega wysiłki, jakie rząd podejmuje, by ograniczyć to zjawisko. Głównym celem partii jest aktywizowanie władz do podjęcia kroków na rzecz bezwzględnej redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz przyspieszenie ekologicznej transformacji gospodarczej. Bardzo ważnym obszarem aktywności partii jest też zdrowie publiczne.

Narodowo-Socjalistyczna Partia Demokratyczna (NSPD) zgłosiła 19 kandydatów do Mażylisu z list partyjnych i 6 w okręgach jednomandatowych. Partia nie startowała w ostatnich wyborach parlamentarnych, a w listopadowych wyborach prezydenckich jej kandydat Nurłan Ałesbajew uzyskał 2,22% głosów. NSPD stawia sobie za cel walkę z nieprawidłowościami w polityce społecznej i z problemami gospodarczymi, uznając je za główne przeszkody na drodze politycznej transformacji. Zdaniem przewodniczącego partii Aschata Rachimżanowa zmiany w państwie wymagają aktywizacji prawdziwych patriotów, którzy znajdą w sobie dość odwagi, by nie obawiać się biurokratycznych barier dławiącą aktywność w rządzie i parlamencie.

Trzecią z partii, które miały już swoją reprezentację w parlamencie, jest Ludowa Partia Kazachstanu. W rozwiązanym 19 stycznia Mażylisie zasiadało 10 jej posłów. W tych wyborach partia wystawiła 52 kandydatów z list partyjnych. Dodatkowo o miejsca w maslichatach będzie ubiegało się 600 kandydatów, a 40 wystartuje do Mażylisu w okręgach jednomandatowych. Ludowcy starają się pozyskać wyborców ze wszystkich grup społecznych i zróżnicowanych wiekowo, a ich program ukierunkowany jest przede wszystkim na sprawy społeczne.

Najmłodszą partią Kazachstanu jest Republika, zarejestrowana 18 stycznia 2023. Została ona założona przez Aidarbeka Chojanazarowa, którego wsparła grupa przedsiębiorców i osób znanych publicznie. Republika wystawiła 25 kandydatów do Mażylisu z list partyjnych i 4 w okręgach jednomandatowych. Partia dąży do pozyskania przychylności głównie młodych wyborców, czego potwierdzeniem jest najniższa średnia wieku kandydatów, 38 lat (dla porównania w Auil to 43 lata, a u ludowców – 50 lat). W programie partii dominuje jednak program reform rynku rolnego, który ma umożliwić jego dynamiczny rozwój, fundamentalne przekształcenia w przemyśle, a także zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, z uwzględnieniem zmian w edukacji i infrastrukturze na obszarach wiejskich, powszechnego dostępu do internetu i zapewnienia wysokiej jakości wody pitnej.

Wyniki wyborów nie zmienią faktu, że centralną postacią życia politycznego Kazachstanu pozostanie prezydent Tokajew.

Jerzy Olędzki

Doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, pracę doktorską złożył na Wydziale Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, magister ekonomii i europeistyki, absolwent Wydziału Zarządzania Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi (obecnie Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna) i Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2011 r. specjalizuje się w zagadnieniach geopolitycznych Azji Centralnej i aspektach polityczno-ekonomicznej oraz militarnej współpracy regionalnej. Autor książki "Mocarstwo z panazjatyckiej mozaiki. Geneza i ewolucja Szanghajskiej Organizacji Współpracy".

czytaj więcej

Patrycja Pendrakowska z wywiadem dla Balkan Development Support: „Państwa Europy Zachodniej skorzystały najbardziej na chińskim kapitale”

Na łamach portalu Financial Intelligence ukazał się wywiad z Patrycją Pendrakowską dla Balkan Development Support.

Azjatech #85: Kolejny sukces Chin w budowie maszyn kwantowych

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Jeśli ta wojna ujdzie Moskwie na sucho, Chiny staną się agresywne

Azja w większości nie zajmuje zdecydowanego stanowiska w wojnie ukraińskiej, przyjmując pozycję wyczekującą. W miarę upływu czasu i rosnącego wpływu konfliktu na globalne perspektywy gospodarcze, największe stolice przyglądają się jednak z rosnącym niepokojem europejskiej wojnie.

Tydzień w Azji #193: Sprężone powietrze ma pomóc w rozwoju OZE w Chinach

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #8: Indyjskie telekomy zaczynają rozmowy ws. budowy sieci 5G

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze najświeższe wiadomości o technologiach z Indii, Japonii, Chin oraz Uzbekistanu.

Qing Ming Jie – tegoroczne święto zmarłych dniem żałoby narodowej w Chinach

W Chinach na 24 godziny wstrzymano działalność wszystkich miejsc związanych z rozrywką. Producenci gier zostali zobowiązani do wyłączenia serwerów na dzień żałoby, a serwisy video zapełniły się materiałami o bohaterskiej walce personelu medycznego z koronawirusem.

The Boym Institute message to Indian policymakers and analysts

India’s current position towards the Russian invasion on Ukraine may damage its reputation as a major force of peace in the world

Tydzień w Azji #228: Rysuje się nowy, gigantyczny sojusz światowych mocarstw

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #144: Po 68 latach Air India wraca do grupy Tata

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #66: Koronawirus oznacza trzeci rok recesji dla irańskiej gospodarki

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Refleksje o szczycie 16+1 w Budapeszcie

Tegoroczny szczyt krajów Europy Środkowo-Wschodniej i Chin w Budapeszcie różnił się od poprzednich edycji na wielu poziomach — Chiny oraz Węgry prowadziły na nim bardzo aktywną politykę. Na forum biznesowym obecni byli jedynie Victor Orban i Li Keqiang – pozostałe głowy państw przebywały wtedy na zamku, gdzie odbywało się spotkanie premierów. Zaznaczmy, że w Rydze, […]

Patrycja Pendrakowska panelistką w debacie „Czy technologie wpędzają nas w zimną wojnę?” na Igrzyskach Wolności

Patrycja Pendrakowska uczestniczyła w tegorocznych Igrzyskach Wolności w Łodzi.

WICCI’s India-EU Business Council – a new platform for women in business

Interview with Ada Dyndo, President of WICCI's India-EU Business Council and Principal Consultant of European Business and Technology Centre

Forbes: O jedną platformę wiertniczą za daleko. Rosyjski Rosnieft pod ścianą

Sankcje nałożone na Rosję po aneksji Krymu w 2014 roku spowodowały, że Kreml musiał zrewidować kierunki gospodarczej ekspansji. Silniej postawił na współpracę z krajami azjatyckimi. Teraz jednak przekonuje się na własnej skórze, co oznacza chińska dominacja na azjatyckim rynku energii.

Systemowy seksizm na Tokijskim Uniwersytecie Medycznym – niemal rok później

Mimo niezwykłego rozwoju w wielu dziedzinach Japonia wciąż pozostaje krajem, w którym rola kobiety bardzo często ogranicza się do dbania o domowe ognisko i wychowywanie dzieci, a władze wielu uczelni zdają się zapominać, że nie każda kobieta chce lub może zostać matką.

Tydzień w Azji #126: Nowa umowa atomowa Kazachstanu z Chinami

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #164: Na morza i oceany mogą wrócić żaglowce

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #194: Chińczycy testują płatność przy pomocy skanu dłoni

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Jak zmieniają się aktualnie łańcuchy dostaw? Polska „przemysłowym sercem” Europy

Nasz kraj ma wśród managerów logistyki zdecydowanie dobrą markę. Jest wymieniany na pierwszym miejscu jako państwo, do którego przenosi się produkcję, aby być bliżej rynków zbytu (reshoring) i miejsce pochodzenia zaopatrzenia (sourcing).

Tydzień w Azji #55: Euroazjatyckie tournée Mike’a Pompeo

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Nowy blask Samarkandy. Jak Uzbekistan otwiera się na świat

Nowy prezydent Uzbekistanu liberalizuje gospodarkę i przyczynia się do polepszenia współpracy w sąsiedztwie. Na nowej polityce Taszkientu mogą zyskać nie tylko mieszkańcy regionu, ale również przedsiębiorcy zagraniczni, którzy będą w stanie umiejętnie wykorzystać reformy w Azji Centralnej i zminimalizować ryzyka związane z działalnością na tamtejszym trudnym rynku

“Green growth” may well be more of the same

Witnessing the recent flurry of political activity amid the accelerating environmental emergency, from the Green New Deal to the UN climate summits to European political initiatives, one could be forgiven for thinking that things are finally moving forward.

Zarys problematyki bezpieczeństwa regionalnego Azji Centralnej

Celem prezentowanego opracowania jest przybliżenie tematyki bezpieczeństwa regionalnego w Azji Centralnej w kontekście polityki regionalnej i zdolności poszczególnych republik do przeciwdziałania i eliminacji zagrożeń ze strony sił zewnętrznych.

Azjatech #124: Rekordowy lot chińskiego drona

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.