
Pandemia wywołała szereg zmian na płaszczyźnie społeczno-kulturowej, wymuszając przewartościowanie dotychczasowych norm i zwyczajów. Konieczność utrzymywania dystansu społecznego i unikania kontaktu fizycznego wyeliminowała z savoir-vivre’u kulturę uścisku dłoni. W obliczu koronawirusa indyjskie powitanie „Namaste” zdobyło uznanie wśród światowych liderów na arenie międzynarodowej. Bezpieczeństwo okazuje się być ważniejsze niż etykieta biznesowa.[1]
Słowo „namaste” pochodzi z sanskrytu i jest kombinacją słów namas – „ukłon, pokłon, pełne czci pozdrowienie, adoracja” oraz zaimka osobowego „te” – „Tobie”[2]
Polskie i zagraniczne media rozpisywaly się na temat wzrastającej popularności gestu „Namaste” na politycznej scenie. Nagłówki internetowych witryn błyszczały od tytułów: Namaste goes global, In coronavirus times, it’s goodbye handshake, welcome ‘namaste’ czy Namaste – powitanie w czasach zarazy.[3]
Prezydent Donald Trump oraz premier Irlandii Leo Vardakar zrezygnowali z uścisku dłoni podczas marcowego spotkania w Białym Domu. Przywitali się w indyjski tradycyjny sposób „Namaste” zasugerowany przez – mającego indyjskie korzenie – Vardakara. Brytyjczycy także pokłonili się starożytnej tradycji Indii. Materiał wideo[4], na którym Książę Karol wita się gestem złożonych dłoni podczas uroczystości Prince’s Trust Awards, obiegł media społecznościowe i wywołał poruszenie wśród indyjskich internautów. Prezydent Francji Emmanuel Macron również posłużył się indyjskim powitaniem, przyjmując króla Hiszpanii Felipe VI i królową Letizię, podczas tegorocznej wizyty w Pałacu Elizejskim w Paryżu. Premier Izraela Binjamin Netanjahu zaapelował do swoich obywateli, aby ze względów bezpieczeństwa – zamiast uścisku dłoni – przyjęli indyjski sposób powitania.
Próby uniknięcia kontaktu fizycznego wzbudzały jednak zakłopotanie wśród światowych przywódców. Na dostępnych w internecie licznych filmach wideo łatwo dostrzec można niepewność i konsternację związaną z szybkim szukaniem spełniającej standardy alternatywy. Potencjalnych rozwiązań jest wiele: zderzenie łokciami – praktykowane przez wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych Mike’a Pence’a czy zderzenie butami (tzw. „footshake” lub „Wuhan shake”) – stosowane przez prezydenta Tanzanii Johna Magufuli’ego. Te tymczasowe metody – kreatywne i spontaniczne – w dłuższej perspektywie nie wydają się być jednak formalnym i profesjonalnym rozwiązaniem. Nie są uniwersalne, ponieważ nie uwzględniają różnic kulturowych – poszanowania orientacji hierarchicznej, dystansu władzy czy stopnia otwartości danej kultury. Wydawać by się mogło, że praktyka „Namaste” spełnia te wymagania – pozwala także uniknąć kontaktu fizycznego oraz umożliwia przywitanie się z szacunkiem.
W odpowiedzi na apel Netanjahu – członek Indyjskiego Kongresu Narodowego Shashi Tharoor, napisał w języku hindi na serwisie społecznościowym Twitter: „W każdej naszej [indyjskiej] tradycji [ukryta] jest wiedza [o świecie]. Dlatego właśnie Indie są wspaniałe.” [Hamārī har paramparā mẽ vijñan hai. Tabhī to Bhārat mahān hai][5]. Wpis zakończył emotikonem Namaste.
Sekretarz Rządu Indii w Ministerstwie Spraw Zewnętrznych Sanjay Bhattacharyya w poście na portalu Twitter również podkreślił znaczenie indyjskiego powitania: „Czas, aby #namaskar stał się globalny! Ma głębsze znaczenie i w czasach #COVID19 najlepiej jest zamienić kontakt fizyczny na duchowy.”
Uścisk dłoni vs Namaste
Uścisk dłoni stał się globalny i stanowi istotę spotkań biznesowych. Zdaniem Shashi Tharoora: „To nie jest sprawa małej wagi, ponieważ przyjęty uścisk dłoni zapewnia światowym liderom możliwość robienia zdjęć, które są publikowane na całym świecie, aby udokumentować ich spotkania.” Bez wątpienia uścisk dłoni pozwala budować relacje biznesowe i jest oznaką profesjonalizmu. Od pierwszego wrażenia często zależy powodzenie negocjacji. Ten pozornie schematyczny gest jest ważnym tematem ekspertów komunikacji niewerbalnej i jest dokładnie przez nich obserowowany podczas spotkań czołowych liderów. Oszacowano, że Narendra Modi – podczas ceremonii zaprzysiężenia rządu w 2014 roku – trzymał rękę ówczesnego premiera Pakistanu Nawaza Sharifa przez pełne 26 sekund. Gest wywołał ogromne zdziwienie i był szeroko opisywany jako „ręka pokoju” czy „historyczny uścisk”. BBC News w nagłówku użyło nawet słowa „szok”.[6]
Uścisk dłoni, poprzez spełnianie wielu funkcji, również w Indiach stał się znaczącym elementem praktyk biznesowych. Męski wymiar indyjskiej kultury oraz wysoka hierarchiczność wymaga jednak dobrej znajomości etykiety. „Namaste” wydaje się być bezpieczniejszym rozwiązaniem.
Indyjskie „Namaste” jest czymś więcej niż zwykłym powitaniem lub powiedzeniem „dzień dobry”. Jest formą oddania czci, bezpretensjonalnym aktem wyrażającym oddanie, miłość, szacunek i pokorę. Dodaje przywitaniu pierwiastek duchowości, który na Zachodzie często jest marginalizowany.
„Namaste” w kulturze indyjskiej jest jedną z sześciu form pranamy (praṇāma) – pełnego szacunku pokłonu bóstwom. Reprezentuje też przekonanie, że w każdym z nas znajduje się boska iskra, która poprzez gest złożonych dłoni uznaje boskość drugiej istoty.
Ańdźali mudra
W Indiach każdy gest przeniknięty jest wewnętrznym znaczeniem, a specjalne ułożenia dłoni i palców – mudry (mudrā) – mają swoją symbolikę. Pierwszym tekstem, który naucza mudr jest Amritasiddhi (Amṛtasiddhi) z XI wieku n.e. Mudry zostały też opisane w późniejszych tekstach kluczowych dla tradycji hatha jogi. Jeden z nich – Gherandasanhita (Gheraṇḍasaṁhitā) – nadmienia, że nauki te nie były dostępne dla wszystkich:
Wiedza [o mudrach] nie powinna być dana komuś, kto jest pozbawiony oddania [guru] oraz wrogo nastawiony i pozbawiony zasad. Ze wszystkich sił niech będzie chroniona. [Wiedza o mudrach], dająca wyzwolenie i szczęście, powinna być dana osobie szczerej, o czystym umyśle, charakteryzującej się najwyższym oddaniem guru (…).
Układ rąk charakterystyczny dla powitania „Namaste” to ańdźali mudra (añjali mudrā). Wykonuje się ją łącząc dłonie i kierując w górę opuszki palców. Dłonie naciskają na siebie równomiernie. Najczęściej ręce złożone są na wysokości mostka, co ma wzbudzać miłość i współczucie, a pochylenie głowy – szacunek dla drugiej osoby z zachowaniem szacunku do siebie. Kiedy pozdrawiany jest guru, ręce mogą być umieszczone w punkcie między brwiami – miejscu przekazywania wiedzy i informacji. Gest można też wykonać unosząc ręce nad głową.
Połączenie rąk pełni ważną rolę – stanowią one jeden z organów działania (karmendriya) – uruchamiają zmysł dotyku, wspierają równowagę wewnętrzną oraz równoważą pracę półkul mózgowych. Praktyka ta – świadoma i ciągła – przejawia się w spokojnej i harmonijnej postawie. Prowadzi też do wzrostu uprzejmości, szacunku i pokoju.
Podsumowanie
Czy zatem indyjskie powitanie na stałe wpisze się w globalne praktyki biznesowe? Wydaje się, że po nagłym debiucie zainteresowanie szybko zaczęło spadać, a temat zniknął z nagłówków gazet. Nie ulega jednak wątpliwości, że każdy kryzys posiada swój punkt zwrotny i ma bezpośredni wpływ na rozwój świata. Mobilizuje do wyciągania wniosków i szukania niekonwencjonalnych rozwiązań, które albo stają się nowym zwyczajem albo odchodzą w zapomnienie. Ten chwilowy trend „Namaste” pokazał jednak, że wzajemne powiązania złożonych systemów nigdy nie były bardziej widoczne. Z pewnością przyniósł też ze sobą refleksję o ponadczasowych wartościach – toleracji, wzajemnym wsparciu, szacunku i otwartości – istotnych nie tylko w niespokojnych czasach.
Kto by pomyślał, że uścisk dłoni może być niebezpieczny?
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 5/2020
Przypisy:
[1] W niniejszym artykule zwrot „indyjskie powitanie/gest Namaste” stanowi uproszczenie i rozumieć je należy jako powitanie za pomocą gestu złożonych dłoni, obecnego w indyjskich tradycjach religijnych i szeroko rozumianej indyjskiej duchowości.
[2] te – 2 os. liczby pojedynczej od zaimka osobowego tvad „ty”; dativus singularis
[3] BBC NEWS, Coronavirus: Indian greeting namaste goes global [dostęp 05/2020]
The Hindu, How 'namaste’ is going global [dostęp 05/2020]
Times of India, ‘Namaste’ goes global amid Coronavirus outbreak. Here is why it was always important, The end of the handshake! [dostęp 05/2020]
India TV, Namaste goes global! Prince Charles, French President Emmanuel Macron ditch handshake amidst Coronavirus fear [dostęp 05/2020]
The Hindu, PM Netanyahu encourages Israelis to replace handshakes with ‘Namaste’ [dostęp 05/2020]
Financial Express, In coronavirus times, it’s goodbye handshake, welcome ‘namaste’ [dostęp 05/2020]
Puls Biznesu, Namaste – powitanie w czasach zarazy [dostęp 05/2020]
[4] Youtube, Prince Charles Greets Celebrities With Namaste Gesture at Prince’s Trust Awards [dostęp 05/2020]
[5] Twitter: [twitter.com/shashitharoor/status/1235263361345970176?lang=en]; [dostęp 05/2020]
[6] BBC News, India elections: Modi-Sharif handshake 'a shock’ [dostęp 05/2020]

Magdalena Rybczyńska Absolwentka Indologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Informatyki i Ekonometrii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Koordynatorka projektu naukowo-badawczego Szlakiem Gandhiego, zrealizowanego w 2008 roku w Indiach. Posiada bogate doświadczenie w branży outsourcingowej. Główne obszary zainteresowań: przeobrażenia zachodzące w Azji, mające wpływ na gospodarkę światową; związek filozofii z ekonomią i polityką. Pasjonatka jogi, zgłębiająca osadzenie jej praktyk w indyjskich tradycjach religijnych. Znajomość języków: angielski, sanskryt, hindi, urdu oraz podstawy tamilskiego.
czytaj więcej
Tydzień w Azji #176: Putin skutecznie kusi władców Turkmenistanu. Europa może mieć problem
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Chiny kopiują unijne rozwiązanie. Przełomowe zmiany na rynku gazu i ropy
(...) Wydzielenie systemu rurociągów do osobnej spółki jest najbardziej doniosłą reformą w chińskim sektorze energetycznym od dziesięcioleci. Jak może wpłynąć na krajową produkcję, z udziałem chińskich i zagranicznych inwestycji?
Waldemar JaszczykInstagram Instytutu Boyma znowu aktywny!
Oprócz dawki wartościowej wiedzy znajdą tam Państwo zdjęcia z Azji, relacje z wydarzeń w których uczestniczymy, informacje o nadchodzących nowościach i wiele więcej!
Azjatech #188: Apple stawia na Indie, ale uniezależnić się od Chin nie będzie mu łatwo
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Film Yeon Sang-ho Zombie express [1] jest wyjątkowy nie tylko z powodu nowoczesnych efektów specjalnych i apokaliptycznego rozmachu. To pierwszy raz, kiedy w koreańskim kinie przedstawiono zombie apokalipsę[2]. Film w samej Korei obejrzało w kinach aż 11 milionów osób. Z pozytywnym odbiorem spotkał się również ze strony zagranicznych krytyków i publiki. Zombie Express okazał się […]
Roman HusarskiAzja – integracja. Wokół polityki Polski wobec Azji
Serdecznie zapraszamy na kolejne spotkanie Instytutu Boyma, na którym zastanowimy się, jak powinniśmy lepiej wykorzystywać polskie szanse w Azji oraz jakie cele i środki powinna mieć polska polityka względem krajów i regionów kontynentu.
Tydzień w Azji: K-pop, K-culture, K-money. Jak Korea z sukcesem sprzedaje produkty swojej kultury
W środę 15 października na południowokoreańskiej giełdzie (KOSPI) po raz pierwszy zanotowana została spółka Big Hit Entertainment. Jest to największa agencja muzyczna specjalizująca się w gatunku K-pop, czyli koreańskiej muzyce popularnej.
Andrzej PieniakKwartalnik Boyma – nr 1 (7) /2021
Oddajemy do rąk naszych Czytelników i Czytelniczek pierwsze w 2021 r. wydanie „Kwartalnika Boyma”. Ten numer postanowiliśmy poświęcić zagadnieniom związanym z kobietami i kobiecością w Azji – nie tylko ze względu na to, że numer wydajemy w marcu, a 8 marca obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Kobiet, ale również ze względu na to, że wokół nas toczy się wiele debat dotyczących feminizmu i praw kobiet.
Tydzień w Azji #42: Nowa (chińska) era blockchainu
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Wywiad: Perspektywy i bariery polsko-chińskiej współpracy badawczej
Prof. Marcin Jacoby w rozmowie z Eweliną Horoszkiewicz opowiada o niespełnionych nadziejach związanych z unijnym projektem China Horizons, a także barierach skutkujących niewykorzystanym potencjałem ekspertów w Polsce.
Ewelina HoroszkiewiczTydzień w Azji #217: Xi Jinping przypieczętował koniec ery Denga w Chinach
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Searching for Japan’s Role in the World Amid the Russia-Ukraine War
The G7 Hiroshima Summit concluded on May 21 with a communiqué reiterating continued support for Ukraine in face of Russia’s illegal war of aggression. Although Japan was perceived at the onset of the war as reluctant to go beyond condemning Russia at the expense of its own interests, it has since become one of the leading countries taking action during the war.
Rintaro Nishimura1 lutego zakończył się trzynasty kongres Komunistycznej Partii Wietnamu. Owiane tajemnicą zgromadzenie, na którym 1,600 partyjnych delegatów co pięć lat wybiera nowe kierownictwo i wytycza przyszły kurs kraju, jest najważniejszym politycznym wydarzeniem w Wietnamie.
Waldemar JaszczykAgresja Rosji w Ukrainie. Co na to Chiny? Bachulska, Góralczyk, Zwoliński | Dziesiątka z Boymem
Zapraszamy wszystkie słuchaczki i wszystkich słuchaczy do odtworzenia „Dziesiątki z Boymem”, czyli serii podcastów tworzonych z ekspertami Instytutu Boyma. Opowiadamy w nich o procesach i wydarzeniach w Azji, które mają globalne znaczenie. Zachęcamy do obserwowania naszych kanałów na SoundCloud oraz Spotify!
Forbes: Chińczycy tracą w Polsce wpływy polityczne. Czy warto nadal z nimi współpracować?
W 2012 r. z inicjatywy Pekinu rozpoczęto spotkania reprezentantów ChRL z ich odpowiednikami w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Dziesięć lat później kolejne stolice wycofują się jednak ze współpracy w tym formacie. Do Wilna, które odeszło w zeszłym roku, dołączyły ostatnio Tallin i Ryga
Patrycja PendrakowskaEko-zagrożenia i biz-rozwiązania: eksperyment na chińskiej uczelni
Od dwóch lat badam, jak moi studenci na jednym z kantońskich uniwersytetów widzą miejsce kwestii środowiskowych w swojej karierze. Są to przyszli absolwenci studiów magisterskich na kierunku biznes międzynarodowy, w większości Chińczycy, ale także obcokrajowcy z innych krajów Azji, a nawet dalszych. Skutki są mieszane, zależnie od tego, jak wprowadzę temat – i jak rozumieć skuteczność.
Dawid JuraszekAzjatech #122: Uzbekistan stawia na OZE
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
W ostatnich latach w regionie zachodniego pacyfiku Australia (2016), Nowa Zelandia (2018) Korea Południowa (2019) i Tajlandia (2019) kolejno zalegalizowały medyczne zastosowania marihuany. Niektóre z tych krajów rozważają dekryminalizację jej rekreacyjnego użycia. Mimo liberalizacyjnych tendencji w części państw, większość regionu surowo reguluje zastosowanie konopi.
Karolina ZdanowiczCzy To Lam będzie wietnamskim Xi?
Wietnam przechodzi faktyczną transformację ustroju. Krajobraz polityczny kraju od kilkunastu miesięcy tworzyły skandale korupcyjne, czystki w mającej monopol partii komunistycznej oraz bezprecedensowe - i prawdopodobnie wymuszone - rezygnacje z najwyższych urzędów.
Andżelika SerwatkaRP: Indie – o czym warto pamiętać przygotowując pierwsze spotkanie biznesowe
W fazie dynamicznego indyjskiego odbicia po zeszłorocznym pandemicznym załamaniu, wielu eksporterów spogląda ponownie na Subkontynent. Tym, którzy stawiają tam pierwsze kroki, przypominamy kilka prostych zasad, o których warto pamiętać w biznesie.
Krzysztof ZalewskiAzjatech #98: Polak stanął na czele jednej z największych firm telekomunikacyjnych w Uzbekistanie
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #206: Chinom grozi exodus miliarderów
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #231: Czy Japonii blisko do NATO?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #311: Chcą „odbudować” jezioro, które obecnie jest pustynią
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.