
2 sierpnia 2018 roku do wiadomości publicznej dotarły informacje, jakoby na Tokijskim Uniwersytecie Medycznym miał miejsce proces fałszowania wyników kandydatów na studia medyczne. Kilka dni później uczelnia potwierdziła, że taka sytuacja rzeczywiście miała miejsce. Fałszowano wyniki kobiet tak, by nie było zbyt wielu lekarek. Według inicjatorów przestępstwa kobiety nie są na tyle godne zaufania, by być lekarzami.
Musiało minąć kilka tygodni, by media, zarówno japońskie, jak i obcojęzyczne, dowiedziały się, jaki mechanizm funkcjonował w tej szkole wyższej. Do fałszowania wyników przygotowano specjalny program, który najpierw odejmował punkty wszystkim kandydatom. Później dodawał punkty – mężczyznom, którzy do egzaminu wstępnego przystąpili pierwszy, drugi lub trzeci raz przyznawano dodatkowe 20 punktów. Mężczyznom, którzy zaliczali czwarte podejście, dodawano 10 punktów. Mężczyznom, którzy do egzaminu podchodzili piąty i kolejny raz, nie dodawano żadnych punktów. Podobnie w przypadku kobiet – im również nie przyznawano punktów (McCurry 2018).
Głównym założeniem było utrzymanie odsetka kobiet na poziomie nie większym 30% wszystkich lekarzy. Byłe władze uniwersytetu tłumaczyły swoje postępowanie troską o dobro wszystkich obywateli – ponieważ kobiety wychodzą za mąż i rodzą dzieci, korzystają z urlopów macierzyńskich, oznacza to, że nie są stabilne na rynku pracy. Brakuje osób, które mogą leczyć obywateli. Dodatkowo pieniądze przekazane na kształcenie lekarek, które niechybnie zrezygnują z wykonywania zawodu, mogą zostać przeznaczone na kształcenie godnych zaufania mężczyzn.
Władze uczelni zdają się zapomnieć, że nie każda kobieta chce lub może zostać matką.
Afera na uniwersytecie medycznym skłoniła Ministerstwo Edukacji Japonii do przeprowadzenia ogólnokrajowego badania innych kierunków medycznych. W trakcie prowadzenia dochodzenia japoński rząd zdecydował się nie ujawniać, które placówki dopuściły się przestępstw, udzielając im jednak wskazówki, że powinny ujawnić się wobec opinii publicznej. W ten sposób postąpił np. Uniwersytet Showa, gdzie miał miejsce podobny proceder fałszowania wyników. Uniwersytet Juntendō natomiast zobowiązał się do powołania komisji, która sprawdzi zasadność oskarżeń kierowanych w kierunku placówki. 10 grudnia 2018 roku władze Juntendō przyznały, iż rzeczywiście stosowano inne progi punktowe dla kobiet i mężczyzn podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Wśród uzasadnień znalazło się stwierdzenie, że „kobiety mają bardziej rozwinięte umiejętności komunikacyjne, więc miał być to sposób pomocy mężczyznom [podczas rozmowy]” (Yajima, 2018). Ta argumentacja szybko wywołała krytykę środowiska psychologów. Stwierdzili oni, że pod płaszczykiem argumentacji naukowej administracji uczelni kryje się jawna dyskryminacja ze względu na płeć.
Kolejną szkołą wyższą, która przyznała się do dyskryminacji kandydatów ze względu na płeć, jest Uniwersytet Kitasato. Władze uczelni zapowiedziały utworzenie specjalnej, bezstronnej komisji, która ma zająć się rozwiązywaniem problemu. Do podobnych procederów przyznały się też uniwersytety medyczne w Iwate, Kanazawie i Fukuoce.
W końcowym raporcie, opublikowanym 14 grudnia 2018, Ministerstwo Edukacji w Japonii podaje, że wśród 81 badanych medycznych szkół wyższych, aż 9 dopuszczało się fałszowania wyników. Dodatkowo jeden z uniwersytetów, St. Marianna University School of Medicine podejrzewany o podobne praktyki nie przyznaje się do zarzutów i odmawia powołania bezstronnej komisji według wskazówek ministerstwa. Ponadto badanie wykazało, że w ponad 10 medycznych szkołach wyższych miały miejsce różne sposoby wpływania na wyniki rekrutacji – od zaznaczania, którzy kandydaci są spokrewnieni z absolwentami czy pracownikami uczelni, aż do tworzenia specjalnych list kandydatów poleconych przez stowarzyszenia absolwenckie.
W planach Ministerstwa Edukacji jest przygotowanie regulacji, których celem jest zapewnienie rzetelności postępowania rekrutacyjnego. Uniwersytety zostały również poinstruowane, by dokonać ewaluacji procesu przyjmowania kandydatów na pozostałych kierunkach, nie tylko medycznych. Bardzo bolesnym dla uniwersytetów rezultatem całej sytuacji jest decyzja ministra edukacji Masahiko Shibayamy o zmniejszeniu corocznych subsydiów dla uniwersytetów do zera. Dotknie to nie tylko Uniwersytetu w Tokio, ale również siedmiu innych prywatnych uniwersytetów, gdzie miała miejsce dyskryminacja kandydatów ze względu na płeć.
Jakie są pozostałe efekty? Przede wszystkim dymisja dotychczasowych władz Tokijskiego Uniwersytetu Medycznego. Kolejnym rektorem uczelni została Yukiko Hayashi. To pierwsza kobieta na tym stanowisku, które objęła z początkiem października 2018 roku. Trudno jednak tej rewolucyjnej decyzji nie postrzegać w kategorii próby uspokojenia opinii społeczeństwa. Pojawiły się również głosy, że Hayashi to tylko marionetka, a jej powołanie to część większego planu, który ma skończyć się jej niepowodzeniem.
Kolejną inicjatywą jest pomysł zadośćuczynienia osobom, które w wyniku fałszerstwa nie zostały przyjęte na studia w latach 2017 i 2018. Jeśli taka będzie ich wola, będą mogły uczestniczyć w zajęciach od kolejnego roku akademickiego. Liczba tych osób wynosi łącznie 101, 32 osoby odrzucone w kwalifikacji w roku 2017, 69 w 2018. Nie wiadomo, ile kobiet przyjmie taką propozycję. Według pierwszych informacji 24 kandydatki, którym nie udało się dostać na studia w roku 2006 lub później, żądają od uniwersytetu zadośćuczynienia w łącznej wysokości ponad 7,5 milionów jenów (ok. 260 tysięcy złotych). W marcu 2019 roku 33 niedoszłe studentki złożyły pozew zbiorowy, domagając się zadośćuczynienia w wysokości 130 milionów jenów (ok. 4,5 miliona złotych). To pierwszy pozew złożony w tej sprawie przez pokrzywdzone kandydatki. Ich średnia wieku wynosi 24 lata.
Niepokojące jest wysokie prawdopodobieństwo występowania podobnych fałszerstw na innych uniwersytetach w Japonii – mowa nie tylko o dyskryminacji ze względu na płeć, ale także o przyjmowaniu kandydatów w zamiana za łapówki, a także ulgowe traktowanie dzieci absolwentów tychże uczelni.
Mimo niezwykłego rozwoju w wielu dziedzinach Japonia wciąż pozostaje krajem, w którym rola kobiety bardzo często ogranicza się do dbania o domowe ognisko i wychowywanie dzieci. Mimo iż w ostatnich latach coraz więcej mam pracuje, zazwyczaj jest to praca dorywcza, na część etatu – taka, która nie przeszkodzi im w zajmowaniu się dziećmi. Dopiero trwa wprowadzanie w Japonii urlopów wychowawczych dla ojców czy w ogóle możliwości wzięcia dnia wolnego z powodów rodzinnych. Coraz więcej firm japońskich widzi jednak sensowność wprowadzania tego rodzaju praktyk. Jest to ważne, gdyż Japonia ciągle mierzy się z problemem starzejącego się społeczeństwa i walczy o wzrost przyrostu naturalnego. Jednakże sytuacje takie, jak na Tokijskim Uniwersytecie Medycznym, nie sprawią, że kobiety częściej decydować się będą na dziecko. Według wielu badań kobiety najchętniej decydują się na posiadanie potomstwa wtedy, gdy mają stabilną sytuację zawodową i możliwości rozwoju. Informacje płynące do nas z Japonii w ciągu ostatniego roku pokazują, że w Kraju Kwitnącej Wiśni sprawy nie mogłyby objąć bardziej antagonistycznego kierunku.
12 kwietnia 2019 roku do skandalu na Tokijskim Uniwersytecie Medycznym nawiązała Chizuko Ueno. Ueno została poproszona o wygłoszenie mowy otwierającej nowy rok akademicki na Uniwersytecie Tokio. W swoim przemówieniu mówiła o dyskryminacji ze względu na płeć w szkołach wyższych, ale także w całym życiu studentek. Mimo dość pesymistycznych wniosków zawartych w przemowie, Ueno zauważyła, że uniwersytety się zmieniają – sam fakt, że kobieta została poproszona o otwarcie roku akademickiego jest tego znakiem.
W tym roku na rzeczony uniwersytet przyjęto 2558 mężczyzn i 567 kobiet (Masutani, 2019). W roku 2018 współczynnik zdawalności wynosił dla mężczyzn 9%, a dla kobiet 2,9%. W roku 2019 współczynnik zdawalności kobiet przekroczył 20% i był wyższy od współczynnika mężczyzn o niemal pół punktu procentowego (Tanaka, 2019).
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 1/2019
Przypisy:
Yajima, Daisuke (2018). 2 more medical schools admit to rigging exams against females, http://www.asahi.com/ajw/articles/AJ201812110050.html, doa: 11.12.2018
Masutani, Fumio (2019) Sexist thinking is everywhere, even at Todai, new intake warned. http://www.asahi.com/ajw/articles/AJ201904130027.html, doa: 14.04.2019
Tanaka, Chisato (2019) Women pass scandal-hit Tokyo Medical University’s entrance exam at higher rate than men. https://www.japantimes.co.jp/news/2019/05/21/national/women-pass-scandal-hit-tokyo-medical-universitys-entrance-exam-higher-rate-men/#.XQKoFhb7TIU, doa: 13.06.2019
McCurry, Justin (2018) Tokyo medical school admits changing results to exclude women. https://www.theguardian.com/world/2018/aug/08/tokyo-medical-school-admits-changing-results-to-exclude-women?CMP=fb_gu doa: 11.12.2018

Magdalena Pająk Analityk ds. Japonii. Absolwentka Instytutu Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Zainteresowana neurolingwistycznymi aspektami przetwarzania pisma ideograficznego, a także feminizmem i sytuacją osób LGBT.
czytaj więcej
Patrycja Pendrakowska and Paweł Behrendt on navigating Sino-Polish relations
We are proud to annouce, that Patrycja Pendrakowska and Paweł Behrendt made a contribution to the newest project of the Baltic Security Foundation, The Jamestown Foundation and the Baltic-American Freedom Foundation.
Obserwacja działań polityków dwóch najważniejszych partii w Stanach Zjednoczonych wskazuje na stopniowe kreowanie się wspólnej percepcji Chin, jako jednego z głównych zagrożeń dla interesów USA na świecie.
Jakub KamińskiTydzień w Azji #38: Czas się liczy. Unia negocjuje układ handlowy z Australią
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Dlaczego warto rozmawiać z weterynarzem, czyli historia indyjskiego króla szczepionek
Pod względem liczby dawek produkowanych preparatów Serum Institute of India nie ma sobie równych w branży. 1,5 mld szczepionek rocznie trafia do prawie 170 państw świata. Dwie trzecie dzieci na Ziemi zaszczepiono preparatami indyjskiej firmy...
Krzysztof ZalewskiAzjatech #47: Kazachska nauka próbuje swoich sił w walce z koronawirusem
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Turkmenistan coraz mocniej pogrąża się w kryzysie
Optymistyczne prognozy dla gospodarek Azji Centralnej zdają się nie dotyczyć Turkmenistanu, którego polityka neutralności i izolacjonizmu doprowadziła do kryzysu. Aszchabad skutecznie blokuje informacje o stanie gospodarki, więc wszelkie analizy opierają się na danych szacunkowych.
Jerzy OlędzkiAzjatech #241: Potężny problem z popularną aplikacją. Chodzi o 1,7 mld użytkowników
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Rosja wobec załamania systemu bezpieczeństwa w Azji Centralnej
Atak Rosji na Ukrainę niesie za sobą konsekwencje w sferze międzynarodowego bezpieczeństwa nie tylko dla praktycznie całej Europy, ale również Azji, zwłaszcza dla tej jej części, w której rosyjskie wpływy są wciąż silne. Takim obszarem jest bez wątpienia Azja Centralna.
Jerzy OlędzkiOd kiedy świat pogrążył się w pandemicznych lockdownach i kryzysie, wycena jego majątku wzrosła ponad 15-krotnie.
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji #147: Tadżykistan – nowy partner polskiego biznesu?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #202: Australijska lekcja dyplomacji. Tak trzeba rozmawiać z Pekinem
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Korea Południowa, czyli ciastko z fasoli może być słodkością
Południowokoreański cud gospodarczy to szansa dla polskich eksporterów. Jak przygotować się do wejścia na południowokoreański rynek? Warto poznać panujące tam trendy, które promieniują na całą Azję Wschodnią.
Andrzej PieniakTydzień w Azji #74: Azja to kosztowny region dla ekspatów
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #135: Pekin daje swoim prowincjom czerwone kartki za klimat
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Urmia – niegdyś drugie największe słone jezioro na Bliskim Wschodzie, dające schronienie tysiącom pelikanów, czapli i flamingów oraz słynące ze swoich zdrowotnych właściwości, stało się symbolem katastrofy ekologicznej w Iranie.
Antoni JakubowskiAdam Institute for Democracy & Peace – Crowdfunding Campaign December 2020
Democracy in Israel is in crisis. And if we don't educate for democracy, it just won't exist. It's that simple. The actual teaching of democracy, on the other hand, isn't so simple. It requires experience, theoretical and practical knowledge and the flexibility to adapt to our ever-changing reality.
Help! Czyli dlaczego Korea Południowa potrzebuje Korei Północnej?
Słynny utwór Beatlesów pt. „Help” z 1965 roku stał się pretekstem do napisania poniższego komentarza. W latach 80. i przede wszystkim 90. to Korea Północna prosiła o pomoc gospodarczą, kiedy Korea Południowa błysnęła na arenie międzynarodowej dzięki wzrostowi gospodarczemu (według Światowego Banku około 4% w stosunku rocznym między 2000 a 2009). Sytuacja gospodarcza nieco się […]
Nicolas LeviTydzień w Azji #169: Chiny ratyfikują dwie międzynarodowe konwencje pracy
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #138: Lunar Cruiser, księżycowy samochód Toyoty
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #335: Krwawe zamieszki w Indonezji. Dymisje w rządzie i tysiące zatrzymanych
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Roman Husarski dla Tygodnika Powszechnego: „Zimna wojna w Azji Wschodniej”
W przeprowadzonej niedawno ankiecie dwóch gazet – japońskiej „Yomiuri Shimbun” i południowokoreańskiej „Hankook Ilbo” – aż 74 proc. japońskich respondentów stwierdziło, że nie ufa Korei Południowej. Był to najwyższy taki wynik od 1996 r. W Korei Południowej podobnie odpowiedziało 75 proc. ankietowanych.
Roman HusarskiRP: Rośnie ryzyko inwestycyjne w Azji Centralnej
Trudny okres dla globalnej gospodarki odbił się negatywnie na gospodarkach krajów Azji Centralnej, znacząco spowalniając wzrost dwóch regionalnych „parowozów” Kazachstanu i Uzbekistanu.
Jerzy OlędzkiAzjatech #244: Miasteczka IT w Uzbekistanie wprowadzone dekretem
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #157: Znów wrzenie na granicy kirgisko-tadżyckiej
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.