„Świat opanowała jogomania” – z tym stwierdzeniem nie sposób polemizować, gdy wokół nieustannie pojawiają się nowe szkoły i coraz bardziej nowatorskie metody ćwiczeń jogi: vinyasa, ashtanga, Iyengar, Bikram, kripalu, power, flow, nidra, hormonalna, kręgosłupa, śmiechu, air/aerial, yin, acro, mysore, hot, raja, beer, nude, karma, twarzy, restorative, anusara, prenatal, jivamukti, ananda, integral, ISTA, svaroopa, doga (dla psów), dla kotów… lista wydaje się nie mieć końca.
Dla początkującego adepta wybór rodzaju zajęć to obecnie nie lada wyzwanie. Choć i samych indyjskich badaczy współczesny rozwój jogi wprawia w zdziwienie i konsternację.
Wzrost zainteresowania jogą uruchomił rozwój wielomiliardowego przemysłu, który przyciąga klientów rozmaitymi produktami, mającymi ułatwić praktykę: maty do jogi, pokrowce na maty, poduszki do medytacji, bolstery, paski, klocki, kostki, pianki, liny, haki, specjalistyczna odzież ….
Jogiczny biznes
W Stanach Zjednoczonych jest to rynek o wartości dziewięciu miliardów dolarów (w 2015 r.), z prawie trzydziestoma milionami osób praktykującymi jogę regularnie (w 2017 r.).



Przewiduje się, że liczba osób ćwiczących jogę w Stanach Zjednoczonych wzrośnie z osiemnastu milionów w 2008 r. do około pięćdziesięciu pięciu milionów w 2020 r. Spowoduje to wzrost dochodu w branży jogi w USA do ok. dwunastu miliardów dolarów w 2020 r.
Biznes napędzają także jogiczne wizerunki znanych aktorów i celebrytów, zarówno w Polsce,
jak i na świecie.
Tradycyjna a współczesna joga
Doktor Itai Ivtzan z Uniwersytetu w Londynie wyjaśnia, że joga w Indiach pojmowana jest jako kompleksowa praktyka obejmująca wszystkie aspekty życia. Zawiera zasady moralne (nieszkodzenie innym żyjącym stworzeniom i bycie prawdomównym), wytyczne dotyczące relacji (dobroć i wspaniałomyślność), rozwój świadomości (medytacja i oświecenie) i wreszcie praktykę fizyczną (służącą oczyszczaniu ciała i umysłu). „Kiedy udostępniam tę listę moim przyjaciołom i studentom, którzy uczęszczają na zajęcia jogi, często wyglądają na zdziwionych – nie mają pojęcia o czym mówię” – stwierdza. Uważa, że dla większości osób praktykujących na Zachodzie, joga jest formą „szkolnej lekcji”, podczas której nauczane są różne rodzaje ułożenia ciała (asany), a ostatecznym celem jest osiągnięcie świetnej formy i ukształtowanie perfekcyjnej sylwetki. Twierdzi, że „joga jest praktykowana w ramach reżimu sprawności fizycznej”. Zwraca też uwagę na znaczenie „poziomów zaawansowania” opisujących zajęcia. Zaznacza, że dotyczą one jedynie sprawności fizycznej w wykonywanych ćwiczeniach, natomiast duchowe aspekty praktyki nie mają nic wspólnego z tym systemem. Wyższy poziom nie oznacza zatem, że zajęcia wymagałaby większego doświadczenia w medytacji lub głębszej znajomości filozofii jogi.
Współczesne wyobrażenie o jodze staje się coraz bardziej ambiwalentne. Z jednej strony wyłania się obraz autentycznej, starożytnej mądrości; z drugiej natomiast nowoczesnej formy ćwiczeń, która przemawia do ceniących funkcjonalność konsumentów. Łatwo więc zaobserwować, że joga ma wiele znaczeń, które mutują i zmieniają się w zależności od kontekstu i celu. Tradycyjna joga zaczęła dostosowywać się do potrzeb globalnego społeczeństwa.
Globalizacja
Nie ulega wątpliwości, że joga stała się zjawiskiem globalnym. Od 2015 roku miliony osób na całym świecie 21. czerwca rozkładają maty aby wspólnie obchodzić Międzynarodowy Dzień Jogi (International Yoga Day). Święto zostało proklamowane 11 grudnia 2014 przez Zgromadzenie Ogólne ONZ z inicjatywy premiera Indii Narendry Modiego w celu propagowania jogi.
Coraz częściej ośrodki jogi czy indywidualnie działający guru pozycjonują „swoją” markę adekwatnie do potrzeb konsumentów, aby wyróżnić się na międzynarodowym rynku oraz móc „eksportować” ją do innych krajów.
Innowacja i patenty
Zdaniem dra Krishny Raviego Srinivasa, naiwnością jest sądzić, że tradycyjna wiedza jest zamrożona w czasie i nie potrzebuje innowacji.
Nie można zaprzeczyć konieczności wprowadzania zmian w nauczaniu jogi, ponieważ przekazywana jest osobom, które należą do różnych grup wiekowych i posiadają odmienne potrzeby i możliwości.
Postęp jest więc silną odpowiedzią na zmieniające się czasy, otoczenie oraz wartości i wynika z potrzeby procesu, niezgodności między rzeczywistością i wyobrażeniem o niej. Celem innowacji jest zwiększenie funkcjonalności, użyteczności produktów i usług i unowocześnieniu nieaktualnych procesów.
Konsekwencją globalizacji jogi jest ryzyko wykorzystywania praw własności intelektualnej w zakresie tradycyjnej indyjskiej wiedzy oraz niepokój o jej sprzeniewierzenie przez świat zachodni i Amerykę.
Wiele książek, płyt CD i DVD na temat jogi jest objętych prawami autorskimi. Większość przyznawanych patentów dotyczy akcesoriów, które ułatwiają praktykę i sprawiają, że joga jest bardziej zgodna ze stylem życia jej entuzjastów. Asany nie zostały opatentowane ani przywłaszczone i nie można ubiegać się o tantiemy za ich praktykowanie w przestrzeni publicznej lub prywatnie. Proliferacja ta ma więcej wspólnego z przeobrażeniem jogi i wynikającej z tego komercjalizacji, niż dotyczy intelektualnego prawa własności. Samo przyznanie patentów nie powinno więc być postrzegane jako przywłaszczenie tradycyjnej wiedzy.
Rosnąca ilość przyznawanych patentów związanych z jogą wywołuje jednak liczne kontrowersje, co niejednokrotnie doprowadza do głośnych batali czy spraw sądowych. Najbardziej znanym jest przypadek Bikrama Choudhury’ego – założyciela The Yoga College of India w Beverly Hills i twórcy metody Bikram Yoga. Choudry oznajmił, że Bikram yoga została objęta prawami autorskimi i może być nauczana tylko przez certyfikowanych nauczycieli. W 2011 roku wszczął proces sądowy przeciwko konkurencyjnej szkole Yoga to the People założonej przez byłego ucznia. Wniosek został odrzucony przez Sąd. W odniesieniu do złożonego pozwu amerykańskie Biuro ds. Praw Autorskich wydało wyjaśnienie, że pozycje jogi (asany) nie mogą być chronione prawami autorskimi. (W bibliografii niniejszego artykułu, dla zainteresowanych, zostały przedstawione odnośniki do tej kwestii.)
Komercjalizacja i globalizacja jogicznych praktyk generuje nowe napięcia, roszczenia konkursowe i ułatwia znajdowanie sposobów zawłaszczania praw autorskich i konsumpcji. W tym procesie prawa własności intelektualnej zaczęły odgrywać kluczową rolę w marketingu.
Podjęte działania
Próby opatentowania rzekomych nowych szkół jogi na Zachodzie zaniepokoiły Indie. W 2007 roku władze kraju oficjalnie zaprotestowały przeciwko zwiększającej się liczbie patentów związanych z jogą, przyznawanych przez Urząd Patentów i Znaków Towarowych USA (USPTO).
W roku 2014 utworzone zostało Ministerstwo AYUSH (Ayurveda, Yoga and Naturopathy, Unani, Siddha and Homoeopathy) z Shri Shripad Yesso Naik na czele, które jest organem rządowym i odpowiada za rozwój i badania w zakresie jogi i systemów medycznych.
Powstała także Biblioteka Cyfrowa Wiedzy Tradycyjnej (Traditional Knowledge Digital Library, TKDL), której celem jest ochrona starożytnej i tradycyjnej wiedzy Indii przed wykorzystywaniem poprzez piractwo i nieetyczne patenty, przez elektroniczną dokumentację i klasyfikowanie go zgodnie z międzynarodowymi systemami klasyfikacji patentowej. Biblioteka została założona w 2001 roku we współpracy Rady Badań Naukowych i Przemysłowych (Council of Scientific and Industrial Research, CSIR) z Ministerstwem AYUSH (Ayurveda, Yoga and Naturopathy, Unani, Siddha and Homoeopathy) i została udostępniona dla urzędów patentowych na całym świecie. Jest obecnie największym zbiorem wiedzy o medycynie tradycyjnej.
Podsumowanie
Na tym etapie trudno przewidzieć końcowy efekt jogicznych przeobrażeń. Globalizacja i komercjalizacja z ogromną silą odpowiadają na potrzeby coraz bardziej konsumpcyjnego i inercyjnego społeczeństwa. „Wydaje się jednak, że wielka popularność jogi i dość zaskakująca różnorodność form, jakie współczesnie przyjmuje gubi coraz częściej jej zasadnicze przesłanie. Coraz rzadziej postrzega się jogę jako ścieżkę duchową, drogę prowadzącą ku transcendencji. Staje się raczej wyszukaną, egzotyczną formą gimnastyki, modnym sposobem na spędzenie wolnego czasu. (…)”8
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 1/2019
Przypisy:
Economic and Political weekly; Intellectual Property Rights and Traditional Knowledge: The Case of Yoga; epw.org.in [dostęp 09.09.2018]
BBC NEWS, Yoga: How did it conquer the world and what’s changed?;co.uk [dostęp 09.09.2018]
Itai Ivtzan Ph.D., Do We Really Practice Yoga in the West?; com [dostęp 09.09.2018]
STH Sangha Tirtha Himalaya, Joga – zbrodnie patentowania metod jogi, asan i jantry na zachodzie; org [dostęp 09.09.2018]
The Statistic Portal; statistica.com [dostęp 09.09.2018]
Encyklopedia Zarządzania, Innowacja; pl [dostęp 16.09.2018]
Research and Innovation System for Developing Countries, Krishna Ravi Srinivas; ris.org.in [dostęp 16.10.2018]
Świerzowska Agata, Droga do transcendencji; Wydawnictwo WAM Kraków 2009 (str. 5-6)
Bikram joga
Wikipedia, Bikram Choudhury; en.wikipedia.org [dostęp 09.09.2018]
Asia Pacific Economics Blog, Bikram Yoga Controversy; apecsec.org [dostęp 28.10.2018]
Yogajournal, What the Bikram Copyright Rejection Means for Yoga; yogajournal.com [dostęp 28.10.2018]
Nazwy metod jogi zostały przedstawione w najczęściej występującej formie zapisu dla łatwiejszego odbioru przez czytelnika.

Magdalena Rybczyńska Absolwentka Indologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Informatyki i Ekonometrii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Koordynatorka projektu naukowo-badawczego Szlakiem Gandhiego, zrealizowanego w 2008 roku w Indiach. Posiada bogate doświadczenie w branży outsourcingowej. Główne obszary zainteresowań: przeobrażenia zachodzące w Azji, mające wpływ na gospodarkę światową; związek filozofii z ekonomią i polityką. Pasjonatka jogi, zgłębiająca osadzenie jej praktyk w indyjskich tradycjach religijnych. Znajomość języków: angielski, sanskryt, hindi, urdu oraz podstawy tamilskiego.
czytaj więcej
Tydzień w Azji #310: BRICS rośnie w siłę, a Rosja zaciera ręce. Tak Putin chce omijać sankcje
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Prezes Instytutu Boyma Patrycja Pendrakowska uczestniczyła w tegorocznym, XXX Forum Ekonomicznym w Karpaczu.
Patrycja PendrakowskaKrzysztof Zalewski gościem audycji “Usługi Kosmiczne dla Ludności” w radiu TOK.FM
Rozmowa dotyczyła wzlotów i upadków indyjskiego programu kosmicznego.
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji #30: Polityka rządu odstraszy inwestorów od trzeciej gospodarki Azji
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
The link between EU Aid and Good Governance in Central Asia
Nowadays all the CA states continue transitioning into the human-centered model of governance where the comprehensive needs of societies must be satisfied, nevertheless, the achievements are to a greater extent ambiguous.
Chiński System Zaufania Społecznego – Jak wpłynie na polskie firmy w Chinach?
Wdrażany w Chinach System Zaufania Społecznego stanowić może istotne wyzwanie organizacyjne i prawne dla podmiotów zagranicznych prowadzących działalność w tym kraju. Zapraszamy do zapoznania się z raportem powstałym we współpracy Instytutu Boyma i Kancelarii Kochanski & Partners.
Patrycja PendrakowskaAzjatech #91: „Inteligentne okulary” Kuboty wyleczą krótkowzroczność?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Rosja wobec załamania systemu bezpieczeństwa w Azji Centralnej
Atak Rosji na Ukrainę niesie za sobą konsekwencje w sferze międzynarodowego bezpieczeństwa nie tylko dla praktycznie całej Europy, ale również Azji, zwłaszcza dla tej jej części, w której rosyjskie wpływy są wciąż silne. Takim obszarem jest bez wątpienia Azja Centralna.
Jerzy OlędzkiKomisja Europejska daje jasny sygnał co do preferowanych źródeł energii, które mogą docelowo zastąpić import rosyjskich węglowodorów. Jednym z nich jest biometan.
Magdalena Sobańska-CwalinaW dobie dominacji mediów społecznościowych ilość dostępnych danych nie przekłada się na ich jakość, wzbudzając poczucie niedosytu i zagubienia wśród odważnych tez niepopartych argumentami.Wyszliśmy naprzeciw potrzebie zrównoważonej debaty i stworzyliśmy raport, który podejmie najważniejsze według nas wyzwania przed którymi stoją poszczególne państwa Azji.
RP: Region Ałmaty liderem w pozyskiwaniu inwestorów
Kazachstan jest, i raczej jeszcze długo pozostanie, niekwestionowanym liderem w pozyskiwaniu inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej. Sprzyja temu stały rozwój gospodarczy, stabilna scena polityczna oraz specjalne strefy ekonomiczne oferujące atrakcyjne warunki inwestowania.
Jerzy OlędzkiAzjatech #45: Koronawirus zmienia e-commerce. Oto lekcja z Państwa Środka
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #76: Dieta wprost z drukarki 3D
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Patrycja Pendrakowska gościem audycji „Dekonstrukcja” w radiu TOK.FM
Rozmowa stanowiła próbę odpowiedzenia na pytanie jak kształtować relacje Zachodu z Chinami oraz czy różnice pomiędzy tymi dwoma blokami cywilizacyjnymi umożliwiają ich harmonijne współistnienie.
Patrycja PendrakowskaForbes: O jedną platformę wiertniczą za daleko. Rosyjski Rosnieft pod ścianą
Sankcje nałożone na Rosję po aneksji Krymu w 2014 roku spowodowały, że Kreml musiał zrewidować kierunki gospodarczej ekspansji. Silniej postawił na współpracę z krajami azjatyckimi. Teraz jednak przekonuje się na własnej skórze, co oznacza chińska dominacja na azjatyckim rynku energii.
Waldemar JaszczykO podróżach, turystyce i przemyśle filmowym w Korei Północnej – rozmowa z Nickiem Bonnerem
Roman Husarski: Z powodu wirusa Ebola Korea Północna zamknęła swoje granice dla turystów. Co to oznacza dla twojej pracy? Nicholas Bonner*: To nie pierwszy raz, kiedy taka sytuacja ma miejsce. W 2003 na przykład zamknięto chwilowo granice z powodu SARS. To wydarzenie jest trochę bezprecedensowe. Zazwyczaj to Chiny bywały pierwsze w podejmowaniu decyzji… jeśli wiesz, […]
Roman HusarskiTydzień w Azji #219: USA i Chiny biją się o duży rynek. Rosja biernie patrzy
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #206: Czy sanskryt nadaje się do programowania sztucznej inteligencji?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Walka o dom, która trwała 27 lat. Historie rdzennych Tajwańczyków #2
Zagłębiając się w lokalną politykę Tajwanu niemal ciągle słyszymy od włodarzy wyspy, jak ważnymi wartościami są dla nich równość i inkluzywność. I chodzi tu nie tylko o osoby nieheteronormatywne, ale także o podkreślenie multikulturowości charakteryzującej wyspę.
Karolina KodrzyckaTydzień w Azji #85: Indie mogą zdetronizować Chiny na rynku wartym 90 mld dol.
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji#15: Jaka przyszłość Sri Lanki po zamachach?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze piszemy m.in o zamachach terrorystycznych na Sri Lance (w tym ich możliwych skutkach gospodarczych), inwestycjach w sektorze energetycznym Indonezji oraz nowych amerykańskich sankcjach wymierzonych w Iran.
Azjatech #15: Japoński statek na baterie
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.