„Świat opanowała jogomania” – z tym stwierdzeniem nie sposób polemizować, gdy wokół nieustannie pojawiają się nowe szkoły i coraz bardziej nowatorskie metody ćwiczeń jogi: vinyasa, ashtanga, Iyengar, Bikram, kripalu, power, flow, nidra, hormonalna, kręgosłupa, śmiechu, air/aerial, yin, acro, mysore, hot, raja, beer, nude, karma, twarzy, restorative, anusara, prenatal, jivamukti, ananda, integral, ISTA, svaroopa, doga (dla psów), dla kotów… lista wydaje się nie mieć końca.
Dla początkującego adepta wybór rodzaju zajęć to obecnie nie lada wyzwanie. Choć i samych indyjskich badaczy współczesny rozwój jogi wprawia w zdziwienie i konsternację.
Wzrost zainteresowania jogą uruchomił rozwój wielomiliardowego przemysłu, który przyciąga klientów rozmaitymi produktami, mającymi ułatwić praktykę: maty do jogi, pokrowce na maty, poduszki do medytacji, bolstery, paski, klocki, kostki, pianki, liny, haki, specjalistyczna odzież ….
Jogiczny biznes
W Stanach Zjednoczonych jest to rynek o wartości dziewięciu miliardów dolarów (w 2015 r.), z prawie trzydziestoma milionami osób praktykującymi jogę regularnie (w 2017 r.).



Przewiduje się, że liczba osób ćwiczących jogę w Stanach Zjednoczonych wzrośnie z osiemnastu milionów w 2008 r. do około pięćdziesięciu pięciu milionów w 2020 r. Spowoduje to wzrost dochodu w branży jogi w USA do ok. dwunastu miliardów dolarów w 2020 r.
Biznes napędzają także jogiczne wizerunki znanych aktorów i celebrytów, zarówno w Polsce,
jak i na świecie.
Tradycyjna a współczesna joga
Doktor Itai Ivtzan z Uniwersytetu w Londynie wyjaśnia, że joga w Indiach pojmowana jest jako kompleksowa praktyka obejmująca wszystkie aspekty życia. Zawiera zasady moralne (nieszkodzenie innym żyjącym stworzeniom i bycie prawdomównym), wytyczne dotyczące relacji (dobroć i wspaniałomyślność), rozwój świadomości (medytacja i oświecenie) i wreszcie praktykę fizyczną (służącą oczyszczaniu ciała i umysłu). „Kiedy udostępniam tę listę moim przyjaciołom i studentom, którzy uczęszczają na zajęcia jogi, często wyglądają na zdziwionych – nie mają pojęcia o czym mówię” – stwierdza. Uważa, że dla większości osób praktykujących na Zachodzie, joga jest formą „szkolnej lekcji”, podczas której nauczane są różne rodzaje ułożenia ciała (asany), a ostatecznym celem jest osiągnięcie świetnej formy i ukształtowanie perfekcyjnej sylwetki. Twierdzi, że „joga jest praktykowana w ramach reżimu sprawności fizycznej”. Zwraca też uwagę na znaczenie „poziomów zaawansowania” opisujących zajęcia. Zaznacza, że dotyczą one jedynie sprawności fizycznej w wykonywanych ćwiczeniach, natomiast duchowe aspekty praktyki nie mają nic wspólnego z tym systemem. Wyższy poziom nie oznacza zatem, że zajęcia wymagałaby większego doświadczenia w medytacji lub głębszej znajomości filozofii jogi.
Współczesne wyobrażenie o jodze staje się coraz bardziej ambiwalentne. Z jednej strony wyłania się obraz autentycznej, starożytnej mądrości; z drugiej natomiast nowoczesnej formy ćwiczeń, która przemawia do ceniących funkcjonalność konsumentów. Łatwo więc zaobserwować, że joga ma wiele znaczeń, które mutują i zmieniają się w zależności od kontekstu i celu. Tradycyjna joga zaczęła dostosowywać się do potrzeb globalnego społeczeństwa.
Globalizacja
Nie ulega wątpliwości, że joga stała się zjawiskiem globalnym. Od 2015 roku miliony osób na całym świecie 21. czerwca rozkładają maty aby wspólnie obchodzić Międzynarodowy Dzień Jogi (International Yoga Day). Święto zostało proklamowane 11 grudnia 2014 przez Zgromadzenie Ogólne ONZ z inicjatywy premiera Indii Narendry Modiego w celu propagowania jogi.
Coraz częściej ośrodki jogi czy indywidualnie działający guru pozycjonują „swoją” markę adekwatnie do potrzeb konsumentów, aby wyróżnić się na międzynarodowym rynku oraz móc „eksportować” ją do innych krajów.
Innowacja i patenty
Zdaniem dra Krishny Raviego Srinivasa, naiwnością jest sądzić, że tradycyjna wiedza jest zamrożona w czasie i nie potrzebuje innowacji.
Nie można zaprzeczyć konieczności wprowadzania zmian w nauczaniu jogi, ponieważ przekazywana jest osobom, które należą do różnych grup wiekowych i posiadają odmienne potrzeby i możliwości.
Postęp jest więc silną odpowiedzią na zmieniające się czasy, otoczenie oraz wartości i wynika z potrzeby procesu, niezgodności między rzeczywistością i wyobrażeniem o niej. Celem innowacji jest zwiększenie funkcjonalności, użyteczności produktów i usług i unowocześnieniu nieaktualnych procesów.
Konsekwencją globalizacji jogi jest ryzyko wykorzystywania praw własności intelektualnej w zakresie tradycyjnej indyjskiej wiedzy oraz niepokój o jej sprzeniewierzenie przez świat zachodni i Amerykę.
Wiele książek, płyt CD i DVD na temat jogi jest objętych prawami autorskimi. Większość przyznawanych patentów dotyczy akcesoriów, które ułatwiają praktykę i sprawiają, że joga jest bardziej zgodna ze stylem życia jej entuzjastów. Asany nie zostały opatentowane ani przywłaszczone i nie można ubiegać się o tantiemy za ich praktykowanie w przestrzeni publicznej lub prywatnie. Proliferacja ta ma więcej wspólnego z przeobrażeniem jogi i wynikającej z tego komercjalizacji, niż dotyczy intelektualnego prawa własności. Samo przyznanie patentów nie powinno więc być postrzegane jako przywłaszczenie tradycyjnej wiedzy.
Rosnąca ilość przyznawanych patentów związanych z jogą wywołuje jednak liczne kontrowersje, co niejednokrotnie doprowadza do głośnych batali czy spraw sądowych. Najbardziej znanym jest przypadek Bikrama Choudhury’ego – założyciela The Yoga College of India w Beverly Hills i twórcy metody Bikram Yoga. Choudry oznajmił, że Bikram yoga została objęta prawami autorskimi i może być nauczana tylko przez certyfikowanych nauczycieli. W 2011 roku wszczął proces sądowy przeciwko konkurencyjnej szkole Yoga to the People założonej przez byłego ucznia. Wniosek został odrzucony przez Sąd. W odniesieniu do złożonego pozwu amerykańskie Biuro ds. Praw Autorskich wydało wyjaśnienie, że pozycje jogi (asany) nie mogą być chronione prawami autorskimi. (W bibliografii niniejszego artykułu, dla zainteresowanych, zostały przedstawione odnośniki do tej kwestii.)
Komercjalizacja i globalizacja jogicznych praktyk generuje nowe napięcia, roszczenia konkursowe i ułatwia znajdowanie sposobów zawłaszczania praw autorskich i konsumpcji. W tym procesie prawa własności intelektualnej zaczęły odgrywać kluczową rolę w marketingu.
Podjęte działania
Próby opatentowania rzekomych nowych szkół jogi na Zachodzie zaniepokoiły Indie. W 2007 roku władze kraju oficjalnie zaprotestowały przeciwko zwiększającej się liczbie patentów związanych z jogą, przyznawanych przez Urząd Patentów i Znaków Towarowych USA (USPTO).
W roku 2014 utworzone zostało Ministerstwo AYUSH (Ayurveda, Yoga and Naturopathy, Unani, Siddha and Homoeopathy) z Shri Shripad Yesso Naik na czele, które jest organem rządowym i odpowiada za rozwój i badania w zakresie jogi i systemów medycznych.
Powstała także Biblioteka Cyfrowa Wiedzy Tradycyjnej (Traditional Knowledge Digital Library, TKDL), której celem jest ochrona starożytnej i tradycyjnej wiedzy Indii przed wykorzystywaniem poprzez piractwo i nieetyczne patenty, przez elektroniczną dokumentację i klasyfikowanie go zgodnie z międzynarodowymi systemami klasyfikacji patentowej. Biblioteka została założona w 2001 roku we współpracy Rady Badań Naukowych i Przemysłowych (Council of Scientific and Industrial Research, CSIR) z Ministerstwem AYUSH (Ayurveda, Yoga and Naturopathy, Unani, Siddha and Homoeopathy) i została udostępniona dla urzędów patentowych na całym świecie. Jest obecnie największym zbiorem wiedzy o medycynie tradycyjnej.
Podsumowanie
Na tym etapie trudno przewidzieć końcowy efekt jogicznych przeobrażeń. Globalizacja i komercjalizacja z ogromną silą odpowiadają na potrzeby coraz bardziej konsumpcyjnego i inercyjnego społeczeństwa. „Wydaje się jednak, że wielka popularność jogi i dość zaskakująca różnorodność form, jakie współczesnie przyjmuje gubi coraz częściej jej zasadnicze przesłanie. Coraz rzadziej postrzega się jogę jako ścieżkę duchową, drogę prowadzącą ku transcendencji. Staje się raczej wyszukaną, egzotyczną formą gimnastyki, modnym sposobem na spędzenie wolnego czasu. (…)”8
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 1/2019
Przypisy:
Economic and Political weekly; Intellectual Property Rights and Traditional Knowledge: The Case of Yoga; epw.org.in [dostęp 09.09.2018]
BBC NEWS, Yoga: How did it conquer the world and what’s changed?;co.uk [dostęp 09.09.2018]
Itai Ivtzan Ph.D., Do We Really Practice Yoga in the West?; com [dostęp 09.09.2018]
STH Sangha Tirtha Himalaya, Joga – zbrodnie patentowania metod jogi, asan i jantry na zachodzie; org [dostęp 09.09.2018]
The Statistic Portal; statistica.com [dostęp 09.09.2018]
Encyklopedia Zarządzania, Innowacja; pl [dostęp 16.09.2018]
Research and Innovation System for Developing Countries, Krishna Ravi Srinivas; ris.org.in [dostęp 16.10.2018]
Świerzowska Agata, Droga do transcendencji; Wydawnictwo WAM Kraków 2009 (str. 5-6)
Bikram joga
Wikipedia, Bikram Choudhury; en.wikipedia.org [dostęp 09.09.2018]
Asia Pacific Economics Blog, Bikram Yoga Controversy; apecsec.org [dostęp 28.10.2018]
Yogajournal, What the Bikram Copyright Rejection Means for Yoga; yogajournal.com [dostęp 28.10.2018]
Nazwy metod jogi zostały przedstawione w najczęściej występującej formie zapisu dla łatwiejszego odbioru przez czytelnika.

Magdalena Rybczyńska Absolwentka Indologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Informatyki i Ekonometrii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Koordynatorka projektu naukowo-badawczego Szlakiem Gandhiego, zrealizowanego w 2008 roku w Indiach. Posiada bogate doświadczenie w branży outsourcingowej. Główne obszary zainteresowań: przeobrażenia zachodzące w Azji, mające wpływ na gospodarkę światową; związek filozofii z ekonomią i polityką. Pasjonatka jogi, zgłębiająca osadzenie jej praktyk w indyjskich tradycjach religijnych. Znajomość języków: angielski, sanskryt, hindi, urdu oraz podstawy tamilskiego.
czytaj więcej
Interview: Globalization of business, education and China: interview with prof. Chiwen Jevons Lee
A Brief Scetch : He has taught at many leading institutions around the world, such as University of Chicago, University of Pennsylvania, Tulane University in U.S., Tsinghua University, Peking University in Beijing, HKUST in Hong Kong, National University of Singapore, …
Ewelina HoroszkiewiczTydzień w Azji #157: Znów wrzenie na granicy kirgisko-tadżyckiej
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
The Dasgupta Review on Women and the Environmental Crisis
Commissioned in 2019 by the British government and published in February 2021, The Dasgupta Review has been likened to the 2006 Stern Review. Where the latter brought to widespread attention the many failings of the world economy in the face of global warming, the former makes similar points as regards biodiversity – and identifies the unique challenges faced by women.
Dawid JuraszekThis is the second part of an inquiry into Ulaanbaatar’s winning 2040 General Development Plan Conception (GDPC). In this part of paper, I look into some of the plans and/or solutions proposed in Ulaanbaatar’s 2040 GDPC.
Paweł SzczapT. Łukaszuk: Jaka polska polityka wobec Indo-Pacyfiku?
Rada Unii Europejskiej przedstawiła w kwietniu tego roku „Strategię dla Indo-Pacyfiku”. Przy decydującej roli Francji, Niemiec i Niderlandów państwa członkowskie UE, w tym Polska, przyjęły dokument, który ma być odpowiedzią na wyzwania trzeciej dekady XXI wieku w regionie stającym się politycznym i gospodarczym centrum współczesnego świata.
Patrycja Pendrakowska z wykładem pt. „Chińska myśl polityczna: przeszłość i teraźniejszość”
Prezes naszej organizacji opowiedziała o ewolucji chińskiej myśli politycznej, okolicznościach jej rozwoju oraz istniejących w przeszłości jak i obecnie prądach dominujących w tej sferze.
Patrycja PendrakowskaChcielibyśmy Państwa serdecznie zaprosić do naszego cyklu „Głosy z Azji”, który poświęcony będzie azjatyckiej perspektywie na konflikt w Ukrainie. W ramach cyklu będziemy publikowali analizy ekspertów z krajów Azji, w których przedstawią oni swoje stanowisko w tej sprawie.
Tydzień w Azji #294: Chiny szykują nową przynętę na inwestorów, ale jest haczyk
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Różnorodny, ale i trudny rynek czeka na polskie firmy. Tak mogą odnieść na nim sukces
O szansach i wyzwaniach związanych ze współpracą gospodarczą z państwami afrykańskimi z dr Anną Masłoń-Oracz, pełnomocniczką rektora SGH ds. Afryki, rozmawia Krzysztof M. Zalewski.
Krzysztof ZalewskiKorea Południowa w fazie post-COVIDOWEJ
Rząd po wygranej bitwie – zahamowaniu epidemii do marca 2020, wdraża zasady zorganizowania społecznego, aby wygrać wojnę z COVID-19, mając na uwadze prognozy wirusologów o kolejnej fali epidemii prognozowanej na jesień.
Wioletta MałotaUrmia – niegdyś drugie największe słone jezioro na Bliskim Wschodzie, dające schronienie tysiącom pelikanów, czapli i flamingów oraz słynące ze swoich zdrowotnych właściwości, stało się symbolem katastrofy ekologicznej w Iranie.
Antoni JakubowskiZapraszamy do obejrzenia wystąpienia dr Krzysztofa Zalewskiego pt. "Dlaczego nie rozumiemy polityki zagranicznej Indii?" dla Forum Młodych Dyplomatów.
Tydzień w Azji #315: BMW i Mercedes muszą się dostosować. Inaczej nie przetrwają na chińskim rynku
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Okrągły stół: polsko-azjatycka współpraca w dziedzinie nowych technologii
Jak polskie przedsiębiorstwa z sektora nowych technologii rozwijają współpracę z Azją? Jak polskie instytucje mogą wspierać ekspansję tych firm?
Bądź na bieżąco. Newsletter Instytutu Boyma to wysyłany raz w miesiącu zbiór najważniejszych artykułów, analiz i wydarzeń związanych z polityką, gospodarką i innowacjami w państwach rozwijających się, ze szczególnym naciskiem na Azję
Polityka (pro?)rodzinna Państwa Środka
Problem demograficzny Państwa Środka stał się głównym wyzwaniem dla XXI-wiecznej polityki wewnętrznej kraju. Rząd chiński od 2015 roku, po całkowitym wycofaniu się z polityki jednego dziecka, próbuje spowolnić kryzys demograficzny i idące za nim negatywne skutki, jednak działania te pozostają niewystarczające i nie satysfakcjonują potencjalnych przyszłych rodziców.
Sandra Krawczyszyn-SzczotkaInstytut Boyma nawiązuje współpracę z Adam Institute for Democracy and Peace
Będziemy wspierać Adam Institute for Democracy and Peace z siedzibą w Jerozolimie w prowadzeniu warsztatów metodą Betzavta w Polsce. Więcej informacji o metodzie, a także pierwszych warsztatach Betzavta w Polsce o wolności słowa już wkrótce!
Are “Climate Refugees” (Just) About Climate?
As the awareness of the scale and pervasiveness of climate impacts on human societies keeps rising, so does the frequency with which the terms “climate refugees” and “climate migrants” are being used in the public discourse “to describe those who are being displaced due to adverse consequences related to climate change” (Atapattu, 2020). One might be forgiven to think these terms – given their apparent utility and ubiquity – are purely descriptive and conveniently straightforward. Not quite. And contesting their seeming obviousness is key to tackling the issues that they purport to describe.
Dawid JuraszekKorea Południowa w uścisku czeboli – ciemna strona cudu nad rzeką Han
Korea Południowa uznawana jest za jeden z najbardziej spektakularnych przypadków rozwoju gospodarczego ostatniego stulecia. Gdy w 1953 r. państwo to powstawało ze zgliszczy wojny domowej, a jednym z kluczowych wyzwań stojących przed Koreańczykami było wyżywienie ocalałych, mało kto wyobrażał sobie, że kilkadziesiąt lat później powstanie w tym miejscu jedna z największych i najbardziej innowacyjnych gospodarek świata.
Andrzej PieniakTydzień w Azji #184: Biznes szykuje się na wojnę o Tajwan. Powstają plany ewakuacji
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #286: Polska ma co poprawiać w relacjach z Indiami. To będzie przełom?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #225: Chiny wpadły we własne sidła. Odpuszczą, czy będą walczyć o zachowanie twarzy?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Australijskie wybory. Wątpliwy prezent na platynowy jubileusz Elżbiety II
Nowy rząd lewicy na antypodach obiecuje wiele zmian. Nieco niespodziewanie i tylnymi drzwiami wróciła jednak zapomniana sprawa ustroju: czy Australia stanie się republiką?
Krzysztof ZalewskiRP: Azja Centralna – jak biznes robią tam Brytyjczycy?
Azja Centralna, choć odgrywa istotną rolę w światowej geopolityce, nadal nie jest postrzegana w wielu państwach jako rynek opłacalnych inwestycji. Również polscy przedsiębiorcy operują tam w niewielkim stopniu.
Jerzy Olędzki