
W czasie II wojny światowej sytuacja gospodarcza Singapuru zaczęła się pogarszać, zwłaszcza po rozpoczęciu kampanii wojskowej przez Japonię (m.in. spadła wartość żeglugi międzynarodowej i wzrosło bezrobocie). Po zakończeniu konfliktu coraz większe wpływy zyskiwał ruch komunistyczny, który działał na rzecz wzrostu płac robotników, ich praw pracowniczych, ale również przyczyniał się do niepokojów społecznych. W 1959 roku liderem Partii Czynu Społecznego (PAP – People’s Action Party) i premierem nie w pełni niepodległego państwa został Lee Kuan Yew. Miał on sprecyzowaną wizję rozwoju państwa i konsekwentnie ją realizował.
W latach siedemdziesiątych XX wieku sukcesy gospodarcze Singapuru zaczęły być dostrzegane na świecie. To właśnie LKY przypisuje się ogromną rolę w transformacji biednego państwa w jedną z najbardziej rozwiniętych gospodarek na świecie. LKY był zwolennikiem takich rozwiązań jak m.in. autorytaryzm, stabilizacja polityczna i społeczna, liberalizm gospodarczy połączony z aktywną rolą rządu w wyznaczaniu kierunków rozwoju czy otwarcie na inwestycje zagraniczne, m. in. poprzez niskie podatki dla inwestorów (Grzywacz, 2019).
Kim był LKY?
LKY urodził się we wrześniu 1923 roku. Był najstarszym synem Lee Chin Koon i Chua Jim Neo. Miał trzech braci i jedną siostrę. Lee ukończył studia w Anglii (uczęszczał do London School of Economics i Cambridge, gdzie ukończył prawo). Razem z jednym z braci pracowali w Singapurze, wtedy brytyjskiej kolonii, jako adwokaci. Lee zakończył karierę prawniczą w 1959 roku, kilka lat po współzałożeniu PAP, partii której pozostał sekretarzem do 1992 roku. Ze stanowiska premiera ustąpił w 1990 roku i przez następne lata pełnił funkcje doradcze i mentorskie.
LKY poślubił Kwa Geok Choo w 1950 roku. Mieli trójkę dzieci (Josey, 2013). Najstarszy syn, Lee Hsien Loong, jest premierem Singapuru od 2004 roku. LKY uznawany był za jednego z najbardziej wpływowych polityków w regionie wschodnioazjatyckim.
Między Wschodem a Zachodem
Początki istnienia niepodległego Singapuru były trudne. Pierwszy premier uważał, że Singapur jako „małe państwo” ma niewielkie szanse na przetrwanie. Z tego powodu bardzo zależało mu na obecności wojskowej Wielkiej Brytanii (zresztą Singapur jest państwem, które nie krytykowało praktyk kolonialnych tego mocarstwa), a także przystąpił w 1963 roku do Federacji Malezji, z której wystąpił dwa lata później. Wejście w skład malezyjskiej federacji oceniał później jako swój ogromny polityczny błąd.
Lee miał korzenie chińskie, ale jego pierwszym językiem jest angielski. Języka chińskiego zaczął się uczyć jako dorosła osoba, w połowie lat pięćdziesiątych XX wieku. Język angielski według LKY był symbolem modernizacji. W celu unowocześnienia państwa, między innymi, wprowadzono język angielski jako język urzędowy (obok chińskiego, malajskiego i tamilskiego). LKY uważał, że sukces gospodarczy można osiągnąć implementując zachodnie rozwiązania ekonomiczne, oparte na gospodarce wolnorynkowej, ale sukces polityczny przy zachowaniu „azjatyckich” (chińskich) sposobów myślenia o polityce. Szczególnie wartościowe – według Lee – miały być takie wartości jak: posłuszeństwo, wspólnotowość, dyscyplina, pracowitość, szacunek wobec władz czy merytokracja. Wszystko mieści się w ramach założeń demokracji nieliberalnej i popularnej w latach dziewięćdziesiątych koncepcji „wartości azjatyckich”.
LKY niepochlebnie wyrażał się o kulturze europejskiej zachodniej. Źle oceniał demokrację. Według niego, oprócz pewnych wyjątków, demokracja nie przyniosła niczego dobrego państwom rozwijającym się: „Zachód wierzy w prawa i wolności jednostki. Jako Azjata z chińskimi korzeniami wierzę, że rząd ma być uczciwy i efektywny”.
„Jeśli nie możesz myśleć, bo nie żujesz gumy, spróbuj banana”
Lee, zwolennik autorytaryzmu (choć dla niektórych po prostu konserwatyzmu), znany był ze stanowczych, najczęściej kontrowersyjnych poglądów:
- „Nigdy nie przejmowałem się sondażami politycznymi. Myślę, że lider, który się tym martwi, jest słabym liderem. Można być kochanym albo budzić obawy, ale zawsze uważałem, że to Machiavelli miał rację. Jeśli nikt się mnie nie boi, nic nie znaczę” (Lee, 1998), a także „Ignoruję sondaże polityczne, to słabość umysłu. Zamiast wyznaczać kurs, podążasz za modą. Jeśli nie umiesz zmusić albo nie chcesz zmusić ludzi, aby za tobą podążali (…) nie jesteś liderem” (Lee, 2000).
- „Jeśli nie możesz myśleć, bez żucia gumy, spróbuj banana” – odpowiedź LKY na sugestię dziennikarza BBC, że prawo w Singapurze jest zbyt restrykcyjne (dotyczyło to m.in. zakazu żucia gumy) i może negatywnie wpływać na rozwój kreatywności w społeczeństwie (Singapore’s…, 2000).
- „Jeśli musiałbym zastrzelić 200 000 studentów, aby uchronić Chiny przed kolejnym stuletnim chaosem, zrobiłbym to” (w nawiązaniu do decyzji Deng Xiaopinga i wydarzeń na Tiananmen z czerwca 1989 roku) (Lee…, 2004).
- „Byłem w Birmie i wiem, że w tym państwie rządzi tylko jedna grupa, jest to armia. Gdybym był Aung San Suu Kyi, myślę, że schowałbym się za ogrodzeniem i stał się symbolem niż po dwóch, trzech latach został uznany za bezsilnego” (Aung 1996).
O Chinach, USA i równowadze sił
Chiny
LKY uważał, że Chiny dążą do stania się najsilniejszą potęgą na świecie i ostatecznie chcą zastąpić Stany Zjednoczone. Podkreślał, że w przeciwieństwie do innych państw, Państwo Środka chce pielęgnować swoją tożsamość, nie zaś stać się honorowym członkiem państw zachodnich. Według polityka Pekin nie kwestionuje i nie będzie na razie kwestionować ładu międzynarodowego, gdyż potrzebuje stabilności i pokoju, aby móc się rozwijać. ChRL wciąga państwa ASEAN, ale też i inne podmioty, w swój system uzależnienia gospodarczego. Wykorzystują przy tym środki dyplomatyczne, które są najefektywniejsze. Lee uważał również, że Chiny potrzebują jeszcze ok. 20–30 lat spokojnego i stabilnego rozwoju gospodarczego. Nie zależy im teraz na zostaniu supermocarstwem, gdyż musiałyby się zmierzyć z konsekwencjami z tego wynikającymi, dobrze czują się będąc częścią większej grupy jak np. G20. Chiny wiedzą, że potrzebują Stanów Zjednoczonych, potrzebują amerykańskiej technologii i dostępu do ich rynku, jednocześnie nie są w stanie dogonić militarnie USA. Lee twierdził również, że Chiny nie staną się liberalną demokracją. Gdyby to się wydarzyło, państwo by upadło (Allison, Blackwill, Wyne 2002).
USA
LKY twierdził, że pozycja Stanów Zjednoczonych nie ulega pogorszeniu i nikt nie może zastąpić USA (przynajmniej jeszcze nie przez następnych 20-30 lat). USA – według Lee – są najłagodniejszym mocarstwem, zdecydowanie łagodniejszym niż wiele wschodzących potęg. Reakcja USA na zamachy z 11 września 2001 roku i rozpoczęcie wojny z terroryzmem pokazało wyraźnie, co to państwo może zrobić, jeśli jego interesy są naruszane i że jest to potęga, która „rozdaje karty”. Tak długo jak Stany Zjednoczone dominują ekonomicznie i technologicznie, ani Unia Europejska, ani Japonia czy Chiny jej nie zastąpią. Lee podkreślał również, że wiek XXI będzie wiekiem Pacyfiku, zaś USA powinny właśnie tam utrzymywać swoją dominującą pozycję. Jeśli stracą silną pozycję na Pacyfiku, stracą ją w całym systemie międzynarodowym. Lee dodawał również, że Stany Zjednoczone powinny dbać również o swoje interesy w innych regionach: „to, że są zajęci sprawami na Bliskim Wschodzie nie oznacza, że powinni zaniedbywać swoje interesy w Azji Południowo-Wschodniej” (Allison i in., 2002) .
Relacje Chiny-USA i równowaga sił
Lee uważał, że z rosnącą potęgą Chin można sobie poradzić, wystarczy zapewnić obecność Stanów Zjednoczonych w regionie Azji i Pacyfiku. Nie trzeba wykorzystywać siły militarnej, wystarczy, że USA będą obecne. Potęga i możliwości Chin sprawiają, że Japonia i Indie to za mało, żeby zrównoważyć ChRL. Według niego USA powinny utrzymywać dobre relacje z Japonią, żeby utrzymywać kontrolę nad samą Japonią, ale i Pekinem. LKY uważał, że jedyna stabilna równowaga to ta, która kształtuje się między Japonią a USA z jednej strony, a Chinami z drugiej. Stany Zjednoczone powinny unikać nazywania Chin wrogiem, można określać je jako konkurenta, ale nie rywala. Dla Lee rywalizacja nie musiała oznaczać konfliktu. USA powinny integrować Chiny z systemem międzynarodowym, ale odpuścić kwestię demokratyzacji. Lee uważał, że USA powinny podkreślać znaczenie i mocarstwowość Chin, zaś po zaakceptowaniu ich statusu, byłoby łatwiej zrozumieć to państwo. USA powinny wybrać czy angażują Chiny, czy je izolują. Według niego nie można mieszać tych strategii, bo to utrudnia zrozumienie intencji drugiej strony (Allison i in., 2002).
Lee Kuan Yew uważał, że relacje między USA, Japonią a Chinami mają kluczowe znaczenie w utrzymaniu stabilności regionu. Zostało to przez niego nazwane „trójkątem równoramiennym”. LKY uważał, że „relacje między Japonią, USA a Chinami są najstabilniejsze, gdy przybierają formę trójkąta równoramiennego. Oznacza to utrzymywanie trójstronnych relacji, w których to relacje USA z Japonią są silniejsze niż te, które ma Japonia z Chinami i Chiny z USA” (Funubashi, 2017).
LKY był politykiem, który budził duże kontrowersje w państwach zachodnich, chociaż docenianym za efekty polityczne, szczególnie przez elity państw wschodnioazjatyckich. Dla wielu stanowił inspirację – był silnym politykiem, sprawnie – choć autorytarnie – utrzymującym władzę i ze sprecyzowaną wizją relacji międzynarodowych. Jako pragmatyk i realista był autorem wielu sukcesów w polityce zagranicznej Singapuru.
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 2/2019
Zdjęcie: Pixabay
Przypisy:
Allison, G., Blackwill, R. D., Wyne, A. (2002). Lee Kuan Yew: The Grand Master’s Insights on China, the United States, and the World. Cambridge–London: MIT Press.
Aung, Z. (1996, June 22). A strange kind of non-interference. The Nation.
Funubashi, Y. (2017, February 10). Foreign policy requires a keen sense of balance. Japan Times.
Grzywacz, A. (2019). Polityka zagraniczna Singapuru w regionie Azji i Pacyfiku. Warszawa: Asian Century.
Josey, A. (2013). Lee Kuan Yew: The Crucial Years. Singapore: Marshall Cavendish International.
Lee and Li (2004, August 20). The Wall Street Journal. Pobrane z: https://www.wsj.com/articles/SB109295588313796715(06.09.2019).
Lee, K. Y. (1998). The Singapore Story: Memoirs of Lee Kuan Yew. Singapore: Marshall Cavendish International.
Lee, K.Y. (2000). From Third World to First: The Singapore Story: 1965–2000. New York: Harper.
Singapore’s elder statesmen (2000). BBC News, July 20. Pobrane z: http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/820234.stm (06.09.2019).

Anna Grzywacz Doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, adiunktka w Instytucie Studiów Politycznych PAN. Laureatka konkursów Narodowego Centrum Nauki oraz stypendium Ministra Edukacji i Nauki dla wybitnych młodych naukowców (2022–2025). Jej zainteresowania naukowe: stosunki międzynarodowe w Azji Południowo-Wschodniej, ASEAN, średnie potęgi i polityka dyskursywna.
czytaj więcej
Tydzień w Azji #223: Wielka chińska izolacja. Przepisy antyszpiegowskie uderzą w inwestorów
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Przez tysiące lat Lewant był miejscem spotkania cywilizacji Europy, Azji i Afryki. Rolę jednak stracił 500 lat temu gdy Europejczycy postanowili poszukać dróg handlu z Azją bez pośrednictwa muzułmańskich władców regionu.
Leszek WiśniewskiWybory w Turkmenistanie. Dynastia ma się dobrze
O zmianie na prezydenckim stanowisku mówiło się w Turkmenistanie już od pewnego czasu. Oczywiście nie miało to nic wspólnego z przewidywaną porażką rządzącego żelazną ręką Gurbunguły Berdimuchamedowa, bowiem taki scenariusz jest w tej autorytarnie rządzonej republice po prostu nierealny.
Jerzy OlędzkiZwroty, wzloty i upadki. Japońska tarcza, czyli jak bronić się przed atakiem rakietowym?
Ku wielkiemu zaskoczeniu obserwatorów 15 czerwca 2020 japoński minister obrony Tarō Kōno poinformował o anulowaniu procesu pozyskania systemu Aegis Ashore. Dwa stanowiska radarów dalekiego zasięgu miały być podstawowym elementem obrony przeciwrakietowej kraju. Co istotne, decyzja o anulowaniu projektu została ostatecznie sformalizowana 24 czerwca przez Radę Bezpieczeństwa Narodowego, co oznacza zgodę premiera oraz ministrów obrony i spraw zagranicznych.
Paweł BehrendtTydzień w Azji #193: Sprężone powietrze ma pomóc w rozwoju OZE w Chinach
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #300: USA i Chiny na kursie kolizyjnym. Donald Trump dolewa oliwy do ognia
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #155: Czy szczyt potęgi Chiny mają już za sobą?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Rodzi się szansa dla polskiego biznesu edukacyjnego w Indiach
W styczniu br. opublikowano w Indiach projekt zarządzenia liberalizującego zasady otwarcia w tym kraju kampusów przez zagraniczne uczelnie. Może to być szansa dla polskich instytucji edukacyjnych na znalezienie się na najbardziej perspektywicznym rynku edukacyjnym świata.
Krzysztof ZalewskiAzjatech #149: Chińczycy oskarżają amerykańską agencję o ataki cybernetyczne
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Kwartalnik Boyma – nr 2 (12)/2022
W najnowszym Kwartalniku Boyma prezentujemy teksty poświęcone zmieniającej się pozycji Rosji w Azji Centralnej, chińskim inicjatywom w dziedzinie bezpieczeństwa i rozwoju, tajwańskiej perspektywie na wojnę w Ukrainie, negocjacjach UE-ASEAN oraz o "sinologii politycznej" w liście otwartym prof. Bogdana Góralczyka
Tydzień w Azji #310: BRICS rośnie w siłę, a Rosja zaciera ręce. Tak Putin chce omijać sankcje
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Jak po pandemii może zmienić się przestrzeń wokół nas?
Wielu dziennikarzy, ekspertów i naukowców na całym świecie publikuje obecnie szereg artykułów, opracowań dotyczących tego jak po epidemii może się zmienić się przestrzeń wokół nas. Trudno przewidzieć przyszłość, ale warto wsłuchiwać się w głosy próbujące zdiagnozować czekające nas wyzwania. To właśnie one podpowiadają nam jakie mogą być trendy w zakresie planowania przestrzennego i budownictwa.
Magdalena Sobańska-CwalinaTydzień w Azji #220: Miliarderzy wyprowadzają się z Chin
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Koronawirus na Zakaukaziu: podjęte strategie i środki zapobiegawcze
Pandemia COVID-19 postawiła państwa przed nowymi wyzwaniami, a wyjątku nie stanowi również region Kaukazu Południowego. Wszystkie państwa Zakaukazia przyjmują dalekosiężne i konkretne działania w walce z koronawirusem. Aby móc dokładnie porównać i ocenić podjęte działania, sytuacja w każdym kraju zostanie przedstawiona z osobna. Poniższy tekst podsumowuje wydarzenia na Zakaukaziu do połowy kwietnia 2020 r.
Ani MinasyanTydzień w Azji #34: Perła Azji Środkowej wciąż nieodkryta dla polskich firm. To się może zmienić
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #171: Indonezyjskie objawienie biznesowe w tarapatach
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: Nowy blask Samarkandy. Jak Uzbekistan otwiera się na świat
Nowy prezydent Uzbekistanu liberalizuje gospodarkę i przyczynia się do polepszenia współpracy w sąsiedztwie. Na nowej polityce Taszkientu mogą zyskać nie tylko mieszkańcy regionu, ale również przedsiębiorcy zagraniczni, którzy będą w stanie umiejętnie wykorzystać reformy w Azji Centralnej i zminimalizować ryzyka związane z działalnością na tamtejszym trudnym rynku
Magdalena Sobańska-CwalinaZagadnienie wzrostu pozycji politycznej Chin na świecie stało się w ostatnich latach jednym z częściej wymienianych w dyskursie naukowym i publicystycznym czynników, które mają przyczyniać się do przeobrażeń w zastanym systemie międzynarodowym.
Jakub KamińskiDlaczego walka z korupcją w Kirgistanie nie będzie łatwa
Od momentu jesiennych wyborów parlamentarnych w Kirgistanie wydarzenia w tym kraju regularnie opisywane są przez wiodące media światowe i portale specjalistyczne zajmujące się polityką czy też dyplomacją. Kolejne w ciągu ostatnich kilkunastu lat „przemeblowanie polityczne” w Biszkeku może rodzić nadzieję na obniżenie poziomu korupcji w tej centralnoazjatyckiej republice. Czy jednak istnieją mocne podstawy ku temu aby patrzeć optymistycznie na zapowiedziane przemiany? Co podpowiadają nam dotychczasowe doświadczenia Kirgistanu i teorie naukowe?
Magdalena Sobańska-CwalinaSzczyt think tanków 17+1 w Lublanie, czyli czy Polska ma strategię wobec Chin?
6. edycja szczytu think tanków dotycząca 17+1 odbyła się 4 września w słoweńskiej Ljubljanie. Została zorganizowana we współpracy Chińskiej Akademii Nauk Społecznych i IEDC Bled School of Management, który stawia sobie za cel kształtowanie kadry menedżerskiej z naciskiem na wymiar etyczny biznesu. W szczycie wzięli również udział Minister Edukacji i wicepremier Słowenii Jernej Pikalo oraz były prezydent kraju Danilo Turk.
Patrycja PendrakowskaDlaczego Ormianie są przekonani, że to Azerowie jako pierwsi zaatakowali Górski Karabach?
27 września po raz kolejny wybuchły poważne starcia w Górskim Karabachu, co można już nazwać wojną na dużą skalę. (...) W tym artykule chcę przedstawić fakty i analizy, które udowodnią, że to Azerbejdżanowi było na rękę zaatakować Górski Karabach (Arcach).
Ani MinasyanTydzień w Azji #147: Tadżykistan – nowy partner polskiego biznesu?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Konsekwencje zamachu Aum Shinrikyo w 1995 r. – kosze na śmieci, nadzór religii i 9/11
Trzęsienie ziemi w Kobe pochłonęło ponad 6 i pół tysiąca ofiar, a ponad 300 tysięcy pozostawiło bez dachu nad głową. Zamach terrorystyczny z użyciem sarinu w tokijskim metrze przeprowadzony przez Aum shinrikyo pozbawił życia dwunastu. Oba zdarzenia miały miejsce w 1995 roku. Mimo niewspółmierności w zniszczeniach, Haruki Murakami (2003) równo zestawia oba wydarzenia jako dwa kamienie milowe, które odcisnęły się na psychice ówczesnego Japończyka.
Karolina ZdanowiczWydarzenie odbędzie się w formule on-line za pośrednictwem platformy Google Meet, w piątek 15 stycznia o godzinie 10:00.
Anna Grzywacz