Indie

Współczesna joga: innowacja czy sprzeniewierzenie tradycyjnej indyjskiej wiedzy przez Zachód?

 „Świat opanowała jogomania” - z tym stwierdzeniem nie sposób polemizować, gdy wokół nieustannie pojawiają się nowe szkoły i coraz bardziej nowatorskie metody ćwiczeń jogi

Instytut Boyma 16.04.2019

 „Świat opanowała jogomania” – z tym stwierdzeniem nie sposób polemizować, gdy wokół nieustannie pojawiają się nowe szkoły i coraz bardziej nowatorskie metody ćwiczeń jogi: vinyasa, ashtanga, Iyengar, Bikram, kripalu, power, flow, nidra, hormonalna, kręgosłupa, śmiechu, air/aerial, yin, acro, mysore, hot, raja, beer, nude, karma, twarzy, restorative, anusara, prenatal, jivamukti, ananda, integral, ISTA, svaroopa, doga (dla psów), dla kotów… lista wydaje się nie mieć końca.

Dla początkującego adepta wybór rodzaju zajęć to obecnie nie lada wyzwanie. Choć i samych indyjskich badaczy współczesny rozwój jogi wprawia w zdziwienie i konsternację.

Wzrost zainteresowania jogą uruchomił rozwój wielomiliardowego przemysłu, który przyciąga klientów rozmaitymi produktami, mającymi ułatwić praktykę: maty do jogi, pokrowce na maty, poduszki do medytacji, bolstery, paski, klocki, kostki, pianki, liny, haki, specjalistyczna odzież ….

 

Jogiczny biznes

W Stanach Zjednoczonych jest to rynek o wartości dziewięciu miliardów dolarów (w 2015 r.), z prawie trzydziestoma milionami osób praktykującymi jogę regularnie (w 2017 r.).

Wykres 1: Przychody z branży jogi w USA od 2012 roku do 2020 (w miliardach dolarów). Źródło: [statista.com]; dostęp 09.09.2018

Wykres 2: Liczba osób praktykujących jogę w USA w latach 2008-2017 (w milionach). Źródło: [statista.com]; dostęp 09.09.2018
Wydatki na sprzęt i akcesoria do jogi w 2012 r. w Stanach Zjednoczonych wyniosły 2,34 miliarda dolarów, prawie trzy razy więcej niż w 2008 r. Natomiast 2,23 miliarda dolarów przeznaczono na specjalistyczną odzież do ćwiczeń – prawie dwa razy więcej niż w 2008 r.

Wykres 3: Wydatki na sprzęt do jogi w Stanach Zjednoczonych w latach 2008-2012 (w miliardach dolarów). Źródło: [statista.com]; dostęp 09.09.2018
Wykres 4: Wydatki na odzież do praktyki jogi w USA w latach 2008-2012 (w miliardach dolarów). Źródło: [statista.com]; dostęp 09.09.2018

Przewiduje się, że liczba osób ćwiczących jogę w Stanach Zjednoczonych wzrośnie z osiemnastu milionów w 2008 r. do około pięćdziesięciu pięciu milionów w 2020 r. Spowoduje to wzrost dochodu w branży jogi w USA do ok. dwunastu miliardów dolarów w 2020 r.

Biznes napędzają także jogiczne wizerunki znanych aktorów i celebrytów, zarówno w Polsce,
jak i na świecie.

 

Tradycyjna a współczesna joga

Doktor Itai Ivtzan z Uniwersytetu w Londynie wyjaśnia, że joga w Indiach pojmowana jest jako kompleksowa praktyka obejmująca wszystkie aspekty życia. Zawiera zasady moralne (nieszkodzenie innym żyjącym stworzeniom i bycie prawdomównym), wytyczne dotyczące relacji (dobroć i wspaniałomyślność), rozwój świadomości (medytacja i oświecenie) i wreszcie praktykę fizyczną (służącą oczyszczaniu ciała i umysłu). „Kiedy udostępniam tę listę moim przyjaciołom i studentom, którzy uczęszczają na zajęcia jogi, często wyglądają na zdziwionych – nie mają pojęcia o czym mówię” – stwierdza. Uważa, że dla większości osób praktykujących na Zachodzie, joga jest formą „szkolnej lekcji”, podczas której nauczane są różne rodzaje ułożenia ciała (asany), a ostatecznym celem jest osiągnięcie świetnej formy i ukształtowanie perfekcyjnej sylwetki. Twierdzi, że „joga jest praktykowana w ramach reżimu sprawności fizycznej”. Zwraca też uwagę na znaczenie „poziomów zaawansowania” opisujących zajęcia. Zaznacza, że dotyczą one jedynie sprawności fizycznej w wykonywanych ćwiczeniach, natomiast duchowe aspekty praktyki nie mają nic wspólnego z tym systemem. Wyższy poziom nie oznacza zatem, że zajęcia wymagałaby większego doświadczenia w medytacji lub głębszej znajomości filozofii jogi.

Współczesne wyobrażenie o jodze staje się coraz bardziej ambiwalentne. Z jednej strony wyłania się obraz autentycznej, starożytnej mądrości; z drugiej natomiast nowoczesnej formy ćwiczeń, która przemawia do ceniących funkcjonalność konsumentów. Łatwo więc zaobserwować, że joga ma wiele znaczeń, które mutują i zmieniają się w zależności od kontekstu i celu. Tradycyjna joga zaczęła dostosowywać się do potrzeb globalnego społeczeństwa.

 

Globalizacja

Nie ulega wątpliwości, że joga stała się zjawiskiem globalnym. Od 2015 roku miliony osób na całym świecie 21. czerwca rozkładają maty aby wspólnie obchodzić Międzynarodowy Dzień Jogi (International Yoga Day). Święto zostało proklamowane 11 grudnia 2014 przez Zgromadzenie Ogólne ONZ z inicjatywy premiera Indii Narendry Modiego w celu propagowania jogi.

Coraz częściej ośrodki jogi czy indywidualnie działający guru pozycjonują „swoją” markę adekwatnie do potrzeb konsumentów, aby wyróżnić się na międzynarodowym rynku oraz móc „eksportować” ją do innych krajów.

 

Innowacja i patenty

Zdaniem dra Krishny Raviego Srinivasa, naiwnością jest sądzić, że tradycyjna wiedza jest zamrożona w czasie i nie potrzebuje innowacji.

Nie można zaprzeczyć konieczności wprowadzania zmian w nauczaniu jogi, ponieważ przekazywana jest osobom, które należą do różnych grup wiekowych i posiadają odmienne potrzeby i możliwości.

Postęp jest więc silną odpowiedzią na zmieniające się czasy, otoczenie oraz wartości i wynika z potrzeby procesu, niezgodności między rzeczywistością i wyobrażeniem o niej. Celem innowacji jest zwiększenie funkcjonalności, użyteczności produktów i usług i unowocześnieniu nieaktualnych procesów.

Konsekwencją globalizacji jogi jest ryzyko wykorzystywania praw własności intelektualnej w zakresie tradycyjnej indyjskiej wiedzy oraz niepokój o jej sprzeniewierzenie przez świat zachodni i Amerykę.

Wiele książek, płyt CD i DVD na temat jogi jest objętych prawami autorskimi. Większość przyznawanych patentów dotyczy akcesoriów, które ułatwiają praktykę i sprawiają, że joga jest bardziej zgodna ze stylem życia jej entuzjastów. Asany nie zostały opatentowane ani przywłaszczone i nie można ubiegać się o tantiemy za ich praktykowanie w przestrzeni publicznej lub prywatnie. Proliferacja ta ma więcej wspólnego z przeobrażeniem jogi i wynikającej z tego komercjalizacji, niż dotyczy intelektualnego prawa własności. Samo przyznanie patentów nie powinno więc być postrzegane jako przywłaszczenie tradycyjnej wiedzy.

Rosnąca ilość przyznawanych patentów związanych z jogą wywołuje jednak liczne kontrowersje, co niejednokrotnie doprowadza do głośnych batali czy spraw sądowych. Najbardziej znanym jest przypadek Bikrama Choudhury’ego – założyciela The Yoga College of India w Beverly Hills i twórcy metody Bikram Yoga. Choudry oznajmił, że Bikram yoga została objęta prawami autorskimi i może być nauczana tylko przez certyfikowanych nauczycieli. W 2011 roku wszczął proces sądowy przeciwko konkurencyjnej szkole Yoga to the People założonej przez byłego ucznia. Wniosek został odrzucony przez Sąd. W odniesieniu do złożonego pozwu amerykańskie Biuro ds. Praw Autorskich wydało wyjaśnienie, że pozycje jogi (asany) nie mogą być chronione prawami autorskimi. (W bibliografii niniejszego artykułu, dla zainteresowanych, zostały przedstawione odnośniki do tej kwestii.)

Komercjalizacja i globalizacja jogicznych praktyk generuje nowe napięcia, roszczenia konkursowe i ułatwia znajdowanie sposobów zawłaszczania praw autorskich i konsumpcji. W tym procesie prawa własności intelektualnej zaczęły odgrywać kluczową rolę w marketingu.

 

Podjęte działania

Próby opatentowania rzekomych nowych szkół jogi na Zachodzie zaniepokoiły Indie. W 2007 roku władze kraju oficjalnie zaprotestowały przeciwko zwiększającej się liczbie patentów związanych z jogą, przyznawanych przez Urząd Patentów i Znaków Towarowych USA (USPTO).

W roku 2014 utworzone zostało Ministerstwo AYUSH (Ayurveda, Yoga and Naturopathy, Unani, Siddha and Homoeopathy) z Shri Shripad Yesso Naik na czele, które jest organem rządowym i odpowiada za rozwój i badania w zakresie jogi i systemów medycznych.

Powstała także Biblioteka Cyfrowa Wiedzy Tradycyjnej (Traditional Knowledge Digital Library, TKDL), której celem jest ochrona starożytnej i tradycyjnej wiedzy Indii przed wykorzystywaniem poprzez piractwo i nieetyczne patenty, przez elektroniczną dokumentację i klasyfikowanie go zgodnie z międzynarodowymi systemami klasyfikacji patentowej. Biblioteka została założona w 2001 roku we współpracy Rady Badań Naukowych i Przemysłowych (Council of Scientific and Industrial Research, CSIR) z Ministerstwem AYUSH (Ayurveda, Yoga and Naturopathy, Unani, Siddha and Homoeopathy) i została udostępniona  dla urzędów patentowych na całym świecie.  Jest obecnie największym zbiorem wiedzy o medycynie tradycyjnej.

 

Podsumowanie

Na tym etapie trudno przewidzieć końcowy efekt jogicznych przeobrażeń. Globalizacja i komercjalizacja  z ogromną silą odpowiadają na potrzeby coraz bardziej konsumpcyjnego i inercyjnego społeczeństwa. „Wydaje się jednak, że wielka popularność jogi i dość zaskakująca różnorodność form, jakie współczesnie przyjmuje gubi coraz częściej jej zasadnicze przesłanie. Coraz rzadziej postrzega się jogę jako ścieżkę duchową, drogę prowadzącą ku transcendencji. Staje się raczej wyszukaną, egzotyczną formą gimnastyki, modnym sposobem na spędzenie wolnego czasu. (…)”8

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 1/2019

Przypisy:

Economic and Political weekly; Intellectual Property Rights and Traditional Knowledge: The Case of Yoga; epw.org.in [dostęp 09.09.2018]

BBC NEWS, Yoga: How did it conquer the world and what’s changed?;co.uk [dostęp 09.09.2018]

Itai Ivtzan Ph.D., Do We Really Practice Yoga in the West?; com [dostęp 09.09.2018]

STH Sangha Tirtha Himalaya, Joga – zbrodnie patentowania metod jogi, asan i jantry na zachodzie;  org [dostęp 09.09.2018]

The Statistic Portal; statistica.com [dostęp 09.09.2018]

Encyklopedia Zarządzania, Innowacja; pl [dostęp 16.09.2018]

Research and Innovation System for Developing Countries, Krishna Ravi Srinivas; ris.org.in [dostęp 16.10.2018]

Świerzowska Agata, Droga do transcendencji; Wydawnictwo WAM Kraków 2009 (str. 5-6)

Bikram joga

Wikipedia,  Bikram Choudhury; en.wikipedia.org [dostęp 09.09.2018]

Asia Pacific Economics Blog, Bikram Yoga Controversy; apecsec.org [dostęp 28.10.2018]

Yogajournal, What the Bikram Copyright Rejection Means for Yoga; yogajournal.com [dostęp 28.10.2018]

Nazwy metod jogi zostały przedstawione w najczęściej występującej formie zapisu dla łatwiejszego odbioru przez czytelnika.

Magdalena Rybczyńska

Absolwentka Indologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Informatyki i Ekonometrii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Koordynatorka projektu naukowo-badawczego Szlakiem Gandhiego, zrealizowanego w 2008 roku w Indiach. Posiada bogate doświadczenie w branży outsourcingowej. Główne obszary zainteresowań: przeobrażenia zachodzące w Azji, mające wpływ na gospodarkę światową; związek filozofii z ekonomią i polityką. Pasjonatka jogi, zgłębiająca osadzenie jej praktyk w indyjskich tradycjach religijnych. Znajomość języków: angielski, sanskryt, hindi, urdu oraz podstawy tamilskiego.

czytaj więcej

Forbes: Australijskie wybory. Wątpliwy prezent na platynowy jubileusz Elżbiety II

Nowy rząd lewicy na antypodach obiecuje wiele zmian. Nieco niespodziewanie i tylnymi drzwiami wróciła jednak zapomniana sprawa ustroju: czy Australia stanie się republiką?

RP: UE, Chiny, Turcja i Azja Centralna stawiają na Korytarz Środkowy. A Polska?

UE, Chiny, Turcja i Azja Centralna stawiają na Korytarz Środkowy. A Polska? Od wybuchu wojny w Ukrainie Korytarz Środkowy stał się dystrybucyjną koniecznością.

Tydzień w Azji #212: Filipiny budują koalicje, by stawiać czoła chińskim roszczeniom

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji: Tanio, blisko, otwarte. Ten biznes w Indiach się kręci…

Radhakishan Damani jest jednym z dwóch indyjskich miliarderów z listy Bloomberga, których majątek w ostatnim czasie nie stopniał.

Forbes: Indie – cyfrowy kolos zwalnia, prognozy w dół. Winne nie tylko parabanki

W ostatnich latach Indie należały do najszybciej rozwijających się państw globu. Kraj dokonał imponującego cyfrowego skoku. Czemu w ostatnich kwartałach znacznie spowolnił wzrost tej trzeciej wedle parytetu siły nabywczej i piątej w wartościach bezwzględnych gospodarki świata? I gdzie może tkwić jej siła, by przezwyciężyć obecne trudności?

Tydzień w Azji #110: Decoupling z głową – USA szykują łańcuchy dostaw „wolnych od Chin”

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Głód akcji. Na giełdę trafia pierwszy indyjski jednorożec

Pierwotną ofertę akcji (IPO) wspierają tacy amerykańscy potentaci, jak bank Morgan Stanley oraz fundusze Tiger Global Management oraz Fidelity Investments. Jeśli globalny apetyt na akcje spółek technologicznych się utrzyma, za Zomato podążą kolejni. Indie na trwałe dołączą zaś do najgorętszych rynków gospodarki cyfrowej.

Tłumaczenie niewytłumaczalnego, czyli polski przekład raportu klimatycznego

Czy sunącą wciąż siłą rozpędu machinę międzynarodowego procesu klimatycznego da się zatrzymać i naprawić na czas?

Wywiad: Po co nam „17+1”?

Z Michałem Wójcikiem, Dyrektorem Departamentu Współpracy Międzynarodowej Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (DWM MGMiŻŚ),  rozmawiał Krzysztof M. Zalewski.

Tydzień w Azji #130: Łukaszenka kusi nowego partnera, by obejść sankcje Zachodu i Rosję

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Turkmenistan coraz mocniej pogrąża się w kryzysie

Optymistyczne prognozy dla gospodarek Azji Centralnej zdają się nie dotyczyć Turkmenistanu, którego polityka neutralności i izolacjonizmu doprowadziła do kryzysu. Aszchabad skutecznie blokuje informacje o stanie gospodarki, więc wszelkie analizy opierają się na danych szacunkowych.

RP: Niemiecka ustawa o nadzorze nad łańcuchami dostaw już na horyzoncie

1 stycznia 2023 r. wejdzie w życie niemiecka ustawa federalna, która ma zapobiegać naruszeniom praw człowieka i standardów ekologicznych w globalnych łańcuchach dostaw tworzonych przez koncerny RFN. Ma ona co najmniej 3 rodzaje konsekwencji dla polskich firm.

Azjatech #108: Indyjskie firmy ścigają się do gwiazd. Państwo pomaga

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Gęsty tekst: jak pisać teksty analityczne? – zaproszenie na warsztaty

Wyobraź sobie, że redakcja specjalistycznego portalu może przyjąć od Ciebie tekst na 9 tysięcy znaków. Chcesz się ze swojego zadania wywiązać jak najlepiej i widzisz bardzo bogaty zebrany materiał. Zastanawiasz się, jak w sposób przejrzysty zmieścić te wszystkie ważne informacje w tak krótkim tekście?

Czemu w relacjach z Chinami potrzebna jest silniejsza ochrona inwestora zagranicznego?

Jednym z kluczowych elementów ochrony inwestycji zagranicznych (a przy tym i inwestora zagranicznego) jest mechanizm rozwiązywania sporów pomiędzy państwem, a inwestorem zagranicznym. Sam mechanizm może przybrać różne formuły...

Azjatech #72: Huawei rzuca rękawicę Google

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #111: Energetyka łączy sąsiadów Chin i Rosji. Powstaje historyczny projekt

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Zbyt duzi, by ich nie poskromić. Chiny, UE i USA chcą ograniczyć potęgę gigantów technologicznych

Rosnący w czasie pandemii wpływ gigantów technologicznych i platform cyfrowych budzi poczucie konieczności działania wśród decydentów politycznych na całym świecie. Stany Zjednoczone, Unia Europejska i Chiny szukają dróg mających na celu zmniejszenie wpływu wielkich graczy dominujących na rynku i uzyskujących zbyt duży wpływ na życie społeczne i gospodarcze

RP: Uzbekistan zachęca polskie firmy do udziału w prywatyzacji

– Uzbekistan jest ważnym i perspektywicznym partnerem gospodarczym Polski w Azji Centralnej. Główne atuty tego kraju to dynamiczne i młode społeczeństwo, bogate zasoby naturalne oraz determinacja władz w zakresie poprawy klimatu inwestycyjnego – stwierdził Robert Tomanek, wiceminister rozwoju, pracy i technologii.

Wpływ COVID-19 na rozwój technologii w Chinach

Od czasu ogłoszenia programu Made in China 2025 w maju 2015 roku, Chiny aspirują na pozycję światowego lidera w dziedzinie nowych technologii. Z ,,fabryki świata”, gdzie zlokalizowana jest ogromna część zakładów produkujących części i komponenty w globalnym łańcuchu dostaw, stają się promotorem innowacyjnych rozwiązań technologicznych. (...) Pojawienie się wirusa COVID-19 stało się motorem rozwoju w tej branży i przyczyniło się do powstania urządzeń i robotów, które do dziś pozostawały jedynie w sferze futurystycznych wizji. 

Eko-zagrożenia i biz-rozwiązania: eksperyment na chińskiej uczelni

Od dwóch lat badam, jak moi studenci na jednym z kantońskich uniwersytetów widzą miejsce kwestii środowiskowych w swojej karierze. Są to przyszli absolwenci studiów magisterskich na kierunku biznes międzynarodowy, w większości Chińczycy, ale także obcokrajowcy z innych krajów Azji, a nawet dalszych. Skutki są mieszane, zależnie od tego, jak wprowadzę temat – i jak rozumieć skuteczność.

Tydzień w Azji #184: Biznes szykuje się na wojnę o Tajwan. Powstają plany ewakuacji

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Young Indo-Pacific: dyskusje panelowe związane ze strategią UE odnośnie Indo-Pacyfiku

Instytut Boyma, współpracując z innymi think tankami, organizuje dyskusje panelowe na tematy związane ze strategią Unii Europejskiej dotyczącej Indo-Pacyfiku.

Tydzień w Azji: Powyborcza Azja Centralna w optyce Moskwy i Pekinu

10 stycznia zakończył się wyborczy maraton w Azji Centralnej, w którym Kazachowie wybierali nowy skład parlamentu, a Tadżykowie i Kirgizowie nowego prezydenta, przy czym Kirgistan czekają jeszcze zaplanowane na maj wybory parlamentarne. Praktycznie we wszystkich republikach nie nastąpiły przetasowania we władzach.