
W tym roku dominowały trzy główne tematy wymienione poniżej, z których każdemu poświęcono osobny panel. Trzeba zaznaczyć, że ze względu na ich równoczesność, opisany zostanie jedynie trzeci panel, w którym miałam możliwość uczestniczyć:
(a) współpraca w ramach 17+1 i jej kompatybilność ze współpracą na linii UE-Chiny;
(b) ocena obecnego stanu 17+1 i omówienie współpracy w zakresie rolnictwa, innowacji, cyfryzacji i energetyki;
(c) przyszłość współpracy 17+1 w latach 2020-2025.
W cieniu konfrontacji Pekin-Waszyngton
W stosunku do poprzednich edycji (Skopje 2018 i Pekin 2017) silniej można było odczuć napięcie związane ze sporem handlowym na linii Pekin-Waszyngton i planowaną budową sieci komórkowej 5G w różnych krajach europejskich, w czym swój udział planował Huawei.
Wypowiedzi chińskich przedstawicieli były dosyć asertywne, szczególnie przemówienie Zhao Baige, szefowej ciała doradczego partii w sprawach Pasa i Szlaku (BRI). Zdaniem mówczyni inicjatywa BRI ma przyczynić się do poprawy zarządzania wspólnymi problemami świata (global governance) i wprowadzić ulepszenia do systemów zarządzania. Jednym z kluczowych narzędzi do poprawy globalnej sytuacji ma być szeroko zakrojona współpraca w zakresie zaawansowanych technologii.
Odniosła się także do ogólnej sytuacji międzynarodowej, zwracając szczególną uwagę na potrzebę multilateralizmu. Na celowniku, choć nie bezpośrednio, znalazła się obecna administracja amerykańska, której działania jej zdaniem potęgują napięcie na linii Pekin-Waszyngton. To do USA odniosła się Zhao Baige, kiedy powiedziała, że: żaden kraj nie może kontrolować całego świata.
Zhao Baige podczas przemówienia wspominała okres swoich studiów na Uniwersytecie Cambridge. Zaznaczyła, że w czasach swojej młodości, udając się z profesorem Huang Pingiem (absolwent LSE i kierownik badań nad 17+1 w CASS) do British Museum, z bólem serca spoglądała na wywiezione z Chin eksponaty. Tą opowieść sprzed kilkudziesięciu lat można odczytać jako pewne nawiązanie i resentyment wobec polityki kolonialnej Wielkiej Brytanii, a współcześnie do wydarzeń rozgrywających się w Hong Kongu.
Czy mówimy o tym samym?
Do ciekawej wymiany zdań nastąpiło podczas trzeciego panelu poświęconego przyszłości 17+1. Przy omawianiu formatu współpracy wspomniany został jego aspekt polityczny. Jednak ambasador Huo Yuzhen, która pełni rolę specjalnego reprezentanta dla współpracy między Chinami, a Europą Środkową, stwierdziła, że 17+1 w ogóle nie jest związane z polityką. Jednak z perspektywy siedzących na sali ekspertów i pracowników naukowych fakt zapraszania co roku głów państw siedemnastu krajów regionu i podpisywania z nimi tzw. Guidelines ma wydźwięk polityczny. Pani Huo Yuzhen jednak temu zaprzeczyła.
Po dłuższej wymianie zdań doszliśmy do porozumienia podczas rozmowy z chińskimi i zachodnimi uczestnikami wydarzenia po zakończonym panelu. Otóż „aspekt polityczny” zostało zrozumiane przez stronę chińską jako inicjatywa posiadająca ambicje oddziaływania politycznego w regionie, jakby Chiny kierowały się ukrytą agendą podporządkowania sobie regionu. Właśnie temu stanowisku Chińczycy stanowczo zaprzeczyli. Była to ciekawa wymiana zdań pokazująca na wielu poziomach trudności z porozumieniem się w wielu sprawach między partycypującymi w 17+1 stronami.
Główną przeszkodą w komunikacji są trudności w podejmowaniu dyskusji dotyczących wartości, ideologii i systemów politycznych. Kiedy tylko rozpoczyna się rozmowa o transparentności chińskich przedsiębiorstw czy modelu zarządzania eksportowanego przez Pekin do krajów trzecich, jest ona szybko kończona formułą: to wewnętrzna sprawa Chin i krajów-gospodarzy.
Pekin będzie musiał się zmierzyć z trudnymi pytaniami i podjąć otwartą dyskusję. Na dłuższą metę chowanie głowy w piasek będzie miało odwrotny skutek, czego efektem jest mierzalny wzrost antychińskich nastrojów w wielu regionach świata. Chiny, aby nie budzić konsternacji na poziomie globalnym i budować swoją pozycję na arenie międzynarodowej w sposób zrównoważony, powinny znaleźć sposób na podjęcie dialogu na trudne tematy. W przeciwnym razie ich działania na coraz szerszą skalę będą blokowane, tak jak w przypadku głośnego pod koniec sierpnia amerykańskiego zaangażowania w wycofanie się ze sprzedaży ukraińskiego producenta silników samochodowych Motor Sicz chińskim kupcom.
Czy Polska ma strategię wobec Chin?
Z perspektywy polskiej najtrudniejszym elementem układania relacji z Chinami jest brak konkretnej strategii wobec Pekinu. Nie wykluczam, że istnieje, przygotowana przez wytrawnych dyplomatów, ale obecnie chyba leży w jednej z ministerialnych szuflad. Trudno nazwać strategią wyczekiwanie i niezajmowanie stanowiska.
Z jednej strony poszczególne ministerstwa i spółki skarbu państwa inwestują wiele w rozwijanie kontaktów gospodarczych ze Wschodem, niestety często z marnym skutkiem, tak jak w przypadku jabłek. Z drugiej strony na płaszczyźnie politycznej sygnały są niejednolite – zaczynając od opowiedzenia się po stronie USA w sprawie cyberbezpieczeństwa i 5G, po ciepłe przyjęcia chińskich polityków wysokiego szczebla w Warszawie.
Z jednej strony dominuje w analitycznych ośrodkach politycznych silnie krytyczne podejście do Chin, z drugiej strony co roku podpisywane są choćby kolejne wspólne stanowiska w sprawie 17+1, tzw. Guidelines. Silnie krytykowane są chińskie inwestycje w Europie i związane z nimi niebezpieczeństwo rozszerzania wpływów i nietransparentności systemu chińskiego, a Polska Agencja Inwestycji i Handlu zabiega o kapitał inwestycyjny (z Chin?), chwaląc się odnoszonymi sukcesami. Nie ma chińskich inwestycji – to źle, chińskie inicjatywy nie działają i nie przynoszą Polsce obiecanych fruktów. Są chińskie inwestycje – to źle, przynoszą ze sobą chiński model zarządzania i potencjalnie niosą ze sobą chińskie wpływy polityczne. Kolejny Instytut Konfucjusza, dofinansowanie od chińskich instytucji czy podpisanie umów między uczelniami? – to źle, ponieważ to narzędzie chińskich wpływów politycznych. Z drugiej strony światowej renomy uczelnie takie jak LSE przyjmują środki z Chin na renowację londyńskich sal, organizują w Pekinie szkoły letnie, a także coroczną uroczystość wręczenia dyplomów dla chińskich studentów z Londynu. Chyba warto politykę wobec Chin przemyśleć, od nowa sformułować i skoordynować.
Można założyć kilka scenariuszy budowania relacji z Chinami. na przykład silną krytykę Pekinu za prowadzoną politykę wewnętrzną i w związku z tym podjęcie decyzji o wyjściu z chińskich inicjatyw regionalnych i globalnych. Wówczas kierując się etycznością należałoby również zdecydować się na zminimalizowanie kontaktów z innymi państwami niedemokratycznymi bądź nie w pełni przestrzegającymi praw człowieka czy zasad liberalnych, np. z Arabią Saudyjską (mimo istotnych braków w przestrzeganiu praw człowieka USA mają z tym państwem dobre relacje). Szereg państw, które można tu wymienić jest bardzo długi, i niestety może się wydawać, że nie doniosła kwestia wartości i praw człowieka ma tu znaczenia. To Chiny ze względu na swoje wzrastające znaczenie, wpływy gospodarcze i oddziaływanie w przestrzeni międzynarodowej, bliskość z Rosją i konkurencyjność wobec USA zostały umieszczone w centrum uwagi.
Utrata regionalnej perspektywy
Obecnie dyskusje o 17+1 straciły regionalny charakter rozmawiania o potrzebach państw Europy Środkowo-Wschodniej, Bałkanów i nowo dołączonego członka, czyli Grecji. Dyskutuje się o wielkiej polityce i sporach na linii Waszyngton-Pekin. Z punktu widzenia młodego pokolenia wychowanego w okresie optymizmu związanego z dołączeniem Polski do UE w 2004 r., zastanawiająca jest ograniczona obecność UE w tych dyskusjach. Co ciekawe temat planu Junckera czy Euro-Asia Connectivity Strategy podnoszą przede wszystkim Chińczycy zainteresowani dobrymi relacjami z Brukselą.
Z perspektywy polskiej wypracowanie silnej regionalnej i unijnej strategii wobec Chin powinno być jednym z nadrzędnych celów polityki zagranicznej w obecnej sytuacji globalnej. Jednak w całym regionie EŚW to rozmowy o Waszyngtonie i amerykańskich wpływach są dużo żywsze, a z pola widzenia powoli traci się wizję dyskusji nad wspólnym programem rozwojowym dla naszego regionu. Dyskusje dotyczą przede wszystkim interesów poszczególnych państw w relacjach z Waszyngtonem, Pekinem czy Unią Europejską.
Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 2/2019

Patrycja Pendrakowska Założycielka i wiceprezes zarządu Instytutu Boyma oraz analityk polityki zagranicznej i gospodarki Chin. Z ramienia Instytutu zajmuje się relacjami UE-ASEAN w ramach projektu EANGAGE koordynowanego przez KAS Singapore oraz metodą Betzavta z Instytutem Adama na rzecz Pokoju i Demokracji w Jerozolimie. Jest jednym z członków założycieli rady biznesowej WICCI w Indiach-UE z siedzibą w Bombaju. Koordynowała także transkulturową grupę badawczą dot. Inicjatywy Pasa i Szlaku zorganizowaną przez Leadership Excellence Institute Zeppelin. Jest doktorantką na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie, gdzie prowadzi badania nad filozofią polityczną w Chinach. Ukończyła studia licencjackie na Wydziale Sinologii, Socjologii i Filozofii na Uniwersytecie Warszawskim oraz posiada dwa tytuły magistra prawa finansowego oraz etnografii i antropologii kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.
czytaj więcej
Forbes: „Fabryka świata” chętnie jeździ zagranicznymi samochodami
Chińskim władzom od lat marzy się, by rodzimy przemysł motoryzacyjny zdobył liczącą się pozycję w świecie. O ile sprzedaż samochodów w Chinach w perspektywie ostatnich dekad się rozwija, to krajowi producenci są ciągle daleko od zagranicznej konkurencji. Czy będziemy jeździć chińskimi samochodami?
Paweł BehrendtTydzień w Azji #79: Chiny łączą gaz z ropą
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Region Ałmaty liderem w pozyskiwaniu inwestorów
Kazachstan jest, i raczej jeszcze długo pozostanie, niekwestionowanym liderem w pozyskiwaniu inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej. Sprzyja temu stały rozwój gospodarczy, stabilna scena polityczna oraz specjalne strefy ekonomiczne oferujące atrakcyjne warunki inwestowania.
Jerzy OlędzkiTydzień w Azji #271: Tak Chiny i Rosja wykorzystują konflikt Fatahu i Hamasu dla własnych celów
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Peace is a precondition for LiFE. How systemic conflicts endanger developmental goals
The G20 can play a pivotal role in dealing with the mounting global challenges by proposing policy coordination and solutions disincentivising armed conflicts.
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji #250: Japońsko-wietnamskie partnerstwo strategiczne. W tle zagrożenia bezpieczeństwa
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Afgański impas w Azji Centralnej
Choć wojna w Afganistanie w zasadzie dobiegła końca, to wciąż odległe wydaje się zakończenie procesu pokojowego w tym kraju. Polityka talibskich władz nie znajduje zrozumienia w części afgańskiego społeczeństwa ani akceptacji w wielu krajach, zwłaszcza demokratycznego Zachodu.
Jerzy OlędzkiTydzień w Azji #53: Tajwan chce umowy o wolnym handlu z USA
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Wydarzenie odbędzie się w formule on-line za pośrednictwem platformy Google Meet, w piątek 15 stycznia o godzinie 10:00.
Anna GrzywaczAzja Centralna – czy pandemia ma szansę wzmocnić regionalne spoiwa?
Czy okres bezpośrednio poprzedzający pandemię COVID-19 pozwolił na wykształcenie się trwałego trendu na współpracę wewnątrzregionalną, który miałby szanse ulec wzmocnieniu w konsekwencji pandemii?
Michał ChabrosAzjatech #24: Skuter Gogoro symbolem sukcesów tajwańskich start-upów
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Kwartalnik Boyma – nr 4 (6) /2020
W szczególnym momencie oddajemy do rąk – lub co najmniej na ekrany - Czytelniczek i Czytelników szósty w ogóle, a czwarty w tym roku „Kwartalnika Boyma”. Czas jest wyjątkowy, ponieważ wiele miejsc naszego globu dalej pogrążone jest w pandemii, a wyludnione ulice wielu zachodnich miast sprawiają wrażenie, jakby świat znieruchomiał...
Tydzień w Azji #65: Wielkie zakupy gigantów na rynku naftowym
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Risk and oppportunities for self-driving vehicles. Exploring global regulations and security challenges in the future of connected vehicles. The report was co-produced by Boym Institute and 9DASHLINE.
Azjatech #242: Tajwan buduje własną sieć satelitów. W trosce o bezpieczeństwo
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #124: Rekordowy lot chińskiego drona
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azja Centralna: nowe energetyczne rozdanie
Sytuacja energetyczna Azji Centralnej w teorii jest dobra. Bogactwo zasobów naturalnych gazu i ropy w Kazachstanie, Turkmenistanie i Uzbekistanie oraz system rzeczny umożliwiający pozyskiwanie energii z hydroelektrowni w Kirgistanie i Tadżykistanie wydają się wystarczające dla zapewniania regionowi bezpieczeństwa energetycznego.
Jerzy OlędzkiRP: Indie – co trzeba wiedzieć wchodząc na rynek indyjski?
Po pandemicznym załamaniu ekonomii Indie powinny, wedle ostatnich prognoz Banku Światowego, wrócić na szybką ścieżkę rozwoju, w granicach 10 proc. wzrostu PKB rocznie. Nie dziwi zatem, że wielu inwestorów coraz częściej spogląda właśnie w kierunku największej demokracji świata.
Iga BielawskaNajsprytniejsza mikrogospodarka świata
Królestwo Bhutanu należy określić najsprytniejszą mikrogospodarką świata. Spryt to ,,zdolność szybkiego, praktycznego radzenia sobie w trudnych sytuacjach"; krótką definicję trzeba uzupełnić o jeden element – radzenie sobie w trudnych sytuacjach czasem następuje przy pomocy iluzji, wybiegu albo umiejętnością sprawiania dobrego wrażenia. Tak rozumiany spryt pasuje doskonale do bhutańskiej mikrogospodarki.
Adrian ZwolińskiWspółczesna joga: innowacja czy sprzeniewierzenie tradycyjnej indyjskiej wiedzy przez Zachód?
„Świat opanowała jogomania” - z tym stwierdzeniem nie sposób polemizować, gdy wokół nieustannie pojawiają się nowe szkoły i coraz bardziej nowatorskie metody ćwiczeń jogi
Magdalena RybczyńskaTydzień w Azji #159: Bliscy sojusznicy USA milczą w sprawie Ukrainy
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Pierwsze forum rektorów uczelni Polski i Uzbekistanu, czyli od nauki po biznes
Ostatnie tygodnie przyniosły Uzbekistanowi szereg ważnych wydarzeń o charakterze politycznym. Pod koniec kwietnia przeprowadzono referendum dotyczące zmian w konstytucji. W pierwszej dekadzie maja prezydent Szawkat Mirzijojew ogłosił przedterminowe wybory prezydenckie. Odbędą się one już 9 lipca br.
Magdalena Sobańska-CwalinaNie zawsze diabły. Różne strategie wobec inności w kinie KRLD
„Inni” to dla Ryszarda Kapuścińskiego przede wszystkim „nie-Europejczycy”. Analogicznie w kinematografii KRLD „innym” jest „nie-Koreańczyk”. Od początku powstania Korei Północnej jej artyści operowali jasnym i dychotomicznym obrazem świata. To, co nasze, czyli uri (우리) było przedstawiane temu, co obce. Wybrzmiewająca z koreańskiej sztuki ideologia dobrze wpisuje się w przedstawioną w O gramatologii Jacques Derridy logikę […]
Roman HusarskiTydzień w Azji #99: Wino, węgiel, miedź. Chiński atak na Australię ostrzeżeniem dla Polski
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości