
4 listopada bieżącego roku władze Islamskiej Republiki Iranu świętowały 40-lecie przejęcia ambasady USA w Teheranie, a przedstawiele irańskich władz odsłonili nowe antyamerykańskie murale, które zdobią były budynek ambasady, przemianowany na „Muzeum Arogancji”. Trudno o bardziej symboliczny obraz irańsko-amerykańskich relacji, które mimo wielu prób normalizacji od lat pozostają niezwykle napięte. Po wypowiedzeniu przez administrację prezydenta USA Donalda Trumpa umowy nuklearnej z Iranem (JCPOA) oraz wzrostu liczby incydentów w Zatoce Perskiej (w tym zestrzelenia amerykańskiego drona oraz ataku na saudyjską rafinerię ropy naftowej w Bukajk) coraz częściej pojawiają się spekulacje o możliwości przerodzenia się regionalnych tarć w pełnoskalowy konflikt.
Co o rozwoju relacji amerykańsko-irańskich sądzą zaproszeni przez nas paneliści? Poniżej prezentujemy zbiór najważniejszych punktów z ich wypowiedzi.
Ambasador Krzysztof Płomiński
– Stosunki USA-Iran to w pewnym sensie stała wojna.
– Jednym z celów polityki USA na Bliskim Wschodzie jest bezpieczeństwo Izraela, a w tym względzie deklaracje Teheranu, nawet jeśli częściowo niemające pokrycia w rzeczywistości, budzą niepokój części elit Waszyngtonu.
– Rozwinięcie przez Iran arsenału nuklearnego doprowadziłoby do zrównoważenia sił na Bliskim Wschodzie.
– Konfrontacja USA-Iran będzie mieć charakter niebezpośredni, będzie się rozgrywać na obszarach trzecich, takich jak Irak, Syria, Jemen.
– Iran kieruje się w pewnej mierze doświadczeniami innych państw: będzie bronił posiadanych przez siebie i rozwijanych narzędzi militarnych, bo wie, że wyzbycie się ich mogłoby oznaczać klęskę.
– Prawdopodobieństwo amerykańsko-irańskiego konfliktu militarnego zwiększają naciski Izraela, Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych Emiratów Arabskich.
– Mimo deklarowanej przez USA jak i Iran niechęci wobec wojny, trzeba pamiętać, że państwo przyparte do muru i stojące tym samym w obliczu kryzysu polityczno-społecznego może uciec się do trudnych do zdefiniowania środków.
– Bliski Wschód wyróżnia się negatywnie względem innych regionów tym, że nie załatwia się tam problemów drogą dyplomatyczną; jedne konflikty przeradzają się szybko w kolejne, co sprzyja eskalacji wrogości.
–Pełnoskalowa konfrontacja militarna jest w najbliższym czasie mało możliwa, aczkolwiek jakiś form odwetu nie można wykluczyć.
Łukasz Przybyszewski, analityk Ośrodka Badań Azji
– Do konfliktu interesów Waszyngtonu i Teheranu prowadzi między innymi ścieranie się wizji obu stron dotyczących ich sfer wpływów w regionie. Jednym z celów Teheranu jest wypchnięcie USA z Zatoki Perskiej, co od pewnego czasu Iranowi częściowo zaczyna się udawać, ale w ograniczonym zakresie.
– Dla Iranu obszary Iraku i Syrii stanowią strategiczną głębię, która zapewnia większą elastyczność oraz zwiększa zakres możliwości oddziaływania na regionalnych rywali.
– Teheran dąży do niepowstrzymanego rozwoju cywilnego programu nuklearnego, ponieważ potrzeby energetyczne Iranu rosną.
– Trzeba pamiętać, że każde liczące się dziś regionalne mocarstwo na Środkowym Wschodzie ma własny program nuklearny.
– Iran nie ma powodu, by doprowadzić do normalizacji stosunków z USA. Teheran na pewno nie przystąpi do nowego czy rozszerzonego JCPOA, jeśli miałby być w takim porozumieniu stroną słabszą.
– Iran najprawdopodobniej byłby skłonny do rozmów w chwili, gdy perspektywy ekonomiczne będą ewidentnie ukazywały koniec recesji i stabilizację.
– Irańska gospodarka nie jest już typem rentierskiej, bowiem ropa naftowa stanowi obecnie z grubsza 20 proc. PKB i 8,3 proc. budżetu publicznego. Od zeszłego roku przychody do budżetu z tytułu podatków przewyższyły przychody z tytułu ropy naftowej.
– Irańska branża węglowodorowa sukcesywnie odchodzi od dominacji eksportu tych nośników energetycznych i zaczyna szeroko rozwijać przetwórczość.
– Sankcje USA nie okazały się tak dotkliwe, jak początkowo zapowiadano. Wbrew pozorom Iran jest dość odporny na tego typu działania, a szczególnie wtedy, gdy Rosja i Chiny pomagają Iranowi np. obchodzić system wymiany informacji bankowej SWIFT.
– Obecnie otwarty konflikt na pełną skalę jest mało prawdopodobny. Stany Zjednoczone nie chcą dać się sprowokować do pełnej wojny, inwazji, bo to byłaby dla nich strategiczna pułapka.
– Wojna USA z Iranem toczy się zasadniczo od czasu rewolucji, choć przez lata 80-te USA za większe zagrożenie postrzegały możliwość inwazji sowieckiej na Iran. Dopiero z początkiem lat 90-tych stało się jasne, że USA straciły jakąkolwiek chęć czy nadzieję na poprawę relacji z Iranem. USA nakładały na Iran sankcje w zależności od charakteru rozwoju relacji Teheranu m.in. z Moskwą, Pekinem oraz Pjongjangiem, a także w odpowiedzi na charakter rozwoju społeczno-ekonomicznego w Iranie. 40 lat sankcji nie daje Iranowi powodów do zaufania.
Antoni Jakubowski, analityk Instytutu Boyma
– W gospodarce Iranu ogromną rolę odgrywają podmioty blisko związane z aparatem państwa. Im bardziej Iran jest izolowany gospodarczo, tym wieksze korzyści mogą one odnosić.
czytaj więcej
Tydzień w Azji #44: Polska może mieć swój udział w bangladeskim sukcesie
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #50: Tadżykistan ma swój pomysł na walkę z COVID 19
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #36: Fińska technologia ociepli kazachskie samochody
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Korea Południowa w fazie post-COVIDOWEJ
Rząd po wygranej bitwie – zahamowaniu epidemii do marca 2020, wdraża zasady zorganizowania społecznego, aby wygrać wojnę z COVID-19, mając na uwadze prognozy wirusologów o kolejnej fali epidemii prognozowanej na jesień.
Wioletta MałotaForbes: Policja może się zmienić. Korea z problemów zrobiła produkt eksportowy
Kojarzona zwykle z innowacjami technicznymi Korea Południowa realizuje w ostatnich dekadach inne programy rozwoju. Wspiera przemysły kreatywne, dzięki czemu nie tylko zarabia, ale podnosi także globalną siłę swojego oddziaływania, zwaną soft power...
Wioletta MałotaAUKUS w 2025 roku – obecny stan i przyszłość ambitnego partnerstwa
We wrześniu 2021 roku Stany Zjednoczone, Wielka Brytania oraz Australia zawarły ambitne porozumienie w dziedzinie bezpieczeństwa nazywane AUKUS. Dotyczy ono współpracy nad rozwojem zdolności wojskowych oraz nowych technologii.
Jakub WitczakTydzień w Azji #71: Morski wyścig zbrojeń. Chiny jak Związek Radziecki?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Rozwój potencjału okrętów eskortowych Marynarki Wojennej Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej
Chiny od początku lat 90. wprowadziły do służby wiele nowych typów okrętów nawodnych głównych klas pozyskanych za granicą oraz zbudowanych przez własny przemysł
Grzegorz GleńKierunki rozwoju ekspansji zagranicznej to niezwykle ciekawy dokument, którego największymi zaletami są chęć integracji istniejących mechanizmów wsparcia w Polsce i efektywnego informowania o nich przedsiębiorców, którzy obecnie nie orientują się często w istniejących mechanizmach wsparcia na poziomie krajowym i UE.
Zespół Instytutu BoymaTydzień w Azji #197: Chińska zmiana warty. Kim jest człowiek nr 2, który rządzić będzie gospodarką?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Indie wspierają inwestycje produkcyjne. Mogą na tym skorzystać i polskie firmy
Rządowi Indii zależy na ściągnięciu do kraju inwestycji produkcyjnych. Tworzy więc bodźce dla rozwoju fabryk na Subkontynencie Indyjskim. Polskie przedsiębiorstwa eksportujące do Indii coraz częściej decydują się na wytwarzanie w tym kraju.
Krzysztof ZalewskiRP: Kazachstan stawia na MSP. Również polskie
Najmocniejszy gospodarczo kraj w Azji Centralnej chce postawić na małe i średnie firmy. To one mają stanowić trzon nowego modelu gospodarczego.
Jerzy OlędzkiNajnowsze badania pokazują, że na każdy blask, które emitują Japonki, przypada równie wiele cienia, a indeksy badające równość płci cały czas pozostają dla Japonii nieubłagane.
Karolina ZdanowiczTydzień w Azji #156: 14 rund rozmów bez przełomu. Czy Indie i Chiny się dogadają?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Wojna w Ukrainie uderza w kazachską dystrybucję
Ograniczenia eksportowe i importowe w związku z sankcjami na Rosję i Białoruś, załamanie kursów walut powiązanych z rublem i destabilizacja systemów finansowych to tylko niektóre skutki napaści Rosji na Ukrainę uderzające w gospodarki Azji Centralnej.
Jerzy OlędzkiTydzień w Azji #120: Co poszło nie tak w indyjskiej polityce walki z pandemią?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #192: Nowe oblicze globalnej wojny chipowej
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Świąteczne Życzenia od Zespołu Instytutu Boyma
Wszystkiego Najlepszego na Święta Bożego Narodzenia i Nowy Rok!
W sprawie konfliktu na Bliskim Wschodzie: List Malika Dahlana do Prezydenta Isaaca Herzoga
Ten list został włączony do naszej serii „Głosy z Azji”, gdyż uznaliśmy go za istotny komentarz do trwającej dyskusji dotyczącej trwającego konfliktu na Bliskim Wschodzie.
Malik DahlanStatut Fundacji INSTYTUT STUDIÓW AZJATYCKICH I GLOBALNYCH IM. MICHAŁA BOYMA z dnia 1 grudnia 2018 r., zmieniony oświadczeniem Fundatora z dnia 21 marca 2019 r.
Tydzień w Azji #23: Długa droga do czystej wody. Kryzys i szansa w Indiach
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze wiadomości z Indii, Tadżykistanu, Japonii oraz Australii.
Rekrutacja do Szkoły Prawa i Gospodarki Chin na Wydziale Prawa i Administracji UW
Zachęcamy do aplikowania o przyjęcie do grona słuchaczy Szkoły Prawa i Gospodarki Chin WPiA UW. Jest to wyjątkowy roczny program, który pozwala na zdobycie podstawowej, interdyscyplinarnej wiedzy z zakresu chińskiego prawa, kultury, ekonomii i otoczenia biznesowego.
Gra w Platona. Z Uki Maroshek-Klarman na temat metody “Betzavta” rozmawia Patrycja Pendrakowska
Wywiad z Uki Maroshek-Klarman - Dyrektorką Naukową Instytutu Adama dla Demokracji i Pokoju w Izraelu, twórczynią metody "Betzavta", która została stworzona z myślą o podwyższeniu partycypacji ludzi w społeczeństwie i ułatwieniu rozwiązywania konfliktów.
Patrycja Pendrakowska