
Uchwalone przez Chińską Republikę Ludową 30 czerwca prawo o bezpieczeństwie narodowym w Hongkongu zakazujące działań separatystycznych pod maksymalną karą dożywotniego więzienia jest kolejnym krokiem w uzależnianiu byłej brytyjskiej kolonii od władz kontynentalnych. Prawo krytykowane za brak precyzji w definicji „działań separatystycznych”, wysokość kar oraz naruszenie autonomii Hongkongu wywołało krytyczną reakcję międzynarodowej opinii publicznej. Japonia, dotychczas powstrzymując się od otwartej krytyki ChRL, wobec ostatnich wydarzeń decyduje się na podjęcie odważniejszych, ale nie otwarcie konfrontacyjnych dyplomatycznych środków wobec Chin.
Zaplanowana na wiosnę, a przesunięta ze względu na epidemię, wizyta Xi Jinpinga w Japonii była efektem stopniowo ocieplających się dyplomatycznych relacji między dwoma krajami od 2017 roku. Jeżeli wizyta doszłaby do skutku, byłby to pierwszy raz od ponad dekady, gdy głowa państwa ChRL złożyła oficjalną wizytę w Japonii. Jednak ostatnie działania ChRL wobec Hongkongu sprawiły, iż wizyta przewodniczącego KPCh stanęła pod znakiem zapytania. Przygotowany na początku lipca dokument, pod którym podpisali się politycy związani z wydziałem spraw zagranicznych, przedstawił opinię, iż członkowie rządzącej partii LDP (Partia Liberalno Demokratyczna) „są zmuszeni, by wezwać do odwołania” planowej wizyty Xi Jinpinga. Według pierwotnej wersji dokumentu członkowie partii bezpośrednio „wzywali do odwołania” wizyty, ale po interwencji Sekretarza Generalnego LDP Toshihiro Nikaia, mającego bliskie związki z Chinami, wydźwięk deklaracji został osłabiony. Podobnie Takeo Kawakami – polityk z frakcji Nikaia – ostrzegał przed „zniszczeniem japońsko-chińskich relacji, które zostały wybudowane ciężką pracą naszych poprzedników”. Dodatkowo ważność deklaracji osłabiła jej degradacja z partyjnej rezolucji na wspólne oświadczenie poszczególnych członków partii.
Wybuch pandemii w początkowym etapie stworzył okazję do dyplomatycznego zbliżenia obu państw. Odpowiadając na medyczne zapotrzebowanie, japońska strona tylko w lutym wysłała do Chin 380 tys. par rękawiczek, 150 tys. kombinezonów ochronnych oraz 75 tys. goggli, termometrów i antyseptyków – gest, który został odwzajemniony miesiąc później. W innym solidarnościowym geście, LDP zdecydowało o odliczeniu 5 tys. jenów (ok. 150 zł) od pensji każdego parlamentarzysty, a następnie przekazanie sumy na pomoc Chinom w walce z koronawirusem. Prochińską narrację japońskiego rządu artykułował Nikai – „Dla Japonii wybuch epidemii w Chinach jest niczym oglądanie cierpienia krewnego lub sąsiada”. Podtrzymanie korzystnych relacji było równie ważne dla strony chińskiej – tak jak zwraca uwagę Kazuki Nakamura z The Diplomat, gdy premier Shinzo Abe wypowiedział się na antenie japońskiej telewizji o chińskim „pochodzeniu” wirusa – kwestię tabu dla chińskiego rządu – zazwyczaj wrażliwe na krytykę Chiny tym razem powstrzymały się od zademonstrowania swojego niezadowolenia, wyrażając nawet zrozumienie dla wypowiedzi Abe ze względu na japońsko-amerykańskie relacje.
Chociaż wprowadzenie prawa o bezpieczeństwie spotkało się z krytyką ze strony zachodnich państw, Japonia początkowo ograniczała się do „wyrażenia zaniepokojenia”. Inaczej niż Stany Zjednoczone, które zastosowały sankcje wobec Chin w odpowiedzi na wprowadzenie prawa o bezpieczeństwie, Japonia – tak jak reszta Europy – wstrzymała się od podjęcia twardych środków. Nie podpisała również ogłoszonego 28 maja wspólnego oświadczenia Stanów Zjednoczonych, Australii, Wielkiej Brytanii i Kanady potępiającego działania Chin. Powściągliwość w Tokio w krytyce Pekinu częściowo tłumaczą ekonomiczne zależności. Mówiąc o niskim prawdopodobieństwie ekonomicznego odwrotu Japonii od Chin, Andrea A. Fischetti i Antoine Roth z Tokyo Review podkreślają korzystne warunki rozwoju sektora turystycznego dzięki chińskim turystom oraz oczekiwania japońskich firm wobec poszerzenia udziałów na chińskim rynku.
Mimo to w ostatnich miesiącach można zaobserwować podjęcie odważniejszych kroków w relacjach z chińskim rządem, o czym pisałam tutaj. Japonia była jednym z 8 państw, które w bezprecedensowym ruchu 7 maja zwróciły się do WHO o przyznanie Tajwanowi statusu obserwatora w Światowym Zgromadzeniu Zdrowia – ruch ostatecznie zablokowany przez Pekin. Również w japońskim bluebooku w edycji z 2020 roku Tajwan awansował do rangi „wyjątkowo kluczowego partnera”, a w notce znalazł się niespotykany wcześniej zapis o konsekwentnym wsparciu Japonii dla nadania statusu obserwatora WHO wyspie. Napięcie na linii Tokio-Pekin podnoszą działania Japonii, zachęcające inwestorów z Hongkongu do przeniesienia się na wsypy. Odwagi japońskiemu rządowi dodaje również proklamowany sukces w opanowaniu epidemii – Yusaku Yoshikawa na łamach The Diplomat opisuje atmosferę upojenia zwycięstwem, jaka nastąpiła wśród części konserwatywnych polityków odwołujących się nawet do „wyższości Japończyków” lub nazwania obecnego stanu „japońskim cudem”.
Warte uwagi jest także zbliżenie Japonii i Australii, która po wezwaniu do przeprowadzenia międzynarodowego śledztwa wobec źródła pandemii, została ukarana sankcjami ekonomicznymi ze strony Chin. Podczas czwartkowego (09.07) wirtualnego szczytu Japonia-Australia, premier Shinzo Abe oraz premier Scott Morrison wyrazili „głębokie zaniepokojenie” wprowadzeniem prawa o bezpieczeństwie narodowym; podkreślili potrzebę uczestnictwa Tajwanu w obradach WHO jako obserwatora oraz skrytykowali jakiekolwiek działania mające zamiar naruszać status quo Morza Południowochińskiego i Wschodniochińskiego.
Partia Liberalno Demokratyczna nie jest monolitem, ale środowiskiem podzielonym na frakcje o określonej orientacji politycznej. Dotychczas frakcja Nikaia opowiada się za blokowaniem bardziej konsekwentnych kroków, które mogłoby sabotować wybudowaną współpracę z Chinami. Tak jak w przypadku relacji z Koreą Południową, od czasu objęcia stanowiska premiera przez Shinzo Abe, polityka zagraniczna Japonii względem sąsiadów charakteryzuje się pragmatyzmem i realną oceną wyzwań płynących z ambicji poszczególnych państw. W obliczu nadszarpniętego wizerunku Chin na arenie międzynarodowej oraz stopniowej rewaluacji stanowiska G7 wobec Chin na bardziej krytyczny, Japonia może zdecydować się na odważniejsze kroki w relacjach japońsko-chińskich.
Zdjęcie: Pixabay

Karolina Zdanowicz Ekspert ds. Japonii. Studentka drugiego stopnia filologii japońskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W latach 2018/2019 odbyła roczne stypendium rządowe MEXT na Nara Joshi Daigaku w Japonii. Do jej głównych zainteresowań badawczych należą powojenne kino japońskie oraz współczesna kultura masowa.
czytaj więcej
Procesy w najwyższych kręgach władzy w Kazachstanie
Na rok po tragicznych wydarzeniach styczniowych w Kazachstanie procesy karne obejmują coraz większą liczbę wysoko postawionych przedstawicieli władzy i biznesu z czasów prezydenta Nursułtana Nazarbajewa, jak i jego następcy.
Jerzy OlędzkiDr Krzysztof Zalewski uczestnikiem Kigali Global Dialogue w Rwandzie
Krótka notatka i galeria zdjęć od przewodniczącego rady Fundacji Instytut Boyma, który przebywa w Rwandzie na konferencji "Kigali Global Dialogue".
Jeśli pandemiczne ograniczenia mogą być symbolem samoizolacji Chin, to ostra retoryka w polityce zagranicznej świadczy o coraz mniej skrywanych agresywnych planach wobec sąsiedztwa.
Zespół Instytutu BoymaTydzień w Azji #201: Rosjanom wyrósł w Azji nowy mocny konkurent
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Nicolas Levi na konferencji Asian-European Forum 2021: Przyszłość Należy do Azji
22 kwietnia o godz. 14:15 analityk Instytutu Boyma Nicolas Levi, weźmie udział panelu dyskusyjnym “Przenikanie kultur, czyli jak Wschód łączy się z Zachodem. Globalizacja kultur dziś i perspektywy na przyszłość”.
Nicolas LeviJęzyk rosyjski w Azji Centralnej – ryzykowne inicjatywy
Rozpad Związku Radzieckiego i powstanie na jego gruzach pięciu republik w Azji Centralnej zapoczątkowało odbudowywanie tożsamości etnicznej i narodowej przez Kazachów, Uzbeków, Turkmenów, Tadżyków i Kirgizów oraz inne ludy pozbawione państw.
Jerzy OlędzkiZanieczyszczenie wód w Chinach
(...) Chyba każdy zna obrazki z zamglonego smogiem Pekinu którymi zwykły zasypywać nas media – szare niebo nad Chinami i tłumy w maseczkach antysmogowych. Niewiele jednak mówi się o zanieczyszczeniu rzek w Państwie Środka. Dlaczego? Być może dlatego, że problem jest bardziej skomplikowany niż może się wydawać, a odpowiedzialność za jego powstanie spoczywa nie tylko na Chińczykach, ale i na wielkich zachodnich graczach.
Karolina ZałęgowskaTydzień w Azji #75: Japonia chce wspierać turystykę, ale plan blokują podejrzenia korupcyjne
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #311: Chcą „odbudować” jezioro, które obecnie jest pustynią
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: UE, Chiny, Turcja i Azja Centralna stawiają na Korytarz Środkowy. A Polska?
UE, Chiny, Turcja i Azja Centralna stawiają na Korytarz Środkowy. A Polska? Od wybuchu wojny w Ukrainie Korytarz Środkowy stał się dystrybucyjną koniecznością.
Jerzy OlędzkiTydzień w Azji #105: Koniec ery kanclerz Merkel. Jak zmieni się niemiecka polityka zagraniczna?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Forbes: „China exit”. Międzynarodowi giganci przegrywają walkę o chińskiego konsumenta
W czerwcu Kindle, serwis oferujący czytniki do e-booków oraz platforma sprzedaży książek elektronicznych, ogłosiła stopniowe wycofanie się z chińskiego rynku. Decyzja platformy ze stajni amerykańskiego Amazona to już kolejny głośny „China exit” międzynarodowego giganta z branży cyfrowej.
Sabina RakoczyKwartalnik Boyma – nr 1 (23)/2025
W niniejszym wydaniu Kwartalnika Instytutu Boyma analizujemy złożoność tej współpracy na przykładach wybranych państw Azji oraz roli, jaką odgrywa Polska – zarówno jako partner, jak i obserwator globalnych procesów.
RP: Czy Korytarz Środkowy będzie remedium na problemy dystrybucyjne? Co z Polską?
Wojna na Ukrainie wymusiła zmianę szlaków dystrybucyjnych biegnących przez Rosję i Ukrainę z Europy Zachodniej do Azji Centralnej i Chin. Dla polskich firm dodatkowym utrudnieniem jest ograniczenie ruchu na przejściach granicznych z Białorusią.
Jerzy OlędzkiForbes: Wielka Brytania po brexicie chce wrócić na Pacyfik
W przeszłości Wielka Brytania dominowała nad wodami i wybrzeżami Indopacyfiku jako kolonialne imperium, nad którym nigdy nie zachodziło słońce. (...) Dzisiaj, już po definitywnym opuszczeniu Unii Europejskiej, poszukując nowej roli na arenie międzynarodowej Wielka Brytania stara się wrócić na Indopacyfik
Waldemar JaszczykAzjatech #60: Geotermia pomoże stworzyć warunki do uprawy warzyw i hodowli drobiu w górach
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #150: Chiny kontra Starlinki Elona Muska
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #21: Chińskie komputery z Azji Centralnej
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Afgański impas w Azji Centralnej
Choć wojna w Afganistanie w zasadzie dobiegła końca, to wciąż odległe wydaje się zakończenie procesu pokojowego w tym kraju. Polityka talibskich władz nie znajduje zrozumienia w części afgańskiego społeczeństwa ani akceptacji w wielu krajach, zwłaszcza demokratycznego Zachodu.
Jerzy OlędzkiRP: Integracja jest kluczem do budowy silnej pozycji polskich firm technologicznych
Wchodząc w skład branżowego klastra, którego partnerami są międzynarodowo rozpoznawalni gracze, startupy mają szansę wzmocnić swą wiarygodność. To niezwykle istotne szczególnie w Azji, gdzie zaufanie w biznesie jest niezbędne do podjęcia współpracy - mówi Maciej J. Nowakowski z Polskiej Platformy Technologicznej Fotoniki.
Jakub KamińskiSan zhong zhanfa czyli Trzy Wojny. Działania hybrydowe po chińsku
Działania w sferze kognitywnej staje się coraz istotniejszym i powszechniejszym elementem niekinetycznych działań militarnych. Państwa i inni aktorzy polityczni świadomie manipulują sposobem, w jaki postrzegane są ich działania oraz działania ich sojuszników i przeciwników przez rządy i społeczeństwa innych aktorów sceny międzynarodowej.
Paweł BehrendtNasi analitycy opowiedzą o współpracy gospodarczej z ChRL z perspektywy samorządowej, Polski oraz UE.
Kwartalnik Boyma – nr 3 (13)/2022
W najnowszym Kwartalniku Boyma pochylamy się nad zagadnieniami dobrego zarządzania i wpływów Rosji w Azji Centralnej, a także nad rozwojem sieci kolejowych na Bliskim Wschodzie. Obok tego opisujemy nasz udział w Women Economic Forum w Indiach, a także promujemy kurs metody Betzavta.
Dr Anna Grzywacz dla czasopisma naukowego Asian Perspective o polityce zagranicznej Singapuru
Na łamach 4 numeru 43 tomu czasopisma naukowego "Asian Perspective" ukazał się artykuł analityczki Instytutu Boyma Anny Grzywacz.
Anna Grzywacz