
Uchwalone przez Chińską Republikę Ludową 30 czerwca prawo o bezpieczeństwie narodowym w Hongkongu zakazujące działań separatystycznych pod maksymalną karą dożywotniego więzienia jest kolejnym krokiem w uzależnianiu byłej brytyjskiej kolonii od władz kontynentalnych. Prawo krytykowane za brak precyzji w definicji „działań separatystycznych”, wysokość kar oraz naruszenie autonomii Hongkongu wywołało krytyczną reakcję międzynarodowej opinii publicznej. Japonia, dotychczas powstrzymując się od otwartej krytyki ChRL, wobec ostatnich wydarzeń decyduje się na podjęcie odważniejszych, ale nie otwarcie konfrontacyjnych dyplomatycznych środków wobec Chin.
Zaplanowana na wiosnę, a przesunięta ze względu na epidemię, wizyta Xi Jinpinga w Japonii była efektem stopniowo ocieplających się dyplomatycznych relacji między dwoma krajami od 2017 roku. Jeżeli wizyta doszłaby do skutku, byłby to pierwszy raz od ponad dekady, gdy głowa państwa ChRL złożyła oficjalną wizytę w Japonii. Jednak ostatnie działania ChRL wobec Hongkongu sprawiły, iż wizyta przewodniczącego KPCh stanęła pod znakiem zapytania. Przygotowany na początku lipca dokument, pod którym podpisali się politycy związani z wydziałem spraw zagranicznych, przedstawił opinię, iż członkowie rządzącej partii LDP (Partia Liberalno Demokratyczna) „są zmuszeni, by wezwać do odwołania” planowej wizyty Xi Jinpinga. Według pierwotnej wersji dokumentu członkowie partii bezpośrednio „wzywali do odwołania” wizyty, ale po interwencji Sekretarza Generalnego LDP Toshihiro Nikaia, mającego bliskie związki z Chinami, wydźwięk deklaracji został osłabiony. Podobnie Takeo Kawakami – polityk z frakcji Nikaia – ostrzegał przed „zniszczeniem japońsko-chińskich relacji, które zostały wybudowane ciężką pracą naszych poprzedników”. Dodatkowo ważność deklaracji osłabiła jej degradacja z partyjnej rezolucji na wspólne oświadczenie poszczególnych członków partii.
Wybuch pandemii w początkowym etapie stworzył okazję do dyplomatycznego zbliżenia obu państw. Odpowiadając na medyczne zapotrzebowanie, japońska strona tylko w lutym wysłała do Chin 380 tys. par rękawiczek, 150 tys. kombinezonów ochronnych oraz 75 tys. goggli, termometrów i antyseptyków – gest, który został odwzajemniony miesiąc później. W innym solidarnościowym geście, LDP zdecydowało o odliczeniu 5 tys. jenów (ok. 150 zł) od pensji każdego parlamentarzysty, a następnie przekazanie sumy na pomoc Chinom w walce z koronawirusem. Prochińską narrację japońskiego rządu artykułował Nikai – „Dla Japonii wybuch epidemii w Chinach jest niczym oglądanie cierpienia krewnego lub sąsiada”. Podtrzymanie korzystnych relacji było równie ważne dla strony chińskiej – tak jak zwraca uwagę Kazuki Nakamura z The Diplomat, gdy premier Shinzo Abe wypowiedział się na antenie japońskiej telewizji o chińskim „pochodzeniu” wirusa – kwestię tabu dla chińskiego rządu – zazwyczaj wrażliwe na krytykę Chiny tym razem powstrzymały się od zademonstrowania swojego niezadowolenia, wyrażając nawet zrozumienie dla wypowiedzi Abe ze względu na japońsko-amerykańskie relacje.
Chociaż wprowadzenie prawa o bezpieczeństwie spotkało się z krytyką ze strony zachodnich państw, Japonia początkowo ograniczała się do „wyrażenia zaniepokojenia”. Inaczej niż Stany Zjednoczone, które zastosowały sankcje wobec Chin w odpowiedzi na wprowadzenie prawa o bezpieczeństwie, Japonia – tak jak reszta Europy – wstrzymała się od podjęcia twardych środków. Nie podpisała również ogłoszonego 28 maja wspólnego oświadczenia Stanów Zjednoczonych, Australii, Wielkiej Brytanii i Kanady potępiającego działania Chin. Powściągliwość w Tokio w krytyce Pekinu częściowo tłumaczą ekonomiczne zależności. Mówiąc o niskim prawdopodobieństwie ekonomicznego odwrotu Japonii od Chin, Andrea A. Fischetti i Antoine Roth z Tokyo Review podkreślają korzystne warunki rozwoju sektora turystycznego dzięki chińskim turystom oraz oczekiwania japońskich firm wobec poszerzenia udziałów na chińskim rynku.
Mimo to w ostatnich miesiącach można zaobserwować podjęcie odważniejszych kroków w relacjach z chińskim rządem, o czym pisałam tutaj. Japonia była jednym z 8 państw, które w bezprecedensowym ruchu 7 maja zwróciły się do WHO o przyznanie Tajwanowi statusu obserwatora w Światowym Zgromadzeniu Zdrowia – ruch ostatecznie zablokowany przez Pekin. Również w japońskim bluebooku w edycji z 2020 roku Tajwan awansował do rangi „wyjątkowo kluczowego partnera”, a w notce znalazł się niespotykany wcześniej zapis o konsekwentnym wsparciu Japonii dla nadania statusu obserwatora WHO wyspie. Napięcie na linii Tokio-Pekin podnoszą działania Japonii, zachęcające inwestorów z Hongkongu do przeniesienia się na wsypy. Odwagi japońskiemu rządowi dodaje również proklamowany sukces w opanowaniu epidemii – Yusaku Yoshikawa na łamach The Diplomat opisuje atmosferę upojenia zwycięstwem, jaka nastąpiła wśród części konserwatywnych polityków odwołujących się nawet do „wyższości Japończyków” lub nazwania obecnego stanu „japońskim cudem”.
Warte uwagi jest także zbliżenie Japonii i Australii, która po wezwaniu do przeprowadzenia międzynarodowego śledztwa wobec źródła pandemii, została ukarana sankcjami ekonomicznymi ze strony Chin. Podczas czwartkowego (09.07) wirtualnego szczytu Japonia-Australia, premier Shinzo Abe oraz premier Scott Morrison wyrazili „głębokie zaniepokojenie” wprowadzeniem prawa o bezpieczeństwie narodowym; podkreślili potrzebę uczestnictwa Tajwanu w obradach WHO jako obserwatora oraz skrytykowali jakiekolwiek działania mające zamiar naruszać status quo Morza Południowochińskiego i Wschodniochińskiego.
Partia Liberalno Demokratyczna nie jest monolitem, ale środowiskiem podzielonym na frakcje o określonej orientacji politycznej. Dotychczas frakcja Nikaia opowiada się za blokowaniem bardziej konsekwentnych kroków, które mogłoby sabotować wybudowaną współpracę z Chinami. Tak jak w przypadku relacji z Koreą Południową, od czasu objęcia stanowiska premiera przez Shinzo Abe, polityka zagraniczna Japonii względem sąsiadów charakteryzuje się pragmatyzmem i realną oceną wyzwań płynących z ambicji poszczególnych państw. W obliczu nadszarpniętego wizerunku Chin na arenie międzynarodowej oraz stopniowej rewaluacji stanowiska G7 wobec Chin na bardziej krytyczny, Japonia może zdecydować się na odważniejsze kroki w relacjach japońsko-chińskich.
Zdjęcie: Pixabay

Karolina Zdanowicz Ekspert ds. Japonii. Studentka drugiego stopnia filologii japońskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W latach 2018/2019 odbyła roczne stypendium rządowe MEXT na Nara Joshi Daigaku w Japonii. Do jej głównych zainteresowań badawczych należą powojenne kino japońskie oraz współczesna kultura masowa.
czytaj więcej
AzjaTech#1: Jak wykorzystać sztuczną inteligencję w edukacji?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze piszemy m.in. o wykorzystaniu sztucznej inteligencji w indyjskim systemie edukacji, nowej metodzie syntezowania amoniaku w Japonii oraz najnowszych wydarzeniach związanych z chińskim gigantem Huawei.
W połowie stycznia bieżącego roku światowe media obiegła informacja, że Lee Jae-yong, wiceprezes i faktyczny lider konglomeratu Samsung, został skazany przez sąd w Seulu na dwa i pół roku bezwzględnego pozbawienia wolności.
Andrzej PieniakRP: Jak wygląda sytuacja unijnych MŚP na zagranicznych rynkach?
Jak wynika z danych Eurostatu mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) stanowiły w Unii Europejskiej 99 proc. liczby firm importujących i 98 proc. firm eksportujących w każdym roku w okresie od 2017 do 2022 r.
Krzysztof ZalewskiTydzień w Azji #227: Chińczycy cierpią coraz bardziej. Rośnie frustracja, bo brakuje pieniędzy
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
San zhong zhanfa czyli Trzy Wojny. Działania hybrydowe po chińsku
Działania w sferze kognitywnej staje się coraz istotniejszym i powszechniejszym elementem niekinetycznych działań militarnych. Państwa i inni aktorzy polityczni świadomie manipulują sposobem, w jaki postrzegane są ich działania oraz działania ich sojuszników i przeciwników przez rządy i społeczeństwa innych aktorów sceny międzynarodowej.
Paweł BehrendtKontrowersje związane z japońskimi podręcznikami do historii
W drugiej połowie XX i na początku XXI wieku jedną z kwestii powodujących napięcia między Japonią a innymi krajami azjatyckimi była historia okupacji i kolonizacji, a konkretnie podejście do nich współczesnych japońskich elit politycznych. Kontrowersje dotyczyły także podręczników szkolnych, które opisywały historię Japonii w sposób okrojony. Pomijały niewygodne dla Japończyków fakty, takie jak między innymi masakra w Nankinie, kwestia "pocieszycielek" i okrucieństwa popełnione przez wojska japońskie podczas inwazji na Chiny i wojny na Pacyfiku.
Wiktor NyczNalaikh – niewygodne widmo mongolskiej gospodarki wydobywczej
Nalaikh (po polsku Nalajch lub Nalajcha) jest obecnie jedną z dziewięciu dzielnic Ułan Batoru. Należy do grupy trzech ułanbatorskich dzielnic-eksklaw i tak jak pozostałe dwie (Bagakhangai i Baganuur) została włączona w obszar administracyjny stolicy w 1992 r. Fizycznie oddzielne miasteczko, Nalaikh położona jest ok. 20 km na wschód od centrum miasta, przy głównej drodze wiodącej […]
Paweł SzczapRP: Uzbekistan – są perspektywy dla przedsiębiorców, ale rośnie i ryzyko
Władze Uzbekistanu chcą ściągnąć inwestycje zagraniczne, ale zdają sobie sprawę, że w aktualnej sytuacji geopolitycznej ich przyciągnięcie może okazać się trudniejsze niż dotąd przewidywano. Kraj może się stać teraz wrotami do sankcjonowanej Rosji.
Magdalena Sobańska-CwalinaW najnowszym wydaniu periodyku dr Anna Grzywacz dokonała analizy międzynarodowej roli modelu politycznego Indonezji, łączącego islam i demokrację.
Anna GrzywaczIndonezja jako promotor demokracji – spójność wizerunku
Artykuł jest polskojęzyczną i skróconą wersją artykułu: Democracy in Indonesian Strategic Narratives. A New Framework of Coherence Analysis, Journal of Current Southeast Asian Affairs 2020, no. 2.
Anna GrzywaczPrzegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Rozmowę z Ryszardem Hordyńskim, dyrektorem ds. strategii i komunikacji w firmie Huawei, poprowadziła Patrycja Pendrakowska.
Patrycja PendrakowskaT. Łukaszuk: Jaka polska polityka wobec Indo-Pacyfiku?
Rada Unii Europejskiej przedstawiła w kwietniu tego roku „Strategię dla Indo-Pacyfiku”. Przy decydującej roli Francji, Niemiec i Niderlandów państwa członkowskie UE, w tym Polska, przyjęły dokument, który ma być odpowiedzią na wyzwania trzeciej dekady XXI wieku w regionie stającym się politycznym i gospodarczym centrum współczesnego świata.
Tydzień w Azji #63: Eksporterzy ropy w Eurazji cierpią na wojnie cenowej na rynku ropy
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji #24: Wietnam i Indie zyskają na konflikcie USA-Chiny?
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości. W tym numerze najnowsze wiadomości z regionu Azji Wschodniej i Południowej.
Tydzień w Azji #288: Polska w końcu dostrzegła ten region. Rosja jest tam już od dawna
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji: Korea Południowa w światowym wyścigu technologicznym- standard 6G już w 2026 roku?
Na początku sierpnia tego roku premier Korei Południowej Chung Se-kyun przedstawił rządową strategię wsparcia krajowego przemysłu technologicznego w badaniach nad rozwojem kolejnej generacji sieci komórkowej, mającej zastąpić dopiero co wprowadzony standard 5G.
Andrzej PieniakAzjatech #241: Potężny problem z popularną aplikacją. Chodzi o 1,7 mld użytkowników
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #95: Egzotyczny owoc zastąpi wieprzowinę?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #20: Czy miejskie niebo zapełni się taksówkami?
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Azjatech #128: Duma Indii. Ósma szczepionka na Covid
Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
Tydzień w Azji: Bogini COVID-19, czyli indyjski sposób na koronawirusa
Masowe rozprzestrzenianie się koronawirusa sprawiło, że w wielu krajach trwa wyścig z czasem, którego zwieńczeniem ma być stworzenie szczepionki na tę chorobę. Bez niej wiele społeczności żyje w lęku przed pandemią i poszukuje odpowiedzi na kryzys, która odwołuje się do zamierzchłych praktyk i wierzeń.
Iga BielawskaTydzień w Azji #55: Euroazjatyckie tournée Mike’a Pompeo
Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.
RP: Uzbekistan – co oferuje najludniejszy kraj Azji Centralnej?
Uzbekistan jest republiką o największej populacji w Azji Centralnej. Mieszka tam 34 mln osób (2020 r.), co stanowi ponad 45 proc. ludności regionu. Potencjalnie więc dysponuje największym rynkiem zbytu, który jest jednak ograniczony relatywnie niską siłą nabywczą społeczeństwa.
Jerzy Olędzki