Analizy

Umierający Mekong i polityczny impas – katastrofa ekologiczna z hydropolityką w tle

Kraje Półwyspu Indochińskiego borykają się z problemem pogarszającego się stanu rzeki Mekong, coraz śmielej ujmowanego przez naukowców i publicystów w kategoriach katastrofy ekologicznej. Wśród największych zagrożeń, obok zmian klimatu, wymienia się już istniejące oraz powstające elektrownie wodne w Chinach i Laosie. Przedsięwzięcia te pogłębiają regionalny spór o rzekę kluczową dla społeczności liczących dziesiątki milionów ludzi.

Instytut Boyma 22.04.2021

Kraje Półwyspu Indochińskiego borykają się z problemem pogarszającego się stanu rzeki Mekong, coraz śmielej ujmowanego przez naukowców i publicystów w kategoriach katastrofy ekologicznej. Wśród największych zagrożeń, obok zmian klimatu, wymienia się już istniejące oraz powstające elektrownie wodne w Chinach i Laosie. Przedsięwzięcia te pogłębiają regionalny spór o rzekę kluczową dla społeczności liczących dziesiątki milionów ludzi.

Mekong jest najważniejszą rzeką Półwyspu Indochińskiego. Ciek ten ma swoje źródło w Wyżynie Tybetańskiej i przez Chiny, gdzie określany jest mianem Lancang, spływa na południe, wijąc się przez terytoria Mjanmy, Laosu, Tajlandii, Kambodży, a kończy rozległą, spływającą do Morza Południowochińskiego deltą w Wietnamie. Ten wodny kręgosłup półwyspu, wraz z żebrami w postaci bogatej sieci dopływów, tworzy rozległe dorzecze – dom dla około 70 milionów ludzi. Jego rzeki stanowią zasobne źródło wody pitnej (potrzebnej również w rolnictwie), pożywienia, a także dogodną formę transportu oraz, w coraz większym stopniu, środek pozyskiwania energii elektrycznej z szybko rozwijającej się hydroenergetyki. Wysoka zależność ludności od Mekongu niepokoi w obliczu zagrażającej mu katastrofy ekologicznej.

Przyczyny kryzysu

Pogarszająca się kondycja rzeki i jej otoczenia manifestuje się na wiele sposobów, co odpowiada wielości przyczyn stojących za takim stanem rzeczy. Warto zacząć od znacznego zanieczyszczenia śmieciami – w badaniu przeprowadzonym w 2017 roku przez niemieckich badaczy z Helmholtz Centre for Environmental Research i Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Weihenstephan-Triesdorf, Mekong znalazł się w niechlubnej grupie dziesięciu rzek, które łącznie odpowiadają za 88-95% światowego zanieczyszczenia oceanów plastikiem. Notabene jest to głównie problem azjatycki, gdyż w zestawieniu znalazło się również siedem innych rzek z tego kontynentu (Schmidt, Krauth i Wagner, 2017: 5).

Osobny kryzys dotyczy nadmiernej eksploatacji rzeki związany z wydobyciem piachu, potrzebnego m.in. przy produkcji betonu. Rabunkowa aktywność w tym zakresie jest problemem wielu państw rozwijających się, z szybko postępującą urbanizacją i nie ominęła również Azji Południowo-Wschodniej. Dla przykładu w Wietnamie prowadzi ona do zapadania się brzegów, niszcząc infrastrukturę, pola i domy. Na domiar złego, nad tym w przeważającym stopniu nielegalnym procederem nie potrafią zapanować wietnamskie władze. Mimo odważnych deklaracji o położeniu kresu nielegalnemu wydobyciu piachu, z powodu jego skali, przypadków korupcji i motywowanej dużymi zyskami determinacji wydobywców, nie dają one rady zapobiec dalszej degradacji środowiska. Wraz z podnoszeniem się globalnego poziomu mórz i oceanów (i innymi negatywnymi skutkami zmian klimatu) oraz przyczynie o której za chwilę, powoduje to powolny, ale postępujący proces – dosłownie – znikania delty Mekongu, która stanowi gęsto zaludniony region, kluczowy gospodarczo dla Wietnamu pod względem rolnictwa i rybołówstwa. (Beiser, 2018)

Kolejny problem łączy się z szybką rozbudową systemu zapór w elektrowniach wodnych przez Laos i już istniejącym znacznym potencjałem hydroenergetycznym Chin. Państwo Środka posiada dziś 11 czynnych dużych elektrowni (o ich skali wiele mówi fakt, że są w stanie tymczasowo zatrzymać 47 miliardów metrów sześciennych wody). Umiejscowione są one w głównym nurcie rzeki, a planowana jest budowa siedmiu kolejnych (Eyler, 2020). Laos, w dużym stopniu za sprawą wpisujących się w Inicjatywę Pasa i Szlaku (BRI) chińskich pożyczek i inwestycji, stara się zrealizować strategię stania się „baterią Azji Południowo-Wschodniej”. Zakłada ona wzbogacenie się na eksporcie do krajów sąsiednich nadwyżek energii wyprodukowanej w hydroelektrowniach. Mowa tutaj o zatwierdzonych planach wybudowania ponad 140 zapór na Mekongu i jego dopływach na terenie tego państwa, spośród których ok. 1/3 jest już gotowa, a druga 1/3 w trakcie budowy (Eyler, 2018). W realizacji projektów o takiej skali specjaliści z różnych części świata dostrzegają jednak wielkie niebezpieczeństwo.

Zapory szkodzą funkcjonowaniu dorzecza i jego ekosystemowi na kilka sposobów. Stanowią zagrożenie dla populacji ryb, w które Mekong zawsze obficie zaopatrywał rybaków – mowa o pogłębiających się kłopotach nawet 850 już zagrożonych gatunków. Znaczne ograniczenie ilości naturalnie występujących w wodzie osadów, którym rzeka zawdzięcza swój mulisty kolor, wpływa negatywnie na rolnictwo i wzmaga procesy erozyjne. Jeszcze większe obawy budzić może wkład tej infrastruktury w problem suszy, która już drugi rok z rzędu uderzyła z rekordową siłą w Azję Południowo-Wschodnią, powodując spadek poziomu wody o 2/3 (Hunt, 2020). Jak twierdzą analitycy Center for Strategic and International Studies, powołując się na ufundowane przez amerykański Departament Stanu badania nad kondycją Mekongu (Basist i Williams, 2020), zapory umiejscowione w górnym biegu rzeki (czyli w Chinach) miały być głównym powodem suszy w 2019 roku, do której nie doszłoby w przypadku braku oddziaływania ze strony rzeczonej infrastruktury. Spowodowało to poważne utrudnienia przy nawadnianiu pól uprawnych i połowach ryb (Funaiole i Hart, 2020). Większe tymczasowe spadki poziomu wody w ciągu roku, których występowaniu sprzyjać będą zmiany klimatu i działalność zapór, ograniczą również możliwości transportowe na rzece, z której w ten sposób korzystają prawie wszystkie państwa regionu (OECD iLibrary, 2020). Prócz tego, działanie zapór grozi powodziami, o zagrożeniu którymi, mimo składanych obietnic, Chińczycy często nie uprzedzają w odpowiednim czasie ludzi żyjących w zagrożonych rejonach. Reportaż zrealizowany przez National Geographic przedstawia relację mieszkańca północnej Tajlandii, Pumee Boontoma, który uskarżał się na fakt, iż zapory sprawiły, że woda zamiast stopniowo zmieniać swój poziom, obecnie robi to gwałtownie i w sposób nieprzewidywalny, zwiększając ryzyko powodziowe. Chińczycy mimo to niedbale podchodzą do ostrzegania sąsiednich krajów przed tymi zdarzeniami, przez co mieszkańcy zmuszeni są sami wyciągać wnioski z chińskich prognoz pogody (Nijhuis, 2015).

Polityczny wymiar sprawy

Można wysnuć wniosek, iż zapory stanowią w związku z tym podwójne zagrożenie dla krajów dorzecza. Po pierwsze, razem ze zmianami klimatu wywołują one długofalowe, negatywne skutki ekologiczne, stopniowo zmniejszając bezpieczeństwo żywnościowe leżących tam państw. Po drugie, mogą one w sprzyjających temu okolicznościach wywołać klęskę żywiołową. O ile brak przesłanek, by strona chińska celowo doprowadziła w 2019 r. do suszy, a nie jedynie kierowała się celem maksymalizacji wydajności swoich elektrowni, bez brania pod uwagę skutków dla dolnego biegu rzeki (jak twierdzi Brian Eyler, analityk waszyngtońskiego Stimson Center (Johnson i Tostevin, 2020), to sama zdolność tego państwa do takiego działania jest alarmująca. Wszak może stanowić to potencjalnie silny środek nacisku na państwa regionu w celu wymuszenia na nich określonych działań – lub zaniechania innych. Wobec narastania rywalizacji pomiędzy ChRL a Stanami Zjednoczonymi każde z państw Półwyspu Indochińskiego staje się potencjalną areną walki o wpływy obu mocarstw. Takie warunki skłaniają do powiększania zasobu dostępnych narzędzi wywierania na nie presji, włącznie z tak destruktywnymi w skutkach jak to.

Opisany scenariusz można scharakteryzować jako dostępną „opcję atomową”, która – gdyby została użyta w celach politycznych – służyłaby raczej szantażowi, może krótkotrwale skutecznemu, ale w dłuższej perspektywie antagonizującemu państwa regionu wobec Chin. Powstanie żywotnego, wspólnego zagrożenia dla całej grupy państw, w myśl zasady że nic tak nie jednoczy jak wspólny wróg, popchnęłoby je w objęcia Amerykanów, lub przynajmniej skłoniło do funkcjonowania w ramach lepiej skoordynowanego, opozycyjnego wobec Państwa Środka bloku. Pekin, chcąc zwiększenia wpływów celem budowy przewagi nad Waszyngtonem powinien raczej okazywać chęć zacieśniania współpracy celem rozwiązania problemu. Jak pisze Michał Zaręba w artykule przekrojowo opisującym historię relacji Chin z państwami dolnego biegu Mekongu na tej płaszczyźnie, w warstwie deklaratywnej Pekin rzeczywiście często (choć nie zawsze) przedstawiał się jako skory do dialogu. Niezależnie jednak od tej narracji, problemy z poziomem wody w rzece na przestrzeni lat wielokrotnie powracały (Zaręba, 2017: 70-75). Przypisywana w przytaczanych powyżej analizach odpowiedzialność Chin za suszę w 2019 roku zdaje się utrwalać stan rzeczy, w którym narracja i porozumienia na wysokim szczeblu nie mają znaczącego przełożenia na stan faktyczny, jakim jest kontynuacja użytkowania elektrowni bez uwzględniania interesów krajów dorzecza.

Państwa regionu, świadome tego, jak bardzo wzrósł wpływ Chin na regionalną hydropolitykę z powodu posiadanych przez nie zapór, skłonne są do wypracowywania multilateralnych rozwiązań. Potwierdzają to wielokrotnie podejmowane przez nie inicjatywy nakłaniające Chiny do zmiany podejścia (tamże). Na drodze do lepszego zarządzania sprawami Mekongu stoi jednak z jednej strony nastawienie władz poszczególnych krajów dolnego biegu rzeki na realizację partykularnych interesów, często utrudniające występowanie z jednolitym przekazem w rozmowach z Chinami. Kłopot stanowi również traktowanie przez Państwo Środka kwestii rozbudowy i użytkowania instalacji hydroenergetycznych wyłącznie jako ich wewnętrznej sprawy, a więc niewymagającej konsultacji, ani tym bardziej zgody innych krajów regionu.

Czy da się uratować Mekong?

Kumulatywny charakter problemu, wynikający z wielości nakładających się na siebie skutków różnych działań i procesów wymusza kompleksowe podejście do prób jego rozwiązania. Rzeka stanowi wspólne dobro wszystkich państw dorzecza, przez co jej problemy są uwspólnione. Kluczowe zatem jest opracowanie takiego formatu współpracy, który zakładać będzie sprawiedliwą partycypację wszystkich zainteresowanych stron. Niezbędne przy takich zadaniach jest zapewnienie ich transparentności i implementacja mechanizmów kontroli realizowanych ustaleń. Zaradzić należy na tym polu również w mniejszym lub większym stopniu wspólnej dla państw azjatyckich postawie nastawionej na zachowanie suwerenności władzy państwowej, która bywa powodem obstrukcji wielu multilateralnych inicjatyw. Kraje regionu muszą być również gotowe ewaluować swoje plany gospodarcze w taki sposób, by w większym stopniu uwzględniały one koszty środowiskowe realizowanych inwestycji. W związku z tym, że część kłopotów wynika z korupcji lub łamania prawa na inne sposoby, ważnym elementem z pewnością okaże się usprawnienie działalności organów egzekwujących jego przestrzeganie. Praktyką, która pozwoli ograniczyć negatywne skutki społeczne kryzysu, może być również stworzenie platform konsultacyjnych z lokalnymi społecznościami, które pozostają głównymi i bezpośrednimi ofiarami jego istnienia. Wreszcie każde z państw musiałoby obrać kurs na uczciwą realizację polityk klimatycznych zgodnych z międzynarodowymi porozumieniami celem ograniczenia skutków procesu będącego jednym z głównych winowajców rozwijającego się kryzysu wodnego.

Abstrahując od oceny szans na wypracowanie takich standardów, z powodu potencjału wymienionych problemów do pogłębiania się, należy spodziewać się w przyszłości jeszcze większych kryzysów wodnych w tej części świata. Przyniosą one nowe okazje do napięć, nie tylko politycznych, ale także wewnątrz społeczeństw, które będą bezpośrednio dotknięte ich skutkami. Wszystko to wydaje się potwierdzać popularną w ostatnich latach tezę, jakoby woda miała stać się najważniejszym surowcem w światowej polityce XXI wieku.

Niniejszy materiał znajdą Państwo w Kwartalniku Boyma nr – 7/2021

Przypisy:

Bibliografia:

(2020). Key water-related development challenges in the Mekong River Basin – Brief overview. OECD iLibrary <https://www.oecd-ilibrary.org/sites/b3463307-en/index.html?itemId=/content/component/b3463307-en#section-d1e1605> [dostęp 26 lutego 2021]

Basist A., Williams C. (2020). Monitoring the Quantity of Water Flowing Through the Upper Mekong Basin Under Natural (Unimpeded) Conditions. Sustainable Infrastructure Partnership <https://558353b6-da87-4596-a181-b1f20782dd18.filesusr.com/ugd/bae95b_0e0f87104dc8482b99ec91601d853122.pdf?index=true> [dostęp 8 lutego 2021]

Beiser V. (2018). Dramatic Photos Show How Sand Mining Threatens a Way of Life in Southeast Asia. National Geographic <https://www.nationalgeographic.com/news/2018/03/vietnam-mekong-illegal-sand-mining/> [dostęp 6 lutego 2021]

Eyler B. (2018). Rethink plans to dam Mekong after Laos disaster. International Union for Conservation of Nature < https://www.iucn.org/news/viet-nam/201808/rethink-plans-dam-mekong-after-laos-disaster> [dostęp 20 lutego 2021]

Eyler B. (2020). Science Shows Chinese Dams Are Devastating the Mekong. Foreign Policy <https://foreignpolicy.com/2020/04/22/science-shows-chinese-dams-devastating-mekong-river/> [dostęp 8 lutego 2021]

Eyler B. (2020). Mekong Mainstream Dams. Stimson Center <https://www.stimson.org/2020/mekong-mainstream-dams/> [dostęp 2 marca 2021]

Funaiole M., Hart B. (2020). An Upswell of Solidarity: China’s Mekong Dams Face Online Backlash. Center for Strategic & International Studies <https://www.csis.org/analysis/upswell-solidarity-chinas-mekong-dams-face-online-backlash> [dostęp 8 lutego 2021]

Hunt L. (2020). Struggling With Drought on the Mekong. The Diplomat <https://thediplomat.com/2020/08/struggling-with-drought-on-the-mekong/> [dostęp 8 lutego 2021]

Johnson K., Tostevin M. (2020) Chinese dams under U.S. scrutiny in Mekong rivalry. Reuters <https://www.reuters.com/article/mekong-river/chinese-dams-under-u-s-scrutiny-in-mekong-rivalry-idUSL8N2IS0GR> [dostęp 11 lutego 2021]

Nijhuis M. (2015). Harnessing the Mekong or Killing It? National Geographic <https://www.nationalgeographic.com/magazine/2015/05/mekong-river-dams/> [dostęp 8 lutego 2021]

Schmidt C., Krauth T., Wagner S. (2017). Export of Plastic Debris by Rivers into the Sea. ACS Publications <https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/acs.est.7b02368>  [dostęp 6 lutego 2021]

Zaręba M. (2017). Chiny w hydropolityce regionu rzeki Mekong. Historia i Polityka <https://docplayer.pl/49418795-Chiny-w-hydropolityce-regionu-rzeki-mekong.html> [dostęp 11 lutego 2021]

Jakub Kamiński

Analityk Instytutu Boyma. Zaangażowany w promocję polskiej gospodarki na rynkach azjatyckich. Absolwent stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Warszawskim. Studiował na Malcie. Zainteresowany przemianami w polityce i gospodarce Indii i Chin. Jego artykuły, wypowiedzi i wywiady ukazywały się m.in. w Rzeczpospolitej, WNP.PL, Dzienniku Gazecie Prawnej, Teologii Politycznej, Krytyce Politycznej.

czytaj więcej

Azjatech #18: Chińczycy stworzyli najbardziej zaawansowaną aplikację do tzw. „deepfake”

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

The Boym Institute message to Chinese policymakers and analysts

The EU-China relations require common perspective on Russia’s invasion on Ukraine

Online Course: „Educational tools for addressing the effects of war”

The Adam Institute for Democracy and Peace is offering “Betzavta” facilitators, middle school and high school educators, social activists, communal activists and those assisting refugees an online seminar to explore educational issues related to wartime.

Szczyt think tanków 17+1 w Lublanie, czyli czy Polska ma strategię wobec Chin?

6. edycja szczytu think tanków dotycząca 17+1 odbyła się 4 września w słoweńskiej Ljubljanie. Została zorganizowana we współpracy Chińskiej Akademii Nauk Społecznych i IEDC Bled School of Management, który stawia sobie za cel kształtowanie kadry menedżerskiej z naciskiem na wymiar etyczny biznesu. W szczycie wzięli również udział Minister Edukacji i wicepremier Słowenii Jernej Pikalo oraz były prezydent kraju Danilo Turk.

Nie tylko testy i maseczki: historia polsko-wietnamskiej wzajemnej pomocy

Z inicjatywy podjętej przez społeczność wietnamską w Polsce oraz wietnamskich absolwentów polskich uczelni, do naszego kraju popłynęło wsparcie ze strony Wietnamu - kraju, który z zagrożeniem płynącym ze strony Sars-Cov-2 radzi sobie niezwykle skutecznie.

Instytut Boyma nawiązuje współpracę z Adam Institute for Democracy and Peace

Będziemy wspierać Adam Institute for Democracy and Peace z siedzibą w Jerozolimie w prowadzeniu warsztatów metodą Betzavta w Polsce. Więcej informacji o metodzie, a także pierwszych warsztatach Betzavta w Polsce o wolności słowa już wkrótce!

To nasza wojna. Co dalej po klęsce w Afganistanie?

Polacy byli w Afganistanie przez prawie 19 lat. Zaangażowaliśmy wiele środków, ponieśliśmy duże straty. Teraz musimy skupić się w pierwszym rzędzie na ograniczeniu skutków katastrofy i znalezieniu jej przyczyn.

Tydzień w Azji: Kirgistan – w zaklętym kręgu politycznej niestabilności

4 października 2020 r. odbyły się w Kirgistanie wybory parlamentarne. Nic nie zapowiadało, by ich rozstrzygnięcie wywołało społeczne niezadowolenie, które przerodziło się w falę ogromnych demonstracji, a w konsekwencji unieważnienie wyniku wyborów.

Rosja wobec załamania systemu bezpieczeństwa w Azji Centralnej

Atak Rosji na Ukrainę niesie za sobą konsekwencje w sferze międzynarodowego bezpieczeństwa nie tylko dla praktycznie całej Europy, ale również Azji, zwłaszcza dla tej jej części, w której rosyjskie wpływy są wciąż silne. Takim obszarem jest bez wątpienia Azja Centralna.

Tydzień w Azji #120: Co poszło nie tak w indyjskiej polityce walki z pandemią?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Dr Nicolas Levi z wykładami na festiwalu Animatsuri w Warszawie

21 lipca dr Nicolas Levi wygłosił dwa wykłady dotyczące nowych technologii w Korei Północnej i smart cities w Korei Południowej. Wystąpienia odbyły się w ramach Warszawskiego Festiwalu Kultury Japońskiej Animatsuri 2019.

Tydzień w Azji #228: Rysuje się nowy, gigantyczny sojusz światowych mocarstw

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #128: Duma Indii. Ósma szczepionka na Covid

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Kwartalnik Boyma – nr 4 (22)/2024

Z ogromną przyjemnością oddajemy w Państwa ręce najnowszy numer naszego Kwartalnika Boyma. W bieżącym wydaniu skupiamy się na dynamicznych przemianach zachodzących w Azji – zarówno w sferze politycznej, jak i gospodarczej – które kształtują wydarzenia w całym regionie.

Azjatech #57: Japonia namawia firmy do rezygnacji ze sprzętu chińskich telekomów

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Czy język może być wyznacznikiem jedności państwa?

Serdecznie zapraszamy na spotkanie na temat dialektów i polityki językowej w ChRL 31 stycznia w WeWork na ulicy Prostej 20 o godzinie 18:00.

Azjatech #148: W Chinach przyznano pierwsze licencje na autonomiczne taksówki

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Partnerzy medialni Instytutu Boyma

Nie ustajemy w działaniu na rzecz rozwoju debaty na tematy globalne w Polsce.

Historia bogaczy Hongkongu, czyli “the four big”

Dwie najważniejsze metropolie Azji południowo-wschodniej to Singapur i Hongkong. Obie są bogatymi centrami handlu i finansów, obie były Brytyjskimi koloniami. Przy czym, gdy pierwszą z jej czystymi ulicami, niezwykłymi ogrodami, organizacją, nudą i bogactwem, można by porównać do pięknej arystokratki, o drugiej nie można by mówić z takim zachwytem.

Tydzień w Azji #198: Niestabilny Afganistan nie wzmocni pozycji Rosji w Azji Centralnej

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

“Nowa doktryna Pentagonu a środowisko geopolityczne Azji Wschodniej” – nagranie

24 czerwca 2019 roku odbył się organizowany przez Instytut Boyma wykład Pawła Behrendta pt. "Nowa doktryna Pentagonu a środowisko geopolityczne Azji Wschodniej”. Wszystkim gościom dziękujemy za przybycie.

Forbes: „Fabryka świata” chętnie jeździ zagranicznymi samochodami

Chińskim władzom od lat marzy się, by rodzimy przemysł motoryzacyjny zdobył liczącą się pozycję w świecie. O ile sprzedaż samochodów w Chinach w perspektywie ostatnich dekad się rozwija, to krajowi producenci są ciągle daleko od zagranicznej konkurencji. Czy będziemy jeździć chińskimi samochodami?

Azjatech #145: Wodorowy vs. elektryk. Szykuje się starcie motoryzacyjnych gigantów

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Słońce made in China – energia przyszłości

Energia pochodząca z reakcji termojądrowej (fuzji jądrowej) mogłaby zasilić miliony gospodarstw domowych nie emitując przy tym produktów ubocznych takich jak tlenek węgla, azotu, siarki, pyły, popiół itd . Dlatego naukowcy pracujący przy udoskonalaniu projektu podkładają w nim wielkie nadzieje.