Publicystyka

W poszukiwaniu własnej kultury. Historie rdzennych Tajwańczyków #3

Tajwan zamieszkuje 16 odrębnych kulturowo grup Aborygenów: Amis, Atayal, Bunun, Hla’alua, Kavalan, Kanakanavu, Paiwan, Puyuma, Rukai, Saisiyat, Sakizaya, Seediq, Tao, Thao, Tsou i Truku. W sumie to trochę ponad 600 tysięcy osób, lub ok. 2,5% populacji wyspy. A przynajmniej tak twierdzi lokalny rząd. W rzeczywistości liczba ta może wynosić nawet ponad 980 tysięcy. Spośród wymienionych […]

Instytut Boyma 10.03.2025

Tajwan zamieszkuje 16 odrębnych kulturowo grup Aborygenów: Amis, Atayal, Bunun, Hla’alua, Kavalan, Kanakanavu, Paiwan, Puyuma, Rukai, Saisiyat, Sakizaya, Seediq, Tao, Thao, Tsou i Truku. W sumie to trochę ponad 600 tysięcy osób, lub ok. 2,5% populacji wyspy. A przynajmniej tak twierdzi lokalny rząd. W rzeczywistości liczba ta może wynosić nawet ponad 980 tysięcy.

Spośród wymienionych powyżej grup, tylko jedna zaliczana jest do tzw. Pingpu 平埔 – “ludzi z płaskowyżu”. Pozostałe, nazywane zbiorczo Gaoshan 高山, zamieszkują natomiast trudniej dostępne, górskie tereny. Mimo wprowadzenia kilkunastu różnych przepisów stanowiących krok w kierunku pluralistycznego podejścia i zwiększonego samostanowienia Aborygenów w przeciągu ostatnich trzech dekad, liczne grupy rdzenne dla Tajwanu wciąż walczą o oficjalne uznanie. Zgodnie z wyrokiem nr. 17 Sądu Konstytucyjnego z dnia 28 października 2022 roku o oficjalne uznanie mogą starać się grupy etniczne, które zachowały własną kulturę i zwyczaje, posiadają materialne dowody oraz oficjalne zapiski dowodzące ich odrębności etnicznej. Co ważne, jedynie oficjalnie uznane grupy mogą starać się o wsparcie finansowe od rządu, pozwalające np. na budowę ośrodków czy muzeów pozwalających na zachowanie ich kultury i języka. I choć zapis wydaje się być sensowny, to stanowi spory problem właśnie dla przedstawicieli Pingpu.

Zamieszkiwane przez nich nizinne tereny na zachodzie i południu wyspy podlegały większym i znacznie silniejszym wpływom zewnętrznym od samego początku kolonialnej historii Tajwanu. Za przykład niech posłuży nam Makatao – grupa, która oryginalnie zamieszkiwała nizinę Chianan w okolicy Kaohsiungu, a w późniejszym czasie emigrowała w okolice dzisiejszego Pingtungu. Choć istnieją historyczne dowody na ich istnienie i pochodzenie, jak np. XVII-wieczne zapiski holenderskich marynarzy, to legalnie Makatao nie mogli zostać uznani przez… brak odrębności kulturowej. Lata kolonizacji znacząco wpłynęły na ich język, który zaczął mieszać się z językami napływowymi, a później został kompletnie zdominowany przez japoński i mandaryński. Mimo starań członków społeczności, póki co udało odtworzyć się jedynie kilka piosenek w języku Makatao. W podobny sposób utracone zostały stroje ludowe oraz inne tzw. materialne elementy kultury. W tym przypadku częściowo zachowały się jedynie tradycyjne hafty, skrupulatnie odtwarzane i przekazywane dalej przez młodych członków plemienia. Na tej podstawie odszukano kilka elementów strojów ludowych i podjęto próbę ich odtworzenia, po raz pierwszy ukazaną publicznie w 2018 roku. Kolejną przeszkodą było błędne uznanie Makatao za podgrupę innej społeczności – Siraya. Przez lata błędnie twierdzono, że Siraya, Makatao oraz Taivoan to jedna grupa, posługująca się tym samym językiem. Prowadzone jednak w ostatnich latach badania nad językami austronezyjskimi Tajwanu dowiodły, iż są to trzy, oddzielne języki pomimo częściowego podobieństwa w słownictwie i gramatyce. Dowiedziono również, że między grupami istnieją wyraźne różnice społeczno-kulturowe w m.in. budownictwie, życiu rodzinnym, metodach polowania czy hierarchii społecznej.

Największym problemem był jednak brak świadomości samych członków społeczności co do ich pochodzenia. Dla większość z nich pierwszym językiem jest mandaryński lub tajwański. Także w kwestii wyglądu nie różnią się oni znacząco od Hanów oraz innych grup z Chin kontynentalnych, łatwo więc o pomyłkę. Pan Qian-ming, jeden z aktywistów pracujących nad odrestaurowaniem kultury Makatao, przez pierwsze 30 lat swojego życia uważał się za osobę pochodzenia Han. Prawdę odkrył, dzięki przypadkowo znalezionej książce opisującej Tajwan za czasów dynastii Qing. W szczególności zainteresował go fragment o Pingpu i kiedy zapytał swoją ciotkę o historię ich rodziny, ta niechętnie potwierdziła, iż są oni fanzai 番仔 – potomkami “barbarzyńców”. Znak fan 番 oznacza bowiem w języku mandaryńskim barbarzyńcę; już od czasów dynastii Qing Aborygenów określano pejoratywnie jako shengfan 生番, “surowi barbarzyńcy”, a dosłownie “dzikusy”, lub shufan 熟番 co możemy przetłumaczyć jako “ugotowanych barbarzyńców”, czyli zasymilowanych Aborygenów. Potwierdzał to także znak shu znajdujący w rejestrze rodzinnym Pan Qian-minga z czasów japońskiej okupacji. Mimo początkowego szoku, postanowił on jednak szukać dalej. Rozmawiał z lokalną starszyzną, poszukiwał książek o historii regionu, aż w końcu odnalazł on dawne badania japońskich antropologów, które opisywały społeczność Makatao, która przed laty zamieszkiwała jego rodzime strony. W przeciągu ostatnich 30 lat, społeczność rozrosła się do ok. 1800 przedstawicieli, którzy dalej poszukują i odtwarzają kolejne elementy swojej kultury. W ostatnich latach pałeczkę przejęła młodsza część społeczności, która aktywnie działa w internecie; swoimi znaleziskami i pytaniami dzielą się oni m.in. poprzez grupę na Facebooku, “Pingpu zuqun – Makadao 平埔族群 – 馬卡道”.

Ich ciężka praca przez ostatnie 30 lat nie poszła na marne. W październiku 2024, Makatao złożyli wniosek o przyznanie im oficjalnego statusu rdzennych mieszkańców wyspy przed Radą ds. Rdzennej Społeczności, który został zaakceptowany. Przedstawiciele plemienia liczą, że zostanie on zweryfikowany do czerwca tego roku i pozwoli Makatao na otwarcie placówek poświęconych zachowaniu i ochronie ich kultury.

Przeczytaj więcej: Co łączy plemienne imiona z bejsbolem? Historie rdzennych Tajwańczyków #1

Przeczytaj więcej: Walka o dom, która trwała 27 lat. Historie rdzennych Tajwańczyków #2

Tajwan południe plaża

Karolina Kodrzycka

Ukończyła studia licencjackie z Kulturoznawstwa (specjalizacja Kultura Dalekiego Wschodu) na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Obecnie studiuje na Uniwersytecie Albrechta i Ludwika we Fryburgu na kierunku Modern China Studies. Stypendystka Huayu Enrichment Scholarship w roku akademickim 2021/2022, dzięki któremu odbyła 9-cio miesięczny kurs j. mandaryńskiego na National Taiwan Normal University. Zwyciężczyni konkursu tłumaczeniowego podczas drugiej edycji festiwalu “Za kulisami. Toruńskie spotkania wokół dramatu”, w ramach którego we współpracy z dr. Maciejem Szatkowskim przełożyła na j. polski sztukę “China Dream” autorstwa Sun Huizhu i Fei Chunfang. Obecnie przebywa na wymianie uczelnianej na National Sun Yat-sen University w Kaohsiungu. Interesuje się folklorem, folkloryzmem oraz popkulturą krajów chińskojęzycznych, w szczególności Tajwanu. Bliskie są jej także tematy związane z feminizmem, sytuacją kobiet oraz prawami mniejszości seksualnych w regionie Azji Wschodniej.

czytaj więcej

Azjatech #36: Fińska technologia ociepli kazachskie samochody

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Chińska aktywność na rynku wydobywczym w Nigerii

Jednym z ważniejszych źródeł ropy dla Państwa Środka w Afryce jest Nigeria, od lat znajdująca się w afrykańskiej czołówce państw eksportujących ten surowiec. Inwestycje prowadzone w Nigerii przez zagraniczne koncerny, niekoniecznie tylko chińskie, ale także brytyjskie i włoskie, są jednak w wielu przypadkach oceniane przez miejscowe organizacje pozarządowe jako kontrowersyjne.

Azjatech #177: Chińczycy chcą i mogą coraz więcej. Planują aż 60 misji kosmicznych

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #257: Pakistan przed trudnymi wyborami

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Paweł Behrendt dla RMF 24 o wizycie Pelosi na Tajwanie: Ma olbrzymie znaczenie symboliczne

Serdecznie zapraszamy do odsłuchania zapisu rozmowy analityka Instytutu Boyma Pawła Behrendta, który w rozmowie z dziennikarzem RMF FM Michałem Zielińskim skomentował wizytę Nancy Pelosi na Tajwanie.

Relacja Macieja Lipińskiego, analityka Instytutu Boyma, z trzeciej edycji International Seminar on Belt and Road Initiative and Energy Connectivity

Program obejmował również udział w VIII Globalnym Forum Bezpieczeństwa Energetycznego w Pekinie oraz Warsztacie Zrównoważonego Rozwoju Korporacyjnego i Innowacyjnego Zarządzania w Szanghaju.

Tydzień w Azji #113: Rosyjsko-chińskie manewry szczepionkowe w Azji Centralnej

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #103: Chipowy kryzys dotknął gigantów rynku

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

RP: Polska żywność może teraz trafić szerszym strumieniem do Uzbekistanu

W ostatnich kilkunastu latach wielkość obrotów artykułami rolno-spożywczymi Polski z Uzbekistanem nie była imponująca. Teraz może się to zmienić.

Tydzień w Azji: Powyborcza Azja Centralna w optyce Moskwy i Pekinu

10 stycznia zakończył się wyborczy maraton w Azji Centralnej, w którym Kazachowie wybierali nowy skład parlamentu, a Tadżykowie i Kirgizowie nowego prezydenta, przy czym Kirgistan czekają jeszcze zaplanowane na maj wybory parlamentarne. Praktycznie we wszystkich republikach nie nastąpiły przetasowania we władzach.

RP: Umowa o wolnym handlu UE-Australia na horyzoncie

W ostatnich latach weszły w życie umowy o wolnym handlu UE z Japonią, Wietnamem i Singapurem. Teraz Bruksela negocjuje z Canberrą.

Azjatech #25: Chiny stawiają na produkcję śmigłowców

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #75: Sztuczna inteligencja w Indiach. Wielomiliardowy rynek zdominowany przez Zachód

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

AUKUS w 2025 roku – obecny stan i przyszłość ambitnego partnerstwa

We wrześniu 2021 roku Stany Zjednoczone, Wielka Brytania oraz Australia zawarły ambitne porozumienie w dziedzinie bezpieczeństwa nazywane AUKUS. Dotyczy ono współpracy nad rozwojem zdolności wojskowych oraz nowych technologii.

Azjatech #141: Japończycy pracują nad sztuczną fotosyntezą, by radzić sobie z CO2

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Forbes: Czego nie wiemy o rewolcie w Kazachstanie?

Zamieszki w najbogatszym i jednocześnie dotychczas najbardziej stabilnym kraju Azji Środkowej były zaskakujące dla olbrzymiej większości ekspertów. Jeszcze dziwniejsze jest to, że po dwóch tygodniach od rozpoczęcia protestów tak mało wiadomo o powodach, przebiegu i skutkach kryzysu

Tydzień w Azji #281: Cła na chińskie samochody to ślepa uliczka. Jest lepszy sposób, ale przed nami trudne zadanie

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #148: W Chinach przyznano pierwsze licencje na autonomiczne taksówki

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #158: Wojna na Ukrainie wepchnie Azję Środkową w mocniejsze objęcia Chin?

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji: Sprzeciw wobec wizyty Xi Jinpinga w Japonii – nowy etap w japońsko-chińskich relacjach?

Japonia, dotychczas powstrzymując się od otwartej krytyki ChRL, wobec ostatnich wydarzeń decyduje się na podjęcie odważniejszych, ale nie otwarcie konfrontacyjnych dyplomatycznych środków wobec Chin. 

Azjatech #208: Azja Wschodnia kolebką innowacyjności

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Tydzień w Azji #154: „Powstanie styczniowe” w Kazachstanie jest groźne dla uranu, ropy, gazu i bitcoina

Przegląd Tygodnia w Azji to zbiór najważniejszych informacji ze świata polityki i gospodarki państw azjatyckich mijającego tygodnia, tworzony przez analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

Azjatech #206: Czy sanskryt nadaje się do programowania sztucznej inteligencji?

Azjatech to cotygodniowy przegląd najważniejszych informacji o innowacjach i technologii w krajach Azji, tworzony przez zespół analityków Instytutu Boyma we współpracy z Polskim Towarzystwem Wspierania Przedsiębiorczości.

“Nowa doktryna Pentagonu a środowisko geopolityczne Azji Wschodniej” – nagranie

24 czerwca 2019 roku odbył się organizowany przez Instytut Boyma wykład Pawła Behrendta pt. "Nowa doktryna Pentagonu a środowisko geopolityczne Azji Wschodniej”. Wszystkim gościom dziękujemy za przybycie.